Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum"

See other formats 




Google 





This 15 a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


* Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book 15 in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


athttp://books.google.com/ 











Digitized by Google 


Digitized by Google 


* -—7^ 


os Pus s NEUE WEE 


[o0 d 


PATROLOGI 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, ONIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


9NNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


SIYE LATINORUM, SIVE GR /ECORUM, 


QUI AB ΑΥΤΟ APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTII ΙΙΙ (ANN. 1216) PRO LATINIS, 
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1459) PRO GRAECIS FLORUERUNT |: 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUA EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA 
ECCLESLE S/ECULA, 


JUX TA RDITIONES ACCURA TISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DIL.IGEN- 
ΤΕΝ CASTICATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIPUS 
OFERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUA TRIBUS NOYISSIMIS SACULIS DEBRENTUR ABSOLUTAR, DETECTIS 
AUCTA ; INDICIBUS ORDINARIIS TEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SiYVE AUCTORES ALICUJUS 
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEX TUM RITE DISPOSITIS, NECNON KT TITULIS 
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPKILIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM &IGNIFI- 
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1N 
ORDINR AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLI.ENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

PUCENTIS ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPCECTU, SCILICET, ALPHABETICO, CIIRONOLOGICO, ANALYTICO, 
ANALOOGICO, STATISTICO, SYNTUETICO, ETC., lRES gr AUCTORES ExmBENTIBUS, 1TA UT NON SOLUM STU- 
D!0SO , SED NEGOT!IS IMPLICATO , ET S1 FORTE SINT, PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES 
68. PATRES, LOCUPLETATA; SED PRJESERTIM DUOBUS !MMENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS, ALTERO 
sciLicET lILEILUM, quo CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM 
UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO 
INTUITU CONSPICIATUR , ALTERO SCILIPTURAE SACIUE , εκ QUO LECTORI COM- 

PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM $UONUM LOCIS 
$INGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURA VERSUS, A PRIMO GENESEOS 
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT : 
£DITI!O ACCURA TIS$81MA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl. PERPENDANTUR CHARACTEBUM NITIDITAS, 
CHANT.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM YARIKTAÉ 
TUM NUMKRUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER 
$'MILIS, PRETI! KXIGUITAS, PRESERTINQUE 18TA COLLECTIO UNA, METHODICA ET CHURONOLOGICA, 
GEXCENTORUM FRACMKNTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPABSORUM, τει, ETIAM 
INEDITORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS ET M88. AD OMNES 
£TATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PKRTINENTIBUS , COADUNATORUM, 

XT EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM COXFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER EFFICLENTIUM 


SERIES GRJECA POSTERIOR, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIAE GRAEC/E 
AB VO PIIOTIANO USQUE AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS ; 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 
Bibllothcese cleri nuniverac, 
SIVK CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RAMOS EDITORE. 





fATROLOGIA, AD INSTAR IPSIUS ECCLESIA, IN DUAS PARTES DIVIDITUB, ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GR CO-LATINAM, 
AMB/£ PARTES PENE JAM INTEGRE EXARAT/E SUNT. LATINA, DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBEUS MOLE SUA 
STANS, DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FRANCIS VENIT : GILUECA DUPLICI! EDITIONE TYPFIS MANDATA EST. ΡΠΙΟΝ 
GRACUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERAL! COMILECTITUB, NOVENQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA 
SERIE GRUECA, NON EXCEDIT. l'OSTERIOR AUTEM VERSIONEN LATINAM TANTUM EXIHBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET 
QUINQUAGINTA YOLUMINA RETINETUR. SECUNDA SERIES GRJECO-LATINA SEXAGINTA VOLUM!NA PROBABILITER 
NON SUPERABIT ; DUM IilUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA YOLUMINIBUS ABSOLVETUR, UNUMQUODQUE VOLUMEN 
GKAECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE HERE LATINUM QUINQUE FRANCIS 80LUNMODO ENITUR : UTROBIQUE VERO, 
UT PRETI! HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRACAM COM- 
PARET NECESSRK ERIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA 
£QUABUNT. ATTAMEN, $1! QUIS EMAT INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX 
GRECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINEBIT. 1STA COMe 


UI TIONES FUTURIS PATROLOGIL£ SERIEBUS APPLICANTUB, 81 TEMPUS EAS TYPIS MANDANDI "MU DEEST. 





: ΡΑΤΠΟΙΟΟΩΙ ΣΕ GRUECA TOMUS CXXVIII. 
EUTHYMIUS ZIGABENUS. 


EXCUDEBATUNR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, 4 
IN VIA DIGTA /"AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETI PANISIORUM VULGO D'ENFER] 
NOMINATAM, SEU P'ETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PAIUSINA. 


186^ 











u 


TRADITIO CATHOLICA. 


SAECULUM XII. ANNUS 1133. 


EYOYMIOY 


TOY ZICABHNOY 
ΤΑ EYPIZKOMENA IIANTA. 


OQUEERERETLDIUYESE YO URSUS UNRGO 


EUTHYMII 


ZIGABENI. 


OPERA QUAE REPERIRI POTUERUNT OMNIA 


JUXTA VABIAS EDITIONES 


LIPSIENSEM NEMPE CHRIST. FRID. MATTHAEI, ANTHIMI TERGOBYSTEN- 
SEM, ANT. BONGIOVANNI VENETAM, NICOLAI FOGGINII ROMANAM, 


TYPIS REPETITA, 


ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE, 
BIRLIOTHRAGE OLRRI UNIVRARSE, 
NR E. 
CURSUUM COMPLETORUM IN, SINGULOS SCIÉNTIA&'DCCLRSIARHUR RAMOS EDITORE. 


3 ου 
257? Ys p eoe 3 il : ? » 
- 9 ϱ ο” - 3 ο * 
ο 7 '* iua ? " e*. ο , 
E , v ΄ r 
. . -! νο 9 . 22.4 * 
ed 8 (pte meo: -" ϱ WT e αν’ 
συ 
TOMUS PRIMUS. 


—— uu iP Q-9-Q-cuniumm————————— 


VENRUNT QUATUOR VOLUMINA Á2 FBANCIS GALLICIS. 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD 1.-Ρ. MIGNE EDITOREM, 


IN NIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETI/E PARISIORUM VULGO D'ENFER. 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTIA MOENIA PARISINA, : 


1805 


TRADITIO CATHOLICA. 


SAECULUM. YII, ANNUS 1128. 


ELENCHUS 


" AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXXVIII CONTINENTUR. 





€t 03 


EUTHYMIUS 231GADBENUS. 


Editorum Patrologie Monitum. 9 
Notitia ex Bibliotheca Greca Joan. Alb. Fabricii. ibid. 
Nicola$ Foggiwii Prefatio. 21 
Antonii Bongiovcanni Prefatio ad Euthymit Commentaria in Psalmos, editioni 
principi Greco- Latine premissa, Venetiis 1758-63, cum Theophylactí Operibus. 35 
Paulini Turchii Epistola nuncupatoria ad Clementem V11 P. M., editioni Latina 
Commentartorum in. Psalmos Veronensi anni 1530 premissa. 39 
Euthymii Commentarius in Psalmos Davidis, 41-1326 


Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. 








MONITUM EDITORUM. 


Euthymius, S. Scripture interpres vere eximius, floruit tempore Alexii Comneni, et 
laudatur ab Anna Comnena in lib. xv Alexiados. Laboravit tamen prejudiciis Grecorum 
in questione de Spiritus sancti processione ; in hac autem controversia nihil novi attulit, sed 
Photium fere exscripsit. Ei ascribitur Encomion in S. apostolum Hierotheum quod nondum 
lypis impressum est, sed ms. servatur in Russia, ut testatur Matthei in Notitia codd. Mos- 
quens., p. 114, n. 31. Si fides Nicolao Comneno Papadopolo, in Prenotionibus Mystagogi- 
cis, Euthymius scripsit libellum aureum De preceptis Apostoli, cujus preceptum duodeci- 
mum laudat. Tpsi etiam a nonnullis tribuitur Monodia in obitum Eustathii Thessalonicensis 
sed falso. Hzec monodia pronuntiata fuit ab Euthymio, Patrarum metropolita, Eustathii 
amico conjunctissimo, atque nuper edita est a Theoph. Luc. Frid. Tafel, in doctissima sua 
Dissertatione de agro Thessalonicensi, p. 368. Berolini 1836. De Euthymio Zigabeno scribit 
etiam Allatius De consensu ]. 1t, c. 10, n. 5. Porro de operibus et persona Euthymii abunde 
disserunt J.-A. Fabricius et Nicolaus Fogginius quorum commentaria hic subjicimus. 

J.-B. M. 





DE EUTHYMIO ZIGABENO 


Ex Bibliotheca Greca Joannis Alberti Fabricii ed. Harles, tom. VIII, p. 328. ! 


EuruvuiUs ZicasENUs, sive, ut in quibusdam codd. Zigadenus (a), monachus Grzcus in monasterio 
Deipar:z τῆς Περιθλέπτου CPoli, clarus temporibus Alexii Comneni, apud quem gratiosus fuit, et ei A. 
€. 1118 defuncto adhuc superstes. De eo videnda Comnena libro xv Alexiados, et ex recentioribus 
Allatius Il, 10, 5, De consensu utriusque Ecclesio. 

Scripta ejus hzec sunt ; 

1. Panoplia dogmatica orthodoxe fidei, adversus omnis generis hzreticos, Πανοπλία δογματιχὴ τῆς 
ὀρθοδόξου πίστεως, ῆτοι ὁπλοθήκη δογµάτων, jussu Alexii Comneni ex Patrum scriptis contexta divisa- 
que in titulos XXVIII. Laudatur ab Auna Cornnena in Aleziade lih. xv, pag. 490, et, qui multa ex eo 
repetiit, Niceta Chonlata in Thesauro orthodoxe fidei. Latine vertit Petrus Franciscus Zinus, Veronen- 


(a) Ζηγαδηνὸς in codd. Coisl. CIV (v Montfauc. 
Bibl. Coisl. p. 178), quodam Mosquensi, perpetuo 
in edit. que Tergobysti in Walachia prodiit, ΄ et 
alibi scribitur, placetque cl. Matthei in praf.. ad 
tom. | Euthymii Comment. in. IV Evang., pag. 7 
Sq. μή de hoc Euthymio G. Cave Hist. 
liit. SS. E., tom. II, p. 198; L. El. du Pin Nos- 
velle Bibl., etc., tom. IX, pag.. 197; (8. Oudin. 
Comm. de SS. eccl. tom. ll, p. 979; R. Ceillier 
Hist. gén. des Aut. E. tom. XXI, p. 533 ; Fabric. 
noster De scriptorib. de veritate religionis Christiane, 
pag. 121; Hamberger Z. N.1iom. IV, pag. 79 
sqq. ; Sax. Onom. lI, p. 216, et quos ille laudat, 
et qua cgo notavi in Introd. in hist. L. G. li, 9, 
p. 907 sqq. Si Euthym. Zigab. auctor est Monodize 
in obitum Eustathii, "fhessal. archiepiscopi (1), 
C infra n. IV) mortui forte posta. 1194, nec alius 

ustallius, torsan Eustathius, patriarcha CPolita- 
nus a. 1019 (vid. Pagii Crit. Baron. a. 1019), in- 
telligendus sit, seguerelur, ut, quod quidem haud 
probabile videiur, Euthymius noster a. 1194 adhuc 


(1) Vide Monitwn nostrum, supra. Εοιτ. PATAh. 


Parnor. 48, CXXVIII. 


ζ 
νά 


esset in. vivis." Atqui Michael Choniates, qui in 
eumdem Eustathium Monodiam scripsisse dicitur, 
vixit exeunte szec. ΧΙΙ οἱ ineunte sxc. ΧΙΙ. Res 
igitur, saltem de Eustathio, quinam sit intelligen- 
dus, mihi dubia esse videtur. Conf. quz in (Ine 
sectionis dealiis Euthymiis adnotata sunt, Atqui 
haud multo post, quam meam charte. mandaram 
dubitationem, reperi, Nicolaum quoque Fogginium 
ja commentatione de Euthymio ejusque scriptis et 
doctrina, etc., praefixa fragmento  Euth. Zigabeni 
libri invectivi .contra DBogomilos, ex Vatic. cod, 
eruto,et e Graeca in Latinam linguam converso, ii 
Anecdotis litterariis, ex mss. codd. erutis (vol. 
IV. Romz 1783. Mai. 8. pag. 1 — 46.) $. V, pag. 
8 sqq., subdubitasse, utrum ascriigpda sit Euthy- 
mio nostro Monodia mem., salteffyieque se cum 
aliis affirmare, nec solum inliciari audere profite- 
tur, el potissimum versatur in aztate Eustathii 
definienda. Idem pag. 15 sqq. agitde Bogomilorum 
erroribus et Eutliymii argumentis. llARL. 


e 

11 PROLEGOMENA. 13 
sis (a) Venet. 1555 fol., Lugd. 1556 8, Paris. 1580, 8, ct tom. XIX Bibliothec:e Patrum Lugd. 1677 
fol. Loca Grace produxit l'etavius Dogm. theol. vom. 1, pag. 125, 1705 179, 174, 175, 961, 990, 501, 
968, 372, etc., edit. Paris. ; Cotelerius notis ad tom. 1 Monumentor. Ecclesie Grece, Cangius in 
Glossario Greco, etc. Exstat opus Grace ms. in Bodleiana, Florentina et aliis bibliothecis, in Caesarea 
Vindobonensi aliquoties, e quibus unum codicem ipsa Euthymii :etate. scriptum putat. Lambecius V, 
pag. 51 seq. (b). De altero, excerpta tantum continente, vide III, p. 168; de tertio et quarto V, pag. 
52. Codicem regium Parisiensem 2599 laudat Rich. Simon. tom. 1 Bibl. eelecte, pag. 49, εἰ in multis 
4 Zini versione differre testatur, propiusque huic convenire codicem alterum recentiorem in collegio 
Jesuitarum Paris. £uthymium in concinnanda Panoplia a Joanne Furno adjutum tradit scriptor Grzcus 
apud Allatium De consensu utriusque Ecclesie, pag. 045, qui illi Greculo fidem habendam esse perne- 
gat. Εληκ. — Subjungam aliorum codd. notitiam. Ραπορίία dogmatica est Paris in bibl. publ. in se- 
ptem codd. inss., in paucis vero integra. — In bibl. Coislin. cod. CXXV, qui Montfauconio in Bibi. 
€oisl., p. 200, ipsius auctoris svo scriptus videtur. — Montfauc. ib. p. 549 sqq. ex cod. CCLXX prutul t 
in lucem Photii narrat, de Manichzis, coll. eum eod. Colbert. CDXLIV, cujus magnam partem habeii 
in Panoplia Euthymii titulo XX idem observat. —.Ex vita S. Euthymii in collectione quadam rerum 
moralium, in cod. Coisl. CXII, et in asceticis varr. codd. CXVIII, teste Montfauc. l. c., pag. 186 et 
192. — In bibl. Escorial. 1) Ραπορίία 9) In prophetam David ει expositio in Psalter. 9) Carmina lugubria 
de anima et morle, sec. Pluer. in ]tíner. per Hispan., pag. 168. — ln Italia, Florentis in bibl. Laurent. 
cod. X, plut. 6, Panoplia, etc. Initio in laudem operis versus quidam senarii preemittuntur cum. scho- 
liis quibusdam interlin. eosque publici fecit juris Bandin. in Cat. codd. Gr. Laur. 1, p. 115. Panoplia 
ipsa ibi est in duos divisa libros, quorum prior XI, posterior XIII complectitur titulos, a Bandin. co- 
piosius relatos. Libri secundi cap. I ascriptus est primum titulus Περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, tum 
sacri scriptoris nomen ac locus, ex quo hujus primi tituli explicatio exorditur. Post cap. XIII, contra 
Saracenos, legitur παράτιτλος Φωτίου, etc., sed in fine quadam desiderantur. — In cod. XVI, n. 921, 
plut. 9, Joanni Furno, a quo adjutum fuisse Euthymium in concinnanda Panoplia, prodidit scriptor 
Grecus apud Allatium, a Fabricio citatum, tribuitur Apologia contradictoria de S. Spiritu. V. Dandin. 
|. c., 1, pag. 415. Conf. paulo post n. Il. — Panoplia in cod. Ambros. Mediolani, teste Montfauc. in 
Diario ltal., p. 15. — In ejusdem Montf. Bibl. biblioth. mss. plures Panoplie codd. nominantur. Romz 
in bibl. Vaticana inter codd. reginze quodam Suecize, n. DCCCLXXXXII. (c) In bibl. cardiu. Ottoboni. 
— Venetiis in bibL Grimmiana ; Mutinz in bibl. Ducis.—Monachii in codd. Bavar. elect, CIX et CX. V. 
Montfauc. Bibl. mss. cit. |, pag. 52. D. — 185. D. — 478. D. et pluribus aliis locis. — Taurini in bibl, 
vegia cod. CXCI, Panoplia, sed non iutegra. — in cod. CC, n. 25, Epist. invectiva adversus — Armenios 
Deopatianos, et n. 32, Epistola confutans haereses Φουνδαγιαγητῶν, sive Bogomilorum, nec non Arme- 
niorum, elc. V. catal. eodd. Gr. Taur. p. 285 et 299. — Zuva69vo (sie) ὁπλοθήχη δογμάτων cum duo- 
bus aliis titulis in cod. LX Nanian. Venet. Vid. cat. codd. Gr. Nan., pag. 67. — August: Vindel. est 
in cod. Gr. Panoplia dogmatica, (sed cujus sit auctoris, non additur,) continens excerpta ex scriptis 
Gregorii Nazianzeni et J. Damasceni demonstrationes ac sententias de uno Deo et divinitate Verbi, 
indice Reisero in Catal. pag. 23. — Duce confectore eatal. codd. Angliz, etc, est -Euthymii Panoplia 
in bibl. Bodlei. MMMMMMMMDCCVII apographum inter codd. J. Felli. — Cantabrig. n. CCXCI in col- 
legio S. Trinit. Euthymius Gr. sed nomen opusc. in catalogo non additur. — Pariter tom. ll, p. 84, 
jnter codd, Norfolc. n. MMMCCCCXXXIV et MMMCCCCXXXV. Euth. Zigabeni quedatn., — Dublini in 
bibl. collegii S, Trinit. n. M9, Panoplia, Gr. membr. fol. — Eadem Leidz in bibl. publ. inter codd, 
 Vossian. Vide cat. B. Leid. pag. 401, 4. — ln primis notandi sunt duo codd. Mosquenses Panoplie do- 
gatice, de quibus solerter copioseque disputat, discrimen ab edit. observat ex iisque scholia addita, 
aliaque plura dedit supplementa ad editionem Panoplie Tergobystanau cel. Matthaei, prof. Witteberg. 
ju przfat, ad Euthym. Comment., etc., tom. I, p. 9 sqq. Incod. secundo multa omissa sunt quas le- 


(a) 1n Cavei hist. litteraria perperam meinora- 
tureditio Venet. 1575, et Paris. 4556 8. 

(^) Est cod. 225, quem Lambec. V, pag. 115 
sqq., futuro edi&ori commendat. — Ibid. in cod. 
926 continetur liber primus Panoplie ; — h»c 
autein integra, uno compreliensa libro et in titalos 


Lambec. cod. LXVII, in quo, u. 81, sunt. novem 
excerpta ex Panoplia, quorum titulos, auctores et 
principia Lambec, p. 420 sqq. subjungit. N. 82 
sequitur Panoplie appendix sive anathematismi 
XIV contra Massalianorum et. Bogomilorum hzre- 
sin (vid. infra II), quibus subnectitur Acclamatio 


seu capita 28 divisa, in cod. CCXX VIII, cui appen- 
dicis loco adnexa est Pliotii, patriarchze CPolit, 
bynopsis historica VII conciliorum  eecumenic. 
ex ejus epist. ad Michaelem, principem Bulgaria; 
quam appendicem exstare quoque in Latina Franc. 
Ziui edit, Panoplie, adnotat Lambec. |. c., pag. 
116. — In vol. lll, pag. 420 sqa., copiose recenset 


quedam triumphalis, quam publicavit in notisque 
explicavit Laibec. Hl, p. 427 sqq. llanr. 

(c) Fogginius!. supra cit. prodit pag. 5 bibl. 
Vatican. posse plures Panoplie codd. suppeditare; 
notatu tamen diguum esse. cod. n. MCCCCXLVIIL 
signatwin cum Pachomii cujusdam monachi scho- 
liis et aduotationibus. 

9 


e 
e, 


13 PROLEGOMENA. 14 


guntur in editione, multa itidem addita, a futuro editore tractanda curiosius. Tres ille babet titulos, qui 
in plerisque desunt codicibus, u. tit. XIX, XX et XXVIII, quorum ultimus est κατὰ Σαραχηνῶν, sepa- 
ratim jam editus. Tit. autem XIX contra Agnoetas, et XX. contra Origenem vulgavit Mattlizi |. ο., pag. 
90 sqq. Add. Jablonskium in Thesauro epist. Lacroz. 1l, pag. 184 et 195, et Wolf. in tora. Il, p. 6, 27 
et 66. HanL. 

Mich. Eneman, Suecus, ex Oriente redux, nec diu post an. 1714 in patria, ut audio, defunctus, inter 
alia secum attulit et mecum communicavit, quod a patriarcha Hierosol. Chrysantho, (qui Dositheo, ut 
Dositbeus Nectario successit,) dono acceperat volumen, typis impressum, boc título : Πανοπλία δογµα- 
τιχὴ Αλεξίου βασιλέως , τοῦ Κομνηνοῦ, περιέχουσα Ev auvóget τὰ τοῖς µαχαρίοις xat Θεοφόροις Πατράσι 
συγγραφέντα, εἰς τάξιν δὲ xal διεσχεμµένην ἁρμονίαν παρὰ ΕΥΘΥΜΙΟΥ μοναχοῦ τοῦ Ζιγαδηνοῦ (ita sem- 
per, nou Ζιγαθ.) τεθέντα, ἐπὶ ἀνατροπῇ xaX καταγθορᾷ τῶν δυσσεθεστάτων δογμάτων τε xal διδαγµάτων 
τῶν ἀθέων αἱρεσιαρχῶν, τῶν κανῶς κατὰ τῆς ἱερᾶς αὐτῶν θεολογίας λυττησάντων, ἀφιερωθεῖσα ἐπὶ τοῦ 
εὐσεθεστάτου, ὑψηλοτάτου xal θεοστέπτου αὐθέντου xal ἡγεμόνος πάσης Οὐγγροθλαχίας χυρίου, κυρίου 
Ἰωάννου Κωνσταντίνου Μπασσαράμπα, Βοεθόδα τοῦ Μπραγχοξάνου. Ti ἐχλαμπροτάτῳ xal σοφωτάτῳ 
vl αὐτοῦ χυρίῳ Στεφάνῳ ὮἈοεδόδᾳ τῷ Μπραγχοδάνῳ, παρὰ τοῦ πανιερωτάτου xal λογιωτάτου 
µητροπολίτου Δρύστρας χυρίου, κυρίου ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, οὗ xal τοῖς ἀναλώμασι νῦν πρῶτον τετύπωται 
παρὰ τῷ πανιερωτάτῳ, λογιωτάτῳ καὶ θεοπροθλήτῳ μητροπολίτη Οὐγγροδλαχίας χυρίῳ, χυρίῳ ἈΑνθίμφ 
κῷ ἐξ Ἰθηρίας. Ἐπιμελείᾳ χαὶ διορθώσει Μητροφάνους , ἱερομονάχου Γρηγορᾶ τοῦ kx. Δωδώνης. "Ev τῇ 
ἁγιωτάτῃ μητροπόλει τῇ Ev τῷ τῆς Οὐγγροθλαχίας Τεργοθύστῳ, ἓν ἔτει ἀπὸ Θεοχονίας χιλιοστῷ ἑπτα- 
κοσιοστῷ δεχάτῳ. Κατὰ μῆνα Μάϊον, In ful. 1710, folia ροή’. Przefatio Athanasii ad Stephanum dedica- 
toria przmittitur. 

Chrysanthus, patriarcha IIierosol., e ms. Viennensi supplevit, qua in mss. orientalibus deficiebant, 
ut, Στίχους Ἰαμθιχοὺς πρὸς βασιλέα ᾿Αλέξιον, Πρόλογον μετ᾽ ἐγχωμίων. 

Observavit contra, in ms. Viennensi titulum et. caput totum υγ’. Φωτίου πατριάρχου κατὰ τῶν τῆς 
παλαιᾶς Ῥώμης , desiderari, quod in omnibus codicibus orientalibus exstat. | 

Idem Chrysanthus Athanasio auctor fuit, ut hanc Panopliam ederet ; omisit vero pr» metu Turcarum 
non modo caput contra Saracenos, sed et de SS. Trinitate quedam in primis statim titulis, veritus 
scilicet, ne esseut, qui ansam inde arriperent accusandi Grxcos, ut in csusa Cyrilli Lucaris fecere. 

Post στίχους iambicos im Alexium Comnenum sequitur Prologus, cui hi versus pramittuntuc : 

Εὐθυμίου πόνηµα xal µογοτρόπου 

Tov Ζιγαδηνοῦ δογμάτων πανοπ.ἒία, 

"AJe£(q τευχθεῖσα Κομνηνῶν γένους 

"Avaxtt πιστῷ τῶν ἀπίστων εἰς πάλιν. 
Edit. Latine. 


Part. 1. tit. 4. Τίτλος α’, συλλογιστιχὴ ἀπόδειξις ὅτι εἷς ἐστι θεὸς, καὶ ὅτι xal λόγον ἔχει ὁμοούσιον ἑαυτῷ, 
xai πνεῦμα ὁμοίως, ἅπερ εἰσὶν ὁ Υὶὸς xai τὸ Ηνεῦμα τὸ ἅγιον, ἐχ τοῦ χατηχητικοῦ λ- 

you τοῦ Νύστης. 

P. περὶ Πατρὸς xaX Yiou xai ἁγίου Πνεύματος διαχεχριµένη ἅμα xaX ἑνωμένη θεολογία 

Υ. περὶ θεοῦ, χοινῶς. Δῆλον δὲ, ὅτι ὁ θὲὸν εἰπὼν, ἢἡ θεότητα, 7 τὸ θεῖου, ἁπλῶς xai ἀπροσ- 

ιορίστως, τὰς τρεῖς ὑποστάσεις τῆς μιᾶς θεότητος ἑνέφηνε τῇ χαθολικῇ τούτων προσ- 
ηγορίφ. WO 

ὃ. περὶ τοῦ ἀκατάληπτον εἶναι τὴν θξίαν φύσιν. 

ε.' περὶ θεωνυµίας. 

περὶ τῆς θείας δημιουργίας. 

V. περὶ τῆς θείας ἑνανθρωπήσεως. | 

η. Κατὰ ας, ἐκ τῆς λεγοµένης εἶναι τοῦ Νύσσης βίθλου, τῆς προσαγαρευοµένης Ozo- 

γνωσίας. 
9. ϐ’.. Ka:X Σίμωνος τοῦ Σαµαρέως, xaX Μαρχίωνος τοῦ Ποντινοῦ, xai τοῦ Πέρσου Μάνεντος χαλο 
τῶν Μανιχαίων. 
40. v. Κατὰ Σαθελλιανῶν, τοῦ ἁγίου Κυρίλλου. 
41. ια. Κατὰ, Αρειανῶν, τοῦ μεγάλου Αθανασίου (a). 

Part. 2, tit. 12. .9'. Κατὰ Πνευματοµάχων. In codice collegii Jesuitar. Paris. et in Latina Zini versione 
bic titulus inscribitur ; Περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τοῦ μεγάλου 'AQavacíou, &x τοῦ λόγου 
τοῦ περὶ τῆς ἐνσάρχου ἐπιφανείας τοῦ Χριστοῦ. 

deest. «y'. Φωτίου πατριάρχου χατὰ τῶν τῆς παλαιᾶς Ῥώμης , ὅτι Ex Πατρὸς µόνου ἑχπορεύεται τὸ 
Πνεῦμα τὸ &yvov, ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ &x τοῦ Υἱοῦ. Exstat etiam in variis mss. Europe, ut cod. 
Baroce. 85 [in quo tribuitur Photio,] et 101, [in quo ascribitur Euthymio Zigabeuo, | 
et in codice regis Gallia (b) et collegii Jesuitar. Paris., licet in Latina versione Zi:ni 
hoc caput sit omissum. Locum Grace producit Usserius, De symbolis, pag. 25, ex co- 
dice e Grecia allato ; alia Petavius in Dogm. theol. (V. ad n. l.] 


71. 


SA 


dm etm 
vex 
e 


(a) In cod. 1, qui primum tomum continet, — pag. 14 sq. sunt. ascripti , et alia evulgantur aut 
Mosq. legitur inlibri indice Κατὰ ᾿Αρειανῶν *& xat — docte animadvertuntur.. HARL, 
Εὐνομιανῶν. Post indicem leguntur versus ano- (0) Vide Rich. Simonis Bibl. selectam , tom. I, 
pymi, qui in edito desunt, ideoque a Matthei — p. $1 


E 


15 is PROLEGOMENA, 16 
Edit. Lat. 


Tit. 10. ιδ. Κατάἁ Απολιναριου. 
. ιε’. ids Mestre Tm j P 
. ἐς Κατὰ Μονοφυσιτῶν, ov αἴρεσι ς ὁ ἀρχιμανδρίτης. 

16. d. Κατὰ ᾽Αφθαρτοδοκητῶν, πο ή 

407. c. Κατὰ τῶν λεγόντων Ἔπαθεν ὁ θεὺς Λόγος ἁπαθῶς. 

48. κα. Κατὰ Σεργἰου, xat Πύῤῥου, καὶ Παύλου, πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως, δογµατιζόντων 
ἐπὶ Χριστοῦ μίαν θέλησιν xat ἑνέργειαν, ol xal Μονοθελῖται λέγονται. Ἐλβι.---ἴπ codice 
Cresareo 77, n. 84, sunt. varia. ex dg ra Panoplia excerp'a. E quibus interdum 
on ors loca excerpsit Lambec. Comm. lil, p. 420 seqq. sic, exc. 1. adversus Agnoelas 
ex Basilio M. et Gregorii Nazianz. orat. τι De filie: qui titulus deest. in edit. Grzca, 
sed editus est a cl. Matthaei ; 2. contra varios Origenis errores : abest quoque ab edit. 
Gr. ct editus α Matthaei, l. mem. Cod. vero Mosquensis saftem ab initio plenior est 

vam Vindobon.; 3). Titulus 18, contra Sergium, Pyrrhum et Paulum ; e quo longum 
r. Lambec. edidit locum, Sequuntur tituli 19, 20, 21 (cujus quoque longiorem locum 
Gr. edidit Lambec.) 25, 24 et 25. Han. 

49. xp. Κατὰ Εἰχονομάχων. Ex Guil. Morelli editione Grzco- Lat., Paris. 1562, hoc caput exstat 
in auctario Duczano tom. l, p. 725, et in Bibl. Patrum tom. XI, Paris. 1654. 

90. xyY'. Κατὰ 'Apyusvlov. 

941. xU. Κατὰ τῶν λεγομένων Παυλικιανῶν. Photii libri 1v contra Paulicianos, e quibus Euthymius 
hoc caput concinnavit, exstant. mss. Grace in bibl. Joannea hujus urbis Hawbur- 
ensis. FABR.—lIn cod. Paris. 770, n. 4, bibl. publ. sunt tituli contra Armenies, 

aulicianos, Massalianos, Bogowilos et Saracenos. HaRt. 

92. χε’. Περὶ τοῦ Σταυροῦ, περὶ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος, xal περὶ τῆς µεταλήψφεως τοῦ Δεσποτιχοῦ 
σώματος χαὶ αἵματος. 

25. xg'. Κατὰ Μασσαλιανῶν. Capita hzreseos Massalianorum, ad qu;e hoc titulo respexit Euthvy- 
mius Grece et Latine edita sunt a Cotelerio tom. 1 Monumentor. Eccles. Grac., 
ag. 902—307, et a Mich. le Quien tom. I Operum Joannis Damasceni, pag. 94 seq. 

unfer varias leetiones-codicis Barocciani in Joann. Christoph. Woltii Historia Bogoni- 
lorum, pag. 12 seq. 

94. x7. Κατὰ Βογομίλων. Hoc caput separatim ex apographo Bodleiana bibliothec:e quod J. 
Fellus, Üxoniensis episcopus, ex antiquiore codice describendum curaverat, edidit 
eruditisque animadversionibus illuswavit laudatus Wolfius in Historia Bogomitorum, 
Witeb. 17129, 4 Fasn.—Est quoque inter codd. Vossianos V. cat. bibl. publ. Leideus., 
pag. 292, n. 50. Ab lioc diversum cst fragin. quod a Foggiuio editum esse, jam supra 
ostendi. HanL. 

deest Παράτιτλος Φωτίου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ἓκ τῆς πρὸς Μιχαἡλ τὸν άρχοντα 

υλγαρίας ἐπιστολῆς, περὶ τῶν ἑπτὰ οἶκου μενικῶν συνόδων. 
Edit, Latinz 
Tii. 25. Titulus XXVIII contra Saracenos Grece ex codice Palatino, cum versione J. Jacobi 
Beureri, prof. Friburgensis, cl Frid. Sylburgii notis prodiit in Saracenicis Sylburgii, 
Heidelberg. apud Commelinum 1595, 8. Exstat etiain. idem titulus Graece et Latine in 
Auciario bibl. Patrum Duceano, tom. ll, pag. 292, Paris. 1624, fol., et in Bibl. Patrum, 
Paris. 1654, tom. XII [v. Lambec. Counm. ]ll, pag. 424, exc. IX. Maui |. 1. prf. 


p. XX. 


(Apud Fabricium sequebatur Indez scriptorum e quibus Euthgmii Panoplia concinnata est; αἱ tomo 
sequenti post ipsam Panopliam locum opporiuniorem obtinebit.) 


ΙΙ. Κατὰ τῶν τῆς παλαιᾶς Ῥώμης ᾖτοι Ἱταλῶν κεφάλαια ()', δηλοῦντα ὡς Ex τοῦ Υἱοῦ οὐκ ἐχπορεύε- 
ται τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Adversus veteris Rome asseclas, sive ltalos, capita duodecim, demonstrantia, non cx 
Filio procedere Spiritum sanctum. Mss. in bibl. regia Paris. Vide Allatium De consensu pag. 642; Nico- 
lium sive Arnaldum in Perpetuitate fidei. Eccles. catholice de S. Eucharistia, tom. l, cap. 12, pag. 161: 
sed et Rich. Simonem tom. IJI. Bibl. critice, pag. 98 seq., qui hoc scriptum in cod. reg. 2995 negat 
differre ab lis quie in Panoplie codicibus Gracis titulo 15, de hoc argumento Euthymius disserit. FApR. 
Consentit Fogginius |. cit. pag. 10 sq. et memorat cod. Paris. n. 12931, cod 1971, n. 91, et cod. 2789, 
n. 5 ; item Vatican. 1079, pag. 189 ; cod. 1180, p. 438, et cod. 1917, p. 199. Lem copiosus est de ms. 
cod, Vaticano Palatino 361, in quo contendit Euthym. Christum magna quinta [eria cum discipulis suis 
legale pascha celebrasse, et suspicatur, libellym excerptum esse ex Panoplia. Vide etiam ad n. ll, atque 
idem oposculum esse videtur quod exstat in cod. Wheler. Euthymii Or. de tempore Paschatis : Gr. in 
Cat. cod. Angl. οἵο., IJ, p. 358, n. 9125. — Add. supra in indice titulorum, ad tit. 15. Sunt loca ex illo 
opusculo in Niceta Choniatze Sylloge opinionum el sectarum, atque historia hominum qui illas instiue- 
sunt, etc. Florent. in cod. Laur. 24, plut. 9, V. Bandini Cat. cod. Gr. 1, pag. 435. — Venetiis in cod. 
505, bibl. D. Marci, Euth.  Zigabeni De processione Spiritus sancti. Inc. El ἁπλοῦν μὲν τὸ Πνεῦμα, etc. V. 
Cat. cod. Marc. pag. 265. Hant. 


HL Ἔλεγχος xat θρίαµθος τῆς βλασφῆμου xai πολνειδοῦς αἱρέσεως τῶν ἀθέων Μασσαλιανῶν, 
τῶν xat Φουνδαϊτῶν xot Βογομίλων χαλουµένων xal Εὐχιτῶν xal Ἐνθουσιαστῶν καὶ Ἐγκρατητῶν xa 
Μαρκιωνιστῶν, Victoria et triwnphus de impia el multiplici exsecrabilium Massaliancrum secla, qui. et 


». 


11 |. PACLEGOMENA. IS 
Phundaite (a) et Bogomili, nec non Euchite, Enthusiastem, Encratite et Marcionitae appellantur, una cum 15 
Auathematismis, haresi eorum oppositis. Ex codice Vindobonensi [ 67, n. 89. ] in quo. velut appendic 
Panoplie legitur, edidit Greece, versionemque ac notas addidit Jacobus Tollius ip Insignibus itineris 
ltalici Trajecti ad Rhenum, 1696, 4, pag. 106 — 1925. Primos tres anathematismos Grzece vulgsverat 
Lambecius Ill, pag. 174 [pag. 424. ed. Kollar. eum notis Lambec. qui in not. 4 in anathem. 1, tanquam 
singulare adnotat, Petrum sive Lyco-Petrum pro primo h:rescos Massalianorum declarari. Tres illos. 
anathematismos Latine vertit Coteler. Monum. eccles. Grec. tom. 1, p. 737. Add. supra ad n. |. dec hoc 
cod. Adi. eat. cod. Gr. Taurin., p. 297, 8, cod. CC. Hanc. 


IV. Epistoke varie, qu:xe mss. supersunt, ut adversus Phundaitas (al. Phundagingitas) sive Bogowiivs, 
CPoli missa in patriam snam, Lambec. V, pag. 58 et 154. Incipit : Βρύλομσι ἡμᾶς, ἀδελφοί µου * et ak 
tera steliteutiva, contra Armenios Theopaschitas, iJ. V, p. 19. Incipit : Ἐπειδήπερ Εὐτυχῆς καὶ Δ.όσ-- 
xopo;. Pasa. seu. in ed. Kollarii V, p. 85. co.l. 215, n. 8, ubi. V. not. Kollar.—Tum p. 956 in cod. 947, 
(qui contiuet syntagma miscellaneorum opuscul. de Massalianorum seu Bogomilorum aliorumque erro- 
ribus), n. 14. — Dein p. 285, n. 1, cod. 148; quod vero ms. a cod. 215 memorato non solum ob mul- 
t3s varr. lectt. valde discrepare, verum etiam multo auctius esae atque copiosius, animadvertit Lanibec- 
Denique pag 269, n. 98, cod. 247. — Est quoque in cod. Taurin. 200, n. 21. V. Cat. codd. Gr. Taur., 
p. 299. Hant. 

V. Διάλεξις Εὐθυμίου μοναχοῦ xax Σαραχηνοῦ φιλοσόφου περὶ πίστεως, γενομένη ἐν τῇ xÓ.s« Mim... 
Disputatio cum Saraceno philosopho de fide, habita in. urbe Cappadocie Melitene. Ms. Lambec. IV. (cod. 
188, 15], pag. 206. [p. 454. ed. Kollar.] Incipit : Πῶς ὁμολογεῖτε πολυθέῖαν. 


Vl. Μονφδία ἐπὶ τῷ τάφῳ τοῦ ἁγιωτάτου Θεσσαλονίκης χυρίου Εὐσταθίου, µετά τινας ἡμέρας τῆς αὐτοῦ. 
τελευτῆς. Oratio elegans ac diserta in obitum Eustathii, Thessalonicensis archiepiscopi, dicta paucis ab. 
ejus obitu diebus. Hzc ms. exstat cum Monodia Michaclis Choniat:» in eumdem Eustathium in. hiblio«. 
theca Bodleiana, [v. p. 268, n. 22, Cat. codd. Angliz, tum in c. Barocc. 251,] testaturque in illa Euthy- 
mius, se tenere multos fasces epistolarum, manu Eustathii scriptarum plenarumque rebus pulcherrimis, 
et vitia atque errores castigantium, φαχέλλους πολλοὺς τῶν Ἐπιστολῶν σοφίαν τε πολλὴν ἐμπεφορτισμέ- 
vac, xal xaxlav ἅπασαν στηλιτεύοντας. Fabn. Vide ad initium sectionis de nostro 'Euthymio. 
Πλαι. 

VII. Commentarius in omnes Psalmos Davidis, εἰ in X sacre Scripture cantica, 612900 nondum prodiit, 
licet hoclegas apud Caveuim, Crovzum aliosque. Ms. exstat in bibl. Rodleiana cod. Barocc. 123 (b), in regia 


(b) An a Funda, ltalix€ oppido ? Hguu. V. supra 
ad n. J. Contra Kollar. ad Lamb. V. pag. 85. ubi 
d» originatione vocc. Bogomili, Massaliani et Phun- 
dagiagite, s. in al. cod., Phundaite docte fuseque 
disserit, nomen  Pfiundait. derivat a recentiore 
Lat. vocabulo Funda, Grace φούνδα scripto, quod 
moarsupium s. erumenam notat : ideo vero hrerctici 
isti IPhundaite οἱ Saccophori appellabantur, quod 
ob aust-ram paupertatem, quam palam profiteban- 
tttr. in saccos etl crumenasstip»m collegerint. Pra - 
vit Coteler. in. not, ad Monum, grac. 1l, pag. 144. 
Hanr. 

(b) Exstat quoque in ead. bibl. sec. cat. codd. 
Anglie, etc., in cod. Barocc. n. CXCIV, n. 255, 
inter mss. Thom» Roe, inter codd. Bodlei. n. 
MMCMXLII. — Oxoniz in coll. Mar. Magdal. cod. VI, 
sive n. 2151, ubi vero- in catal. part. it, p. 571, 
ad.litur bxc nota : lta. n. Euthymius in. Psalmos, 
male inscribitur a. librario, cum sit Theodoreti 
expositio. — Inter codd. Wheleri, n. 9195 tom. 1I, 
p. 358. — fn hibl. Leidensi inter codd. Vossianos, 
exemplar valle vetus, sed male servatum, et in 
alia variorum collectione, FEuthymii aliquid in 
Psalmos, Gr. V. Catal. bibl. Leid., p. 595, n. 73 
et p. 397 n. 30. — In hihl. Coialin. cod. XI et CIV. 
V. Montfauc. Bibl. Coislin., p. 58 οἱ 178. ltomee iu 
bibl. Vaticana Euth Zgab in. 150. Psalmos. — ln 
bibl. Ottobon. — Monacliii in bibl. Davar. V. Montf 
Bibl, bibl. mss I, p. 15, 186, 588 οἱ 589. — Ve. 
neiiis in bibl. Marci, co.l. XVIII. — Taurini in bibi. 
rvg:à, cod. CHI, in Psalmos 9-146. llli codici assu- 
tum est parvum. Lexicon (ormularum loquendi, in 
l'salmis occurrentium, (λέξεις τῶν Ῥαλμῶν κατὰ 
στοιχεῖον), quod, antea nondum editum, integrum 
exseripsit auctor Catal. cold. Gr. Taurin., p. 190 


seqq. — Florentim in cod. Laurent. If, plot. 9, 
Comm. in Psalmos : precedit proamium, quod tv- 
pis describendum curavit Bandin. in Cat. codd.. 
Gr, Laur. |. p. 589. Sequitur interpretatio Psalterii, 
et omnes ferme Psalmorum versiculi, quos explicuit 
Euthyin. rubro charactere distingunntur ab inter- 
pretatione : in margine fere sub initium codicis. 
Basilii M. et Gregorii Nysseni in quxdam Psalmo- 
rum loca interpretatio ab codem scriptore rubris. 
litteris appos'ta est. Sequuntur Euthymii in. can- 
tica 10 euarrationes. Atque ista cantica in pleris- 
que codd. τῶν O', junguntur. Psalmis : ita. etiam 
reperit Matthei in codd, 196 et 197, Mosquens. V. 
ejus notam ad prf. llentenii p. 75, prolegg. a1 
I tom. Euthym. Zig. Commen. etc. — Vindobonz 
in Bibl. Cesarea cod. XXXVI. Euthymii przefat. 
in Comm. in Psalmos; a! nec plena. nec integra, 
sed anonymi cujusdam arbitratu ita. coutracta, ut. 
neque caput habeat, neque pedes. Plura de iilo 
cod. observavit Kollar. supplem. ad Lambecit 
Comment. p. 265 seqq. — De codd. Mosquensibus 
tribus iutelligeuter lateque disserit el. Matthzi in 
przef. s:epius laudata pag. 25 seuq. Primus illorum 
continet quoque prater Psalinos. et cantica cuum 
Euthymii Comment, 1 (περὶ τοῦ ἀχατάληπτον εἶναι 
τὸν θεόν. 3) syllogen dogmaticorum capp. necessa- 
riorum ex variis Patribus : 3 (adversus veteris 
Rom:e asseclas ὅτι οὐχ £x τοῦ Ylou. ἑχπορεύεται τὸ 
ἅγιων Πνεῦμα) atque cel. Mattliiei in nota observat, 


dec αι legi etiam in codd. Bibl. synod. in-8. 


n σα cum inscriptione : Εὐθυμίον μοναχοῦ 
τοῦ Ζυγαθήνου χεφαλαὶ (B'. Eig τὸ Ex póvou τοῦ 
Πατρὸς ἐχπορεύεσθαι τὸ Πνεῦμα, add. Foggin. |. c. 
p. 10 seqq. 4 capp. precipua er orationibus Chry- 
sostomt aliorumque Patrum ;) de divina ἐνανθρω- 


19 PROLEGOMENA. 


20 


Parisiensi aliquoties et Coistiniana, in Vaticana quoque. Fuit et in Bigotiana, et. in bibl, [saaci Vossii, ex 
cujus codice praefationem in Pealmos, lectu dignam, Grace et Latine vulgavit Stephanus le Moyne in 
Variis sacris pag. 150-910 ; sed hinc inde hiantem lacunis, quas ex mss. codicibus Patricii Junti et 
Christiani R»vii supplevisse se omnes, unica excepta, scribit paralipomenis &d Caveum Colomesius. Idem 
ex ms. regio Paris. 2400, fecisse se testatur Rich. Simon tom. H. bibl. selectze p. 48. Locum Grzee ex 
Euthymii in Psalinos commentario producit Pearsonius ad Symbolum apostolicum pag. 420, edit, 
Latine. Versio latina Philippi S uli, Brugnatepsis episcopi, post. auctoris mortem a Paulino Turchio, 
ord. Przdicatorum, vulgata (dicataque Clementi Vll, pontiilci, primum prodiit Verons 1550. (a) fol., 
falliturque Gesnerus, qui scribit, Euthymium solum in septem Psalmos Veronze excusum esse, cum in 
omnes Psalmos et cantica bibliorum ] ] lucem illo anno Veronz viderit. Recusga inde sxpius est Parisiis 
1545, 1547,1560, [et 1562. V. Hamberger 1. c. p. 82.] 8. Venet. 1568, 8. Lugd. 1575. [1575. ap. Ham- 
berg.] 8, et in Bibliotheca Patrum edit. Lug., tom. XIX. : 


ΥΠ. Commentarius in quatuor. Evangelie, ex Clhrysostomo et aliis priscis Patribus non sine jndicto 
delectus. Hoc quoque eximium opus necdum Grace lucem vilit, (5) lieet id affirment viri docti, Ca- 


πᾖσει. Tertius cod. habet breviora scholia. atque 
scholia ad priores xm Psalmos idem Matbzi 
edidit in Lectionibus Mosquens. Lips. 1779, 8. 
vol. II. p. 4f.—Anonymi autem, sive fuerit is ipse 
Euthymius, sive alius, qui post illum copio«iora 
scholia in compendium redegerit, interpretationem 
duarum odarum ex Evangelio Luce» idem dedit 
post Evangelium Lucz in edit. Euthymii Comm. 
tom. Il, P. 680 $e1q1. cum textu, et prima nota, » 
diversa, inquit, paululum seu copiosior interpre- 
tatio, Futhymii Zigabeni nomine, legitur Latine 
in Bibliotheca maxima Patrum, Lugd. vol. XIX, 
p. 473 seqq. « Den'que. in praef. p. στη, seqq., 
speciminis loco adjecit interpretationem Psalmi cix, 
cum v, L, trium. illorum codd. et comparavit cum 
Theophylaeti editione Veneta 1765, tom. IV, ubi 
Commentarius in Psalmos Griece primum editus 
est : (conf, Ernesti theolag. Bihlioth, tom. V, 
Ῥ. 788.) Kuthymius p. 29 ad verba Davidis ἕως πο- 
δῶν σου provocat ad Commentarium suum in Evan- 
gelia, ex quo loco (et aliis similibus locis Coinm. 
in Psalmos,) jure collegit cl. Matthzei, Euthymium 
esse auctorem Commentarii in Evangelia et hune 
prius, quam Comm. in Psalmos ab eo esse scri- 
ptum. Hanr. : 

(a) De hac et reliquis edd. et de Euthymio V. 
Freytag. analecta litter. p. 325. seqq. HARI. 

(b) Tandem vero, addicentibus avibus, Gr:ecus tex- 
tus lucem aspexit cura studioque cel, Matthaei. In- 
Scriptum autem est opus diu desideratum : Euthymii 
Zigabeni Commentarius in quatwor Evangelia, Grzece 
et Latine. Textum Graecum, nunquam antea edi- 
tum, ad fidem diorum codd. membran. bibliothe- 
carum SS, svnodi Mosqueunsis, auctoris tate 
scriptorum, diligenter recensuit et repetita ver- 
sione Latina Joannis Hentenii, suisque adjectis 
avuimadversionibus edidit Christian. Frider. Mat- 
εί, collegiurum imperial. Rossicor. assessor, et 
academiz Vitemberg. Grac. litt., professor, tom.1 
tin duab. part. coinplectens prefationes et Evan- 
gelium Mattlixi. — tom. Il complectens Evangelia 
Marci et Lucz. — tom. lll complectens Evange- 
lium Joannis, animadversiones J. lleutenii, edito- 
ris et indicem. Lipsiz, 1792, 8. impensis Weid- 
mann. Ad przefot. cl. editoris doctam lectuque 
dignissimam, in qua de Euthymio, codd. etc. ju- 
dicat, aliquoties Jam provocavi.— Sus praefationi 
adjecit plura alia, notatu digna : 1) ex Richard 
Simon Histoire critique des principaux commenta- 
teurs du. Noweatu Testam. cap. 29, p. 409 sqq. 
ed. Rotterd. 1695, 4 de Euthymii Cenun, in qua- 
tuor Evang. et duobus codd, Paris. 2) Fabricii 
notitiam, h. I. datam, cum uotis, in quarum prima 
observat Matthei, a. Voigtio in cat. libr. rar., 
pag. 754 et ab aliis memorari edit. Paris. 1544, ὅ 
apud Jo. Reiguy. excud. Carol. G i'lard. Euiwu- 


vero illi tamen videtur * Lovaniensis esse prin- 
ceps, εἰ pro 1541 legendum esse 1547 : (adde que 
In 8q. nota sunt ascripta). Sequuntur excerpta ex 
Phil. Labbe tomo I, Diss, histor. in Bellarminum, 
— ex Ernest. institutione interpr. N. T. — longus 
et egregius locus ex cel. I. Ang. Noesselti Coinm. 
De catenis Patrum Graecor. Halw, 1762, iv, p. 23 
sqq. tum Jo. Hentenii epistola dedicatoria, scripta 
Lovan. 4545, sexto Idus Augusti; ejusdem ad- 
monitio de auctore horum commentarr. ex edit, 
Lovan. 1544, fol. cum notis; (Hentenius  Euthy- 
mium cognominat Zigahonum :) ejusdem prfatio : 
ejusd. plura loca, in quibua ejus exemplar disce- 
dit a Grecis, cum animadversionibus, in quibus 
Matthzí V. C. de pluribus N. T. locis varijs: ue 
lect. judicat, atque. in Origenem et Erasmum in- 
terdum graviler invehitur, alizque Hentenii oh- 
servat. Porro a 39, vepetendum ciravit 
pluribusque illustravit notis criticis Jo. Millii exa- 
men codicis Euthymii Barocciani ex ejus prolego- 
menis in N. T. 8 1075 — 1079. Posth:c p. 152 — 
905 posuit, aspersis notis criticis, lectionec Varias 
utriusque cod. Mosquensis ad quatuor Evangelia, 
quorum quidem contextum, auctore operis re- 
demptore, omisit, eumque breviter tantum ante 
singula scholia notavit. Denique Roberti llolmea 
brevis notitia duorum codd. Euthymii Barocciano- 
rum. Conf. etiam longam censuram in : — Neue 
aligem. deutsche Biblioth. Anhang zum 1 — 28, 
Dande, Kilonii 1799, pag. 470 — 490 coll. Matthei 
quibusdam obss. in quibus quzdam censoris dubi- 
tationes tolluntur aliaque aduotantur in Lips. A. L. 
Anz. 1800, n. 1415, pag. 1127, ubi quoque brevis 
fit commemoratio Euthy nii Opusculi inediti : Εὖθυ- 
µίου μοναχοῦ τοῦ Ζηγαδηνοῦ κεφάλαια tQ', εἰς τὸ Ex 

vou τοῦ Πατρὺς ἐκπορεύεσθαι τὸ Πνεῦμα, iu cod. 

osquensi bombyc. s»c. xiv, in 4. Inc. εἰ ἁπλοῦν 
μὲν τὸ Πνεῦμα. — Add. Foggin. |. c., pag. 6, qui 
memorat cod. Vatic. DCLXV, qui comm., in duo 
tantum priores evangelistas, Maulizum et. Mar- 
cum, cootinet, et cod. DCLXIX, in quo est ejus 
explanatio in canticum Zacharix in evang. Lucz, 
atque cod. DCXXXVI, qui servat Euth. comm. in 
Pauli epistolas. |— In cod. Ill. Barocc. exstat Novi. 
Testamenti pars cum Gr. scholiis, margini aseri- 
ptis minutissimo charactere. «Incipit, 3it con- 
fector Catalogi codd. Anglie, tom. l, p. 1, c. 11, 
Act. v, 35, desinit vero in Apoc. xx, {, Scholia 
μας desumi videntur e Commentariis Ofcumenii 
et Euthymii, » (hie esse videtur IJ cod. ab Holme- 
sio descriptus). — In cod. XXVIII Barocc. Euthy- 


. mii Zygabeni catena in quatuor Evangel., e Chry- 


sostomo, uti ait idem confector pag. 9 precipue, 
eiiam ex aliig Patribus, conlerente interdum 
symbolam suam ipso Euthymio. lic esse videtur 
cod. quem uberius descripsit Millius. Enimvero 


9] PROLEGOMENA. 22 
veus (d), Elias du Pin, atque alii. Latine e przclaro codice bibl. cenobii Deiparae Virginis Guadalupen- 
sis ord. D. Hieronymi in regno Castelle, transtulit Το. Hentenius, accuratior Zino, Sauloque interpres, 
eujus versio prodiit primum Lovanii 1544. (e) fol. recusa Paris. 1547, 1560, 1602, 8, et in Bibliotheca 
Patrum tom. XIX, edit. Lugd. Duos codices Mstos Greecos hujus Commentarii, similibus, qualia Hente- 

nius in suo reperit, scholiis instructos, in Bíbl. regia Parisiensi evolvisse se testatur Rich. Simon 
lib. nt. Historie critica Novi Test. cap. 29, in quorum altero, Mazariniano, sed recentioris manus 
scriptura Nicete tribuitur : quod non magis credibile, quam eorum conjectura, qui vel OEcumenio vel 
Ammonio, nescio cui, vel Theophylacto ascribere voluerunt, Plnra loca Grece ex hoc Commentario 
prodacit Simonius, tum hoc capite, tum lib. 1, p. 190, 145, et lib. tt, pag. δὲ, et magni eum facit 

imprimis, assentiturque Maldonato, qui ad Matth. xvii, 8 Euthymium in verborum proprietatibus obser- 
vandis diligentissimum esse observavit. Inter scriptores, e quibus aurea Thom Aquinatis catena in 
Evangelia collecta est, Euthymii nomen in recentioribus quibusdam editionibus additum, in anti- 

quioribus et in Romana anni 1670, desideratur. Vide Simonis hist. criticam Novi Test. lib. it, p. 409 

et 415. 

IX. Commentarius in epistolas Pauli, itidem ex Chrysostomo et aliis Patribus studiose collectus, 
quem Rom: ms. Grzce servari. pridem Gesnerus scripsit. [V. ad n. 8.] Ex commentario Euthymii im 
epist. ad Timotheum nonnulla affert Allatius p. 196, De interstitiis ordinum apud Grecos. In codice ms. 
Vindobonensi libri primi Panoplie Euthyniaute sequitur Hypothesis epistole ad tomanos, forte quam» 
Euthymius suis in Paulum commentariis promiserat. 

X. Commentarius in epistolas catholicas, quem Grece ms. in bibl, Joannis Sambuci exstitisse, es Sim- 


lero Caveus adnotavit. 


collectionem illam male dici catenam ab Millio 
aliisque, sed rectius vocari Euthymii commenta- 
yium, quoniam in Euthymio, qui ex pluribus par- 
tibus opus fecisset perpetuum, sit nezus, mohet 
οἱ, Matthzi in prafat. pag. 195, not. g, add. Fa- 
bric, infra in hoc vol. p. 787, 16 vet. edit. qui 
sect. 17 agit quoque de Thome Aquinatis catena 
aurea in quatuor Evangelia. Cum cod.  Barocr, 
XXVIII conspirare videtur cod. Taur. reg. XLIII 
quantum ex initio singulorum Evangeliorum con- 
jicere licet : nullibi quidem adjectum est auctoris 
nomen; sed Euthymio eum comtinent. esse 3scri- 
hendum docet confector cat. codd. Gr. Taur. qui 
[ag. 149 sq. copiose recenset illum codicem. 

ARL. 

(d) In nova ed. Basil. 1745, tom. II, p. 199, ubi 
Caveus de Euthymio, scriptis, codd. atque edit. 
uberius disserit, id correctum est. Han. 

(e) Quod Hentenius in admonitione scripserat : 
« Cum hos commentarios ante aliquot mejses 
[n. an. 1543, sexto id. Aug., ut ex ejus preefat. in- 
telligitur,] in lucem ederemus, nec certi quidquam 
haberemus, quod de auctore divinaremus, aliorum 
magis, quam nobtrum secuti judicium, prefati su- 
mus, quibusdam, videri auetorem esse OEcuime- 
nium, — [quod tamen negat Matthai ad h. l. in 
pref. p. 74, not. c]. — Nunc vero eumdem nacti 
auctorem in Psalmos Davidicos et in Cautica — 


jain secundo typis excusum certissimo certius ausk 
sumus ferre judicium, horum comment. auctorem 
esse Euthymium Zigabonum (sic) — maluimus in 
his, qua nondum diatracta , erant, exemplaribus, 
studioso lectori id indicare, quam eum diutius. 
suspensum tenere. — Anno 1544, Nonis Februa- 
ril, » ex his colligit Hamberger. |. c. pag. 85, 
probabile aese, 1) quedam exemplaria vel sine 
ulla nominis auctoris in fronte libri significatione, 
vel addito OEcumenii nomine , edita esse, 2) eaque 
in inscriptione notata esse an. 1542. Sed dubitat 
el. Mattlisi, in not. e ad Hentenil admonitionem 
p. 75 arbitrans, vocabulum ambiguum , excusum , 
ad comment. in Psalinos esse potius referendum ; 
et quod in ed, comm. in quatuor Evang. an. 1544, 
in indice scribitur, « liber hic neque Grece neque 
Latine antea typis unquam excusus est » atque in 
fine admonitionis, in his, que nondum distracta 
erant, putat, banc esse edit. principem, mutato 
tantum indice. — In cod. Vatic. DCCCXX, p. 501, 
occurrit Euthymii ἐγχώμιον εἰς τὴν προσχύνησιν 
τῆς ὑπεραγίας θεοτόχου, xai εἰς τὰ ἐγχαίνια τῆς 
ἁγίας αὐτῆς σοροῦ τῆς àv Χαλχοπρατίοις, teste 
Fogginio l. ο. p. 7, sq. ubi multus est de Chalco- 
pratis et sanctis soris, seu thecis. Sie enim ap- 
pellabantur tum capsa, qua vestis et codices se- 
pulerales B. Ματίς continebantur, tum 2zdes, in 
qua deposit ille reliquie asservabantur. Han. 


JOANNI CHRISTOPIORO AMADUTIO 
NICOLAUS FOGGINIUS S. D. 


(Anecdota litteraria e mss. codicibus eruta, Tom. IV, Rom:, 1785.) 


l. En, vir clarissime, opusculum Gracum (a), 
quod inter schedas meas ex cod. ms. desciiptas, 
etsi mutilum, visum est tamen tibi aptum ut interse- 
reres tomo IY Anecdotorum, quorum editionem 


reipublieze litterarize bono diligenter curas. Illud 
ante lios plures annos descripsi ex codire Vati- 
eano 840, qui olim fuit Antonii Augustini archi- 
episcopi Tarraconensis ; et quia dum in Latinum 


(a) lloc est, librum contra Bogomilos, quem in hac editione recudimus. Ep. Para. 


23. l'ROLEGOMENA. | 21 


idioma con:erterem, complura adnotavi, tum quod 
attinet ad auctorem Opusculi, tum ad ea qus in 
ipso Opusculo leguntur, has quoque adnotationes 
ad te mitto, quibus uti poteris, ut tibi magis pla- 
cucrit. 

Mi laque hoe primum aduotaveram, Euthy- 
mium Zygabenum Opusculi auctorem monasticam 
vitam egisse Constantinopoli in monasterio Peri- 
llepte, οἱ doctrine laude inclaruisse a tempore 
Alexii | Comneni, cui acceptissimus fuit, et cujus 
jussu opus composuit inscriptum : Panoplia do- 
gmatica orthodoxe fidei adversus omnes ha'reticos 
ez Patrum scriptis contexta. Marquardus Frehe- 
rus (4) sub Alexio Il Eutlymium  Panopliam 
concinnasse asseruit ; sed erravit profecto toto 
colo, et hoc ex eo facile liquet, quod Anna Com- 
n^na celeberrima Alexii I filia luculentam hujus 
operis mentionem fecerit (2). Hxc Panoplia Latine 
tantum edita est Venetiis anno 1555 ex versione 
Petri Francisci Zini Veronensis; qu: versio de- 
inde recusa est Parisiis, ac tandem inserta tom. 
XIX Bibliothecze PP. Lugdunensis ; et falso eam 
in Veneta editione textu Graeco munitam esse as- 
serit Gerardus Joannes Vossius (3). Textus Grz- 
cus Panoplie Euthymii typis excusus est primum 
anno 1710, Tergovisii in Walachia. Porro Zinus 
in sua Latina versione, qua Euthymius contra 
Latinos collegerat, editor vero textus Graci inte- 
grum titulum, qui contra Saracenos est, ei. quem 
Grzce cum Latina versione Joannis Jacobi Beu- 
reri jan ediderat e cod. ms. Palatino Fridericus 
Sylburgius in Saracenicis, necuon etiam quadam 
in primis titulis, uhi de Trinitate disputatur, (hic 
certe veritus, ne Turcarum offensionem incurrcret, 
ille vero fortassis ne operi auctoritatem et pre- 
tium imminueret) pretermiserunt. ltaque. nullam 
habemus hactenus perfectam Panoplie Euthymii 
editionem ; quamvis huic adornande plures non 
desint codices in bibliothecis superstites. Insignis 
inter eos est codex Czesareus Vindobonensis, quem 
ipsa Eutliymii etate scriptum putat Lambecius (4) : 
nec minori in pretio fortasse est habendus regius 
Parisiensis, quem laudat Richardus Simonius (5), 
et quem a Zini editione in pluribus differre testa- 
tur, Preterea alium codicem przstantissimum ex 
Oriente secum attulit Michael Enemau Suecus, de 
quo fuse edisserit Joannes Albertus Fabricius (6). 
Etiam Bibliotheca Vaticana plures suppeditare pos- 
set codices, utique non spernendos ; quos inter 
notatu dignus precipue est, qui num. 1447 si- 


(4) In Chronograpkia. 

(2) Alexiad. lih. xv, pag. 490. edit. Reg. 
(3) De Historicis Grecis lib. 1, cap. 297. 
(4) Tom. V, pag. 51. 

(5) Bibliothec. select., 1o. I, pag. 49. 

(6) Biblioth. Greca, vol. Vll, pag. 461. 


guatur ; etenim Paehomii cujusdam monachi scho- 
lia et adnotationes in Euthyn.ii Panopliam com- 
plectitur. Demum animadvertere juvat Panopli;e 
titulum xxit, ubi de Dogomilis agitur, seorsim 
descriptum, veluti singularem libellum reperisse 
in codice Bodleiano Joh. Christophorum Wolfiumn, 
et line ita illum edidi-se Grzce et Latine in histo- 
ria Dogomilorum, eruditissimis notis illustratum. 


Ill. Przter Panopliam, Euthymius multa etiam 
alia digessit opera, precipue in sacras Litteras. 
Commentarium in omnes Psalmos, οἱ in sacre 
Scripture Cantica Latinum fecit Philippus Saulus 
episcopus Brugnatensis, et post ejus obitum hane 
versionem Paulinus Turchius ordinis Przdicato- 
rum vulgavit Veronz^anno 1530, quz pluries deinde, 
semper tamen sine Greco textu (a), recusa est. 
Solummodo prefationem, qua auctor de natura, 
usu, scopo, multiplici Psalmorum genere, obscu- 
ritate, variisque versionibus Grecis diligenter ad- 
modum disputat, Grece et Latine publici juris 
fecit Stephanus Moynius (7). Scripsit etiam Com- 
mentarium in quatuor Evangelia ex Chrysostomo, 
aliis que Patribus concinnatum, ex quo ioca quedam 
Grzece edidit Richardus Simonius (8) : et quem inte- 
grum habemus tantummodo Latinum ex versiono 
Joannis Hentenii, editum Lovanii anno 1544,. ac 
deinde recusum iterum iterumque diversis in locis. 
Grzcus hujus Commentarii textus exstat in codice 
Vaticano 665, mancus tamen, quia duos tantum 
priores evangelistas complectitur Mattheum et 
Marcum. Explanstio quaedam iu Canticum Zacha- 
rie,-que in codiee Vaticano 669 sub Euthymil 
nomine descripta reperitur, an pars sit Commen- 
tarii in Evangelium Luces, an potius aliud pecu- 
liare opusculum mihi nunc certo non constat. 
Item in epistolas Pauli Commentarium ex Patribus 
studiose Eutlyniius collegit, cujus Grx»cus codex 
in e»dem Vaticana bibliotheca num. 636 notatus 
asservatur. ls nec Grece, nec Latine editus est, 
nisi pauca qu:edam excipias, qux» ex Commentario 
in Epistolam ad Timotheum affert' ex eodem forte 
codice Leo Allatius (9). Tandem Epistolas etiam 
Catholicas suo Commentario adornaverat, teste 
Guillelmo Caveio (10), sed ejus nullus mihi Gra- 
cu& codex innotescit. 

IV. Hisce libris, qui Euthymii sacram eruditio- 
nem testantur, plures accedunt, ex quibus ejus 
elucet ingenium et eloquentia. Etenim disputatio- 
nem quamdam edidit de (ide cum Saraceno philo- 
δορίιο in urbe Cappadociz Melitene habitam, quam 


(7) Var. Sacr., tom. Y. pag. 150. 

(8) Hist. critic. Novi Testam. lib. 1, pag. 110, 
145 ; lib. n, psg. 84. 

(9) De. interatitiis Ordin. apud Grecos, p. 196. 

(10) Histor. litter. scriptor. ccclesiast., pag. 561. 


(a) Prodierat tamen Venetiis anno 1765, cum Tlicophylacti operibus, et hzec scribebat Fogginius Roma 1785 | 


Eoir. Όατη, 


^5  (-* ge  — 


25 PROLEGOMENA 26 


babet Grecus Vaiicanus codex 952 (11) οἱ que, 
teste Lambeecio (19), asservatur etiam in Greco 
codice bibliotheca Vindobonensis. Praterea sub 
ejusdem nomine occurrit in Vaticano codiée 820 
(13) oratio, cnjus etiam meminit Allatius. (14) in- 
scripta : Ἐγχώμιον εἰς τὴν προσχύνησιν τῆς ὑπερ- 
αχίας θεοτόχου, xai εἰς τὰ ἑγχαίνια τῆς ἁγίας 
αὑτῆς σοροῦ τῆς bv Χαλχοπρατίοις. Ενκεοπῖκιν de 
cultu. beatissime Deipare prestando, et de dedica- 
lione sancte ejus sori, qua est in Chalcopratiis. 
S.ncta sorus vel sancta theca appellabatur tum 
capsa ipsa, qua vestis εἰ lodices sepulerales 
B. Marie Virgimis continebantur, tum des, 
in qua deposita illa reliquix asservabantur. Duz 
autem erant hz thecs, altera in 9496 Blachernensi, 
T heophanonis Augusatee religione inclyta (15), ubi 
omophorium, seu velum Deiparge custodiebatur, 
altera in zde beate Virginis Chalcopratiorum, 
ubi cztere vestes et fascise religiose custodieban- 
tur. Jam quisque intelligit, tum Blachernas, tum 
Cbalcopratios noniina esse locorum urbis Constan- 
tinopoleos, in quibus sacra bzc templa Deiparz 
dedicata assurgebant. Disputant eruditi an hi 
Chalcopratii vieus quidam, seu platea fuerint, in 
quibus αγγ officinz sitze essent, an potius le- 
gendum sit Chartopratii, ibique chartarias officinas 
exstitisse arbitremur, Verum quzstionem hanc, 
utpote huic loco minus opportunam, libens prae- 
termittam. Nec diutius immorandum quoque opi- 
nor in perquirendo edis hujus conditore, de quo 
non bene inter se conveniunt Byzantini scriptores: 
1d unum modo satis sii adnotasse, omnes in co 
convenire, templum hoc antiquius Theodosio 
Juaiore non fuisse. lloc autem omnino przterire 
noD licet, Alexium I Comnenum, cum, zerario ex- 
hausto, imminentibus imperii necessitatibus satis- 
facere non posset, argenteas valvas, ac vasa in- 
super nonnulla ex hoc templo abstulisse : quod 
cum zegre tulissent cives,'ac in imperatorem rumo- 
res iniquos spargerent, ipse convocatis proceribus ab 
hoc crimine purgare se studuit, jussitque, ut in po- 
sterum ex serario regio annuum vectigal persolvere- 
tur, ut ii alerentur, qui in bac Deiparze zdedivinas 
laudes quotidie celebrabant (16). Ad hujus itaque 
templi dedicationem pertinet panegyrica, de qua lo- 
quimur, Euthymii oratio, in qua, ut ex ejus inscri- 
ptione constat, plura etiam de cultu Deipara prz- 
stando disputavit, Nec male fortassis, meo quidem 
judicio, conjicere quis posset, ad hoc idem Chalco- 
pratiorum Deiparz templum esse referendum aliud 
Euthymii Encomium in zonam B. Marie Virginis, 
quod inter ms. Bodleianz bibliothecz codices recen- 
selur. {η eo namque templo, utsuperius innuimus, 
vestes omnes ac fasciz beatae Virginis servabantur. 


(11) Pag. 147. 

129) Tom. V, pag. 206. 

16) Pag. 301. 

14) De Symeonum scriptis, pag. 
15) Vid. Theoph. pag. 235. 


108. 


V. Uirum vero ascribenda Eutliymío nostro sit 
etiam Monodia, sive oratio funebris « ad tumulum 
sauctiasimi Thessaloniceusis archiepiscopi domini 
Eustathii, paucis ab ejus obitu diebus recitata, » 
qu: sub ejus nomire in. codice Bodleiano descri- 
bitur, neque cum aliis affirmare ausim, nec. solus 
inliciari, Si vere ad eum pertinet, ex ea intelli- 
gitur exacte admodum aztaiis Eutnymitin obiisse. 
Cuu enim Alexii I jussu Panopliam scribere sus- 
ceperit anno 1118, facile est eibi persuadere ipsum 
tunc in. primo saltem. juveni flore fuisse. Quia 
vero Euststhius anno 1194, in templo S. Όειιό- 
trii martyris Miroblyte concionem habuit ad po- 
pulum, (concedamus licet, quod Loc ipso anno 
mortem obierit, ejus funebrem laudationem Euthy-- 
mius nisi centum fere annos natus confcere baud 
potuit.Quin etiam centum annos prztergressus 
profecto coufecisset, si habenda esset fides Alexan- 
dro Politio (17), qui Eustathium Xipbilino anno 
1198 e vivis exenipto superstitem putat, quia ipse 
memoratur ab Joanne Citri episcopo in responsione, 
quam dedit Constantino Cabasilz circa ordinem in 
ecclesiasticis Officiis servandum. Nam cum protec- 
dicus seu judex, in eriminalibus causis clericorum 
juter minora officia prius counumeratus , ad majo- 
rem gradum ab Joanne Xiphilino fuissel evectus, 
idque aliquorum censuram suscitasset, in ea respon- 
sione .Joannes Citri episcopus inquit, id optime a 
Xiphilino fuisse constitutum, atque ad eam innovatie- 
nem Eustathii auctoritatem accessisse, qui id sum- 
mopere commendaverat, Verum hoc non evincit, 
ut Politus censuit, Eustathium Xipliilino fuisse su- 
perstitem, et usque ad Joannis illius episcopi tem- 
pora pervenisse; sed potius Xiphilino dum ita 
faciendum decrevit, suum prabuisse assensum. 
Quod quidem ex ipsius quoqueJoannis verbis erui 
posse videtur ; dum enim Eustathii meminit, ea prae 
mittit verba τοῦ iv ἁγίοις, qux eum jam decessisse 
indicant, quoniam probos sanctosque viros in pace 
Christi quie:centes ita compellare consucverant. 


VI. Hactenus Euthymii laudes prosecuti sumus, 
sei faterioportet Grecorum schismati adb:zesisse : 
quod potissimum constat ex libello cui titulus: Κατὰ 
τῶν τῆς παλαιᾶς Ῥώμης, fitoc τῶν Ἰταλῶν, ὅτι 
οὐχ ἐχ τοῦ Υἱοῦ ὀχπορεύεται τὸ ἅγιον Πνεῦμα. 
Adversus Roma veteris cives, sive Italos, quod non 
ez Filio procedit Spiri:us sanctus. Leo Allatius (18) 
pluribus contenderat orthodoxiam Euthymii com- 
probare, sed abJoanne Auberto monitus, se hujus- 
modi libellum in bibliotheca Parisiensi invenisse, 
non esse amplius defensioni locum fassus est. In 
eam sententiam Allatius descenderat, quod in. edita 
Panoplis Zini versione nihil invenerat quod catho- 


(im Vid. Annam Comnen. Alexiad. iib. xv, p. 157. 

js dot 17 Pre (at. ad Comment. Eustathii in Homer. 
16 et 17. 

(im ut ΜΗ Eccles. consens. lib. χι cap. 10, 


pag. 6 


21 PROLEGOWENA 28 


lice fidei et Latine Ecclesix adversaretur; at in 
codice Greco, quem supra laudavimus, Michae- 
lis Eneman, exstat titulus — xit, qui. ex Photio do- 
cerptus est, totusque contra Romanos processio- 
nem Spiritus sancti a Patreet Filio asserentes con- 
scriptus. ldipsum invenitur in alio etiam codice 
ms. Panopli:, qui exstat in bibliotheca Regia Pa. 
risiensi, num. 1921 ; et hinc constat, predictum li- 
bellum nihil esse aliud, nisi titulum xz: Pano- 
plis separatim descriptum, tum in duobus «codi- 
cibus regiis (19), quorum unus ad manus venil 
Auberti, tum in. tribus Vaticanis (20), qui omnes 
miscellas quasdam variorum excerptorum comple- 
ctuntur. Hoc Bigotium olim animadvertisse te- 
statur epistola, quam in Bibliotheca criticg; (21) 
edidit Saingiorius. Prxterea alium quoque Euthy- 
mii libellum habemus in ms. codice Vaticano Pa- 
1atíno 361, in quo ille contendit, Christum magna 
quinta feria cum discipulis suis legale Pascha ce- 
lehrasse ; et hinc intelligitur, non tnodo defensio- 
nem suscepisse errorum Photii, scd etiam errorum 
jn quos incidit Michael Czrularius. An hic quoquo 
libellus ex Panoplia excerptus sit, certo affirmare 
non audeo, cum integrum ad manus non habeam 
Grrecum textum Panoplie. Attamen ita esse vehe- 
menter suspicor ex eo quod scriptor Graecus a 
Leone Allatio (22) citatus narrat, Alexium Comne- 
tium Zigabeno Joannique Furno jussisse £x πἀν- 
των τῶν θείων βίθλων λόγους ἑρανισάμενοι χατὰ 
τῶν αἱρέσεων τὴν δ)γματικἣν Πανοπλίαν συνέταξαν' 
καὶ κατ’ αὐτῶν δὴ Ἰταλῶν διὰ τὴν προσθήχην τοῦ 
ἁγίου Συµδόλου καὶ τὰ ἄζυμα, ut ex omnibus divinis 
commentariis sententias  colligentes contra hereses 
dogmaticam Panopliam componereni; et contra eos- 
Μεηι lialos propter additionem in sacro. Symbolo εί 
a2yma. Quod si de azy mis Euthymius in. Pauoplia 
&cripsit, frustra sane Leo Allatius (23) asseruit ex 
hoe capite erroris argui Euthymium non posse, 
quia adiaphoram quzstionem prosecutus esset. Cum 
enim Panopliam ad confutandas hzereticas quzestio- 
nes exaraverit, inanifesto statim argui potest, La- 
tinorum sententiam, et ritum ita oppugnasse, ut 
illam hzreseos insimulaverit, et liunc modo non 
illicitum, sed etiam uti invalidum et nullum reje- 
cerit ; in quo precipue Michael Corularius ejus- 
que sectatores 4 recta fide aberrsabant, et ob quam 
potissimum causam eos Leo IX. Pontifex refutavo- 
yat atque damnaverat. 


VII. Jam vero, ut ad opusculum, quod modo vul- 
gandum est,'proprius' accedam, Euthymius contra 


Hd Cod. 1571, n. 21, et Cod. 2782, num. 5. 
(20) Cod. 579, pag. 189., Cod. 680, pag. 438, οἱ 
Cod. 717, pag. 199. 

(211 Tom. lll, cap. 21,pag. 97. 

(22) is utriusque Eccles. consens. lib, x1, cap. 10, 

ag. 6 


g. 615. 

(95) De consens., p. 4692. 

(24) Insignia itinerar. Italic. pag. 106 et seqq. 
(25) Tom. Ili, pag. 71. 


Bogomilos illud concinnavit quorum hzresim alio 
quoque singulari opusculo insectatus est, quod 
[ntegrum Grece et Latine eruditisque notis au- 
ctum et illustratum ex codice Vindobonensi in quo 
velut appendix Panoplie legitur, edidit Jacobus 
Tollius (24). Inscriptum est: Victoria, seu trium- 
phus de impia Massalianorum secta, quia in eo non 
rationum momentis Bogomilorum errores discu- 
tiuntur ac refutantur, sed singuli, uti jam refutati, 
anathematizantur. Codicem illum Vindobonensem 
jam descripserat Lambecius (25), et speciminis loco 
primos tres ansthematismos vulgaverat. ldem 
Lambecius (26) nos docet in bibliotheca Vindobo- 
nensi aliquas etiam reperiisse epistolas contra 
Phundagiagitas, seu Bogomilos conscriptas, missas- 
que a menasterio Periblept:e in patriam suam, quae 
rum epigraphein Tollius Grece recitat cum Latina 
versione, in qua verba τῆς μµονῆς τῆς Περιθλέ- 
vtov illustris cenobii Latine reddidit ; sed rectius 
sane reddidisset cenobii Periblepte, hanc. Graecam 
vocem intactam relinquens, quia est veluti ceognomen 
illius coenobii, quo utebantur tanquam epitheto 
Virginis Deiparze, cui cenobium hoc erat dedica- 
tum, ut ab aliis qux: erant. Constantinopoli, coeno- 
biis ac templis eidemDeiparz sacris distingueretur. 


VIII. Qui fuerint Bogomilorum errores, necessa- 
rium non est hic exponere, quoniam vel ex iis 
solum, quae in hoc libello narrat Euthymius, satis 
innotescunt. Appellabantur autem Bogomili ex 
voce Bog, qu: Bulgarorum lingua significat Deum, 
et voce omilui, quo verbo apud eosdem exprimitur 
miserere, quasi illi essent qui. Dei misericordiam 
implorabant (27). lidem Bogomili dicti sunt etiam 
Phundagiate, vel Phundait: ex eo, ut conjicit 
Cotelerius. (28), quod marsupia ad colligendas 
eleemosynas gerebant : φοῦνδα enim apud Graecos 
sequioris svi scriptores pro marsupio indicando 
reperitur, Preterea aliis etiam nominibus distin- 
guebantur, nam et Massaliani, et Euchitze, et En- 
thusiaste, et Encratite, et Marcionitze dicebantur, 
ut ex eodem Euthymio constat : que omnia Bogo- 
milorum nomina prolixe admodum et erudite in 
adnotationibus suls Tollius (29) exposuit. At prz 
exteris notatu dignum est nomen, quod Euthy- 
mius ia hoc opusculo asserit Bogomilos sibi tri- 
buisse, nempe Christopolitas, seu. Christi cives ; 
hoc enim nomine, quo specialem erga eos Christi 
dilectienem ostentabant, appellari gaudebant, ut 
facilius simpliciores in eorum errores pertrahe- 
rent (50). Atque eamdem etiam ob causam mona- 


(26)Tom. V, pag 38, 127, 154. TE 

(27) Vid. cl, Priesulem. Stephanum .Borgiam 1η 
Comment. de Cruce Vatic. cap. 7, pag. 79. adn.(b) 

(28 In notis ad pag. 144, tom. I, Monument. 
Grec. 

(29) Insignia itiner. Ital. pag. 110, et seqq. 

(30) ο. adnotationem, quam ad hoc nomen 
apposuit Tollius, pag. 122, num. 12. 


* 


29 PROLEGOMENA. 36 


sticam vitam profitebantur, tantamque. sanctitatis 
speclem exterius simulabant, ut quasi omnis per- 
fectionis cultores viderentur. Hanc eorum vit: ra- 
tionem ad vivam et eleganter descrihit oculata 
testis Áuna. Comnena (51), cujus tamen. verba 
modo hic afferre non vacat. 

IX. Inquirendum est potius quomado impia Do- 
gomilorum dogmata Periblept:e monachos infece- 
rint. Equidem in ea sum sententia, Bogonilos in 
unum quoddam collegium coalnisse, in quo mo- 
nasticum vite institutum profiteri. simularent, 
Causam cur ita. sentiendum suspicor prxbet mihi 
primum Cliristopolitarnm nomen, quod eorum so- 
riectati fecerunt; ae deinde Anne Comnenz (22) 
narratio, scribentis Dasilium nove hujus sectze 
auctorem. duodecim sibi discipulos adjunxisse , 
ques et apostolos, a1 Manetis exemplum, nomina- 
ver»t. Ex hac. enim narratione statim subit opi- 
nio, eos non commune n cum aliis monachis vitam 
eyisse, sed inter se tantum iniisse societatem ; eo 
magis quod quasdam etiam discipulas iis fuisse 
immistas ab eadem Anna aflirinatur. At vero pa- 
tefacta demum DBogomilorum hzresi ac hypocrisi, 
et Dasilio, jussu Alexii Comneni, iu Πἱρροάτοπιο 
regie urbis exusto, impia hac societas dissolu!a 
est ac dispersa, ejusque errores damnati. Attamen 
sicuti quotidie usuvenire conspicimus, ut si quando 
error aliquis menti cujuspiam insederit, non facile 
animus ab eo retralhitur, ita de Dogormilis accidit. 
Nam sex et viginti annos postquam eorum hzre- 
sis damnata fuerat, Nipho quidam monachus illam 
rursus innovare jam coeperat, non paucis in suam 
sententiam pertractis. Quod cum delatum esset ad 
Manunelem. Comnenum , Alexii [ ex filio Joanne 
nepotem, qui tune imperabat, synodum Constan- 
tinopoli cogi jussit, ut Niphonis causa discutere- 
tar. Congregata ea synodus fuit anno 1144, pridie 
Idus Octobris, in Thomaite scu patriarchali tri- 
clinio, presidente Michaele Oxita patriarcha, ac 
Manuele Comneno imperatore, pluribusque epi- 
scopis et. optimatibus assidentibus, qui accersito 
Niphone, et de ejus sententiis perquisito, cum 
male eum in fide sentire deprehendissent, in mo- 
nasterium Periblept:e interim relegandum  cen- 
suere, monentes abbatem, caeterosque monachos, 


ut neque ipsi cum eo colloquerentur, neque cui'is 


extra monasterium degenti ad eum aditus permit- 
terent. tes tamen non cessit ex voto. Nipho enim, 
arrepta occasione, cum quibusdam Peribleptae. mo- 
nachis paulatim coepit instituere colloquia, et h:»- 
reseos suse virus eis propinare ; ob quain. causam 
ejusdein synodi Patres, ne pestis illa monachorum 
mentes depssceret, Niphonem monasterio extra- 
cium, ac igne et aqua interdictum longius exsulare 


" (81) Alexiad. lib. xv, p»g. 486. 
(33) Ibid., pag, 847. 
(33) De utriusq. Eccles. congens. lib. 
paz. 680, et seqq. 
($4) Vid. Annam Comn. Aleziad. lib. xv, pag. A87. 


it, cap. 12, 


coegerunt. Utrumque synodale decretum, quo bzec 
acta constitutaque fuerunt, Grzece et Latine. edidit 
Leo Allatius (23). Quamobrem non male, ut arbi- 
tror, conjicere quis poterit, tum primum ex Nipho- 
nis consuetudine quosdam Peribleptse monachos 
Dogomilorum errores fuisse amplexos. 

X. Quanam vero ratione Euthymius hortm w.o- 
nachorum pravitatem detexerit, eorumque delira- 
menia didicerit, ipse in boc libello longius enar- 
randum aggreditur. Atque bie adnotes: velim, 
Euthymium, ut melius rem totam cognosceret, 
imitatum fuisse Alexium Comnenus, qui Basilium 
comiter in pa'atio excepit simulans cordi sibi esse 
ejus dogmata ediscere, wt ille iinpietatis sas vo- 
nenum eton(identius evomeret (54). Porro przci- 
pium Dogomilorum dogma totum ex Manetis do- 
ctrina desumptum erat; duo enim principia, quo- 
rum unum esset. bonum, alterum umalum, astrue- 
bant. Principium malum Uei nomiue decorabant, 
3c divinis percolebant honoribus, ut in hoc libello 
innuit Euthymius, ac luculentius affirinat in Pano- 
plia (50), ubi inquit Bogomilos denonem Filio 
Verbo natw majorem , prastantioremque, utpote 
Primogenitum , credidisse. In-urgit hic adversus 
Euthymium Beausobrius in $ua, quam digess:t 
Manich:eorum historia (56), nimisque impudenter 
asserit, eum dolo malo tantam Bogomilis impieta- 
tem tribuisse. Nemini enim, ul ipse inquit, erit 
persuasum, Christianam sectam, qui cruci et 
imaginibus omnem cultum praestare renuebat, Sa- 
tanam Verbo prastantiorem credidisse. At vero 
totum Beausobrii sephisma corruit, si advertamus 
Manichz»os, quorum germen erant Bogomili, cruei, 
Deiparae, et imaginibus cullum ideo denegasse, 
quia illun tanquam idololatriam impie respue- 
bant. Etefim sacrilega haec secta Christum ex 
Maria Virgine nec gigni, nec nasci polui-se affii- 
mabat, quia si vere genitus, natusque fuisset, non 
nisi per Satanz vincula carni illigari potuisset. Ex 


' quo eodem principio statuebant quoque, Christi 


mortem non veram, sed fallacem, et simulatam 
fuisse. Plura lianc in rein congessit coutra Deau- 
sobrium ipsum in Alphabeto Tibetano vir longe 
doctissimus Augustinus Antonius Georgius (57). 
Ex his autem facile quisque intelligit, pseudo- 
christianam illam sectam nec Deiparam, nec crucerm 
venerari ullo modo debuisse, quia Cliristus nec in 
Virgine carnem susceperat, nec in crucis ligno 
vere obierat. ldipsum sentiebant etiam de sancti& 
cuim Christo in ccelis regnantibus, quos item tan-- 
quam idololatrarum inventa aversabantur. Contra. 
vero quis non videt, ideo tantam erga Satanam lia-- 
buisse reverentiam, quod is tanquam Deus habitus 
apud illos fuerit, tantaque preditus potentia, ut 


(35) Titul. xxin. $6. 
κο. Ho ος de Manichée, ctc. lib, it, c pe 


5 $5 nog pag. 524 
(31) Pay. 997, 208. 


3l PROLEGOMENA. 22 


eidem mundi hujus opificum, hominisque creatio- 
nem tribuerint ? Negavit certe callidus Calvinia- 
nus, Manichzos unquam principem tenebrarum 
Dei nomine honorasse, at quam immerito id fe- 
cerit, laudatus Georgius (38) satis edocuit. 

XI. Prestat. modo przcipuum | Beausobrii argu- 
mentium exponere, quo nititur demonstrare, Bogo- 
iilos dum Satanam Verbo natu majorem dixerunt, 
recte in fide sensisse, Euthymiumqne hujus sen- 
tentiz sensum ος industria pervertisse, ut inde 
lantam adversus eos calumniam confingeret. Duze 
sunt, inquit, sententiz, quas aliqui veteres scri- 
ptores catholici secuti sunt ; prima scilicet quod 
divinum. Verbum hypostasim propriam habuerit 
primum a mundi creatione , altera, quod Satanas 
et angeli pluribus ante mundum hunc visibilem 
sxculis exstiterint. Itaque cum Bogonilis placuerit 
angelorum creationem ante mundum statuere, cum- 
que Verbum divinum in mundi creatione hypo- 
stasim propriam liabere ceperit , inde concludit , 
quod siue liresi ii affirmare potuerunt , Satauam 
Verbo natu majorem esse. Hoc tamen Calviniani 
hominis deliramentum , quod prima fronte sim- 
plicioribus fortasse posset fucum facere , si paulo 
perpendáàmus, nullius prorsus est roboris. Alque, 
ut ab eo exordiar, quod absque ulla religionis in- 
juria affirmari posset, angelos nempe pluribus ante 
mundum hunc visibilem seculis fuisse creatos , οἱ 
ultro concedam. Quod vero ad alteram sententiam 
áttinet, quam pro catholica confidenter obtrudit 9 
notandum est per veteres illos scriptores catholi- 
cos Tatianum potissimum et Athenagoram desi- 
gnare voluisse , quasi eorum fuerit opinio , ut 
credidit etiam Petavius (69), Verbum divinum non 
ante mundi creationem propriam hypostasim ha- 
buisse. At, licet obscurius veteres hi Patres de 
Verbi generatione locuti sint, nunquam tamea αι» 


quam dixerunt , quod ejus divinitaüi , zeternitati et. 


personalitati possit officere. Ac revera quod ad 
Tatianum pertinet, ait sane, in principio Verbum 
fuisse in Patre , utique ut in persona consubstan- 
tiali, cum quo omnia sustentabat ; quibus in verbis 
manifesto ejus divinitatem atque zternitatem osten- 
dit. Dum vero addit , quod Verbum ex Patre pro- 
dierit quando ad mundi creationem progressum 
est, intelligit, quod Deus per Filium omnibus pa- 
ternis ideis etattributis instructum omnia creaverit., 
Ac quamvis inter Verbi progressionem rerumque 
creationem necessariam ponat connexionem, tamen 
juxta eunidem Tatianum ita Verbum a Patre in 
rerum creatione progressum est, ut ab eo abscissum 
el separatum non fuerit, quia si abscissum fuisset, 
l'ater ἄλογος foret. Itaque falso omnino asseritur, 
Tatianum sensisse, divinum Verbum hypostasim 
propriam habuisse in mundi creatione : nam il 


(58) Histoire Aiii de Manichée lib. ni, pag. 25. 
(59) De Trinit. lib. 1, cap. 3. 
(40) Quasi, 63. 


lautum astiuit, Verbum illud, quod ab a:eruo. in 
Patre omnia sustentabat , tum in reruu creatione 
ex Patre prodiisse, quia omnia peripsum facta sunt. 
Eadem fere ratione Athenagoras quoque de Verbi 
divinitate disseruit. Dicit enim quod Deus, cum 
sit mens aeterna, habuit ab zeterno in. seipso Ver- 
bum, utpote ab zterno rationalis: et quod hoc 
Verbum prodierit, ut omnium creatarum rerum 
idea, et operatio exsisteret. Constat autem voluisse 
Athenagoram hisce in verbis hoc solum docere , 
per Verbum res omnes creatas es*e, quoniam 
Filius aliquo modo dici potest Dei ratio, mens, 
saplen!ía , et eperativa potentia, qua primum in 
rerum creatioue exterius prodiit. Ifanc sententiam 
probavit quoque S. Augustinus, ubi illud Joannis 
In principio erat Verbum exponens: Hoc loco , iu- 
quit (40), melius Verbum interpretumur , ut siqnifi- 
ceiur non solum ad Patrem respectus , sed. σἁ illa 
eliam, que per Verbum facta sunt, operativa potentia. 
Habuit ergo Verbum propriam ac distinctam hy- 
postasim ab eterno dum oicnia cum Patre su- 
Slentabat, sed in rerum creatione patuit. quodam- 
modo, quia omnia per Verbum facta sunt. Ad liac, 
ut magis eluceat infelix Beausobrii vafritics, aniin- 
advertere juvat, quod etiam admisso hoc errore, 
Verbum propriam habuisse hypostasim ex rerum 
creatione, necnon illa sententia angelos ante mun- 
dum crcatos esse, nullatenus sequereturanteriorem 
fuisse huic hypostasi Satanam ; tunc enim Verbum 
non in mundi, sed in angelorum creatione hypo- 
stasim habuisset, quia tunc extra Patrem prodiisset: 
ac proinde semper Verbi hypostasis angelorum 
creationem prazcessisset. 

XII. Crtera Bogomilicze sect:e. placita. memorat 
in hoc libello Euthymius, neque est opus de sin- 
gulis disserere. Fortassis distinctin illa Euthymius 
refutaverat, se] in codice Vaticano solum super- 
sunt argumenta , quibus urget Dogomilos in θα, 
quod pertinet. ad. mortuorum resurrectionem. Ut 
autem eam certe futurain probet , opponit primum 
hzretico fidei Niczene symbolum trecentorum de- 
cem et octo Patrum auctoritate firmatum ; deinde 
vero concilium Chalcedonense, cujus auctoritati ut 
magis fidem conciliet, miraculum quoddam de- 
scribit a Deo patratum per S. Euphemiam martyrem, 
in cujus basilica hujus concilii Patres ab impera-. 
tore Marciano congregati fuerunt. Complures scri- 
ptores ejusdem miraculi meminere, sed alii ipsius 
concilii tempore, alii absoluto demum concilio illud 
evenisse narrant. Posteriorem sententiam secuti 
sunt Michael Glycas (41) ac Zonaras (42) : scribuit 
enim quod cum Eutychis Dioseorique fautores 
decreta concilii subsannarent, ejusque auctoritatem 
non veritate, sed potentia imperatoris niti dicerent, 
atque ita pravitatem sententie sux stabilire cona- 


(41) Annal. Par. 1v, pag. 263. 
(42) Annal. lib. xur, cap. 29. 


33 PROLEGOMENA. T 


rentar, Anatolius pstriarclia, adversariis convoca- 
ts, proposuit ut. unaquaque pars propriz fidei 
symbolum hibello inscriberet , et in loculo S. Eu- 
p^emizm uterque libellus deponeretur, ut gloriosa 
ας martyr de veritate rectz fidei judicium ferret 
. ac testimonium. lloc autem consilium cum et 
hzreticis placuisset , remoto lapide, qui loculum 
claudebat, duo libelli supra sancte martyris pectus 
positi sunt , et deinde loculus non modo iterum 
clausus, sed etiam utriusque partis sigillis munitus 
et obsignatus. Post triduum cum convenissent , 
imperatore etiam przsente, aperto loculo , h:ere- 
ticorum libellus ad pedes martyris projectus , alter 
vero in manu ejus dextra inventus est. Verum ne 
huic Zonare Glyczque narrationi protinus lidem 
nostram prastemus prohibet Evagrii , aliorumque, 
qui de concilio Chalcedonensi scripsere, silentium ; 
cum minus certe probabile videatur rem adeo mira- 
bilem , ac recordatione digníssimam tum demum 
tot a concilio elapsis seculis primum innotuisse. 
At vero magis procul dubio a veritate abhorret 
Theodori Besti, et Constantini Tii episcopi (45) 
opinio, quam Eutbymius quoque amplexus est, qui 
hoc miraculum ipsius concilii tempore operatum 
fuisse allirmant. Ut enim egregie animadvertit 
Baronius (44), si hoc fidei experimentum a concilii 
Patribus tentatum fuisset, sane acta tunc diligenter 
conscripta tantum hoc miraculum nullo modo si- 
luissent. Accedit insuper, quod nunquam Patres in 
cGcumenicis conciliis ex miraculis quaesierunt do- 
gimatum veritatem, quam ex divinis imprimis Scri- 
pturis, et antiquis Ecclesise traditionibus, ac demum 
ex sanclorum Patrum assertionibus quzrere, pro- 
ponere, affirmare, atque stabilire consueverunt. 
Quapropter eruditis viris libenter assentior, qui 
opinati sunt hoc, miraculum posterioribus szeulis 
fuisse omnino conflictum , piamque banc fabellam 
ex ipsis concilii actis non bene intellectis proflu- 
xisse. Patres nanque Chalcedonenses , absoluto 
concilio, ut ostenderent omnia , quae in concilio 
feliciter gesta fuerant , patrocinio et auspiciis S. 
Euphemiz esse referenda, ita in litteris ad S. Leo- 
nem pontificem datis loquuntur (45) : Deus enim 
erat qui operabatur , et qu& suo thalamo concilium 
coronavit ornata decore victorie  Euphemia : que 
tanquam propriam confessionem fidei definitionem 
suscipiens a nobis, suo sponso per piissimum impe- 
ratorem, el amicam Christi Augustam obtulit, omnem 
quidem perturbationem contrariorum sedans, veritatis 
autem confessionem roborans, ul amicam , el mant, 
ac lingua universorum decretis pro demonstratione 
subscribens. Preterea observandum est quoque, 
pictores veteres, ut boc ipsum Euphemiz martyris 
erga concilium patrocinium exprimerent , eam 
voluinen manu tenentem quandoque in tabulis ef- 
finxisse, tanquam fidei professionem Patrum Chal- 


(43) .n historia inventionis, etc. num. 1x. 
(44) Ad aunum 451, num. 132, 


cedonensium Deo olferentem ; etenim probabile 
vàlde videtur quod hujusmodi eliam picturse Graecis 
sequioris xvi miraculum illud comminiscendi prse- 
buerint argumentum. 

ΧΙΙ. Nec falsum est minus aliud, qnod Euthy- 
mius statim subdit, S. Basilii miraculum, etsi om- 
nibus manifestum asserat. Ejus summa hzc est. 
Cum Ariani Valentis imperatoris freti potentia, ex 
Niezna ecclesia catholicos militari manu  ejecis- 
sent, orthodoxus populus ad S. Basilium accurrit 
multo clamore imperatoris injuriam expostulans, 
ob quam causam imperatorem Valentem ille adiit, 
ac tanta cum eloquentia tanquam violati juris reum 
libere increpavit, ut imperator rei judicium ipsi 
S. Basilio commiserit. Reversus itaque S. Basilius 
Niczam pactum eum Arianis firmavit, ut clausis 
ecclesiz januis, sigilloque obsignatis, utri populo 
post triduum ez sponte patuissent, is ecclesia po- 
tiretur. Cum autem. Ariani trés dies noctesque 
precando insumpsissent, sed inde supplices ad 
ecclesiam incassum progressi essent, tunc Basi- 
lius templum S. Diomedis martyris extra civi- 
tatem  oraturus ingressus est, et expleta nocte 
pervigili populum ad urbem reduzit ; et. cum ad 
ecclesiam accessisset, clausz obaignateque ejus 
fores statim aperte sunt tanquam vehementi 
aura pulsz, et ad muros illis:e. Hxc est historia, 
quam pro certa et inconcussa in medium afferre 
non duhitat Eutliymius, sed quas profecto nimis 
imbecillo nititur fundamento. Scriptor Grsecus, 
qui primus miraculi bujus meminit, est auctor Vitae 
S. Basilii, quz» szeculo vii, vel. potius ix. prodiit. 
Fuere quidem nonnulli, qui banc Vitam 8, Am- 
philochio Iconiensi episcopo, ipsique Basilio fami- 
liarissimo facile tribuerunt, quia iu mss. codici- 
bus sub Amphilochii nomine reperitur descripta, 
et quia certo scimus S. Amphilochium episcopum 
Iconiensem quoddam encomium S. Basilii posteris 
reliquisse. Verum encomium hoc ad nos iusque 
pervenit, et ab hac vita stylo differt, et rebus. Quarc 
communis criticorum est sententia, Amphilochium 
Vite S. Basilii scriptorem post tempora longa 
ab etate sancti doctoris vixisse, et res non ase 
visas, sed in vulgus sparsas sine delectu descri- 
psisse, et fortasse Amphilochii nomen sibi as- 
sumpsisse,ut operi suo auctoritatem conciliaret 
εἰ (idem. Communi huic judicio adversatus est 
Frauciscus Combefisius, cui hanc quoque Vitam S. 
Basilii S. Amphilochio episcopo placuit vindicare ; 
compulsus est tamenet ipse fateri fuisse illam a 
monachis, per quorum manus decursu temporum 
transiit, interpolatam, et vulgaribus traditionibus, 
ni mavis etiam confictis ad ornatum  miri(icis 
narrationibus commistam, et auctam. Graecum 
hujus Vitz textum Latine reddidit Ursus, S. R. E. 
subdiaconus, Anastasio Dibliothecario COvUus; et 


(45) Inter Epist. S. Leonis Magni, ep. 98, tom. 1. 


45 PROLEGOMENA. 36 
quia plura occurrunt inliac versione vel immutata, XIV. Hxc sunt, τί cl., que in meis schedis 
vel adjecta, vel omissa, necesse est dicere quod — adnotaveram de Euthymio Zigabeno, et de ejus 
Ursus aut codicem ad manus habuerit puriorem, — libro invectivo contra Bogomilos, cujus fragmen- 
aut quod z:quum bonumque duxerit non modo in- — tum ineditum, a me ex Vaticano codice olim de- 
ierpretis sibi partes sumere, sed eliam judicis. — scriptum, nunc juris tui libens facio. Plura adji- 
Porro quia inter omissa hoc ipsum est ab Euthy- — cere potuissem ; sed esset. profecto prater propo- 
mo saemoratum miraculum, manifesto patet, situm tuum edendi veterum scriptorum anecdota, 
eliam ante Euthymil zetatem illud vel pro penitus — sitibi mitterem prolixum de Bogomilorum historia 
falao, vel saltem pro valde dubio fuisse habitum, — tractatum. Vale. 








——— 


EE, ums UM rie ue SE a t a e rea umen e ae a an PG cr 


EUTHYMH ZIGABENI 


COMMENTARIA 


IN PSALMOS 


ANT. BONGIOVANNI PRAEFATIO. 





/ 


Si quis scirecupit quid in causa nobie fuerit, quamobrem istos Zigabeni Commentarios in Theo- 
phylacti operum editione locaremus (a) ; si paulum is attenderit ad ea qus in Przfatione supra dixi- 
mus, id ipse per se facile intelliget. Cum enim deessent Theophylacti Commentaria in septem prophetas 
winores ; eaque qua in codice Bavarico continerentur, non Theophylacti, sed Theodereti esse comper- 
tuu habuerimus, necesse propterea fuit ad aliud alterius scripteris opus confugere, quo quartus hie 
tomus compleretur, Multa porro nobis ex manuscriptis codicibus suppetebant przestantium auctorum 
epera, nondum vulgata, omnia sane digna quz in lucem proferrentur. Ex his tamen delegimus Euthymii 
Zigabeni Commentaria in Psalmos, duabus de causis: altera quod Theophylacto par ingenio est Zigabe- 
nus ; altera, quod id opus ejusdem plane generis est, cujus μμ scripta, qui in sacris Scriptu- 
riz interpretaadis versarentur. 

Venio nunc ad Latinam interpretationem. Ea est Sauli, episcopi Brugnatensis, qui, ut fere fit, plura 
modo, modo pauciora in codice suo reperit, quam in codice Veneto reperiantur. Interdum etiam quz- 
dam ex ingenio suo addit, explanationis gratia. Quz itaque duobus uncis istis () clauduntur, ea in codice 
Veneto. desiderantur; quee vero signis his «» notantur, ea desunt in codice, quo usus est Latinus idem 
interpres ; eaque ex codice Veneto Gr:zece et Latine primi damus. Hxc semel hoc loco monuisse sufficiat, 
ne eadem singulis fere paginis, idque szpius, iterantes, fastidium legentibus moveamus. 

Jam vero de operis praestantia supervacaneum est dicere. Satis enim se ipsum legeutibus commenda, 
commendavitque semper merito suo auctorisque sui celebritate ; quo merito quave celebritate factum 
est, ut sz pius recuderetur. Plures enim ante hanc ejus operis editiones Latinz prodierunt; altera Veron, 
sera Venetiis, Parisiis alise, alise aliis in locis, Quid hoc sibi vult? ld opus nimirum esse longe optimum 
atque przestantissiaum : ni enim tale esset, placere tantopere non potuisset, idque semper, et omnibus, 
et ubique. Quod si tantopere placuit Latine tantum, extera lingua, auctori suo plane ignota, quanto 
magis, putas, id placebit Greca lingua, qua auctor egregius scripsit ? Cum Latina verba legis, Saulum 
audis; cam Graeca, Zigabenum. Tantum porro inter hoc atque illud interest, quantum inter hominem 
intersit, et ejus imaginem, quas in speculo reprzesentatur. Ex. optimis porro fontibus liausit auctor noster 
egregius, ut experientia docti. compertum habemus. Przeclare quidem is disserit in versiculum primum 
psalmi primi Beatus vir, docens per virum non excludi mulierem ; at hzc, ut pleraque alia, deprompsit 


(a) Opp Tlieophylacti, Venet. 1738-C5. — Patrologiee tom. CXXIHI-CXXVI. 


2] PROLEGOMENA, 38 


ex Basilio (a), vel Theodoreto. Scite idem interpretatur versiculum tertium et nonum psalmi secundi, 
Dirumpamus vincula eorum : reges eos in virga ferrea, per vinculum Judaicam legem, per virgam crucem 
intelligens : at h.ec, ut alia bene multa, deprompsit ex magno Athanasio (5j. Egregie quoque disserit 
de septem sacrarum Scripturarum editionibus, quo quaque tempore, et a quo scripte fuerint. Verum 
hzc desumpsit ex auctore Symopseos, qua magno eidem Athanasio tribuitur. Quz vero de Psalterio, de 
ode, de dispsalinate, de ceteris edisserit in procemio Zigabenus, ea, ut alia complura, αὐτολεξεὶ de - 
prompsit ex Eusebii Pamphili argumento, reliquisque commetrgariis in Psalmos. Quoniam autem in hunc 
locum iucidimus, operz pretium ducimus hic exhibere argumenti ipsius initium, quod in celeberrima 
clarissimi Montfauconii editione desideratur. ld autem efscripsimus ex vetustissimo codice Bernardi 
Nani, .Yeneti senatoris, nuper (proh dolor!) fato functi, de re litteraria optime meriti, qui cum multos 
undique codices conquisisset, opera Jacobi fratris, strenui viri, navium praefecti, eos mihi, tanquam rem 
meam, utendos humanissime concessit. Ex his itaque codicibus, qui numero XXXII notatur, sic Eusebi; 
argumentum in Psalmos exhibet : 
Ὑπόθεσις Εὐσεέίου εἰς τὸ Aud ra Ίμα. 

Πολλάχις ζξητήσας τὴν αἰτίαν τοῦ ἐπιγράφεσθαι μεταξύ τινων ψαλμῶὼν διάψαλµα, ὕστερον παρατηρἰἑσας £v 
τῷ 'E6poixi, καὶ συνεξετάσας αὐτῷ τὸ Ἑλληνιχὸν, εὗρον, ὅτιδπου Ἑθραϊστὶ σὲλ, Ἑλληνιστὶ δὲ ást, fioc 
τοιοῦτῳ ἱσοδυναμοῦν, ἐχεῖ οἱ O', xat θεοδοτίων, χαὶ Σύμμµαχος ἔταξαν τὸ διάφαλµα. Ἔγραφαν τοίνυν τὸ διά- 
Ψαλμα x. τ. λ. 

Ilec divus Hieronymus (e) ita Latine reddidit. 

« Sxpe quizrens causas, cur iu quibusdam psalmis inferponatur diapsalma, observavi diligentissime 
in Hebrzo, et cum Graeco contuli, invenique quia ubi lingua Hebrza Sela (ms. Sel) habet, Grzxca 
vero semper, aut aliquid istiusmodi, ibi Septuaginta, et Tlicodotiop, et Symmachus transtulerunt dia- 
psalma. » 

llec Eusebius, ab Origene mutuatus ad verbum. Id autem libentissime damus, eoque etiam libeniins, 
quod Eusebii nomine nondum vulgatum est, quodque tum Eusebio, tum Euthymio, tum etiam Origeni. 
unde sumptuin est, illustrando plurimum confert, Ex his igitur omnibus hausit Zigabeuus, nec ex his 
Solum, sed etiam ex aliis, quorum opera aut interciderunt, aut in bibliothecis manuscripta delitescuit, 
Lege, si placet, Origenis Exzegetica in Psalmos, percurie Basilii Commentarios, revolve llesyehii Hiero- 
sol ymitani Scholia ; adi S. Joannem Chrysostomum, S. Cyrillum Alexandrinum, czteros in aurcis Cate- 
nis manuscriptis Grece D. Marci bibliotheca, ex quibus omnibus multa Zigabenuin deprompsisse com- 
pertes. Cum itaque prestantissimo ingenio sít Zigabenus, cuim ex optimis ipse fontibus hauserit, Origene, 
Athanasio, Basilio. Chrysostomo, llesychio, exteris : nemo, opinor, amplius mirabitur, quod ta: egre- 
gia sint ejus Commentaria in Psalinos, quodque viris eruditis tantopere semper placuerint. Quod cum 
iia sit, pergratum, opinor, perque jucundum omnibus erit id opus, quod ipsi primi Grece damus, ea 
nempe lingua, qua auctor hic eximius conscripsit. ZEquo igitur animo viri, quotquot estis in orbe ter- 
rarum eruditi, isthaec egregia tum Theophylacti, tum Zigabeni opera, qus nondum lucem viderunt, exci- 
pite. 

Verum antequam prsfari desino, «num adhue moneo, nempe Commentarium in Psalmos, qui in C«ta- 
lego librorum et manuscriptorum bibliothece Regio-Parisiensis Theophylacto nostro inscribitur, hunc 
eumdem esse, quem bic edimus, Euthymii Zigabeni, quemque szxpe Parisiis promissum, et nondum, 
eum tertius ederetur tomus, 4 nobis acceptum fuisse, monuit qui in ipsum prafatus est sect. XIII. Scili- 
cet ea inscriptio nos in spem erexerat, exstare aliquem Theophylacti in Psalmos Commentarium, quo 
istsmc editio nostra posset locupletari atque compleri. Quare nullum non lapidem movimus, ut illius. 
compotes fleremus., Verum eum, multo insumpto tempore ac labore, tandem illius primz paginz apo- 
graphum ad nos perlatum esset, collatioue facta comperimus, eo codice non aliud contineri, nisi textum 
Greieum, eumque ineditum, Commentarii Euthyinii szpius jam Latine editi. Quid doctissimum alias et 
solertissimum prsedieti Catalogi auctorem in errorem induxerit, ut hunc Commentarium Theophylacte 
tribueret, nec divinare possumus, neque id disquirere nostra interest. Hoc tamen tnonere operae pretiuin 
duximus, ne quis eumdem Catalogum percurrens, atque Commentarium in l'salmos Theophylacto in- 
scriptum comperiens, eumque in editione nostra non videns, et hanc ut imperfectam minore haberet 
jn pfetio, et nos ceu in perquirendis colligendisque ejusdem Theophylacti operibus minus accuratos ac 
destdes condemnaret. 


(a Coin. in oak deum Jo6um. (c) Ep. ad Marcel. T. I edit. Vallarsii, p. 155. 
(o] om. in Psal. ad eumd. locum / P 
[| 9 s ο ο 


20 PROLEGOMENA. | 49 








PAULINI TURCHII 
EPISTOLA NUNCUPATORIA AD CLEMENTEM SEPTIMUM P. M. 


Editioni Latine premissa. 


]lli imprimis, Pater beatissime, omni honore sunt prosequendi, qui divino Numine offlati, et proprii ingenii 
exercitatione, divina nobis tradere curaverunt : quales Moyses, David, Isaias, Paulus, ac ceteri canonico- 
rum librorum scriptores : a quibus non longe absunt alii quamplurimi, qui eodem edocti Spiritu, qua per 
illos tradita sunt, pro hominis captu intellecta, ut aliis quoque essent pervia, suo ingenio et laboribus e[fe- 
cere : ceu Dionysius, Athanasius, Basilius, Chrysostomus, mullique alii, qui vite ac morum sanctitate in- 
signes, et incomparabili doctrina conspicui, eximiis actionibue, eruditissimis libris a se conscriptis Christia- 
nam remp. illustrarunt. A quorum lectione cessasse, εἰ monitis recessisse, malorum omnium occasio nobis 
. [vit. Hinc enim. innumeri. errores et hareses, hinc vite neglectus, contemptus virtutum, vitiorum tyrannis, 
initium pariter et incrementum sumpsere. Quis enim horum lectioni auentius vacans, in fide recta ac pielate 
non proficiat, animum colat, charitatem prosequatur, misericordiam, liberalitatem, justitiam ceterasque 
virtutes ? Avaritiam vero, invidiam, luxuriam, iracundiam, aliosque hujusmodi animi morbos multo magis 
quam serpentes ac mortem fugia? Quo fit, ut credam nihil utilius Christiane reip. afferri posse, quam ut 
ij nobis reddantur, per quos olim Dei Ecclesia, etiam inter acerrimos adversarios, pietatis doctrina, vitae 
meritis el numero crevisse dignoscitur. (Quod sane utinam attenderent multi nostrorum temporum, qui hoc 
officio commodius fungi possent : mallentque horum vertendo libros, publice utilitati consulere, quam pro- 
pria temere e(fundendo, private glorie deservire! Α quorum profecto consilio longe aberat Philippus Saulus, 
episcopus Brugnatensis, vir sane priscis illis Patribus, virtutum ornatu et. sacrarum Litterarum. peritia 
comparandus, qui huic saluberrimo instituto quam mazime intentus erat. Nam si quos huic operi idoneos 
nactus esset, excilabat, monebal, rogabal, et quibus possel modis ad hoc compellere non omittehat. Ipse 
vero tanto hujus rei studio lenebatur, ut dies ac. noctes summa cum voluptate in hoc. insumeret. Ab. hoc 
profecto optimo viro plura et egregia sperare poteramus, nisi divina Providentia illum a nobis avocasset, 
[elicitatem illi ( ut merito speramus ) recte anteacta vite premium benigne conferens, nobis vero paterna 
clementia (ut puto) indulgens, ne acriores dare penas ποδιτῶ ignavim cogeremur, qui (anti viri exemplo et 
monitis minus proficeremus. Hic elegantissimos commentarios Euthymii monachi, Patris sanctissimi et 
eruditissimi, nuper Latinos [ecerat, puro quidem ac simplici dicendi genere, quos immatura morte praven- 
: us, in. lucem edere non poluit. Ego vero, qui ejus doctrine ac sanciitatis testis diutius Jueram, studiorum 
comes, consiliorum conscius, wimia ipsius humanilale summa illi necessitudine devinctus : talis amici, quo 
meliorem ne desiderare quidem licebat, tam sanctos labores deperire, nos vero tanto thesauro fraudari &quo 
animo ferre non poteram. Converti me igitur ad Joannem Mattheum, episcopum. Veronensem, bonorum 
omnium qut optime nosti) quam mazime studiosum, ipsum hortatus pariter οἱ precatus, ut tanti boni nobis 
auctor fieret : ratus quod erit, ut hoc pacto amici de[uncti sancig memorig, el viventis jusie mercedi, et 
communi omnium bonorum utilitati quam optime consulatur. Benigne annuit venerandus pontifex, ut est ad 
: recta omnia εἰ honesta studia quam promptissimus, suaque guctorilale, jussu et impensis effecit, ut egregium 
hoc opus quam optime dispositum prodiret in publicum : opus, inquam, a nemine satis pro dignitate laudan- 
dum, εἰ eximii vatis divinam mentem et intelligentiam suspicias : si interpretum eruditionem et fidem, si cor- 
rectoris εἰ artificis peritiam et diligentiam attendas.Cui vero aptius nuncupetur quam tibi,si vel ipse respiciaris 
vel ille? Tu enim Christiani populi caput *s et pater : cui εἰ dignitate qua insigniris, et probitate qua 
fulges, bona cuncta et sacra merito sint dicanda : cum precipue humane el diving littere clarissime fa- 
milie tue Medicee plurimum debeant, cujus praecipuo studio et opera densissimis antea pressa tenebris et 
quai sepulte, in lucem.sunt reddite. 1lle vero domus tug alumnus tot tantisque beneficiis est affectus, ut ne- 
sciam magisne sil perspicuum, μα benignitate ipsum esse quod est : an nullum studium illi propensius esse 
posse quam cuncta e[ficere que ad salutem et gloriam Ixam spectare videantur. Tibi igitur Pontifici Maximo 
divinum hoc opus dicamus et mitlimus, quo (uo patrocinio et judicio munitum, securius. οἱ lioerius omnibus 
se legendum exhibeat. Vale. 








EYOYMIOY 


MONAXOY 


TOY ZITABHNOY 
ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΕΙΣ TO ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ. 


EUTHYMII ZIGABENI . 


COMMENTARIUS 


IN 


PSALTERIUM 


(Interprete Philippo Saulo, episcopo Drugnpatensi.) 


ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. 

Πατ]ρ τοῦ παρόντος βιθλίου, τὸ μὲν ὅλον εἰπεῖν, 
6 θεοῦ παῖς ('Υπερασπιῶ, qnoi, τῆς πό εως ταύ- 
της, δι ἐμὲ καὶ διὰ Δαθὶδ τὸν zaibá pov), & θεοῦ 
πατῇρ. Bí6Aoc, qnoi, γεγέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ 
υἱοῦ Δαθίδ" τὰ δ' ἄλλα υντόµως περιλαθεῖν, ὁ 
μετὰ ᾿Αθραὰμ μόνος τῶν ἐθνῶν zatthp, ὁ xa0' ἡμᾶς 
Ὀρτεὺς, 6 πρῶτος τῶν ἀρετῶν καλλιγράφος, ὁ πρῶ- 
τος τῶν τριῶν ὑποστάσεων τῆς μιᾶς θεότητος χἠρυξ, 
ὁ ποιμὴν ἅμα καὶ ἀριστεὺς, καὶ προφήτης xoi 
βασιλεὺς, ὁ τοῦ πρώτου βασιλέως xapbla, καὶ γλῶσ- 
σα, χαὶ χάλαμος, ὁ παρὰ θεοῦ μαρτυρηθεὶς, ὁ πάσας 
χκτησάµενος τὰς ἀρετὰς , ὅσαι τὺν ἄνθρωπον θεὸν 
ποιοῦσι, χαὶ περὶ τὸν ἄνθρωπον ἀφορίζονται. Οὗτος 
Ἱεσσαὶ piv ἣν υἱὸς, xal τῶν ἁδελφῶν νεώτατος, 
ἀπέριττος μὲν τὴν ὄψιν, ὡραιότατος δὲ τὴν φυχῖν. 
καὶ πάντων στρατηγῶν, xai προφητῶν, xa νοµοθε- 
πῶν, xai βασιλέων εὐφορώτατος, χαὶ ποικιλὠτατος 
τὰ χαρίσματα, πραότατος μὲν τὸ πνεῦμα, χαὶ τὴν 
φύσιν ἐπιειχέστατος" ἀνδρειότατος δὲ τὴν γνώµην, 
xai τὸ σῶμα ῥωμαλεώτατος, ἀρχικώτατος ὁμοῦ καὶ 
κοινότατος, µεγαλοφρονἑστατός τε καὶ µετριοφρο- 
νέστατος, ἁπλούστατος xal πολυτροπώτατος, ἡδὺς 
τὸ ἦθο;, ὀξὺς τὸν λόγον, πολὺς τὸν νοῦν, ἔνθους τὴν 
θεωρἰαν τῶν ὄντων, fj τοῦ ὄντος, αὐτοδίραχτος, f) 
θεοδίδαχτος, ὅλος xai ὅλου ἅμα τοῦ πνεύματος ΄ ἃ 
πάντα παραδραμὼν, f| συνελὼν, δύο μόνα σεµνολο- 
Υήσω περὶ αὐτοῦ, σοφίαν καὶ ἀνδρίαν. Χρὴ δὲ περὶ 
τῆς σοφίας πρῶτον διαλαθεῖν. 


PROGEMIUM. 

Cujus quidem libri auctor (ut plane quod sum- 
mum est dicam) et Dei filius fuit (Proiegam enim, 
inquit Deminus, civitatem hanc propter me, el pro- 
pter Bavid filium mewm *) et pater l'ei. Liber enim, 
inquit, generalionis Jesu Christi filii David *, ca- 
tera vero (ut paucis compleetar) qui post Abrabam 
solus fuit gentium pater, qui nosterOrpbeus, qui pri- 
mus elegans conscriptor virtutum, et primus trium 
personarum uaiusque Divinilatis prieco : qui pa- 
stor una, et invictissimus miles, propheta et rex : 
«qui et primi regis cor, lingua fuit et calamus : cui 
a Deo testimonium est przstitum ; quique omnes 
eas sibi paravit virtwtes, quacunque hominem 
fueiunt Deum, et homiei ascribi possunt. Hic 


DB Jesse quidem (ilius, et fratrum junior, exilis aspectu 


corporis, animo formosissimus : omnium prophe- 
tarum, imperatorum, legislatorum, regum fuit 
excellentissimus : et innumeris, pre eswteris omni- 
bus, cherismstum donis refertus : mitissimus 
quidem spiritu, et natura etiam  modestissimus : 
virili przeditus mente, et corpore etiam robustissi- 
mus : principen una atque equalem omnibus se 
proebebat : magnanimus simul et comis : simpli- 
cissimus pariter ac prudentissimus : moribus 
dulcis, et &cer sermone : intellectu multus, et di- 
vino numine plane offatus; dum in eorum quee 
sunt, seu potius in ejus qui vere est contempla- 
tione versatur, a seipso edoctus, et doctus a Deo: 


qui totus etiam, ac toto semper erat cum spiritu. His tamen omnibus prztermissis, seu potius breviter 


jn unum collectis, duas tantum nunc illius 


virtutes persequar : 


sapientiam scilicet et fortitu- 


dinem, et de sapientia quidem prius disseremus. 


(ol που βαθύτερον, f| σαφἑστερον’ Αἱ χεῖρές µου 
ἐποίησαν ὄργανα, óáxcvAol µου ἤρμοσαν yraA- 


* IV Reg. xix, 54. * Matth. i, 4. 
PaTROL. Gn, CXXVHI. 


Ait quodam in loco profundius, quam cia- 
rius : Manus mem fecerunt. organum : et. digiti 


Pi 


43 


EUTHYMII 2IGABENI u 


snei concinnaverunt pealterium, Sapientia emm nibil A τήριον. Σοφία γὰρ οὐδὲν ἕτερον, 3 ἁρμονία ᾿λόγων 


aliud est, quam harmonia quxdam, οἱ concinnitas 
dictorum ac factorum. Praterea inter rationales 
scientias, musice optima est, et summa sapientie 
pars : qui seipsam una, et omnes philosophiz 
partes, atque ornamenta et sibi ipsi, et aliis mutuo 
per se accommodat et coaptat : sympboniaque et 
concentus quidam eazteris omnibus est, et propor- 
tio. Qui igitur hanc musicen confessus fuerit fuisse 
in David, universas οἱ etiam, rerum omnium 
scientias brevi ascribet. Observandum vero est, 
quà ralione beatus David, organo quidem manus 
et faciendi virtutem simpliciter ascripsit : psalte- 
rio vero digitos, concinnitatemque atque harmo- 
viam. Quia scilicet organum simplicius instrumen- 
tum est ac magis vulgare : psalterium vero et ad 
sublimiorem scientiam pertinct, et arte indiget 
diligentiori. Juxta anagogon : Manus accipiuntur, 
pro virtute factiva, que vitam ac conversationem 
nostram, quasi organum, sibi ipsi cousonam ac 
bene dispositam reddat ; digiti vero, consideratio- 
nes ac contemplationes sublimiores intelligendze 
sunt : qua intellectuale rationis judicium, quasi 
psalterium quoddam concinnant : ità ut superne 
inspiretur pulseturque, et ab alio majori moveatur. 
]tem alibi in Psalmis ait : Incerta et occulta sapien- 
tie tug manifestasii mihi *. O admirandum Dei 
opus | neque enim solam visibilium cognitionem, 


xai πραγμάτων. Άλλως τε xàv't valo λογικαϊς ἐπι. 
στήµαις ἁρμονιχὴ τὸ χάλλιστόν τε καὶ χορυφαιότα- 
τον τῆς φιλοσοφίας, αὐτὴ τε ἑαυτὴν xal πἀνθ᾽ ὁμοῦ 
τὰ τῆς φιλοσοφίας µέρη xaX χάλλη, χαὶ ἑαυτῇ xit 
ἀλλήλοις δι ἑαυτῆς ἁρμόζουσα, συμφωνία τις οὖσα 
πᾶσιν, 7| ἀναλογία. 'O γοῦν ταύτην ἔχειν ὁμολογήσας, 
πᾶσαν ἐν βραχεῖ τὴν θεωρίαν αὐτῷ τῶν ὄντων προσ- 
εμαρτύρησε. Παρατηρητέον δὲ, πῶς τῷ μὲν ὀργάνφ 
τὰς χεῖρας xai ποιητιχὴν δύναμιν ἀνέθηχε, τῷ δὲ 
ψαλτηρίῳ τοὺς δακτύλους xal τὴν ἁρμονιχήν ^. ἐχεῖνο 
μὲν γὰρ, ἁπλούστερον χαὶ χοινότερον’ τοῦτο δὲ, τῶν 
ἐπιστημονικῶν τε xal λεπτοτέρων, χαὶ ἀκριθεστέ- 
pa« δεόµενον ἐπιτεχνήσεως. ᾽Αναγωγιχῶς δὲ, χεῖρας 
μὲν οἰητέον τὴν πραχτιχὴν ἀρετὴν ὥσπερ ὄργανον 


B ἀποτιλοῦσαν τὸν βίον ἐμμελῆ xat σύμφωνον ἑαυτῇ 


δαχτύλους δὲ. τοὺς θεωρητικωτάτους λογισμοὺς, ola 
Ψαλτήριον ἁρμόζοντας, τὸ νοερὸν τοῦ λόγου φαλτή: 
ριον, ὡς ἐμπνεῖσθαι xal ἄνωθεν, ἢ χρούεσθαι, xol 
δι ἑτέρου μείζονος ἀναχρούεσθαι. Καὶ ἀλλαχοῦ δὲ 
λέχει τῶν Φαλμῶν ' Τὰ dónJa καὶ τὰ χρύφια tnc 
σοφίας σου ἑδήωσάς µοι. Οὐαὶ τῆς µεγαλη- 
γορίας | οὗ µόνον γὰρ τῶν φαινομένων τὴν γνῶσιν, 
ἀλλὰ χαὶ τῶν ἀποῤῥήτων ἐἑμυήθη τὴν σύνεσιν, oov, 
ὅτι τριὰς xal μονὰς, χαὶ περὶ τῆς ἑνανθρωπήσεως. 
Καὶ πάλιν Ὑπὲρ πάντας ἑσόφισάς µε ctv érco- 
Adr cov, περὶ τῆς πρακτικῆς Φάσχων, xa0' ἣν 
αὖθις ἐπρώτενεν. 


04 etiam arcanorum Dei scientiam edoctus est : quod scilicet unitas sit, et trinitas, et quscunque 
-alia ad Dei incarnationem pertinent : et rursus alio in loco dixit : Super omnes docmisti me mandatum 
iuum * ; de eo loquens mandato quod ad actiones pertinet, in quo virtutís genere pariter primatum 
obtinuit. 


- Atque hec quidem de sapientia. De fortitudine ᾳ Ἅ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν περὶ τῆς σοφίας" τὰ δὲ περὶ τῖς 


vero idem, ipse narrat dicens : Exivi obviam Phili- 
1&0, el maledixit mihi in idolis suis, «00 autem 
exserto ejus gladio, decollavi eum, et abstuli oppro- 
-brium a filiis 5rael *. Tu modo considera bic non 
Kortitudinem tantum, sed ei multo miagis animi 
moderationem, Quippe cum multa et magna tunc 
recensere posset : inimicorum scilicet copias, au- 
daciam, arma, bellicas artes, et studia : ipsius 
etiam gigantis, aut potius elephantis illius arro- 
gantiam, peritiam, vires, magnitudinem, Judao- 
rum preterea timorem, sollicitudinem, ipsiusque 
Sau! regis anxietatem : et quomodo ob unicum 
etiam Philisteum omnes erant perterriti : dux, 
milites, juvenes, senes : quomodo ipse David 
adolescens.erat et pusillus, inermis, belli ignarus : 
ei tamen ausus sit adversus Barbarum illum de- 
certare : unde dejecta tanta illa turri ac tali fera, 
(acilem regi victoriam praestitit : quippe qui illius 
capite a reliquo corpore avulso, atque hoc ipsius- 
met gigantis gladio, timorem omnem dissolvit : 
czxdes antea fieri solitas repressit : exercitum, du- 


ἀνδρίας αὐτὸς πάλιν ἑχδιηγεῖται' φησὶ γάρ' 'EEnA- 
0or εἰς συνάντησι τῷ ἀ.ἰ λορφύᾶφ, xal ἀἐπιχατη- 
ράσατο μὸν ἐν τοῖς εἰδωλίοις αὐτοῦ. ἐγὼ δὲ 
σπασάµενος τὴν µάχαιραν, ἀπεκερά.ισα αὐτὸν, 
xal ἧρα ὄνειδος ἐξ vlov Ἱσραή.ὰ. "Opa μὴ stv 
ἀνδρίαν µόνον, ἀλλὰ πολὺ πρῶτον τὴν ἐπιείχειαν' 
πολλὰ γὰρ χαὶ μεγάλα λέγειν αὐτίκα, (1) τῶν μὲν 
πολεμίων τὰ πλήθη, τὰ 0páon, τὰ ὅπλα, τὰς mole- 
μικὰς τέχνας xal µελέτας, αὐτοῦ τοῦ γίγαντος dj 
ἑλέφαντος ἐχείνου τὴν ἁλαζονείαν, τὴν ἑμπειρίαν, 
τὴν ἰσχὺν, τὸ µέγεθος, τῶν Ἰουδαίων τὴν δειλίαν, 
τὴν ἀγωνίαν, αὐτοῦ τοῦ βασιλέως τὴν ἁπορίαν, xa 
πῶς ἱπεφρίχεσαν πάντες καὶ στρατηγοὶ, xai στρα- 
τιῶται, xal νέο:, xal παλαιοὶ, τὸν ἀλλόφνυλον, xal 


D πῶς νεώτατος αὐτὸς ὧν, καὶ βραχὺς, xai ἄοπλος. 


xaX πολέμων ἄπειρος, χατεθάῤῥησε τοῦ βαρθάρου, 
ola νεχρῷ τῷ τοσούτῳ πύργψ, xal τοιούτῳ θηρι 
χρησάµενο;, χατηγωνίσατο ῥᾷον, χαὶ τῇ ἐχείνου 
μαχαίρᾳ τὴν χεφαλὴν τοῦ σώματος ἀγελὼν, ἕλνσεν 
τὸν φόδον, ἕστησε τὸν φόνον, ἔσωσε τὸ στρατόπεδον, 
καὶ τὸν ἠγεμόνα, xai προγόνων τάφους, xal νόµονς 


3 Psal. L, 8. * Psal. cxvin, 66. * [ Περ. xvtl, 45. 
Varie lectiones. 


(1) Desideratur t&v vel δυνάμενος, vel cerle subauditur. 


45 COMMENT. IN PSALMOS. 46 
πατρῴους, καὶ 0X, καὶ Ὑουεῖς, xai αύμπαντα A Cem, patriam, majorum sepulcra, leges patrias, 


γένη, καὶ ἡλιχίας, 6 6& τούτων μὲν οὐδὲν ἔμεγα- 
λαύχησεν, ἐπιειχέστατα δὺ πἀνυ διεξηλθε τὸ πρὸς 
τὸν Γολιὰθ µονομµάχιον. 


Ἁλλ) οὗτος ὁ τοσοῦτος xoi τηλικοῦτος, ἵνα μὴ 
ἔχαστον διατρίδω λόγον, ἐξευτελίξεται μὲν παρὰ 
τοῦ πατρὸς, thv ἀρχὴν. . « « αινομένῳ προσέχοντος, 
ἀποθάλλεται δ᾽ εἰς ποιμένας, xai (2) τούτων τοῖς 
àv τοῖς λοχευομένοις ὄπισθεν. Καὶ ὁ piv macho 
ὥσπερ. . . . (Ost χάτωθεν, ὁ δὲ θεὺς ἄνωθεν υἱοθέ- 
τει, χαθάπερ βασιλιχὸν malóa τὴν βασιλιχὴν, els? 
οὖν ποιμαντιχὴν ἐπιστήμην πρῶτον ἓν τοῖς ἀλόγοις 
ἐχμελετᾷν παρεσχεύασεν, ἐπαγρυπνεῖν, πολεμ:ῖν, 
χινδυνεύειν τῆς ποίµνης, παρατάττεσθαι πρὸς θῇ- 
pac, πρὸς ληστὰς, πρὸς χλέπτας, πρὸς λιμὸν, πρὺς 
χρυμὸν, πρὸς φλόγα, προηγεῖσθαι, παραχαλεῖν πρὸς 
νομὰς, πρὸς σχιὰς, εἰς χρήνας, εἰς ποταμοὺς, 
($) ἀναχομεῖσθαι, σννάχειν, τῇ βακτηρίᾳ, τῇ φωνῇ, 
τῇ ᾠδῆ, τῇ σύριγχι, τέρπειν, φοθεῖν, διαιτᾷν, φαρ- 
µακεύειν, ὧν ἁπάντων τέλος, μὴ πιότατον µόνον 
ἀποδεῖξα, τὸ ποίµνιον, ἀλλὰ xal σωφρονέστερον xal 
εὐπαιδευτότατον, Αλλά τί δεῖ μηκύνειν; Έρχεται 
μετ) ὀλίγον ὁ χρίστης, ἐπιζητεῖται δὲ ὁ χρισθῆναι 
pov: ἐξέρχεται δὲ ὁ χορὸς τῶν παίδων, ὁ πολὺς 
ἐχεῖνος, ὁ χαλὸς xal λαμπρὸς., ἐπιτίθεται τὸ χέρας, 
ὑπερτίθετχι ὁ θεός ἀποδοχιμάζει τούτους, ὥσπερ 
δὴ ὁ πατῆρ τὸν Δαθίδ. ᾿Αναγχάζεται παραγαγεῖν 
αὐτὸς ὁ ἐξουθενῶν τὸν ἐξουθενούμενον παράγεται, 
χρίεται χαὶ ἄμφω, βασιλείαν xal προφητείαν’ τῷ 
γὰρ χέρατι xal τῷ πνεύματι. Σύμδολα xai ταῦτα 
τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ χρισθέντος ὕστερον εἰς βασιλέα 
τε xal θεόν. Τί vou» τὸ μετὰ τοῦτο; Πόλεμος ἆλλο- 
φύλων ἑἐφίσταται πολὺς xai ἅ,αχος χαὶ ἀμήχανος * 
ἐπὶ ξυροῦ δὲ τῷ βασιλεῖ xal τῷ ἔθνει παντὶ τὰ 
πράγματα. Παρίΐσταται δὲ ὁ ῥύστης, ὃ προφήτης 
ὁμοῦ χαὶ στρατιώτης xai βασιλεύς. Ἐξουθενεῖται 
πάλιν, ἁποθάλλεται πάλιν * ὑπερθάλλει πάλιν τοὺς 
ἀδελφοὺς, τῇ χακροθυµίᾳ’ τὸν Σαοὺλ, τῇ ἁπολογίᾳ' 
τὺν Γολιάθ, τῇ ἀνδρίχ' πάντας ἅμα, xal τοὺς πρὸ 
αὐτοῦ, xal τοὺς μετ αὐτὸν τῇ ὑπερφυεῖ γιγαντο- 
μαχίᾳ' σώζει πάντας εἷς φανεὶς ὑπὲρ πάντων, xal 
ἀντὶ πάντων, xal ὑπὲρ πάντας. Εἶτα τί; Συµδασι- 
λεύει, συνεχστρατεύει, συγχατορθοί ' μᾶλλον δὲ, 


templa, parentes ipsos, et omnem denique szelatem 
servavit : ipse tamen In his nibil gloriatus est, 
sed singulare certamen, quod sibi fuit cum ipso 
Goliath, tantum molestissime narravit. 
Verumtainen hic noster tantus 40 talis David, 
ne omnia per singula persequar, negligitur a patre 
(qui initio exteriora tantum spectabat) et ad greges 
mittitur et ad armenta : quinimo horum etiam 
[ῶι49 oves sequebatur. Et pater*quidem in terra 
eum abjiciebat , Deus vero desuper adoptabat. 
eumque veluti regium puerum, regali, hoe est 
pastorali scientie primum vacare, inter irrationa- 
lia przparavit : vigilare scilicet, certare pro grege, 
periculis se opponere, contendere adversus feras, 
latrones, fures, famem, frigora, flammam : prsire 
etiam et advocare ad pascua, ad umbras, ad fon- 
tes, ad flumina : revocare item, οἱ in. unum ad- 
ducere, virga, voce, cantu et fistula, delectare 
etiam ac perterrere : vivendi normam praebere, et 
mederi, quorum omnium is est finis, ut non pin- 
guem modo, sed ut moderatissimum etiam, et ca- 
stigatissimum gregem ostenderet. Sed quid pluri- 
bus opus est ?* Venit paulo post unctor : ungendus 
perquiritur. Procedit copiosus ille, pulcher, ei 
clarus filiorum ehorus : imponitor cornn, super- 
ponitur Deus : et quemadmodum antea pater 
ipsum David, sic et Deus omnes alios reprobavit. 
Cogitur pater qui neglexerat, neglectum a .Iducere : 
adducitur itaque, et ungitur ad utrumque : ad 
regnum nimirum, et ad prophetiam : cornu siqui- 
dem, et spiritu. Figura erant hse Salvatoris no- 
stri Jesu Christi, qui in. regem ungendus erat, et 
in Deum. Quid igitor post bzc? bellum adest a 
Philisteis, bellum, inquam, grande : quinimo im- 
mensum et insuperabile. Omnia tam regis, quam 
universe gentis negotia in summo erant discri- 
mine : ipse autem liberator advenit proplieta, 
miles, pariter e& rex. Negligitur rursus atque 
abjicitur : et. rursus ipse, patientia sua fratres, 
responso Saul, fortitudine Goliatli, δὲ omnes insu- 
per, qui tunc temporis, et antea ac postmodum 
fuerunt, immensa hac gigantea pugna superavit * 
unusque pro omnibus, contra omnes, servavit 


χατορθοῖ τὰ λείποντα * νιχᾷ τοὺς μὲν ἔξδω πολεµίους D omnes. Sed quid deinceps ? Simul regnat, simul 


φοῖς ὅπλοις, τὸν ἕνδον 6b, τὸ πνεῦμα δηλαδη τοῦ 
Σαοὺλ, τῇ µελῳδίᾳ τε xaX τῷ πνεύµατι’ στεφανοῦται 
χαὶ εὐφημεῖται παρὰ πάντων, xal ὑπὶρ πάντας ' 
ᾠδῆ γίνεται xal ταῖς γυναιξίν' ᾿Επάταξε Σαοὺ àv 
xcci, καὶ Aa618 ἐν μµνριάσι. .Φθονεῖται πάλιν, 
διώχεται, φεύγει, χρύπτεται, χυχλοῦται, χυχλοῖ τὸν 
χυχλώσαντα, καὶ οὐχ ἁρπάζει τὺν καιρὸν, οὗ λαμ.- 
θάνει τοῦ πολέμου λύσιν, οὐχ ἀμύνεται τὸν ἐχθρὸν, 


ὀμύνει τούτῳ, φεύγων, οὐ ufj τι πάθοι μᾶλλον, 


* ] Reg. xvi, 7. 


exercitum ducit, simul dirigit atque administrat ; 
imo vero quz reliqua sunt, ipse unus moderatur, 
el exteros quidem inimicos, armis, suos vero, hoc 
est ipsius Saul malignos spiritus, melodia simul, 
ae spiritu, superat. Coronatur itaque et laudatur 
ab omnibus, ei supra omnes, in cantumque ipsis 
etiam effectus est mulieribus : Percussit Saul mille, 
εἰ David decem millia *. Invidetur rursus, perse- 
cutionem patitur, fugit, occultatur, circumdatur, 


Varie lectiones. 
2) Adde πρόδατα καὶ, ut et sensus postulat, et Latinus legit interpres. 


95) "Icwc, ἀναχομίτεσθαι. 


Il EUTHYMII ZIGABENI | 48 
et ipse circeumdantem circumdat, nec tamen occa- A ἀλλὰ µἠ τι ὁράσοι φοθούμενος τῶν ὤνπερ ἐφοθεῖτο 


sionem arripit, nec belli solutionem attendit, non 
ulciscitur inimicum : quinimo illum adjuvat fu- 
giens ac timens, non ut ipse maie quidpiam pate- 
retur, sed polius, ne adversus Saulem aliquid 
corum faceret, quie sibi ab illo intentabantur. Adeo 
enim contraria hxc una temperavit, mansuetudi- 
nem scilicet et fortitudinem, ut fortitudo in eo 
major quam in ceteris : et mansuetudo ipsa etiam 
fortitudine major conspiceretur. Quid tum? Εε- 
gnat : prophetias praedicit : fatetur atque attestatur 
Deum, et testimonium illi perhibctur a Deo, pro- 
mititurque ei, quod zxternam sedem habiturus 
sit, οἱ haereditate totum orbem  consecuturus : 
ipsasque stellas, multitudine ac pulchritudine filio- 


παθεῖν. Τοσοῦτον ἑχέρασε τἀναντία, πραότητα χα) 
τὴν ἀνδρίαν, ὡς εἶναι τὴν μὲν ἀνδρίαν αὐτοῦ µεί- 
ζονα τῶν ἐν ἄλλοις ' αὐτῆς δέ γε ταύτης αὖθις τὴν 
ἐπιείχειαν. Τί ἔτι; Βασιλεύει, προφητεύει, μαρτυρεῖ 
Θεὸν, μαρτυρεῖται παρὰ θεοῦ, διαμαρτύρεται τὸν 
0póvov α’ώνιον Ἔξειν, τὸν χόσμον χληρονοµήσειν, 
τοὺς ἁστέρας ὑπερθάλλεσθαι τῷ πλήθει xal τῷ χάλ” 
Act τῶν παίδων. Ἐἶτα, βαθαὶ τῆς συμφορᾶς | βαθαὶ 
τῆς με-αθολῆς! ὁ ἐχλεχτὸς, ἄφνω µοιχός’ ὁ προ- 
φήτης, ἔχφρων' ὁ θεοφόρητος, ἑκμανής, 6 ἀληθινὸς, 
δολερός’ ὁ ποιμὴν, ληστής, ὁ σωτὴρ, ἀνδροφόνοςο 
Ἐντεῦθεν fj µεταδολήἡ ἐστι τῆς γ)ώµης, xal τὰ τολ- 
µήµατα ' ἐχεῖθεν dj ἐποχὴ τῶν κρουµάτων, χαὶ ἡ 
τυυ πνεύματος συστολή’ ἐντεῦθεν dh ἐναλλαγὴ τοῦ 


rum superaturus. Deinde (o calamitatem, ο cele- B βίου, xoi ἡ τῶν κακῶν θάλασσα” ἐντεῦθεν οὗ μόνου 


rem iultauonem ! ) qui antea electus erat, repente 
efficitur adulter : qui propheta, amens : qui Doo 
afllatus erat, insanus : qui verax, dolosus : qui 
pastor, latro : qui servator, homicida. Hinc con- 
silii mutatio οἱ tam grandes ausus ; illinc musices 
cessalio, et contractio spiritus : hinc et vite im- 
mutatio, οἱ plurimorum malorum mare : hinc qui 
numine erat instinctus, non modo privatur inapi- 
ratione illa superna : sed εἰ qui pater crat, orba- 
tur liberis, Et filiorum, alii quidem scelesti οἱ 
sororum corruptores : alii his etiam  scclestiores, 
fratricida scilicel ac parricida fiunt : οἱ qui rex 
crat, errabundus fit : qui pugnator optimus, fugi- 
4ivus : qui pastor, montivagus. Omnisdenique prz- 


ὁ ἔνθους, ἄπνους, τὴν ἄνωθεν λέγω πνεῦσιν, ἀλλὰ 


χαὶ ὁ πατὴρ, ἄπαις, καὶ ob παΐδες, οἱ μὲν μµιαροὶ 
xal ἁδελφοφθόροι; οἱ δὲ, xaX μιαρώτεροι τούτων, xal 
ἁδελφοχτόνοι, xal πατραλοῖαι' xal βασιλεὺς, πλανή- 
της * χαὶ ὁ ἀριστεὺς, φυγάς' καὶ ὁ ποιμὴν, ὁρειά- 
λωτος' xai πᾶς ὁ λαμπρὺὸς οἶχος ἐχεῖνος καὶ θρόνος, 
εἰς γῆν χατεῤῥαγμένος. Ἐντεῦθεν ὁ λιμὸς xa ἡ 
τῆξις xat ὁ δεινὸς µετάμελος των πραχθέντων; ἐν- 
τεῦθεν ἡ καινἣ xaX τριπλὴ xo κχαθημερινὴ θυσία * 
τῶν μὲν ὀφθαλμῶν οἱ νυχτερινοὶ xpouvA καὶ λου- 
τῆρες' τῆς δὲ χαρδίας ἡ συντριθῇ xat ol aveva viso." 
τῆς δὲ γλώσσης fj διηνεχὴς εὐχὴ xat ἐξομολόγῆσις * 
ἐχεῖνα τὰ τραύματα, ταῦτα τὰ φάρμαχα, Ἡ οἱ xav- 
τῆρες, ἃ αἱ τοµα!. 


clara illa domus, ac sedes, in terram collabitur. llinc eiiam οἱ fames, et tabefactio, et gravis pec- 


catoruu! poenitentia : hine triplex illud, et perpeuum 


sacrificium : oculorum videlicet nocturni 


Jluxus ac latices : cordis contritio et. gemitus: linguzque assidue preces, οἱ constaus confessio : 
4a quidem vuliera, ista autem nredicamina, adustiones, incisiones. 


Sed me interea liac narrantem, pene quod iuce- C 


peram, fugit, orationis propositum, dum pluribus, 
quiz sese offeruut, semper detineor, Astat rursus 
post peccatum, propheta prophete, veluti medicus 
fnedico sgrotanti ac dubitanti : et quemadmodum 
&entea unctor astiterat, ita οἱ nunc non modo di. 
gritatem, sed spiritum etiam ablaturae, si. in ali- 
«quo deliquisset, quod ad propriam sanationein 
pertineret : si vulnus celasset, si reprehendi uc- 
glexisset, Astabat pariter, vindicige hujus minister, 
sicüt antea custos et 2djutor validus, ita οἱ nunc 
vindex terribilis angelus, esserto ladio : et ictum 
inferre paratissimus, nisi ille contra se suffragium 
tulisse, ac propria seuleutia divinam solvisset 
sententiam. Et hinc quidem aderat : ille judicii et 
cause coníctor Nauian, et. vindex angelus : illinc 
autem ipse judex David, persenarum non acce- 
pior, et qui adversus se tulit sententiain, qua jacu- 
lum citius evulsit£, quam suscepisset : et Deus 
pariter : qui cicatricem vulneri non. tantum indu- 
xit, sed ipsum etiam vulnus prorsus delevit : 
neque enim tantummodo pepercit ; sed et abstu- 


lit peccatuin. Rursus itaque divina gratia et rursus spiritus ; 


'AXM' ὁ μὲν καὶ μεταξὺ παρέδραµε, xal ὁ λόγος 
mapfveyxe, τῶν κατὰ πόδας ἀεὶ ἐχόμενος. Ἐφίστα- 
ται μετὰ τὴν πτῶσιν πάλιν τῷ προφἠτῃ προφήτης, 
καθάπερ ἰατρὸς ἱατρῷ νοσοῦντι καὶ ἀποροῦντι, xal 
ὥσπερ χρίστης τὸ πρότερον, οὕτω νῦν ἀφαιρέτης οὐ 
τοῦ ἀξ ώματος µόνον, ἀλλὰ xat αὐτοῦ τοῦ πνεύµα- 
τος, εἶ τι χαχουργήσει περὶ τὴν ἱατρείαν, xal ἁπ]- 
κρύψει τὸ τρλῦμα, χαὶ ἀποδυσπετήσει τὸν ἔλεγχον. 
Συνεφίσταται δὲ xai ὑπονργὸς τῆσδε τῆς ἐχδιχίας, 
καθάπερ τὸ πρὶν φύλαξ καὶ βοηβὸς loyupbe, οὕτω 
xai vov τιμωρὸς ἄγγαλος, τὴν ῥομφαίαν xal χατΣνεγ- 
κεῖν ἔτοιμος Qv, ei μὴ χἀχεῖνος καθ' ἑαυτοῦ τὴν 
φῆφου ἐξενεγχὼν, λύσδι τὴν ἀπόφασιν ἀποφάσει. 
Ἔντεῦθεν 6 ὑποχριτῆς τῆς δίχης, καὶ ὁ ἐχδιχητῆς 
ἄγγελος ἐχεῖθεν ὁ ἁπροσωπόληπτος δικαστὰς, xal 


D. καθ) ἑαυτοῦ τὴν γνώµην ἐκφέρων, καὶ συντομώτερον 


ἑξελὼν τὸ βέλος, περ ἑδέξατο, χαὶ ὁ 8eb; οὗ συνου- 
λῶν µόνον, ἀλλά καὶ ἐξαλείφων τὸ τραῦμα. Mh γὰρ 
συγχωρῶν µόνον, ἀλλά καὶ ἀφαιρῶν τὸ ἁμάρτημα. 


"Πόλιν τὸ χάρισμα, πάλιν τὸ πνεῦμα, πάλιν τὰ κρού- 


µατᾷ, πὰλιν τὸ χατὰ πάντων κράτος, καὶ αἱ συν- 
θῆχαι, xa τῆς υἱοθεσίας, xal τῆς θεοπατορίας. 
rursus soni ac cantus : rursus supra 


omnes potestas : rursus proiissa et pacta, tam de ejus adoptione, quam quod de ejus eiiam stirpe 


nasci deberet Deus. 


* 


A9 COMMENT. IN PSALMOS. v0 


Οὗτος οὖν ὁ πολλὰ piv παθὼν, πολλὰ δὲ κατ- À 


ορθώσας, µυρίας δὲ τροπὰς τραπεῖς, Τᾶσαν τὴν 
καθ) ἑαυτὸν ἱστορίαν, καὶ τὰς περιπετείας ἓν τούτῳ 
“παραδίδωσι τῷ συγγράµµατι. Καὶ πρώτη μέν τις 
ὑπόθεσις, xal σχοπὸς ταῦτα τοῦ πονήματος ' δεύ- 
τερον δὲ κχεφάλαιον, ἡ τῆς ἀρχαιολογνίας, οὗ τῆς 
"E6patxnc µόνον, ἀλλὰ χαὶ τῆς ἔτι παλαιοτέρας 
ἐξήγησις * διέξεισι γὰρ Ey πολλοῖς τοῖς Φαλμοῖς την 
Υέννησιν, τὴν πρᾶξιν τῶν πατριαρχῶν, την πλάνην, 
τὴν µετανάστασιν, τὴν εἰς Αἴγυπτον χάθοδον, τὸν 
δουλείαν, τὴν ἔξοδον, τὴν voucboslav, την σχηνὴν, 
την ἱερατείαν. τοὺς ᾿Αριθμοὺς, τὸ Δευτερονόμιον, 
τὸν Ἰησοῦν, τὴν κληρολοσίαν, τοὺς Κριτὰς, τὰς 
Βασιλείας, καὶ sf τι τούτοις ἀχόλουθον. Τρίτον, f 
φυσιολογία περὶ οἀρινοῦ xal τῶν κατ οὐρανὸν, περὶ 
γῆς χαὶ τῶν xatà viv, περὶ ζώων, περὶ στοιχείων, 
xaX ἁπλῶς περὶ τῆς ὅλτς δημιουργίας. Τέταρτον, f 
περὶ τοῦ Σωτῆρος προφητεία, οἰχονομίας πάντων 
ἐχφαντιχώτερον, ὅσο, περὶ τὴν Παρθένον, ὅσα περὶ 
την σάρχωσιν, τὰ χατὰ τὴν δωροφορίαν, τὰ τῆς εἰς 
Άἴγυπτον ἀποδημίας, xat ἑπανόδου, xal ἀναδείξεως, 
χαὶ διδασκαλίας, καὶ θαυµατοποιίας, τὰ τῆς συναγω- 
γῆς, τὰ τοῦ φθόνου, καὶ τῆς ἐπιδουλῆς, χαὶ τῆς 
προδοσίας, xal τῆς ἀπαγωγῆς, καὶ τῶν µαστίγων, 
xai τῶν ἐμπαιγμῶν, τὰ τοῦ σταυροῦ xal τῆς ὀρυγὴς 
τῶν χειρῶν χαὶ ποδῶν, τὰ τοῦ διαμερισμοῦ τῶν 
ἱματίων xaY τοῦ χλήρου, καὶ τῆς π͵χρᾶς γεύσεως, 
xa τῆς ἁποπνεύσεως, xol ταφῆς, xal ἀναστάσεως, 
χαὶ elg οὐρανοὺς ἀνόδου, καὶ τῆς. àx δεξιῶν χαθ- 


Mic igitur qui multa passus est, et plura ctiam 
propria virtute administravit, atque in varias incidit 
status sui mutationes omnem de ee histori.m, 
omnes vile sum varietates, iu loc «ongcripsit vo- 
lumine. Et primum quidem propositum, et primus 
operis scopus est, de proprüs srumnis ac labori- 
hus tractare : deinde de antiquitatibus non lud:i- 
cis modo, sed vewustioribus. In multis enim ysal- 
mis edisserit generationem et gesta patriareharum, 
peregrinationes, migrationes, desoensum in /Egy- 
ptum, servitutein, exitum ex /Egypto, legem latam, 
tsbernacu!um, sacerdotium, Numeros, Deutcrono- 
mium, Jesum Nave, distributionem promiss: teerz, 
Judices, Reges, et siquid aliud est his consequons. 
Tertio, naturalium rerum rationem tradit : de 
celo et colestibas : de terra et terrestribus, de 
animalibus, de elementis, et generaliter de universo 
Dei opificio. Quarto, prophetia de crucis diepensa- 
tione in. hoc opere, exteris omnibus se masifestie- 
rem ostendit ; et quxcuoque ad partum Virginis, 
ad Inearnationcm, ad Magorum 4989, ad fugam ia 
A&gyptam, et ilinc regressum, ad Christi doctrinam, 
3d miracula, et ad Sya»gogam. pertinent : iuvidiz 


Mein et proditiones, insidie, captura, flagella, illu- 


siones, crux, wanuum 46 pedum coníossiones, 
divisio et sertitio indumeuterum, amara potio, 
t1spiratio, sepultura, resurrectio, ascensio, sedes 
a dextris Patris : e supra omnia, vietoria et re» 
gnum, quod in colo atque in terra sibi Christus 


έδρας, xal τῆς χατὰ πάντων xal ὑπὲρ ἁπάντων νίχης C paravit, clarissime hic comapiciuntur. Quinto , 


καὶ βασιλείας. Πέμπτον, ἡ τῶν μετὰ ταῦτα προφη- 
κ, τῶν ἐθνῶν ἡ κλῆσις, τῶν μαθητῶν ἡ δύξα, τὰ 
θαύματα, τῆς γῆς ἡ ὑποταγὴ, τῆς Ἐκκλησίας ἡ 
πῆξις xal ἑπίδοσις, ἡ τῶν Ῥωμαίων νίχη, τῶν 
Ἰουδαίων ἡ αἰχμαλωσία, τὰ κατὰ τὴν δευτέραν xa 
φριχτὴν τοῦ Σωτῆρος χάθοδον, καὶ ὅσα περὶ ἀνα- 
στάσεως xai χρίσεως xal ἀντακοδόσεως. "Extov, 1 
θεολογἑα περὶ Πατρὸς, χαὶ Υἱοῦ, xat ἁγίου Πνεύμα- 
τος. Ἔθδομον, ἅσα περὶ νοερῶν χτισµάτων, ἀγγέ- 
λων xat δαιμόνων, καὶ νοῦ χα) φυχῖς, χαὶ ψυχιχῖς 
δυνάµεως χαὶ κινήσεως. "ΌΥδαον, ὅσα τῆς ἠβιχῆς 
παιδαγωχίας, περὶ ἀρετῆς, περὶ χαχίας, xai τῶν 
τοιούτων. "Evacov, περὶ λογισμῶν, xal δαιμόνων 
ἐπιθουλῆς, καὶ περὶ τροπῶν, περὶ θεραπείας παθῶν, 
χαὶ τῆς χατ αὐτῶν πάλης xoi στρατηγίας. Δέχα- 
τον, ὁ περὶ τῶν ἐντολῶν λόγος ἀχριδέατατός τε καὶ 
ὑψηλότατος, xal μικρὺν f] οὐδὰ λειπόµενος τῶν s)- 
αγγελιχῶν διατάξεων. 


Οὗτοι μὲν οὖν οἱ χαθόλου λόγοι τῆς ὑποθέσεως τῶν 
ψαλμῶν, εἰς δέχα συναριθμαύμενοι κεφάλαια, οἷς ἡ 
τῶν ψαλμῶν ἅπασα περιέχεται πραγματεία :ἰδικώ- 
τερα δὲ xal ἄλλα, olov ὁ δοξολογητιχὸς, ὁ εὐχαρι- 
στήριος, ὁ εὐχτιχὸς, f] προσευκτιχὸς, ὁ παραµυθη- 
τιχὸς, ὁ προτρεπτιχὸς, xal ἐπὶ πᾶσιν ὁ µεθοδιχός. 
Οὐ µόνον γὰρ παραγγἐλλει τόδε ποιεῖν, ἡ μὴ ποιεῖν, 
ἀλλὰ xal τὸν τρόπαν ὑποτίθησι χαὶ τὸν χρόνον. Καὶ 
ὅλως χοινόν ἐστι πᾶσιν ἱἰατρεῖον ποντὸς πάθους, χῖ- 


prophetia earuim rerum qua post. predicta omnia 
contigerunt ; gentium videlieet advocatio, disci- 
pulorum Cbristi gloria, miracula, praedicatio, orbis 
terra subjectio, Ecelesize stabilitas atque incre- 
mentium, Romaporun victeria, Judaeorum capitivi- 
(24, et quecunque eiiam ad secundum et horren- 
dum Christi advegtum, ad resucrectionem, ad ju- 
dicium, et ad uniuseujusque retributionem perti - 
nent. Sexto, theologia de Patre et Filio et Spiritu 
sancto. Septiino, quacunque traduntur. de iutclle- 
ciualibus creaturis, de angelis, daemonibus, de 


intellectu et anima, et de anima motibus et poten- 


tiis. Octavo, que ad morum diseiplinam οἱ ad ἱμ- 
stilutiopem, qux ad virtutem el vitium aliaque 
similia pertinept. Nono, de cogitationibus, et daemo- 
nuin insidiig οἱ circuitionibus : de sanatioue et 
cura passiopum : de pugna et certamine adversus 
hujusmodi passiones. Decimo, mandatorum ratio 
adeo hie diligenter traditur, ut. parum, aut nibil 
ab evangelicis praeceptis abesse videaiur. 

Πας igitur sunt árguipenta psalmorum, redacta 
in decem eapita quibus (ota psalmorum lucubratio 
coBlinetur, quanquam et alia sipt mayis privata, 
qua in eis habeantur, Sunt namque et psalmi qui 
laudem et gloriam Dei canunt, qui gratias aguut 
qui orationes fundunt et vota. Sunt et consolato- 
rii et exhortatoiii. Ad liasc omnia, sunt et qui viam 
ad virtutem tradunt : quique non tantum admo- 
neut. hioc facere, aut illud evitare, sed et. modum 


51 | EUTHYMH ZIGABENI υ5 
docent et tempus. Ia. summa hic liber eummtne Α χτημένον φάρμανον, καὶ πάντες οἱ λόγοι πᾶσιν àv- 


est quoddam medicine promptuarium, et passio- 
num omnium certissimum remedium : illiusque 
verba (quod etiam valde admirandum est, et bujus 
operis proprium) omnibus congruunt atque aptan- 
tur hominibus, Nulla est igitur inter homines 
actio, nulla ratio, nulla affectio, nulla cogitatio, 
cujus medicinam hic invenire non possis : cumulus 
enim et acervus quidam rerum est, orrni plenus 
vite conversatione, omni contemplatione : ac veluti 
penu quoddam doctrinz publicum, unicuique apta 
εἰ convenientia distribuit. Nam et antiqua purgat 
vulnera, et nuper illatis celerem liberationem pre- 
$!at. Insuper quod integrum est, sanum sincerum- 
que conservat : multitudinem vero ipsam prorsus 
allicit ac suadet suavi quadam cum delectatione et 
honesta voluptate : adeo ut per blandam et lenem 
illam vocem, utilitaten et commodum latenter 


θρώποις ἁομόξουσιν ὃ xal θαυμασιώτατον, xal τῆς 
βίδλου ταύτης ἱδιαίτατον. Οὐὑκ ἔστιν οὖν Ev. ἀνθρώ- 
ποις, οὗ πρᾶξις, οὐ λόγος, οὗ πάθος, οὗ διανόηµα, 
οὗ μὴ τὴν ἱατρείαν εὗροι τις ἐνταῦθα  συµφόρηµα 
γάρ ἐστι πάσης ἔμπλεον θεωρίας xal πολιτείας, 
δηµόσιον ταμεῖον διδασχαλίας παρεχόµενον ἐνταῦθα 
τὸ πρόσφορον * τάἆ τε γὰρ παλαιὰ τραύματα χαθαί- 
pst, xaX τῷ νεοτρώτῳ ταχεῖαν δίδωσιν ἁπαλλαγὴν, 
xaX τὸ ἀχέραιον συντηρεῖ, καὶ χαθόλου πᾶν πάθος (4) 
ἑξαιρεῖται, χαὶ τοῦτο µετά τινος ἐμμελοῦς Φυχαγω- 
γίας xal σώφρονος ἡδονΏς, ἵνα τῷ προσηνεῖ xal 
λείῳ τῆς ἀχοῃς λεληθότως ὑποδεξώμεθα τὴν ix τῶν 
λόγων ὠφέλειαν, κατὰ τοὺς σοφοὺς τῶν ἰατρῶν, oi- 
τινες ἐπὶ τῶν αὐστηροτέρων φαρμάκων, μέλιτι τὴν 
χύλιχα περιχρίουσιν. Οὕτω γοῦν τῷ μὲν δοχεῖν, µε» 
λῳδοῦμεν * τῇ ὃ ἀληθεία, τὰς ψυχάς παιδευόµεθα, 
καὶ την μνήμην τῶν λόγων ἔχομεν ἀνεξάληπτον. 


etiam reportemus, juxta prudentum medicorum pracepta, qui, in austerioribus pharmacis, poculum 
inungi Jubent melle : ita et nos, apparenter quidem, dulce ac suave melos canimus ; re ipsa vero 
animas erudimus, et divinorum eloquiorum memoriam indelebilem eonservamus. 


Psalmus sermo et conversatio est cum Deo, an- 
gelorum allectio, alacer animz ordo ac status, 
diurni laboris quies, nocturni timoris propulsatio, 
juvenum et nuper introductorum regula, profi- 
cientium adjumentum , perfectorum  solidatio , 
elypeus insuperabilis, ornamentum decentissimum, 
regibus, privatis, principibus, populis, militibus et 
belli ignaris, sapientibus et rudibus, monachis et 
civibus, sacerdotibus et plebibus, habitatoribus 


Ῥαλμὸς, ὁμιλία πρὸς θεὸν, ἀγγέλων ἐπαγωγὴ, 
δαιμόνων ἀἁπαγωγὴ., φυχῆς ἱλαρὰ κατάστασις, τῶν 
τῆς ἡμέρας πόνων ἀνάπαυσις, τῶν τῆς νυχτὺς φό- 
θων ἀλεξητέριον, εἰσαγομένων στοιχείωσις, προχο- 
πτόντων αὔξησις, ῄτελειουμένων ἑδραίωσις, ἕπλον 
ἅμαχον, κόσμος χάλλιστος, βασιλεῦσιν , ἰδιώταις, 
ἄρχουσιν, ἀρχωμένοις, στρατιώταις, ἀστρατεύτοις, 
σοφοῖς, ἁμαθέσι, μονασταῖς, πολιτικοῖς, ἱερεῦσι, 
λαϊκοῖς, ἠπειρώταις, νησιώταις, γεωρνοῖς, ναυτί- 


continentis atque insulanis, agricolis, nautis, arti- C λοις, τεχνίταις, ἀτέχνοις, ἀνδράσι, γυναιξὶ, γἐρουσι, 


ficibus et artium ignaris, viris, mulieribus, senibus, 
adolescentibus : omni denique naturz, stati, for- 
tune, proposito, et communiter et privatim et 
semper, tam domi quam in foro, in ecclesiis, in 
agris, in solitudinibus, in itineribus et omnibus in 
jocis : et est. denique sicuti aeris spiratio, aut 
Jucis effusio, aut usus ignis et aquse, aut quodcun- 
que aliud eorum quz: valde communia sunt et 
utilia. Quodque admiratione maxime dignum est, 
psalmorum cantus non interrumpit neque distrahit 
ab operibus : quinimo operantibus, ipsa suavitate 
ac melodia, austeritatem lenit laborum quorum 
omnium unus est finis : ut seilicet hujusmodi di- 
scipulus bonus, sapiens efficiatur, et Deus. Abunde 
igitur diximus quinam et quot sint hujus operis 
intentiones, et quanta ex hís commoda consequa- 
mur, et quis finis. Restat nunc ut disseramus, 
an proprius sit hic liber beati David, et ab eo solo 
confectus [an etiam ab aliis] : quam appellationem 
habeat. Quid sit psalterium, quid psaltus, quid 
psalmus, quid psalmodus, quid diapsalma, quid 
canticum, quid bymnus, quid laus, quid confessio, 
quid oratio, quid votum, quid canticum psalmi : 
quid psalmus cantici : quot sint psalmi et quare tot 
sint, et a quonam fuerint collecti ; quot cantores, 


νέοις, πάσῃ φύσει καὶ fj)uxig, καὶ τύχη, xal πρραϊ- 
ρέσει, xal κοινῇ, xat ἰδίᾳ, καὶ πάντοτε, καὶ ἐν οἵ- 
χοις, xai ἐν ἀγοραῖς, xal iv ἐχχλησίαις, χαὶ iv 
ἀγροῖς, xoi tv ἑρημίαις, καὶ ἓν ὁδοῖς, xaX πανταχῆι 
καθάπερ ἀέρος πνεῦσις, 1] φωτὸς χύσις, ἡ πυρὸς χρῆ- 
σις xa ὕδατος, ἢ ὅσα τῶν παγχοίνων τε χαὶ παγ- 
γρήστων. Καὶ τὸ παραδοξώτατον, μηδ᾽ ἀφισταμένων 
τῶν ἔργων, ἀλλά καὶ τοὺς χαµάτους διὰ τῆς µελῳ- 
δίας ἐπιχουφίζουσιν *. ὧν πάντων τέλος ἓν, ἀγαθὸν 
γενέσθα. τὸν τούτων μαθητὴν, xai σοφὺν, καὶ 
Θεόν. Τίνες μὲν οὖν οἱ σχοποὶ τῆς παρούσης βίδλου, 
καὶ πόσοι, καὶ τίνα τὰ χρήσιμα, χαὶ ποῖον τὸ τέλος, 
ἰχανῶς εἰρήκαμεν. Λοιπὸν δ᾽ ἂν εἴη λέγειν, el vvn- 
σία xaX μόνου Δαθὶδ fj βίδλος, ὁποίαν τε χλῆσιν ἔχει, 
xai τί ἐστι Ῥαλτήριον, καὶ τί φαλτὸν, καὶ τί φαλ- 
pbe, καὶ τί φαλμῳδὺὸς, χαὶ τί διάφαλµα, xal τί oh, 
καὶ τί ὕμνος, καὶ τἰ alvoz, καὶ τί ἐξομολόγησις, xal τί 
προσενχὴ, καὶ τί εὐχῆ, xal τί ᾠδὴ φαλμοῦ, καὶ τί φαλ» 
μὸς ᾠδῆς, πόσοι Ψψαλμοὶ, xaM διατί τοσοῦτοι, 
xai παρὰ τίνος συνελέγησαν, πόσοι ἀρχῳδο), πόσοι 
χοροὶ, καὶ £x ποίων, xal Bat τοσοῦτοι, χαὶ Ex. se- 
σούτων, tl, ἡ διαφορὰ τοῦ ψΨαλτῆρος πρὺς τὰ ἄλλα µου- 
σιχἁ ὄργανα, τίς ἡ τάσις τῶν ψαλμῶν, τίς ἡ kv πολλοῖς 
τῶν ψαλμῶν ἀσάφεια, πόσαι μεταθο)]αὶ τῆς ᾿Εδραϊ - 
δος διαλέχτου πρὸς τὴν Ἑλληνίδα, xai πσρὰ τίνων, 


Vari v lectiones. 


(4) Graeca verba ita sonant : Uno verbo prarum 
affectum omnem tollit, idque suavi quadam cum de- 


-— 


lectatione, Saulus autem legit πλήθοφ, multitudine, 


minus recte. 


53 


COMMENT. IN PSAEMOS., 


δή 


τίνος Ένεχεν τὸ μέλος Exvievóntat, πῶς Ev ὃν τὸ θεῖων A seu canendi principes : quot chori, et ex quibus, 


Πνεῦμα, ποτὰ μὲν ἑνίζεται, ποτὲ δὲ πληθύνεται. Πρό- 


τερον δὲ περὶ τοῦ προτέρου χεφαλαίου διαληπτέον. 


et quare tot sint chori : et ex tot, quzenam sit dif- 
ferentia psalterii ad alia musica instrumenta : 


quis psalmorum ordo : quznam sit in. multis psalmis obscuritatis ratio : quot translationes sint. de 


Hebraica lingua in Grzeam : 


et 3 quibus fuerint facte : quare sit inventus cantus: quare cum di- 


vinus Spiritus unus sit, aliquando singulari effertur sermone, et aliquando plurali. Et primo quidem 


de priori capite trartabimus. 

Φασὶ ph póvou τοῦ Δαδὶδ εἶναι τοὺς φαλμοὺς, 
ἀλλά τινας xal Ἰδιθοὺμ, xal τῶν υἱῶν Kopk, xol 
τοῦ ᾿Ασὰφ, xal Αἰθὰμ, καὶ Αἱμὰν τοῦ "lapanAUcou, 
ἕνα δὲ xal Μωσέως, xal Σολομῶντος ἄλλους. xal 
δῆλον ἀπὸ τῶν ἐπιγραφῶν, συλλεγέντας εἰς ἓν μετὰ 
τὴν αἰχμαλωσίαν ὑπὸ τοῦ Ἔσδρα. Πολλοὶ δὲ xai 
µόνον ἐπιγεγραμμένον ἔχουσιν Ἀ.]ληούῖα, καὶ 
ἄλλοι ἐπιγραφὴν μέν τινα φέρουσιν, ἀνώνυμοι δὲ - 
ὅτεροι δὲ, παντάπασίν εἶσιν ἀνεπίγραφηι, Διὸ xal 
ἀπυλύτως βίδλος ψαλμῶν ὠνόμασται, xoi χαθὼς εὖ- 
ῥίσχομεν ἓν ταῖς Πράξεσι τῶν ἁποστόλων, οὐκ εἰς 
Δαθὶδ µόνον ἀναφερομένη * καταχρηστικῶς γὰρ XM- 
ysvat αὕτη Ὑαλτήριον, ὅτι ψαλτήρ.ον χυρίως ὀργά- 
νου εἶδος, Ναῦ.Ία παρὰ Ἑδραίοις ὀνομαζόμενον, ix 
τοῦ φάλλειν, ὡς εὐχτήριον ix τοῦ εὔχεσθαι. Me- 
τηνέχθη xal ἐπὶ τὴν βίδλον ἡ χλῆσις ἄλλως, kx τοῦ 
τηρεῖν τοὺς ψαλμούς. "Αλλοι δὲ λέγουσιν, of; xal 
ἐγὼ αυντίθεµαι, πάντας τοὺς Ψαλμοὺς εἶναι τοῦ 
Δαβίδ». ὥσπερ γὰρ ὁ Μωῦσέως ἐπιγεγραμμές- 
νου, 00x ἔστι Μωσέως:. εἰ γὰρ Tv, πρῶτος ἂν 
ἔχειτο διὰ τὴν ἀρχαιογονίαν ἐχείνου, ἢ xa iv ταῖς 
τοῦτου βίθλοις ἀνέχειτο, χαθάπερ αἱ ᾧᾠδαὶ aito), 
Ἡ μὲν ἐν τῇ Ἐδόδῳ, ἡ δὲ iv ᾿Αριθμοῖς, ἡ δὲ iv 
Δευτερονομίῳ' οὕτως οὐδὲ τ ἄλλα, τὰ δοχοῦντα φέ- 
pty ἀλλοτρίαν ἐπιγραφὴν. Καὶ γὰρ Σολομῶντος δύο 
φασὶν εἶναι ψαλμοὺς, οἵτινες, εἰ ἐχείνου ἴσαν, τε- 
λευταῖον ἂν ἑτετάγατο, χαὶ ἅμα f| χαὶ ἓν ταῖς Βασι- 
λείαις, Ἡ καὶ τοῖς Παραλειπομένοις ἐμπεριείχοντο, 
1| xal που δηλοῦσθαι ἔμελλον, ὡς τό: σαν αὐτῷ 
ᾠδαὶ πεγταχισχ/ιαι. καὶ zapa6oJal τρισχ{Ίναι - 
Ψαλμῶν δὲ αὐτοῦ οὐκ ἐμνημόνευσεν θεία Γραφή. 
Λοιπὸν οὖν αἱ ἐπιγραφα) ᾿Ιδιθοὺμ. χαὶ τῶν υἱῶν 
Κορὶ, χαὶ ᾿Ασὰφ, xal Alpàv, xal Αἱθἀμ, παριστῷ- 
σιν, ὅτι τούτοις τοῖς ἀνδράσιν ἀρχῳδοῖς χειροτονη- 
θεῖσι τῶν χορῶν, οὓς ὁ Δαθὶδ ix τῆς φυλῆς Act 
χατεστήσατο, xal ἀπεχλήρωσεν elg τὸ ὑμνεῖν τὸν 
Θεὸν iy τοῖς διαφόροις ὀργάνοις, ὧν εἴδη σαφῶ: ὁ 
τελευταἷος ἁπαριθμεῖται φαλμὸς, ἰδικῶς ἕχαστον 
τῶν οὕτως ἐπιγεγραμμένων φαλμῶν οὗτος παρεδί- 
δου ψάλλειν, τῶν ἄλλων χοινῶς ὑπὸ πάντων Φαλλο- 
µένων * ὀφ' οὗ γοῦν ἕκαστος ἰδικῶς ἑφάλη, τούτου 
xal τὴν ἐπιγραφὴν ἀπηνέγχατο. Καὶ τοῦτο δὲ φανε- 
ρὸν ἐξ ὧν φησιν fj ῥίδλος τῶν Παραλειποµένων, ὅτι 
xai "Hos τὴν ᾠδὴν ταύτην, ἑν χδιρὶ Ἀσάφ. Άλ- 
^à xa ἀπὺ τοῦ ἐπιγράμματος τοῦ λη’΄ φαλμοῦ . 
Εἰς τὸ t&.lec γὰρ. qnoi, τῷ Ἰδιθούμ, ᾠδὴῆ τῷ 
Aa6(0 * ἐποιήθη μὲν γὰρ τῷ Δαθὶδ, ἀνετέθη δὲ τῷ 
Ἰδιθοὺμ εἰς τὸ φαλῖνσι. Καὶ αὖθις ὁ py φαλμὸς 
οὕτως ἐπιγέγραπται ' Eic τὸ céloc τοῖς vioic Ko- 
ρὲ, yaAuóc τῷ Aa6/0. Καὶ πάντες δὲ οἱ φέροντες 


* [ll Περ. αν, 22. 


C 


Aiunt quidam psalmos non solius esse David, 
sed quosdam ldithum, alios filiorum Core, alios 
item Asaph, Etham et Emam, Israelite : unum 
Moysi, et alios Salomonis : quod manifestum esse 
asserunt ex inscriptionibus, eosque post captivita- 
tem dicunt ab Esdra fuisse in unum collectos. 
Multi etiam psalmi pro inscriptione habent tan- 
tum Alleluia, et alii inscriptionem sine auctore, 
alii etiam omni prorsus carent inscriptione. Quam 
ob causam, totum hoc opus, non psalmos David, 
sed indefinite librum Psalmorum appellari aiunt, 
ut in Actibus apostolorum legimus, atque indicari, 
quod totus psalmorum liber soli David ascribeudus 
non sit. Nam quod Paalterium appellamus hauc 
psalmorum collectionem, improprie id dicimus : 
quia Psalterium proprie organi quoddam genus 
est : quod apud Hebraeos dicitur Naw/a, a psal- 
lendo sic dictum, quemadmodum oratorium ab 
orando ; sed bujusmodi appellatio ad Psalmorum 
librum postniodum translata est, qui tamen vel ea 
etiam ratione denominationem banc sortitus est, 
quia psalmos continet. Alii vero (quibus ego con. 
sentio) asserunt psalmos omnes 4 David fuisse 
compositos : et quemadmodum octogesimum octa. 
vum psalmum, qui Moysi inscribitur, dicunt Moysi 
non esse, quia si ejus esset, ob illius antiquitatem, 
primus in ordine legeretur, aut saltem haberetur 
iuter libros Moysi, sicuti habentur ejus cantica, 
quorum unum in Exodo, alterum in Numeris, ter- 
tium in Deuteronomio reperitur ; ita etiam existi- 
mandum esse asserunt de aliis psalmis, qui alio- 
rum inscriptiones prz se ferre videsentur : (quod 
scilicet 3b alio compositi non sint, quam a beato 
David.] Eadem etiam dicunt de duobus psalmis, 
qui Salomonis inscriptionem habent, quod sailicet 
$i essent Salomonis, aut extremo in ordine collo- 
cari debuerant, aut in libris Regum, aut Parali- 
pomenon interseri : aut saltem alicubi de eis me- 


D moria haberi, eo modo quo caeterorum omnium 


ejus operum ratio habita est ". Erant enim, in- 
quit, illi, cantica quinquies mille, parabole ter 
mille : psalmorum vere ejus, Scriptura non πιο” 
minit. Caterum | inscriptiones, ldithbum filiorum 
Core, Asaph, Emam et Etham, loc. tantum volunt 
$ignificare : quod his viris, quos beatus David 
elegerat ex tribu Levi, in duces ac principes cho- 
rorum, quosque instituerat, ut variis organis Deum 
lamdarent, et quorum orgsnorum genera, aperlie 
postremus omnium psalmus connamerat : quod 
his, inquam, viris unusquisque psalmorum, juxto 


55 EUTHYMII ZIGABENI 96 
nominum inscriptionem, privatim ad psallendum À ἀλλοτρίας ἐπιγραφὰς, οὗ τὸῦ δεῖνος, ἀχλὰ τῷ δεῖνε 


sit traditus : cum alii psalmi ab universis cantori- 
hus, atque in commune canerentur, llli igitur 
psalmi, qui privatim ab aliquo eorum decantati 
sunt, cantoris sui inscriptionem retulerunt : quod 
etíam manifestius fit ex his qux in libro Parali- 
pomenon legimus 5. Cecinit, inquit, canticum hoc 
ἵπ manu Asaph. Quin etiam ab inscriptioue 
psalmi xxxvi, quz liujusmodi est *, In finem ]αἱ- 
thum canticum ipsi David, Compositum quippe fuit 
id canticum a beato David, et ab eo traditum 
Idithum, ut illad caneret. Psalmus etiam xti sic 
inscribitur ος In finem β Core, psalmus ipsi 
David. Prxterea psalmi omnes, qui aliorum inscri- 
ptiones habent, non per genitivum casum, sed per 
dativum inscribuntur : quz res abunde indicat, 
psalmos quidem a beato David fuisse conscriptos, 
sed illis cantoribus privatim traditos ad canen- 
dum. Quod si quis contra, illud dicat : plures etiam 
esse psalmos, qui in inscriptione habent nomen 
David, in tertio casu, videlicet Psalmus ipsi David : 
replicabimus multos esse etiam qui per secundum 
casum inscripti sunt: videlicet Psalmus ipsius Da- 
vid : quod tamen in aliis nominibus non reperitur : 
ut sciamus quod ab ipso quidem David conscripti 
sunt, non ei dati aut oblati : hoc enim differeu- 
tiam introduxit. JJle autem psalmus qui Moysi in- 
scribitur, hujusmodi habet inscriptionem !* : Oratio 


ipsi Moysi homini Dei, qu:e inscriptio docere vide-- 


tur quod ille psalinus iis congruat, qui per divinam 
aquam, hoc est per salutare lavacrum baptisma- 
(18, homines Dei effecti sunt. Moyses quippe in- 
terpretalur, asstemptus ex aqua. Ex 2qua vero 
assumuntur omnes qui baptizantur. Unde etiam 
Dei homines merito cegnominantur. Eos vero 
psalmos, qui Selomonis dicuntur, in Christum 
fuisse compositos reputamus. Salomon namqte 
interpretatur pacificus. Veram quisnam aliws tam 
fnit pseifieos, quam Christes? qui natura ipsa 
pacem babet? !? Pacem, enim, inquit, meam dovobis, 
pacem meam relinquo vobis.De psolmis qui sine inscri- 
ptione sunt, illed in primis sciendum cst, quod 
multa Hebrzorum exemplaria, conjunctum habent 
seeundum pealmum cum primo: cum apud eos 


ἐπιγεγράφαται, ὃ xai αὐτὸ ompstov ἑναργὲς, ὅτι 
τῷ Aa615 ποιηθέντες, τούτοις ἱδιαίτερον πρὸς τὸ 
ψάλλειν ἑνετέθησαν. El δ᾽ εἴποι ttg, ὅτι χαὶ μὴν xai 
ΨΦαλμὸς τῷ Δαθὶδ ἐπιγέγραπται τοῖς πλείοσιν, ἑροῦ- 
μεν, ὅτι χαὶ πολλοῖς πάλιν, ψαλμὸς τοῦ Δαθὶδ, ὅπερ 
ἐπὶ τῶν ἄλλων οὐχ εὑρήσεις, ἵνα γνῶμεν, ὅτι τοῦ 
Δαθὶίδ εἰσ, καὶ πεποιηµένοι, οὗ δεδοµένοι xal ἆνα - 
χείμενοι ΄ τοῦτο γὰρ τὴν διαρυρὰν εἰσήγαγεν. Ὁ δ' 
εἰς τὸν Μωῦστν ἀναφερόμενος, τοιαύτην ἔχει τὴν 
ἐπιγραφὴν ' Προσευχὴ Μωϊῦσῃ ἀνθρώπῳ τοῦ 
Θεοῦ, μονονουχὶ διδάσκουσαν, ὡς ὁ dapi οὗτος 
ἀρμόζει τοῖς δ.ὰ τοῦ θείου ὕδατος, τοι τοῦ σωτη- 
ρίου βαπτίσματος, ἀνθρώποις τοῦ θεοῦ γινοµένοις * 
Μωῦσῆς yàp «ηφθεὶς ἐξ ὕδατος ἑρμηνεύεται. 


B Λαμδάνονται δὲ ἐξ ὕδατος, καὶ Θεοῦ ἄνθρωποι χρι- 


µατίζουσιν. οἱ βαπτιζόµενοι. Tou; δὲ τοῦ Σολομῶν- 
τος λεγομένους ele τὸν Χριστὸν εἰρῆησθαί φαμεν. 
Σολομὼν γὰρ εἱἰρηγικώτατος ἑρμηνεύεται, ὅπερ 
ἐστὶν ὁ Χριστὸς, κατὰ φύσιν τὴν εἰρήνην ἔχων * 
Elpürn* γὰρ, φησὶ, τὴν ἑμὴν δίδωµι ὑμῖν, cl- 
ρήνην τὴν ἑἐμὴν ἁφέημι ὑμῖν. Περὶ δὲ τῶν ἀνεπτι- 
γράφων, πολλὰ τῶν Ἑθραϊχῶν ἀντιγράφων συνηµ- 
μένον ἔχουσι τῷ πρὠτῳ φαλμῷ τὸν δεύτερο», οὗ 
προσχειµένου τοῖς ψφαλμοῖς ἀριθμοῦ παρ) αὑτοῖς * 
ὁ 66 δεύτερος, ἀναντιῤῥήτως τοῦ Δαθξίδ. Καὶ τούτου 
μάρτυρες οἱ ἁπόστολοι, λέγοντες πρὺς τὸν θεὸν iv 
ταῖς Πράξεσιν * 'O διὰ στόματος Δαθὶδ τοῦ παι- 
δός σου εἰπών * "Ira τί ἑρωρύαξαν ἔθνη, καὶ τὰ 
ἑξῆς. Συναποδείχνυται οὖν καὶ ὁ πρῶτος φαλμὸς τοῦ 
Δαθὶδ εἶναι. El δὲ xat ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος τῶν 
ἀνεπιγράφων, τοῦ Δαθὶδ, χαὶ οἱ ἄλλοι πάντες &vent- 
Υραφοι, καθὰ δήπου καὶ ὁ ἐνενηχοστὸς τέταρτος, ὡς 
μαρτυρεϊ ὁ ἁπόστολος Παῦλος ἓν τῇ πρὸς Ἑδρείους 
Ἐπιστολῇ, φάσχων * Tirá ὁρίζει ἡμέραν σήμερον 
ἐν Δαθὶδ, Aéyov μετὰ εοσοῦτον χρόνο», καθὼς 
εἵρηται * Σήµερον ἑὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἁκού- 
σητε, μὴ σκ.ηρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν, Καὶ 
ol ἀνώνυμοι δὲ Δαθίδ slow, ὡς διδάσχει Στέφανος 
ὁ πρωτοµάρτυ; ἓν ταῖς Ἡράξεσι' φησὶ γὰρ πρὸς 
Ἰουδαίους * "Ecc τῶν ἡμερῶν Δαθὶδ, ὃς εὗρε 
χάριν ἐνώπιον τοῦ θεοῦ, καὶ ἠτήσατο εὑρεῖν 
σκήνωµα τῷ 859 Ἰωκώδ. Τοῦτο δὲ τὸ ῥητὶν τοῦ 
ρλα΄ φαλμοῦ, δῆλόν ἐστιν, ὡς ἔστιν ἀνώνυμος. Αλλὰ 


noa sít nwmerus in psalmis : secundus autem, sine D χαὶ οἱ τὸ 'AJ44nAovta ἐπιγεγραμμένον ἔχοντες τοῦ 


eontradictione, conscriptus fuit a beato David. 
Cujus rei testes babemus apostolos, in Actibus 
dicentes ad Deum : *! Tu qui per es David pueri 
tai. dixisti : Quare insurrexerunt gentes, ctc. Unde 
etiam demenstraiur primum psalmum pari modo 
ipsius esse David : quod οἱ primum et secundum 
psslinum, qui carent inscriptiege, dicimus esse 
Dasid, coasequenter alii omnes, qui sine inseri- 
ptiono suat, ejusdem erubt : sicuti inter exteros 


Δαθίδ εἶσιν * αὐτίχα γὰρ ὁ πρῶτος αὑτῶν, 6 pl àv 
τοῖς Παραλειπομένοις τῷ Δαθὶδ πεποιῆσθαι γέγρα- 
πται. Aoxet οὖν αἰτία τοῦ μὲν εἶναί τινας ἀνεπιγρά- 
φους, ὅτι οὐχ εἰς ὄνομα ἑνὸς ἔθνους ἕχαστος τῶν 
τοιούτων λέγεται * τοῦ δὲ ἀνωνύμους, ὅτι εἰς τὸν 
Κύριον εἴρηνται ' τοῦ δὲ φέρειν Α.ἱΛη,λούΐα, ὅτι 
πρὸς Θεόν εἰσιν εὐχαριστία xal ὕμνος. Καὶ περὶ μὲν 
τούτου τοσαῦτα * καιρὸς δὲ εἰπεῖν xal περὶ τῶν 
ἅλ]ων. 


esse Scimus psalmunr nomagesimum quartum, ut attestatur. Apostolus in Epistola sua ad Hebrzos, 
dicens '* : Iterum quamdam determinat aim nodie in. David, dicens posi tautum. tempus : hodie si. vocem 
ejus audieritis, nolite obdurare «oraa vestre. Punlui quoque qui sunt sine nomine, eidem ascribendi 


* Psal. xxxv, 145. * Psal. xxxvin, 1. 
33 Act, 1v, 295, * DHebr. 1n, 8. 


1 Psal. nxxxiv, 1. !! Psal, στις, 4. 


1: joan. xiv, 27, 


51 COMMENT. IN PSALMOS. 58 


Sunt, ut docet beatus. Stepbanus protomartyr in Actibus dicens ad Judzos : 5 Usque ad dies David, 
qui invenit gratiam eoram Dee, et petiit, ut. inveniret. tabernaculum Deo Jacob. Quod dictum manifeste 
sumptuum est ex pealmo exxxi, qui auctoris caret nomine. Simili modo etiam psalmi, qui loco inscri- 
ptonis habent Aüeluia, ipsius David reputapdi sunt: siquidem eorum primus qui est civ, mani- 
feste ab co fuit compositus, ut legimus in. libro Paralipomenon, Ratio autem, quare psalmorum 
aliqui carent inscriptione, videtur ea esse, quia non in unius tantum gentis nomine, unusquisque 
eorum dictus est ; quod vero sint sine nomine, ea videlur esse ratio, quia in ipsum Dominum dicti 


sunt: quod habent Alleluia, ratio est, quia gratiarum aciiones et laudes in. Deum 


continent. Vcrum 


de his hzc dieta sufficiat : tempus est, ut de czteris etiam tractemus. 
ὙῬαλτὸς μὲν, à ἁδόμενος θζάς ' φαλμὸς δὲ, τὸ ποιη- A, Psaltus quidem Deus est qui canitur : psalmus 


µάτων καὶ τὸ µέλος αὐτοῦ * φαλμῳδὸς δὲ, ὁ ποιητὴς 
τούτων φαλτῳδὸς δὲ. ὁ φάλλων τοῦτο χορός’ τὸ 
μέντοι διάφαλµα μεταδολὲν σηµαίνει νοήματος, ἢ 
μέλους, À ἀναθολήν τινα χρὀύματος, À τηνιχαῦτα 
θείον Πνεύματος ἕλλαμφιν εἰς τοὺς φάλλοντας ’ 
ἀπεγράφοντο γὰρ ταῦτα πάντα διὰ τὴν ἀχρίδειαν. 
Αλλὰ ψαλμὸς μὲν χυρίως, ὁ μετὰ ὀργανιχοῦ φαλ- 
vnplou ἐμμελῶς ἐχφωνούμενος: ᾠδὴ δὲ, φωνἠ τις 
μουσιχἠ τε xoi ἑναρμόνιος, àv μόνου στόματος. 
Κατακρηστιχώτερον δὲ λέγεται χἀχεῖνος ch, xal 
αὕτη ψαλµός΄ ἀρχαιότερον δὲ d) qifj- xat γὰρ Μωῦ- 
σῆς Ἶρξε ταύτης, xal διέρχεσεν ἕως Δαθδίδ. Οὗτος 
δὲ πρῶτος ἤρξατο τῶν ψαλμῶν ' εἰ γὰρ καὶ περιΆν 
φαλτήριον ὄργανον, ἀλλ’ ἄτεχνον xat ἰδιωτιχὸν, xal 
πρὸς µόνα φάλλον τὰ ποίµνια" Δαθὶδ δὲ σορώτερον 
τοῦτο χατεσχεύασεν, ἢ Άρμοσεν, xaX τὴν χρῆσιν αὐ- 
τοῦ πρὸς θεὸν µετήνεγχεν. Ὕμνος δὲ, fj ἔπιτετα- 
µένη δοξολογία * αἶνος δὲ, ὁ αύντομος ἔπαινος : ἐξ- 
οµολόγησις δὲ, ἡ κατ ἑπίτασιν ὁμολογία  χαλῶν ὧν 
πεποιήχαμεν, Ἱ xaxüv ὧν δεδράχαµεν ’ προσευχ] 
δὲ, ἡ δέῃσις ’ εὐχὴ δὲ, dj ὑπόαχεσις. Πάντα δὲ λέγον- 
ται πρὸς θεὀν. Τί μὲν οὖν ἐστι φαλμὸς, xat τί ᾠδὴ, 
προσηχόντως εἴρηται. Ὠδὰς δὲ φαλμῶν ὑποληπτέον, 
ὅτι προτάσαεται μὲν ἡ δι) ὀργάνου μουσικὴ, ἔπεται 
δὲ ἡ διὰ στόµατος φωνὴ, δευτέραν λαµδάνουσα χώ. 
ῥαν΄ ψαλμοὶ δὲ ᾠδῶν, ὅτε ταὐναντίον γίνηται. Κατὰ 
δὲ τοὺς νόµους τῆς ἀναγωγῆς, φαλμὸς μὲν ἂν εἴη, 
ὅτε τὸ σῶμα τείνοντες, ὡς ὀργανικὸν φαλτήριον, 


vero poema et carmen quod de eo canimus: 
psalmodus, poeta est qui hec conficit carmina : 
et Psaltodus, chorus canentium psalmos : dia- 
psalma, mutationem sententie, aut. cantus. signi» 
ficat : aut pausam,seu interjectioanem quamdam pul- 
sationis, το] fulgorem, atque illuminationem di- 
vini Spiritus, que tunc canentibus apparebat : 
scribebantur enim omnia hec 3b eis diligenter. 
Psalmus proprie est illud carmen, quod simul cum 
Psalterii instrumento suavi voce profertur : ode 
seu canticum, vox quzdam est musica cum har- 
monia, solo ore prolata, quamquam improprie 
ipsum canticum szpenumero Psalmus dicatur. 
Est autem]. eanticum psalmo antiquius : Moyses 
quippe cantici auctor fuit, illiusque usus usque 
ad beati David tempora perseveravit : qui primus 


omnium ecpit psalmos conscribere. Nam et οἱ 


antea paalterii instrumento wterentur, illius usus 
et sine arte ulla erat, et admodum vulgaris ; ad 
solos enim greges mulcendos pulsabatur. David 
igitur homini instrumentum sapientius coaplavil, 
et illius usum ad Deum transtulit. Hymnts. vero 
est divinz gloria: extensior atque amplior quedam 
laus, Nam cum laudis nomen simpliciter dicimus, 
vulgariores ac breviores laudes significamus. 
Confessio etiam amplum quoddam testimonium 
est et fides, qua aut bona qus recepimus fatemur, 
aut mala quae commisimus. Porro eratio preces 


xal διὰ τῶν καλῶν ἔργων ἐπαφώμεναι τράπον τινὰ, C significat, et velum promissionem, omniaque ad 


χαὶ φαύοντες αὐτοῦ, πρᾶξιν ἀποτελοῦμεν ἀγαθὴν τε 
xai ἑναρμόνιον, εἰ xat µήπω θεωρίας ἐπέδημεν; 
ᾠᾧδὴ δὲ, ὅτε χωρὶς τοῦ πραχτιχοῦ θεωροῦμεν τὰ τῆς 
ἀληθείας µυατήρια, γεγυμνααμένοι ἤδη τυγχάνον- 
τες” (95h δὲ φαλμοῦ, ἄταν πβοαγούσης ἀγαθῆς πρά- 
ξεως, εἰς θεωρίαν καταντήσωµεν, χατὰ τὸ εἰρημέ- 
vov* Επεθύμησας σοφία», διατήρησον ἐντο.]ὰς, 
xal Κύριος χορηγήσει σοι αὐτήν. Ἑαλμὸς δὲ (ofc, 
ὅτε τῆς θεωρίας σαφηνιζούσης τινὰ τῶν χεχρυμμέ- 
νων ἠθικῶν, εἰς ἑργασίαν τούτων ἐρχόμεθα. Καὶ 
τάχα διὰ τοῦτο πρῶτον ol Φαλμοὶ, εἶτα αἱ ᾧδαὶ, ὅτι 
χρὴ γαὶ διὰ τῆς ποακτικῆς ἰόντας, sic θεωρίαν ἑλ- 
Octv. "Ev0sv τοι χαὶ πρὸς τῳ τέλει πυλλαὶ cal καὶ 
ὅπου ἀναθαθμδὲς, οὑδαμοῦ Ψαλμὸς, οὔτε μετ) ἔμπλο- 


Deum pertinent. Quid itaque sit psalmus, et quid 
canticum, abunde diximus. Canticum autem pealmi 
tune est, quando musice per organicum instru- 
mentum prius disponitur, et deinde consequitur 
vox ote emissa, qua secundum occupat locum. 
Psalheus vero cantici tune dieitur, quando ejus 
quod nune diximus centrarium fit. Juxta. anago- 
gen ac moralem sensum, psalmum tunc canimus, 
quando corpus nostrum quasi psalterii instru- 
mentum intendimus, et per bona opera quodam- 
modo ipsum palpantee, bonas ae concinnas aetio- 


.Des perficimus, quanquam ad altiores contempla- 


tiones nondum ascenderimus, Oden vero aut can- 
ticum canere tune dici possumus, quando ahsquc 


xz; ᾠδῆς. "Ev γὰρ ταῖς ἀναθάσεσιν οἱ ἅγιοι πρὸς D ullis operationibus veritatia tantum mysteria con- 


póvtp τῷ θεωρεῖν εἶσιν. 


templamur, effeeti jam in oa το admodum exerci- 


tcti : et canticum psalmi, quando precedentibus bonis actionibus, in contemplationem devenimus : 


juxta quod dicitur ς Concupisti sapientiam : serva | mandatum, 


15 Act, yii, 4 !* Eccli. 1, 95. 


et Dominus tibi eam — ministrabit '*. 





5) EUTHYMII ZIGABENI : 60 


Psalmum etiam cantici tunc vere canimus, quando contemplatione, occulta. quedam que ad mores 
pertinent, nobis revelante, nos in eorum operationem procedimus. Hac ratione fortassis psal 
primo loco, et deinde cantica collocata sunt : cum deceat ut per actiones ad contemplationem acce- 
damus. Multa enim cantica habentur circa finein libri, verum uhi gradus est, seu assensus, illic 
nusquam est psalmus, nequeetiam conjunctus cum cantico ; sancti enim viri un ascensionibus con- 


templationi tantuin intenti sunt. 
Sunt qui Esdram, et alii qui Ezechiam dicant Α Οἱ μὲν οὖν εἴπον Ἔσδραν, οἱ δι Ἐζεχίαν συναγα- 





psalmos in unum collegisse, qui centenario et 
quinquagenario numero continentur. In quo nu- 
mero et. quinquagenarius numerus Pentecostes 
diclus, atque ab Hebrzis veneratus, cernitur, per 
hebdomadas hebdomadarum perfectus, id est se- 
ptenario multiplicatus, et Trinitatis pariter con- 
templari potest mysterium, addita videlicet unitate 
propter unam qua est in tribus personis unita- 
tem. Cantorum quatuor erant principes, quatuor 
choris praefecti, ob totidem mundi climata, ad quze 
psalmorum voces perventur:e erant. Unusquisque 
autem chorus, ex duobus et septuaginta cantoribus 
constabat : ut quidam retulerunt se apud Hebrzos 
legisse, juxta proportionem ac numerum linguarum 


que in Babylonice turris :ediflcatione confusz, D 


seu potius divise fuerunt. Futurum enim erat, ut 
omnis lingua hujusmodi psalmos decantaret. Et 
alii quidem cantorum tuba, tympano, organo, 
cymbalis, lyra, aut cythara, dulce ac suaviter 
canebant ; David vero. regium psalterii instrumen- 
tum tenebat. Tubs, syrings ac fistulz inflantur, 
lyra et cythara intenduntur, cymbala et tympana 
pulsantur, et alia. quzcunque sonum potius ba- 
bent quam vocem : psalterium vero, quod etiam 
alicubi cinyram et cytllaram et. lyram appellant, 
ad id genus instrumentorum pertinet, qu: inten- 
duntur. Est tamen instrumentum hoc rectum, et 
superne causas habet unde emittat voces: ea nimi- 
rum ratione, ut addiscamus et nos, recti consi- 
stere, supernaque ac coelestia meditari, atque ut 
hoc pacto efficiamur spirituale psalterium, consen- 
tiente intra nos in unum anima et. corpore : ipso- 
que sancto Spiritu, veluti peritissimo quodam 
artifice, pulsante nos ac percutiente : decem vero 
clavi in ipsius psalterii brachio circumvoluti in- 
lendebant chordas, easque  remittebant ad 
ipsius modulantis arbitrium ac concentum. Ft 
detztera quidem manus plectrum tenebat, sinistra 
vero desuper 


contrectans et cireumferens clavos, 
vocem reddebat. Decem preterea Chordas, vocibus sibi 


γεῖν τοὺς φαλμοὺς, εἰς ἐχατὸν xal πεντήχοντα συν- 
αριθµουµένους. Ὁμοῦ γὰρ ὁ παρ) Ἔδραίοις ἔνθεω- 
ρεῖται τιμώμενος ἀριθμὸς τῆς Πεντηχοστῆς, . δι 
ἑόδομάδος ἑδδομάδων συμπεραινόµενος, ὁμοῦ δὲ xol 
τὸ τῆς Τριάδος συνεπιθεωρεῖται µυστήριον, τῆς 
µονάδος ἐχεῖ προστιθεµένης, διὰ τὴν µίαν ἐν τριαὶν 
προσώποις θεότητα. Τέσσαρες δὲ οἱ ἀρχῳδοὶ, τεσ- 
σάρων ἡγοόμενοι χορῶν, διὰ τὰ τοῦ χόσµου τἐσσαρα 
κλίματα, ὧν ἄχρι διαδραμεῖν ἔμελλον ol. Ψαλμοί. 
"Ex δύο δὲ xai ἑδδομήχοντα χορὸς ἕχαστος, ὡς 
ἔφασάν τινες, ἀπὸ τοῦ Ἑδραϊκοῦ ἀναλεξάμενοι, 
χάτὰ ἀναλογίαν τῶν συγχυθεισῶν, ἢ μᾶλλον διαχρι- 
θεισῶν Ev. τῇ πυργοποιίᾳ γλωσσῶν, διὰ τὸ µέλλειν 
πᾶσαν γλῶσσαν, ἄδειν τοὺς τοιούτους φαλμούς, Καὶ 
ol μὲν ἄλλοι σάλπιγγι καὶ τυμπάνῳ xol ὀργάνῳ 
xai κυµδάλοις, ἢ λύρᾳ xai κιθάρᾳ μελῳδοῦντες 
σαν. Δαθὶδ δὲ «b βασιλιχὸν κατεῖχεν ὄργανον, τὸ 
ψαλτήριον. Σάλπιγγες μὲν οὖν καὶ σύριχγες, ἓμ- 
πνευστά * λύρα δὲ καὶ κιθάρα, ἑντατά' χύμδαλα 
δὲ καὶ τύμπανα, κρουστὰ , xol ὅσα μᾶλλον Ίχους, f| 
φθόγγους ἔχουσι. αλτήριον δὲ, 8 χαὶ ἀλλαχοῦ χα- 
λοῦσι χινύραν, xai χιθάραν καὶ λύραν, τῶν ἐντατῶν 
μὲν ην. Πλην, ὅρθιον, χαὶ ἄνωθεν εἶχε τῶν φθόγγων 
τὰς ἀφορμὰς, ἵνα xal ἡμεῖς εὐθεῖς ὤμεν, καὶ τὰ 
ἄνω μελετῶμεν, xal γινώµεθα φαλτήριον, συµφω- 
νούντων ἓν ἡμῖν ψυχῆς xal σώματος, xal πλήττον- 
τος ἡμᾶς οἷα τεχνίτου τινὸς τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 
Δέκα Υὰρ xóla6ot παρὰ τὸν πῆχυν τοῦ φαλτῆρος 
στρεφόµενοι, Ἐτεινόν τε xal ἐχάλων τὰς χορδὰς, 
πρὸς τὸ τοῦ μεταχειριζοµένου βούλημα xal τὸν 
ῥυθμόν. Καὶ ἡ μὲν δεξιὰ χεὶρ κχατεῖχε τὸ πλῆχτρον 
1j 6 ἀριστερὰ, τῶν χολάδων ἄνωθεν ἐπαφωμένη xal 
περιστρέφουσα, βαρὺν, f) ὀξὺν, f) χεχραμένον φθόγ- 
yov εἰργάζετο. Δέκα δὲ χορδὰς ἀντιφθόγγους ἀλλη- 
λως εἶχε, διδάσχων, ὅτι δεῖ καὶ ἡμᾶς ἐξ ἀντιφθόγ- 
γων χορδῶν δέχα, τῶν μὲν τῆς ψυχΏς πἑντε δυνά- 
µεων, πέντε δὲ τῶν τοῦ σώματος αἱσθήσεων, ἕναρ- 
µόνιον µέλος ἀναχρούεσθαι τῷ θεῷ. 

gravem, aul acutam, seu etiam  mistam 
invicem contrariis habebat, ex quo 


docemur, oportere nos, ex decem sibi mutuo adversantibus chordis, ex quinque corporis sensibus 
harmoniacum et concinnum cantum ín hac vita Deo przludere. | 


Psalmorum ordoille amplius non est, 
principie fuit, quando fuere conscripti : που ta- 
men casu, aut fortuito bujusmodi ordo datus est, 
sed potius ex dispensatione divina, quse conse- 
quentium temporum nullam babuit rationem. Nam 
quemadmodum in artibus, t$m factivis quam ra- 
tionalibus, alia est instrumentorum et canonum 
inventio et ordo, atque alius etiam corum usus, 
juxta ipsa tempora nimirum aut varias rerum 
rationes (alius enim fortassis medicus primum 


M 


quia D 


'H δὲ τῶν φαλμῶν τάξις, o00' ὡς κατ ἀρχᾶς 
ἐποιήθησαν, οὔτε μὴν ὡς ἔτυχεν, ἀλλὰ μᾶλλον οἶνο- 
νομιχὴ, μηδὲν τῆς χρονιχῆς ἐπιστρεφομένη áxoXov- 
θίας᾽ καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν ἄλλων πραχτικῶν 
τεχνῶν ἡ λογικῶν, ἑτέρα μὲν, ἡ τῶν ὀργάνων, 1| 
τῶν χανόνων εὕρεσις xal τάξις" ἑτέρα δὲ, fj χρῆσ.ς 
παρὰ τοὺς χαιροὺς, ἢ τὰ πράγματα» xai ὁ μὲν 
τέμνει τυχὸν πρῶτον, 6 δὲ φαρμαχεύει, ὁ δὲ χρίει͵ 
xa ὁ μὲν φοθεῖ πρότερον, ὁ δὲ παρακαλεὶ, xai οὐ 
δὲν τῷ τεχνίτη µέλει τῆς ἐκείνων τάξεως, ἀλλά 


οι COMMENT. IN PSALMOS, c2 
πρύντου (3) αὐτὸ Boxst τὸ χατὰ χρείαν f| δύναμιν, 8 4 incidit, alius pharmacum preeetat et ungit : alias 


τάξιν ἄταχτον λέγομµεν, πρὸς τὸ οἰκεῖον συμφἑρον ᾿ 
οὕτω xal τῷ ἡμετέρῳ τεχνίτῃ, τῷ ἁγίῳ Πνεύματε, 
μηδὲν τῆς ἱστορίας µελῆσαν, τῆς ὠφελείας τῶν ἓν- 
τυγχανόντων ἐμέλησεν, xal ὅπως τὸ τῆς ἡμετέρας 
ἄγαλμα φυχῆς γλυφῇ χατὰ τρόπον, xa! πρὺς κάλλος 
ἀποξεσθῇ, xal τέλος μορφωθῇ πρὸς Θεόν. Διὰ τοῦτο 
«pita μὲν iv τῷ πρώτῳ ψαλμῷ τῆς ἀσεθείας ἅμα 
καὶ ἁμαρτίας ἀποῤῥήγνυσιν, iv δὲ τῷ δευτέρῳ, 
τίνος ἐσμὲν χλΏρος, καὶ τίνι προσχολληθῆναι δέἑον 
ἀποδειχνύει. ἓν δὲ τῷ τρίτῳ, τὴν κατὰ τῶν ei 
προσχολληθέντων ἐπιδουλήν τε xal προσδολὴν προ- 
λέγει τοῦ ἀντεπάλου, καὶ καθεξῆς τὰς θεραπείας τῶν 
ἐν ἡμῖν παθῶν, f] προσδολῶν ὑποτίθησιν. - 


similiter hie primum perterret, ille consolatur : 
quippe cum artifici ordo cur non sit, sed illud 
primum ab eo judicetur, quod vi ac virtute sua 
novit esse precipuum, et vulneri cui applicatur 
coMferre : quam rem, ordinem absque ordine sole- 
mus appellare), sic et summo huic nostro artifici 
sancto scilicet Spiritui, curze fuit, non quod ad 
bistoriam, sed quod ad legentium utilitatem perti- 


' Beret, atque ut liec animz nostre imago, ut ita 


dicam, autstatua, ad mores sculperetur, ad pul- 
chritudinem exzpoliretur, ae tandem formaretar in 
Deum. Ob hanc causam propheta, in primo qui- 
dem psalmo, ab impietate primum nos separat 


eta peccatis :Ín secundo autem subdemonstrat cujus hereditas simus, cuique adbzrere εἰ adjungi 
nos oporteat : in tertio, praedicit insidias et congressus inimici, adversus eos qui Deo conjuncti 
sunt : deinde sanationes et curas passionum, qux in nobis insunt, et calamitatum, subjicit. 

"Ectt δὲ xa λόγος ἕτερος, ὅτι motk τῶν "lov- B — Est et alia preterea hujus ordinis ratio. Judzis 


δαίων χαταφρονησάντων τοῦ Θεοῦ, xoi τῶν πα- 
τρίων ἐθῶν λαθόντων λήθην, χαὶ πολὺ μάλιστα 
τῶν Γραφῶν παρεῤῥύησαν αἱ βίβλοι, καὶ διεφθά- 
pncav. Ὕστερον δὲ περὶ τὴν συναγωγὴν αὐτῶν 
σπουδάσας, εἴτε Ἔσδρας, slve Ἐζεχίας, χαὶ οὐχ 
ἀθρόως, ἀλλὰ καθ) ἕνα τούτους ἀναλεγόμενος, πρὸς 
τὸν χρόνον τῆς εὑρέσεως ἑχάστου, καὶ «tv φαινοµέ- 
νην τάξιν ἐπέθηχεν ' οὗ καθ) οὓς ἑλέχθησαν χρό- 
νους, ἀλλὰ χαθ᾽ οὓς εὑρέθησαν. "Εστι δὲ xai ἄλλως 
εἰπεῖν, ὅτι ph) παρὰ τοὺς χρόνους, ἀλλὰ παρὰ τὰς 
ἡμέρας μᾶλλον, ἐν αἷς τὸ πρῶτον ἐποιῆθησαν οἱ 
Ψαλμοὶ, τὸ μετὰ τοῦτο συνετάγησαν. Γένοιτο δ᾽ ἂν 
οὕτω φανερώτερον τὸ λεγόµενον * πρῶτον θεοῦ σύλ- 
Anpie, εἶτα γέννησις, εἶτα χλῆσις xal περιτομὴ xal 
προσαγωγἡ πρὺς τὸν ναὺν, xal ὑπάντησις, μετὰ 
τριάκοντα χρόνους fj βάπτισις, ἡ φανέρωσις, ἡ διδα- 
σχαλία, τὰ θαύματα, τὰ παθήµατα , καὶ πάντων 
ἔσχατον fj ἀνάστασις ' ἁλλ᾽ ἡμῖν γε τοὐναντίον ἐπὶ 
τῶν ἑορτῶν ἔχει τὰ διαστήματα, πρῶτον σύλληψις, 
εἶτ) εὐθὺυς ἀνάστασις. ᾿Ορᾷς ὅση τῶν μὲν ἑορτῶν ἡ 
ἁπόστασις, τῶν δὲ ἡμερῶν fj συνάφεια; πάλιν ἀνά- 
ληψις, µεταµόρφωσις, εἶθ᾽ fj, Υέννησις, εἶτα πάντων 
ἔσχατον f, φανέρωσις. ΟὈρᾶς ὅση τῶν πραγμάτων 1) 
ἑναντίωσις; χαὶ fj μὲν τῶν bv. μησὶν ἡμερῶν διεσώθη 
φάξις, fj δὲ τῶν πραγμάτων αὐτῶν διεχόπη μάλιστα, 
xai γἐγονε-τάξις ἓν ἁταξίᾳ τις. 


enin. Deum olim negligentibus, omnes patrii mo- 
res prorsus pene oblivioni dati sunt, unde quam 
plurimi sacrze Seripturz libri, eorum ignavia per- 
ierunt. Cumque Esdras seu Ezechias, quisquis 
eorum fuerit, utilitatis publice certe studiosus, bu- 
jusmodi psalmos, non tamen una omne:, sed sin- 
gulares ac dispersos reperisset, collectos postea 
et in unum compositos, eo ordine quo reperti sunt, 
ita in publicum edidit, babita temporis ratione, 
non quo confecti sunt, sed quo inventi, Tllud etiam 
dici potest quod psalmi non justa tempora, sed 
juxta dies, quibus primum compositi sunt, ita 
postea in unum ordinati fuere, Quod dicimus ma- 
nifestivs fietex his quz subjiciam. Christi con- 
ceptio tempore primum fuit; postmodum nativitas, 
deinde impositio nominis et circumcisio : post νο 
adductio in templum et hypantesis [hoc est obviatio, 
quam Latini purificationem Virginis appellant] ; de- 
mum post triginta annos baptismus et manifesta- 
tio Domini : deinde doctrina, miracula, passiones, 
et postremo resurrectio. Verum apud nos festivita- 
tes iste alio ordine atque alio intervallo celebran- 
tur. Primo enim conceptionem, ac deinde statim 
resurrectionem celebramus. (0) Vides quanta sit 
temporis festivitatum distantia et dierum conjun- 
ctio. Rursus assumptio, transfiguratio, nativitas» 


et deinde postrema omnium apparitio ac manifestatio celebratur. Vides quanta sit rerum diver- 
si3s Ordo quippe dierum in mensibus servatus est, rerum autem valde disjunctus : et factus est 


ordo quidam, quasi sine ordine. 


᾽Αλλὰ χαιρὸς διδάξαι λοιπὸν, xat τίς ἡ tv πολλοῖς p — Sed tempus est ut jam deinceps doceamus, qua- 


τῶν ψαλμῶν ἀσάφεια, xat πόσαι µεταθολα], xal πα- 


px τίνων τῆς Ἑδραῖδος διαλέχτου πρὸς τὴν Ἑλλη-. 


νίδα Ὑεγόνασιν. Αἰτία τῆς ἁσαφείας τῆς παλαιᾶς 
Σραφῆς , τό τε συμθολιχὸν τῶν ὅσα Χριστὸν καὶ τὰ 
κατὰ Χριστὸν, xal ἁπλῶς εἰπεῖν, τὰ τῆς νέας χάρι- 
τος προετύπουν, xal τὰ ἰδιώματα τῆς ' E6patbo; δια- 
λέχτου πρὸς τὴν Ἑλληνίδα. Διαφόροις γὰρ χέχρη- 
ται τὸ προφητιχὸν ἔθος εἰ xol ut iv πᾶσι ΄ σνν- 


nam sit obscuritatis ratio, qua in multis psalmis 
reperitur, et quot translationes sint, ex Hebraica 
lingua in: Gracam, οἱ à quibus facts. Quod igitur 
tam multa in veteri Scriptura obscura inveniantur, 
in causa sunt figure, quecunque Christum, illius- 
que actiones, et novam gratiam prssignabant (om- 
nia quippe h»c quz ad gentium vocationem per- 
tinere videbantur, prophete de industria obscure 


Varia lectiones. 


(5) Scribendum fortasse αὐτῷ. 


(6) Graece per interrogationem efferuntur, ut et paulo post : Vides quanta, etc. 





63 EUTHYMII ZIGABENI 65 
admodum pertractarunt : ne si invidentissima iHa A εσχιασµένα γὰρ τὰ πλεῖστα δ.ὰ τὴν τῶν ἀχροατῶν 


Judaeorem gens futuram primogeniti Israelis rui- 
nam et gentiam adoptionem cognovisset, sacros 
libros, ubi hzc predieta sunt, omnes igni tradere, 
aique eorum memoriam obliterare studeret, neque 
enim aliequin sustinuissent tanta adversus se 
ferri testimonia. Unde non mediocre damnum po- 
steris illatum fuisset, quod Dei consilium quodsm 
in loco unus prophetarum nobis indicavit, dicens 
ex persona Dei ad Judeorum gentem !* : Neque cre- 


ἀπείθειαν xaX σχληρότητα, χαὶ ὀλίγοις τῶν ἁγίων 
παραγυµνούµενα, xat ὀρθῶς ἀπὸ τοῦ τέλους μόνου 
πρινόµενα. Τελευταῖον δὲ αἴτιον, ἡ ἀπὸ «7; "E6pat- 
δος ἐπὶ τὴν Ἑλληνίδα γλῶτταν τούτων µεταθολή - 
πᾶσα γὰρ γλῶττα µετατιθεµένη πρὸς ἁλλοτρίαν, ὡς 
ἑπίπαν, ἔχει τὸ ἀσαφὰς xal δυσκατανόητον. Μεθηρ- 
μηνεύθησαν δὲ ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ Φιλαδέλφου, δι- 
έποντος τῆς Αἰγύπτου τὴν βασιλείαν. Ἑπτὰ δὲ της 
παλαιᾶς ΤΓραφῆς μεθερμηνεύσεις γεγόνασι 


didisti, neque a principio aperui tibi aures. Noveram enim quod inobediens non pareres). Prztérea — obscu- 


ritatis 


alia etiam est ratio, idioma scilicet Hebraice lingue diversum a Greca : variis enim ας 


multiplicibus loquendi modis prophete s:epenumero usi sunt, (quanquam non sic semper,) adum: 
brate etiam. multa. dixere, ob incredulitatem et duritiem auditorum: qu: tamen paucioribus ac 
sanctis viris revelata sunt, queque a solo rerum exitu ac fine recte judicantur. Postremo ctiam 
jlla addatur ratio, quod de patria ac propria Hebraica lingua in aliam, antiqua omnia legimus 
translata. Omnis autem lingua In aliam converso, ut plurimum, difficultatem atque obscuritatem  ge- 
nerat. Translatio ista facta est tempore, quo Prolemzus Philadelphus, regnum ZEgypii administrabat. 
Septem enim fuere translationes Veteris Testamenti. 

PrimaaLXX viris facta, qui Hebrzi erant et electi Ὦ Πρώτη, ἡ τῶν ἑδδομήχοντα, οἵτινες Ἑδραῖοι Gv- 


fuerunt, juxta numerum septuaginta seniorum, 
quos elegit Moyses. Hi igitur, commemorati regis 
hortatu, ad hanc provinciam designati, in unam 
per omnia interpretationem convenere. Secunda 
Aquila Sinopensis. Hic Grzcus fuit, atque e Ponto, 
et Hierosolymis baptizatus : deinde cum offensus 
inimicusque effectus esset quibusdam Christianis, 
spreto baptismate, Jud:is se adjunxit, et Scripturam 
transtulit sub Adriano imperatore eo, qui lepram 
passus est CCC et XXX annis post translationem 
LXX. Ilic itaque iratus Christianis, multa perver- 
tit. Tertiam fecit Symmachus, patria Samaritanus 
qui cum apud suos, quantum honoris optabat non 
assequeretur, Judzos adiit, et rursum circumcísus, 
in Samaritanorum offensam, sacram  ipterpretatus 
est Scripturam, sub Severo imperatore. Qui etiam 
ut Jud:eis placeret, quicunque ad Christum perti- 
nebant, non sane transtulit : annis sex et quin- 
quaginta post editionem Αμ, Quarta fuit Theo- 
dotionis Ephesii, qui eum ex Marcionis lzereei ese 
set, aliquande offensus suis cohzreticis, propriam 
interpretationem edidit, sub imperatore Commodo, 
Quinta certum non habet auctorem; inventa est au- 
tem in Iliericho, dolio operta, sub Caracalla impos 
ratore. Sexta sine auctoris nomine reperta est Nico- 
poli, apud Actium, sub Alexandro Mamza impe- 
ralore. Septima prodiit a Luciano magno eremita 
et martyre : qui omnibus his editionibus visis, 


τες, ἐξελέγησαν χατὰ ἀριθμὸν τῶν ὑπὸ Μωσέως 
ἐχλεγέντων ἑθδαμήχοντα πρεαθυτέρων, κατὰ παρά- 
χλησιν τοῦ δηλωθέντος βασιλέως, χαὶ σύμφωνον εἰς 
ἅπαν ἑρμηνείαν ἐξέθεντο. Δευτέρα, ἡ τοῦ Σινωπέως 
Αχύλα. Οὗτας γὰρ Ἕλλην ὢν ἐκ τῆς Ποντικῆς, ἐδα- 
πτίαθη v Ἱεροσολύμοις * εἶτα προσχρούσας Χριστια- 
νοῖς τισιν. ἠθέτησέ τε τὸ βάπτισμα, xal συνδραμὼ» 
Ἰουδαίοις, ἑρμηνείαν τῆς Γραφτς ἐξέδωχεν, ἐπὶ 
Αδριανοῦ βασιλέως τοῦ λεπρωθέντας, τὴν τῶν ἐθδο- 
µήχοντα, τριάκοντα χαὶ τετρακοσίοις ἔτεσιν ὑστὲ- 
ῥίζουσαν. Πολλὰ 6b. παρέφθειρε, Χριστιανοῖς ἔγκο- 
τῶν. Τρίτη, ἡ τοῦ Συµµάχου, ὃς ὢν Σαμαρείτης, xal 
μὴ τυγχάνων ὅσης ἑθούλετα τιμῆς, πρόσεισιν "Tou- 
δαίοις, xal δεύτερον περιτέµνεται, xal πρὸς ἀντι- 
πάβειαν Σαμαρειτῶν, τὸν θοίαν ἑρμηνεύει Τραφὴν, 
ἐπὶ Σεθήρου βασιλέως. "Uc xa! τοῖς Ἑδραίοις χα- 
βιζόµενας. ὅσα ἣν περὶ Χριστοῦ παρερµήνευσε, μετὰ 
ἓξ ἔτη καὶ πεντήχοντα τῆς τοῦ ᾿᾽Αχύλα ἐχδόσεως. 
Τετάρτη xaX Ἐφεσίου Βεοδοτίωνος, ὃς τῆς αἱρέσεως 
Μαρχίωνος ὢν, καὶ µηνίσας ποτὲ τοῖς συναιρξσιώ- 
ταις, ἔκδοσιν ἰδίαν ἑποιήσατο, βασιλεύοντος Κομ- 
µόδου. 'H δὲ πέμπτη ἑρμηνεία, πατέρα μὲν οὑχ ἔχει 
γνώριµον, εὑρέθη δ' αὖν kv Ἱερ.χῷ, πίθῳ κεκρυμμέ- 
γη, Kapaxd)lou βασιλεύοντος. Καὶ ἡ ἕκτη δὲ, &v- 
ὠννυμος οὖσα, τὴν εὕρεαιν ὁμοίαν ἔσχεν ἐν Νιχοπόλει, 
τῇ κατὰ τὸ "Άκτιον, ἐπὶ ᾿Ἀλεξάνδρου τοῦ Μαμαίου. 
Ἑθδόμη δὲ προέδη παρὰ Λουχιανοῦ τοῦ μεγάλου 
ἀσχητοῦ xai μάρτυρος, ὃς ταῖς προῤῥηθείασις ἔπι- 


et cum lHlebraiea veritate diligentissime, et magno D στήσας ἐχδόσεσι, xal τοῖς Ἑθραϊκοῖς φιλοπονώτερ»ν 


cum labore collatis, propriam editionem, nihil 
mancum et nihil habentem superfluum, Christia- 
nis tradidit : qu:e apud. Nicomediam, anu ejus 
conscripta reperia est in Lurrc quadam, apud Ju- 
deos calce illita, post ipslus Luciani certawen, 
δὲ post persecutionem, qux a Diocletiano et (7) 


Deut. i11, 25. 


ἐντυχὼν, καὶ ἀκριδωσάμενος ἔχδοσιν ἰδιόχληρον, xat 
μηδὲν ἑλλεῖπον d) περιττὸν ἔχονσαν, Χριστιανοῖς 
ἐποιῄσανο, fisv; εὑρέθη κατὰ Νιχομήδειαν, ἰδιόγρα- 
φοᾷ αὐτοῦ, ἐν πυργἰσχῳ, παρὰ Ἰουδαίοις κεχρισμένῳ 
χονιάµατι, μετὰ τὴν ἄθλησιν αὐτοῦ, xal τὸν παρὰ 
Διοχλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ διωγμὸν, Κωνσχαν- 


Vario lectiones. 


(7) Cod. Yen. MaS:peavoo, Maximiani, ct recte quidem. 


$5 COMMENT. IN PSALMOS. b6 
τίνου τοῦ Μεγάλου τὴν βαειλείαν Bumovco;. Αὕτη A Maximino laeta est, sub. magno imperatore Con- 


συνάδει zfj τῶν ἑθδομήχοντα, và περιεφθαρµένα τῶν 
ἄλλων ἀθξτοῦσα, 


Ἐχεῖνο μὲν οὖν πρόδηλον, ὅτι χαθάπερ τὰ θρέµ- 
pata τοῖς αὐλήμασιν, οὕτω δὲ xal ὁ πολὺς ἄνθρω- 
πος ἄγεται xal χαλεῖται µέλεσι. Πολὺ δὲ παρ ἡμῖν 
τὸ θΊλυ τοῦ ἄῤόενος, xal οὐκ ἕλαττον τὸ ἄωρον τοῦ 
καθεστηχότος, τὸ ἄγριον τοῦ ἡμερωτέρου, τὸ ἁπαί- 
δξυτον τοῦ πεπαιδευµένου. Καὶ ἓν αὑτῷ μὲν τῷ &Q- 
ῥενι τὸ μὲν λογιχὸν τῆς ΨυχΏς µέρος’ τὸ δὲ ἄλογον 
καὶ θηριῶδες, ὧν πάντων ἡ ἡδονὴ χρατεῖ. Διὰ γοῦν 
ταῦτα καὶ µέλος τῶν φαλμῶν, δι οὗ συνειλεῖται, 
χαθάπερ διὰ περόνης, ταῖς qoyal; fj ἀπὸ τούτων 
ὠφέλεια, τὸ αὐστηρὸν τῶν πνευματιχῶν φαρμάκων, 
ὡς μµέλιτός τινος, συναλοιοῦντος τούτου, χαὶ κατα- 
φαρμαχεύοντος, xal τοῖς ἡδέσι τὰ λυσιτοελῆ παραρ- 
τύοντος. Τὸ χαριέστερον γὰρ ἡδέως ἐγχαταδύνει, 
καὶ μονιμώτερον γίνεται. Ἡρῶτον μὲν τοῦτο τοῦ µέ- 
λους αἴτιον. Ἐπεὶ δὲ διὰ τῆς ἁπατηλῆς ἡδονῆης ἀπόλ- 
λυσι τὸν ἄνθρωπον ὁ ἐχθρὸς, πάλιν διὰ τῆς ἁτέ- 
χνου (8) ταύτης xal οἰκονομιχῆς ἀνασώσεσθαι τοῦτον 
ὁ Ozh, ἐπενόησεν. Αἴτιον xal τοῦτο δεύτερον τοῦ 
µελίσµατος. Τὸ 65 τρίτον, ὅτι (9) καὶ ἀγάπην ἔπινε- 
νόηται xal ὀμόνοιαν, ὥσπερ τὰς γλώσσας τῶν ἁδόν- 
των, οὕτω xal τὰς γνώμας el; £v συνάχειν δυνάµε- 
vov, χαὶ συναρμολοχεῖν, πἆάσας τε xal ἑχάστην Éxá- 
στῃ xal πάσαις. τί γὰρ οὕτως ἐστι διαλλακτήριον, 
ὡς ἆσμα χοινὸν ἔκετήριον, ἐξ ἑχάστου χαὶ πάντων 
ὑπὲρ ἑχάστου xal πάντων ἀναφερόμενον; Καὶ χωρὶς 
δὲ τούτων, πολλὴν ἔχει τὸ µέλος δύναμιν πρὸς Έθους 
κατασχευὴν, f| ἐπανόρθωσιν, µεταλλάττον xal ῥυθµί- 
ζον αὐτό σωφρονιχἀ τε γὰρ παρὰ τοῖς ἀρχαιοτέ- 
fot, εἶναι (10) µέλη, χαὶ τοὐναντίον ἑἐρωτικὰ , xal 
πολεμοποιὰ, xal εἰρηνιχὰ, xal λυπηρὰ, xat yaplev- 
τα, χα) ῥωννύοντα, xai ἀμθλόνοντα. Φασὶν ὅτι xal 
Πυθαγόρας, µειράχιον ἑχτόπως ἐρῶν, µεταστρέψας 
τὸν αὐλὸν, µετέστρεψε xai τοῦ ἔρωτος' xal ἄλλο 
μετὰ ξίφους ὁρμῶν ἐξέλυσεν. Ὁ δὲ Τιμόθεος μεταξὺ 
τραπέζης xal ἡδονῆς τὸν νόµου cac τὸν ὅρθιον, 
τὸν θυμὸν Ίχγειρε τοῦ Μαχεδόνος, xal ἁρπάσαντα 
«hv σχευἣν ἀναπηδῆσαι πεποίηχε. Οὕτω γοῦν ἡμῶν 
1j φύσις οἰχείως ἔχει πρὸς τὰ µέλη τῶν ἀσμάτων xal 
ἡδέως, ὡς xa τὰ ὑπομάζια παιδία χλαυθμυριξόµε- 
να, τούτοις xal µόνοις χαταχοιµίζεσθαι᾽ χατεπά- 
δουσι γὰρ ἄσματα παιδιχὰ τούτοις αἱ τίτθαι, xal δι᾽ 
αὐτῶν καταχοιµίζουσι εὰ βλέφαρα. Καὶ ὁδοιπόρο: δὲ, 
πολλάκις χατὰ µεσηµθρίαν ἐλαύνοντες, ἄσμασι πα- 
ραμυῦοῦνται τὴν Ex τῆς ὁδοιπορίας ταλα,πωρίαν. Καὶ 
Χχειροτέχναι πάντες ἑἐργαζόμενοι ἄδουσιν, ὡς τῆς 
φΦυχῆης τῷ µέλει χυκλουµένης, xat ῥᾷον φερούσης τὰ 
ὀχληρα καὶ ἐπίπονα. Καὶ τί δεῖ λέγειν περὶ τῶν λο- 
γικῶν;, ὅπου Ys xal ἵπποι σἀλπιγγος μὲν ἀχούον- 
τες, πρὸς πύλεμον εὐτρεπίζονται' θρέµµατα δὲ ταῖς 
σύριγδιν ἔπονται, xal τόγε πλέον τέρπονται, xal 


Slantino. Hxc cum LXX Interpretum editione 60” 
sentit, οἱ quz ab aliis depravata fuerant, reproba - 
vit. 

lllud autem omnibus manifestum est, quod 
qanemadmodum greges fistula, sic etiam multi 
hominum aguntur. et mulcentur carminibus : inter 
homines autem multo magis femina quam vir; 
nec minus etiam is qui imuaturae est ztatis, quam 
qui senio confectus ; aul qui ferecior est, 
quam qui mitior ; aut docto indeetior : et in 
ipso quidem homine alia est rationalis anime 
pars et alia irrationalis ac ferina, quas omnes 
tamen voluptas vincit ac superat. Hae igitur de 
causa: psalmorum cantus introductus est, per 
quem utilitas, qua ab ipsis psalmis provenit, 
humanis animis veluti per fibulam quamdam ad- 
neclitur et conjungitur : ipso scilicet cantu, quasi 
melle quodam, alierante ac moderante spiritualis 
medicine .austeriatem, et utilia dulcibus con- 
diente. Nom quod gratum esit, id jucundius reci- 
pitur οἱ constantius retinetur. Hxc est igitur prima 
cantus ratio. Secunda vero illa est : quia inani ac 
falsa voluptate, demon homiaem perdiderat, co- 
gMavit Deus per eamdem, artificiose dispositam, 
illum rursus salvare. Tertio, cantus ad mutaam 
concordiam ei dilectionem inventus est: utpote 
qui possit, ut canentium voces, ita et eorum ani- 
mos, in unum componere. Quid enim est quod íta 
inimicitias generet, u&. cantus amicitiam et amo- 
rem conciliat ? ille videlicet cantus, qui a singulis 
atque ab omnibus, pro singulis et pro omnibus 
communiter offertur Deo. [Aut quisnam adeo est 
immdHis et ferox, qui illum possit inimicum ducere, 
quei sciat Deum pro se placasse?] Multom praz- 
lerea vim harmonia liabet et cantus, ut possint 
el bonos mores parare, et labantes, aut perditos 
dirigere, atque in inelius componerc. Legimus 
eiiam apud antiquos auctores, varia (fuisse can- 
tuum genera, ita ut alii casti essent. el temperati, 
alii amatorii, alii etiam bellici, sic et pacifici et 
m«esti ac lugubres : alii denique robur, et alii 
hebetudinem przstantes. Aiunt enim Pythagoram, 
adolescentis iminodice ainantis, mutatis tibis 


D modis, amorem simul mutasse, et alium gladio 


insilientem pari modo molliisse ac compescuisse ; 
οἱ Timotheum in conma, atque inter voluptates, 
dum cantum quemdam'caneret, qui Ortbius dice- 
batur, animum ferunt Macedonis excitasse atque 
effecisse, ut, arrepta armatura, protinus exsiliret. 
Adeo enim humana natura cautibus familiaris est, 
eisque delectatur, ut vagientes etiam infantes his 
solis compescantur. Canunt quippe illis nutrices 
pueriles nzenias, quibus eorum oculi sopiuntur. 


' Viatores praterea, sepius de media die fatigati, 


Varie lectiones. 


(8) fc. &vs£gvov, ut et Latinus legit interpres. 
(9) ἴσ. ὅτι εἷς, exploso xat. 


(10) Desideratur, vel certe. subauditur verbum, 
quo infinitus εἶναι regatur, 


ο] EUTHYMII 


itineris laborem, cantu ac carmine consolantur. 
Omnes etiam osrtifices operando cantant, quasi 
operautis animus carmine mulceatur, et canendo 
facilius molestías omnes perferat ac labores. Sed 
quando irrationalia ipsa, equi nimirum, 
tunc 


tuba ad prelium parentur, 
magis gaudeant et pinguescant? et feris multis 


ZIGABENI 68 


mtaloytat * πολλοῖς δὲ xai θέλγητρα ταῦτα θηρῶν, 
xai θήρατρα" xal ὄγε µονόχερως, μέλους xa χάλ- 
λους λάφυρον, 

quid opus est rationales homines percensere 
ei oves fistulam sequantur, ac 
Cantus et carmina, solatio Sint, multis 


ea sint pro plagis, 3ut laqueis ? ipse siquidem unicornis pulchritudine ac cantu superatur. 


Verum ij qui divina doctius ac sublimius inter- 
pretati sunt, aiunt per cantum Oorganicum concin- 
nitatem animz significari. Animze autem concinni- 
tas est cousonantia quzdam οἱ concentus illarum 
partium et potentiarum qua intra animam sunt : 
de qua latius dicemus. Consonantia enim est har- 
monia rerum differentium quidem per sese, sed in 
unam postea consentientium et convenientium me- 
lodiam. Hoc autem videre licebit, quando przcipue 
consonantiarum rationes, interioribus anima par- 
tibus congruerint : et. aliud quidem in primo sit 
ordine, et tantummodo imperet, nunquam serviat 
(rationalem partem dico), aliud auteui (pars scilicet 
irascibilis) medium locum habeat, et regatur a 
primo, ipsum autem posteriori imperet : quod veru 
extremum tenet locum, pars sit concupiscibilis, 
qua lantum pareat, nunquam imperet. Tunc εἰς 
quidem anim: consonantia inveniri poterit (ra- 
tionalie dico partis ad irascibilem), ut ejus chordz, 
quie [Iypatze dicitur, ad Mesen. Hanc enim supre- 
mam et gravissimam vocem appellant, qua servat 
oonsonantiam diatessaron ; similiter et irascibilis 
ad concupiscibilem, ut Messe chordz, ad eam qua 
' dicitur Nete : hanc autem altissimam alque acutis- 
simam vorem nominant, quz est diapente. Eodem 
modo etiam irascibilis ad concupiscibilem, ut 
ebord:e illius, quam Hypaten diximus ad Neten, 
hanc siquidem vocem, quz de gravisima acutissi- 
maque conficitur, Diapason appellant. Quod si par 
esi, non loca, aut nomina, allendere, sed vim 
potius ipsam sequi, et rerum efficaciam : rationa- 
lis pars sane potius Mese appellanda est, eo quod 
ad irascibilem, quasi ad chordam Neten (li:c enim 
acutissima est et concilatissima anima pars) eam 
rationem consonantiz habeat qus est Diapente ; 
et ad concupiscibilem ut ad Hypaten (usc enim 
laxior est et mollior) rationem eam servat qua 
est Diatessaron, intensionemque illius, 
remissionem coaptat atque concinnat ; qua mistura 
optimam harmoniam perficit, His itaque εἰς pra- 
missis, restat ut. dicamus, quomodo divinus Spi- 
ritus unus cum sit, aliquando singulari numero 
dicatur : ut illud !5 : Spiritus Domini 8wper me: 
propterea unzit me ; item ** : Spiritum sanctum 
tuum ne auferas a. me: item ** :. Ft Spiritus | oris 
ejus omnis virius eorum ; et aliquando plurali : 
Spiritus, inquit *!, prophetarum prophetis subjecti 
sunt ; item ** ; Requiescent super eum septem spiri- 
ixs. Manifestum est autem Spiritum quidem unum 
esse quemadmodum et unum Artificem, iustru- 
menta autem plura. Organa enim Artificis fuerunt 


^ Psal. xtiv, 8. Pgal. L, 45. 9 Psal. xxxn, 6. 


'AXM οἵγε τὰ θεῖα χομφότερον ἑρμηνεύοντες, 
φασὶ, διὰ τοῦ ὀργανικοῦ μέλους τὲν ἑμμέλειαν ὑπο 
σηµαίνεσθαι τῆς φυχῆς. Μουσουργία δὲ φυχῆς, ἡ 
τῶν ἔνδον αὐτῆς μερῶν συμφωνία, περὶ fi ἐροῦμεν 
πλατύτερον. Συμφωνία γάρ ἐστιν ἁρμονία διαφερο- 
µένων μὲν, ὁμολογούντων δέ: τοῦτο δὲ ἔστιν ἰδεῖν, 
ὅταν οἱ χάλλιστοι τῶν συμφωνιῶν λόγοι τοῖς ἔνδ.ν 
τῆ; ψυχῆς µέρεσιν ἐφαρμόσωσι, καὶ τὸ μὲν τὴν πρώ- 
την ἔχῃ τάξιν, xol µόνον ἄρχῃ, λέγω δὲ τὸ λογιστι- 
κόν * τὸ δὲ τὴν µέσην, olov τὸ θυμιχὸν, ὑπὸ τοῦ πρὠ- 
του μὲν ἀρχόμενον, ἄρχον δὲ τοῦ τελευταίου « τὸ δὲ 
τὴν ἑσχάτην, ὡς τὸ ἐπιθυμητιχὸν, ἀρχόμενον µόνως. 
Τότε γὰρ ἂν εἴη καὶ συμφωνία Ψυχῆς ' τοῦ μὲν Xo 
Υιστιχοῦ πρὸς τὸ θυμοειδὲς, ὡς ὑπάτης πρὸς µέσην, 
τοῦτο γὰρ τὸν ἀνώτατον xal βαρύτατον καλοῦσι 
φθόγγον, τὴν διὰ τεσσάρων συμφωνίαν σώζοντος» 
τοῦ δὲ θυμοειδοῦς πρὸς τὸ ἐπιθυμητικὸν, ὡς μέσης 
πρὸς νήτην, τοῦτο γὰρ τὸν ἀχρότατον xal ὀξύτατον 
ὀνομάζουσι τὴν διὰ πέντε πάλιν: αὐτοῦ δὲ τοῦ λογι- 
στιχοῦ πρὸς τὸ ἐπιθυμητικὸν, ὡς ὑπάτης πρὸς vf.- 
την τοῦτο γὰρ λέγουσι τὸν Βαρύτατον πρὸς τὸν ὀξύ- 
τατον thv διὰ πασῶν. El δὲ δεῖ μὴ τοῖς τόποις xat 
τοῖς ὀνόμασι προσέχειν, ἀλλὰ ταῖς δυνάµεσι xal τοῖς 
ἑνεργήμασιν, εἴη ἂν µέση μᾶλλον τὸ λογιστικόν» 
πρὸς μὲν τὸ θυμιχὸν, ὡς πρὸς νήτην, τοῦτο γὰρ τὸ 
ὀξύτατον, xal ὁρμητιχώτατον τῆς ψυχῆς µέρος τοὺς 
λόγους τῆς διὰ πέντε σῶζον συμφωνίας * πρὸς 65 τὸ 
ἐπιθυμητιχὸν, ὡς πρὸς ὑπάτην, τοῦτο γὰρ αὐτῆς τὸ 
χαλαρώτερον xa χαυνότερον, τοὺς τῆς διὰ τεσσά- 
pov* κἀχείνου μὲν τὴν ἐπίτασιν, τούτου δὲ τὴν ἄνε- 
σιν ῥυθμίζον καὶ κατακιρνῶν, χαλλίστην ἁρμονίαν 
ἐργάζεται, Τούτων οὖν προαποδεδοµένων ἡμῖν, ἔτι. 
παραστῆσαι βούλεται, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν λείπεται, πῶς 
ἓν ὃν τὸ θεῖον Πνεῦμα, mozb μὲν ἐνίζεται: Πνεῦι α 
YÀp, qnot, Κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ, οὗ ἔνεχεν Éypicé µε; 
xal: Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ dvcavéAnc da? 
ἐμοῦ: xal* Τῷ Πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ, 


et hujus p πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν: mot Bb πληθύνεται * 


Ilveópaca γὰρ, qnot, προφητῶν, προφήταις ὑπυ- 
τάσσεται" καί’ ᾿Επαναπαύσεται ἐπ᾽ αὐτὸν &xcá 
πνεύματα. Δῆλον οὖν ὅτι τὸ μὲν Πνεῦμα ἓν, χαθά- 
περ καὶ ὁ Τεχνίτης εἷς: ὄργανα δὲ, πολλά - τοῦτο 
Y&p οἱ προφῆται, καὶ διὰ τοῦτο διάφορα xa! τὰ χρού- 


. pata, 3| ἐμπνεύματα. Καὶ οὐκ ἐπὶ πολλῶν μόνον 


πολλὰ, ἀλλὰ xal ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ πολλὰ xai διάφορα, 
τοῦ Τεχνίτου τὰ μὲν ἐνιέντος, τὰ δ ἐπιτείνοντος, τὰ 
δὲ µεταθάλλοντος, τὰ δὲ καὶ κιρνῶντος * πάντα μὲν 
οὖν οὐδαμῶς * τὶς γὰρ αὐτῶν ἀτόμων 1 γνῶσις; τὰ 
γενιχώτατα δὲ, µέχρι τῶν ἰδικωτάτων ὥρισται, 
κατά τε ποιότητα xal ποσότητα" περαιτέρω γὰρ οὐ 
πρόεισι τῶν ἑπτά. 


*! [ Cor. xiv, 22, ?! Ίσα, σι, 2. 


69 COMMENT. IN PSALMOS, 10 
propbet,, unde et varix sunt organorum voces ac soni, pec tantum in variis instrumentis varia bsc 
esse reperiuntur, sed in uno atque eodem multiplicia ac diversa, Artifice scilicet hzc laxante, illa in- 
tendente, alia immutante, alia eliam — miscente ac temperante, Omnia vero et singula Spiritus 
organa deüniri non possunt, cum nulla sit individuorum cognitio : possunt tamen eorum diversa 
genera et species secundum qualitatem οἱ quantitatem deÜniri, atque ideo non plus; quam sepiem 


esse dicuntur. 
Λοιπὸν οὖν ἕἔλθωμεν ἐπὶ τοὺς τρόπους τῆς προ- À Ceterum de prophetise modis dicamus : alius enim 


φητείας * Óó μὲν γὰρ τῶν παρελθόντων, 6 δὲ τῶν ἓν- 
δἹτώτων, ὁ δὲ τῶν µελλόντων τὴν γνῶσιν ἔσχηκεν ' ὁ 
μὲν, τόδε τι λέγων, ὁ δὲ, τόδε τι πράττων * xal ὁ 
μὲν, ἑναργῶς ὁ δὲ, αἰνιγματωδῶς. Καὶ τρόποι má- 
ἂιν τούτων τῶν τρόπων ἕτεροι * ὁ μὲν δι) ὁράσεως, 
ὁ δὲ δι àxorc, 6 δὲ δι) ὀσφρήσεως χαὶ συνέσεως, fj 
ἀφῆς, νοερῶς πάντα * τοσαῦται γὰρ xai νοὺς αἱσθή- 
σεις, ὅσαι xai σώματος * ἀλλ' ὁράσεις λέγονται πᾶ- 
σαι, χατὰ τὸ γενικώτερον, 5 τιμιώτερον. Ὁρᾷ μὲν 
οὖν ἹἸεζεκιήλ' Καὶ ἑώρων, φησὶ, καὶ dvé6Gawor 
Cápx£c, καὶ παρετείνετο δέρµα, xaX τὰ ἑξῆς ' ἀλλὰ 
καὶ àx;uet* Καὶ σὺ, φησὶν, υἱὲ ἀνθρώπυν, ἄχουε 
τοῦ -ἲα λοῦντος apóc σέ ' ἀλλὰ xal γεύεται’ Kal 
ἑψώμισε, qna, τὴν κερα.Ίίδα ταύτην, xal εἶπε 


prseteríta narrat, alius praesentia, eLalius futura prae- 
dicit : et hic quidem aliquid dicens, ille vero aliquid 
faciens, alius item manifeste, alius vero obscure at- 
que snigmatice : horum etiam modorum, rursus 
alii suni]modi. llic per visionem, ille per auditum, 
alius per odoratum, alius per gustum, et per tactum 
alius : omnia tamen secundum intellectum. Toti- 
dem enim sensus intellectus habet, quot corpus : 
verum omnes hi modi visiones etiam appellantur, 
vel quia generalior sit visionis modus, vcl quia 
dignior. Vidit quidem Ezechiel : Et vidi, iuquit, et 
ascendebant carnes, et extendebatur cutis **. Verum 
et alibi audivit, cum ait: Tu, fili hominis, audi 
eum qui loquitur ad (6 **. Alibi etiam gustavit di- 


πρός µε: Ylà ἀνγθρώπου, tó ctópa σου φάγεται, B cens : Et cibavit meillo volumine, et dixit ad me : 


xal ἡ xoa σου aA4ncÓOlescac tic. κεφα.ίδος 
ταύτης' τὸ μὲν ἄχρον καὶ ὁραστιχώτερον τοῦ νοὺς 
στόμα καλῶν, τὸ xal πρώτως ἀποχευόμενον τὼν 
θείων βρωµάτων ' τὸ δεύτερον δὲ xal χωρητικώτε- 
ρον, ἦτοι τὴν διάνοιαν, χοιλίαν ὀνομάζων, ἣν xal λέ- 
pev Πλησθήσεται τῆς χεφαλίδος, ὡς Ex μικρῶν σπερ- 
µάτων τοῦ Πνεύματος, κολλῶν πληρουμένην ἄρα λο- 
γίων. 'Opd δὲ xal ἀχούει καὶ 'Ἠσαΐας, Τίς, φησὶ, xo- 
ῥρεύσεται πρὸς τὸν JAaór τοῦτον; Kal εἶπον, ᾿Ιδοὺ 
ἐγὼ, Κύριε. Νῦν ὁ ἀχούων * τίς δὲ ὁ βλέπων; Kal 
&opur ἕως θρόνοι ἐτέθησαν, καὶ Πα.ἰαιὸς ἡμαρῶν 
ἐχάθησεν, ἀμφοῖν τούτοιν τοῦ μὲν τὴν ἀνάστασιν, 
τοῦ δὲ τὴν χρἰσιν µερισαµένων (11). Πολλὰ γοῦν τοῦ 


Fili hominis, os (uum comedet, venter tuus implebi- 
tur hoc volumine : summam illam nimirum effica- 
cissimamque ac priacipem partem intellectus, qua 
divinos cibos primum gustat, os, secundam vero et 
capaciorem admodum, mentem dico, ventrem  ap- 
pellans, quam volumine implendam esse dixit : 
quasi ex minimis Spiritus sancti seminibus, multis 
impléri deberet divinis eloquiis. Videt etiam et 
audit Isaias : Quís, inquit, accedet ad hunc popu- 
lum ** * Et dixi : Ecce ego, Domine. Nunc igitur au- 
divit, alibi vero vidit. Et vidi, inquit, donec posite 
Tani sedes, et qui. Antiquus. erat. dierum, sedit. 
Horum autem duorum prophetarum, ut vides, alte 


ἀχούειν, xal βλέπειν, xal γεύεσθαι τὰ παραδείγµα- ϱ resurrectionem, et alter judicium sibi partiti sunt. 


τα. Tiva δὲ xal τοῦ ἅπτεσθαι; (12) Ναοὺμ τὸ θεῖον 
λῆμμα τὴν θεοληψφίαν οὕτω χαλοῦντος, χαθάπερ ἑπ- 
ἀφωμένου τοῦ ἡγεμονικοῦ τῆς φυχῆς, xal τυπούμέ- 
νου χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 


Multa alia sunt, auditus, visus et gustus exempla. 
Tactus exemplum habes apud Naum : qui juxta 
translationem LXX, quod alii interpretes Onus 
Ninive reddiderunt, Assumptionem Ninive appella- 


vit: assumptionem quamdam divinam, principalioris animz partis intelligens, non secus ac si a 
Sancto Spiritu, manibus quibusdam contrectata fuisset et formata. 


Αλλ' ἵνα εἴπωμεν συντομώτερον, ἄλλων κατ 
ἄλλον ἑνεργουμένων val χρόνον xal τρόπον, xal 
χομιδῇ γε ὀλίγων xal ἐπ᾽ ὀλίγου, χατὰ δύο μόνους 
Ἀρόνους, Ἡ xol τρόπους, πολλάχις τρεῖς μόνος ὁ 
θεοκάτωρ οὗτος λέγοιτο 5 ἂν xal προφητοπάτωρ, δ.ὰ 
πάντων ἦλθε xal χρόνων xa τρόπων * xal νῦν μὲν 
λέγει τὰ παρελθόντα, νῦν δὲ τὰ ὄντα, vov δὲ τὰ 
μέλλοντα, καὶ νῦν μὲν ὁρᾷ Καὶ εἶδε, nol, τὸν 
Κύριον, τὰ τοῦ Κυρίου. νῦν δὲ ἀχούει * Εἶπε, 
Υὰρ, eno, Κύριος τῷ Δαθἰδ * vov δὲ ἅπτεται'. Ἡ 
ΥἼωσσά µου κἀλαμος Ἱραμματέως ὀξυγράφου, 
γλῶτταν οὐ τὴν ἔξω λέγων, λέγειν γὰρ ἂν αὐτὴν (12) 


. Verum ut breviter sermonem expediamus, cum 
ceterorum — prophetarum — alii per varia  tem- 
pora et modos : atque hi quidem pauci et raro, 
quippe cum per duo tantum tempora, vel modos, 
ad summum tres, agi eis contigerit, solus hic no- 
ster, Dei etproplietarum etiamjPater, omnia percurrit 
tempora et modos : et. nunc quidem praeterita 
dicit, nunc presentia, modo etiam futura, et modo 


D videt. Vidit, inquit, David Dominum, aut ea qui 


Domini sunt ; modo audit : Dixit, enim, inquit, Do- 
minus ad David ** ; Nunc tangit : Lingua mea, in- 
quit, calamus scriba velociter scribentis : linguam, 


*! Ezech. xxxvi, 8. ?* Ezech. 1, 4,5. ** Isa. vi, 8. ** Psal. xLiv, 2. 
Varie lectiones. ' 


(14) Ic. µερισαμµένοιν. 
(12) Grecorum verborum sensus est : Naum 
quidem divinum lemma dicil. divinam quamdam 


prehensionem sic appellans, quasi princeps animi pars 


prehenderetur. : 
(16) Adde, vel subaudi ἐχρῆν, vel aliud hujusmodi. 





71 EUTIIYMII ZIGABENI 72 
inquam, nón hanc exteriorem intelligens ; qnipre A μᾶλλον, ἀλλ f| yp&gsev, ἀλλὰ τὴν τοῦ νοεῖν δηλον- 
cum loqui eam potius quam scribere par fuisset, τι, Χαινόν τινα cpówov £qartxopévav τοῦ πνεύμα. 
sed interiorem intellectus linguam, qu novo al- — «e;, ὡς ὑπογραφέως χάλαμος, 6; αὐτῆς τὰς γνώσεις 
que ineffabili quodam modo, ipsum Spiritum {411- καλλιγραφοῦντθς, xal οὐ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ καὶ 
gebat, palpabatque eo nimirum modo, quo a scrí- «ὀξυγραφοῦντος * οὕτω διὰ μὲν τῶν γραμμάτων τὴν 
ptore tangitur calamus: per quem, ea qua illi — évápyetav τῆς προφητείας ἑδήλωσεν * τὴν ὀξύτητα 
revelata erant, eleganter scribebat : neque id tan- δὲ, διὰ τῆς ὀξυγραφίας. Nov δὲ τὴν vevdtoxdv ἑαυτῷ 
tum, sed et velociter id agebat, Unde et manifesta- προσμαρτυρεῖ δύναμιν Ὡς rAvxéa vip, qnot, 
tionem prophetiz indieat, et vehementem eliam, ae cQ «ἑώρυγγί µου τὰ Aóyid σου. Καὶ γὰρ «b νοητὸν 
validam Spiritüs concitationem, dum velocissimo ἍἨδύνετο στόµα, τὰ λόγια τῶν χρησμῶν κχαταπίνον, 
scribe eam compeorat. Alibi gustum sibi adesse — xat aj ἀναφέρον, πολλῆς ἡλονῆς περί τε τὴν χατά- 
attestatar dicens : Quam dulcia faucibus meis. elu- — T03tv xal τὴν ἀνάδοσιν αἰσθανόμενος ' ἀλλαχοῦ δὲ 
quia (ua super mel ori meo *'. kysius etenim intel-— xal τὴν καρδία» ἐρευγομένην λέγει τὸ ἀγαθὸν, τὴν 
lectus. os ac fauces delectabantur, cum divina µβαθυτάτην, ὡς ἂν εἴποις, καὶ ὑποδεχτικὴ» πάντων 
oraculorum elequia deglulitel, 40 rersus reveca- oU vob; δύναμιν, ὡς ὑπερεμπεπληρωμένην ὅλην καὶ 
ret. Maximam enim prepheta, tum deglutiendo ea, D ὅλων τῶν ἀγαθῶν βρωµάτων τοῦ Πνεύματος. Σπά- 
qum revocando percipiebat voluptatem. Alio etiam — vto; ó τῆς ὀσφραντιχῆς iv αὐτῷ τύπος, xal πολὺ 
in loco eructasse dieit cor suum verbum bonum ** s. «ov ἄλλων δυαφωρατώτερος * Xpópra, qnoi, καὶ 
vim quamdam intellectus profüandissimmam, et ut ΙΔ στακτὴ, xal. κασσία, ἁπὸ τῶν ἱματίων σου, τῖς 
dicam, omnium capacíssimam sic appellans, veluti εὐωδίας τῆς χατὰ Χριστὸν ἀντιλαμθανόμενος. Οὕτω 
quae omnibus sancti Spiritus cibis ad summum δι ὅλων τοῦ vob; τῶν αἱσθήσεων, τῶν τοῦ Πνεύμα- 
plena esset. Rarior in eo fuit odoratus Ώρατα: sed — 4o; ὅλων ἀντελάδετο, καὶ Ὑνώσεων ναὶ δυνάµεων. 
csteris omnibus multo molestior. Nam quod legi- Αηλοϊ δὲ την προφητιχὴν ἕξιν διὰ τοῦ λόγον, καὶ 
mus : Myrrha et stacle. ei cassia. ἆ vestimentis οὐδὲν αὐτῷ διαφἐρον τὰ παρελθόντα (14) λέγειν, ἢ 
tuis **, id ab eo dictam est, cum [sdversus putre-— xal τὰ μέλλοντα. Πολλάκις ὙΥοῦν ἑἐναλλάττει τὴν 
dinem et corruptionem cicatricum suaram] bonum — «á£tv* xai τὸ μὲν, ὡς ἤδη γεγονότα λέγει τὰ yavr- 
ac suavem Christi odorem przsensisset. Hoc pacto σόµενα * τὸ δὲ xobvavtiov * οὕτω γὰρ τό. "Iva ti 
per omnia intellectus sensoria, scientias ac virtu- μὲν ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ παρέστησαν xal συγ- 
tes omnes spirituales adeptus est. Conditionem — *jz0ncav, καὶ ἄλλα τοιαῦτα, ἀντὶ τοῦ Φρυάξονται, 
autem, atque habitum  Prophetz, oratione atque |, xa! Παραστήσονται, xai Συναχθήσονται. Τὸ δὲ. Ἐν 
sermone suo clarum facit, cum nihil differat spud C ποεαμῷ διελεύσονται ποδι, ἀντὶ τοῦ, Διεληλύθεσαν, 
eum, pr:esentia dicere, aut futara. Szepenumero non. 9 καὶ τοῦ θείου Πνεύματος ἱδιαίτατον, μηδὲν παρ- 
ordinem iminutat, et aliquid ut jatn factum narrat εληλυθὸς ἔχειν, ἡ µέλλον, ἀλλ᾽ ἑνεστῶτα πάντα. 
quod futurum est : contra etiam aliquando futura pro jm factis, cujusmodi illud est: Quare insurregerunt 
gentes **, [et populi meditlati sunt inania ?| Et astiterunl reges. terre , et. principes convenerunt. in 
unum, eic., pro eo quod est, Jnsurgent, meditabuntur, astabunt, convenient. item illud : In. flumine 
pertransibunt pede **, hoc. est pertransierunt. Est enim hoc divini Spiritus pecullare, ut nihil prztez- 
itum ducat, aut. futurum, cum illi omnia prasentia sint. 

llis omnibus consideratis, accedamus ad parti- Τοσαῦτα παραθεωρῄσαντες, ἐπὶ τὴν χατὰ λέξιν 
cularem uniuscujusque psalmi interpretationem, ὁρμήσωμεν τῶν φαλμῶν ἐξήγησιν, ἐκεῖνο χοινῶς 
uno tantum uecessario et generali dicto adhuc prze-— xal ἀναγκαίως ἀποφηνάμενοι, ὡς οὐχ ἅπαντα τὰ 
misso : quod non omnia dicta, uno modo interpre- ῥητὰ xa0' ἕνα τρόπον ἐξετασθήσεται, οἷον 7| χαθ' 
tabimur, videlicet secundum historiam, aut se- µἑστορίαν µόνον, ἢ χατὰ προφητείαν, f) κατὰ ἄλλη- 
cundum prophetiam, aut secundum allegoriam, aut — yopíav, fj xaX τὴν Ἠθικὴν διδασχαλίαν' ἀλλὰ τὸ 
secundum moralem sensum : sed unum atque αὐτὸ πολλάχις πολλοῖς χαὶ διαφόροις τρόποις ὑπο- 
idem diclum, si penumero variis sensibus subjicie- θληθήσεται, καὶ ὥσπερ Ev 6£v^pote, exe. xal σπἑρ- 
mus. Nam quemadmodum in arboribus et semini- p µασι, πολλαί τινες αἱ ἐχφύσεις xal δυνάµεις ' xal 
bus, ptura ac varia sunt germina et. vires, siqui- — y&p ἓν δένδρῳ βίζα, xat στέλεχος, καὶ χλάδος, xat 
dem in arbore et radix est, et truncus; item rami, — qAottc, xal φύλλα, χαὶ ἐντεριώνη * καὶ ἐν σπἑέρµασι 
cortex, folia et medulla : οἱ in seminibus, herba, Χλόη, xal χάλαµος, χαὶ ἀνθερίσχοι, xa λέπος, xal ὁ 
stipula, arist:, squaminule εἰ fructus pro uno xapmb, &v0' ἑνὸς µυρίος, οὕτω xal πολλῷ πλέον 
innumerabiles : sic etiam et multo magis in his — tri τοῦ Πνεύματος. Καὶ οὐ µμέμδις τῶν εὑρεθέντων, 
qui sunt spiritus. Neque accusabis auctorem de ἀλλὰ συγγνώμη τῶν maptrupeüEvtov * «fn; γὰρ 
irvyentis, sed ignosces potius in omissis. Quis enim — á&la; οὐδεὶς ἂν δικαίως ἐφίχοιτο. Καθόλου δὲ εἰπεῖν, 
quod satis ac justum est digne dixerit? ln umiver- δυνάµεθα τοὺς φαλμοὺς προσαρµάζειν, ἐχθροὺς τοῦ 


4 


€ 


3! Pia]. cxvin, 100. 3 Psal. xiv, 9. *?* Psal xii, 9. 3 Psal. 1, 1. *! Psal. Lxv, 6. 


Varie lectiones. 
(44) Grace παρελθόντα, preterita. Savlus legit παρόντα. 


lada 
4) 


COMMENT. IN PSALMO;. 


14 


Χριστοῦ νουῦντες τος ἐχθροὺς τῶν Χριστιανῶν M sum illud etiam sit dictum, quod possumus [nobis 


δαίμονας, καὶ Σχοὺλ καὶ ᾽Αέεσαλὼμ, xal εἴ τις 
τύραννος, αὐτὸν Of mou τὸν διάδολον, καὶ πά)ιν 
ἐπιθυύλους xal δλίδοντας xaX χκαταδιώχοντας, xat 
σα τοιαῦτα, τοὺς δαίμονας * Δαθ'ὶδ 05, xal χριστὸν 
xa βατιλέα, τὸν xa0' ἕκαστον ἡμῶν" ὥσπερ γὰρ 
ἐχεῖνος ἐχρίσθη τῷ ἑλαίῳ τῆς ἀρχῆς εἰς βασιλείαν, 
"οὕτω xai ἡμεῖς τῷ ἑλαίῳ τοῦ βαπτίσματος εἰς βα- 
σιλείαν !9 τῶν kv οὐρανοῖς. "Όσα δὲ τῶν ῥττῶν οὗ 
πρσαρµόζουσι, ταῦτα ἐχφωνοῦμεν ἁπλῶς, ὡς φω- 
νὰς τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἁγιάζοντες διὰ τούτων 
ἑαυτοὺς, ὁποῖα τὰ τοῦ δευτέρου φαλμοῦ xal τῶν 
το’ούτων. ᾿Ανεπίγραφος μὲν οὖν παρ) ἛἙδραίοις ἂν 
ὁ πρῶτος φαλμὸς, οὐδὲ παρὰ τῶν ἐρμηνευσάντων 
ἔτυχον ἐπιγραρῆς. Ἔστι δὲ οὗ µόνον ἠθιχὸς, 
ἁλλὰ xal δογµατιχός * οὐ µόνον παραινεῖ προσέχειν 
τοῖς θείοις λόγοις, ἀλλὰ xaX ἀσεθῶν, καὶ τῶν ἄλλων 
ἁμαρτωλῶν, περιέχει χατηχορἰαν χαὶ τ'µωρίαν. 


ipsis] omnes psaliuos accommodare : pro inimicis 
Christi, damonea Christianorum : inimieos pro 
Saule ctiam el Absalone, aut si quis aliusest hujus- 
ccmodi tyrannus, d.emoncm pari modo intelligentes : 
quos omnes in figura signatos esse intelligimue, 
per beati David persecutorum atque insidiatorum 
personas. Qu:e vero ipsi beato David οἱ uncto et 
regi conveniunt, ea unicuique nostrum accommo- 
dabinus; nam quemadmodum ille regio oleo in 
rezem unctus est, iia εἰ uos oleo baptismatis ad 
regnun colorum, Quacunque autem recte nobis 
congruere non possunt, ea simpliciter quasi sancti 
Spiritus voces efferemus, hujusmodi verbis nos- 
melipsos sanctificantes, qualia sunt qux in secundo 


D sunt psalmo et in aliis similibus. Primus  igituc 


psalmus quemadmodum apud Hebrwos sine inscri» 
ptione habetur, ita ab omnibus interpretibus est 


dimissus. Est aulem, non moralis tantum, sed dogmalis etiam refertus: neque enim tantum ad- 
mouct, ut divinis insistamus eloquiis, sed impiorum, οἱ aliorum delinquentium accusationem con- 


tiuet et supplicia. 


Varie lectiones, 


(13) ἴσ. ziv. 





APXH 
THX ΕΞΗΓΗΣΕΩΣ. 


INITIUM 
EXPOSITIONIS. 


ΨΑΛΜΟΣ A'. 

Μακάριος drtjp ὃς οὐκ ἐπορεύθη ἐν Bov.1g 
ἀσεδῶν, καὶ ἐν ὁδῷ ἁμαρτω-ῶν οὑκ ἔστη, xal 
ἐπὶ καθέδρᾳ .Ίοιμῶν oix ἐκάθησεγ. Μαχάρ.ος χ»- 
ρίως μὲν ὁ she, χαθώς φησιν ὁ παῦλος, Ὁ (ιακά- 
foc, λέγων, xal μόνος δυγάστης. Παρεχύρησε 
€* δ.ὰ τῆς προσηγορἰας ταύτης χαὶ ἡμῖν, ὡς xaX τῆς 
θεός, ὡς τό Ἐγὼ εἶπα, θεοὶ ἐστεβΒ, χαὶ πολλῶν 
ἄλλων τοιούτων. Τὸ γοῦν ὄνομα τοῦτο, τῆς μὲν κατ᾽ 
ἑρετὴῆν τελειότητος ὑπάρχει xapmóz;* δηλοῖ δὲ τὸν 
ἀνώλεθρον, ὡς ἑστερημένον πάσης χηρὸς, τοῦ [i 
πλεονάσαντος' συμπεριλαμδάνει δὲ χαὶ τὴν γυναῖχα 
πάντως ὁ μαχαρισμὸς, ὡς ἀπὺ µέρους τὸ mày: 
Μερα.1ἡ μὲν Υὰρ γυναιχὲς ὁ drip, κατὰ τὸν θεῖον 
᾽Απόστολον * συνάπτεται δὲ τῇ χεφαλῇ τὰ µέρη 
τοῦ σώματος ' καὶ ὧν ἡ ἀνθρωπότης xowh, τούτων 
xai τὰ ἔργα χαὶ ὁ μισθός. Tfj φύσει Cb τῶν πραγ- 


3* J Tim. vi, 45... ? Psal, rxxxi, 6. 
PATROL. Gg. CXXVIIT. 


PSALMUS I. 

Vens. 1. D'eatus vir qui non abiit in consilio impio- 
rum, et in viapeccatorum non stetit, el in cathedra pe- 
stilentic non sedit, Deatus proprie Deus est, ut inquit 
Paulus, de eo dicens ** : Qui beatus est el solus 
potens : ei tamen appellationem banc nobis indulsi!, 
queinadmodum et. illam Dei *! : Ego enim, inquit, 
dixi : Dii estis [ et filii Excelsi omnes] ; et multa 
alia hujusmodi nomina nobis largitus est. lloc 
autem beatitudinis nomen, fructus est illius perfe- 
ctionis , quze virtute constat : et juxta Graci no- 
minis elymologiam iwnmortalitatem significat : 
tanquam expertem ortis omnis , reduudante 
p; quanquam sub masculina voce propheticus serino 
prolatus sit, feminam tamen comprehendit, veluti 


D iotum a parte, Nam secundum Apostolum ὃν 


Mulieris caput est vir : conjunguntur autem capit) 


** Ephes. v, 23. 


15. EUTIIYMII ZIGADBENI 16 
cetera corporis membra : et quibus communis est Λ µάτων Exópevoz ὁ Δαθὶδ, τάξιν τινὰ τοῖς ῥητοῖν 


humauitaa, iis etiam opera. communia sunt , el 
premia. Rerum vero naturam secutus beatus Da- 
vid , congruum quemdamordinem servavit in dictis 
suis, Consilium, Nam quod in corde residet, radix 
est operationum corporis : quemadmodum et Do- 
minus docet , intus esse , inquiens, ca qux coin- 
quinant hominem. Unde primo consulimus; deinde 
consilium firmamns, 5c demum obfirmato consilio 
insistimus. Quia etiam impius is dicitur , qui vel 
Deum non cofit , vel plures colit : et peccator ille 
est , qui licet fidelis sit, pravis tamen ac perditis 
est moribus : et pestis merito is dici potest , qui 
non ipse tantum peccat, sed morbo suo alios infi- 
cit : idcirco Propheta beatos eos appellat, qui tría 
hzc vitis prorsus vitaverint : qui videlicet. impiis 
consiliis ( que adversus religionem in Deum sunt ) 
non communicaverint , ne obiter quidem atque in 
transitu (ita enim puto significare dictionem, abiit), 
quique cum peccatoribus in pravo aliquo opere diu 
non constiterint : tametsi modicum quid propria 
infirmitate aliquando ad id rapti s'nt : et postremo, 
qui cum pestilentibus bominibus non persevera- 
verint : cum his , inquam , qui in concupiscentiia 
ac vitiis suis constantiores sunt ac slabiliores : 
«t qui per cathedram a Propheta subsignari viden- 
wr. Vel aliter : Consilium impiorum pro consilio 
οἱ conventu. intelligendum (quemadmodum Aquila 
et lheodotion interpretati sunt) ; viam vero petea- 


ἐπέθηχε (16). Ῥίζα γὰρ ἡ ἓν τῇ xagótq βουλὴ, τῶν 
διὰ τοῦ σώματος ἑνεργημάτων, ὡς xaló Κύριος ἕν- 
δον φησὶ τὰ κοινοῦντα. "O0zv βουλε.όμεθα μὲν πρὀ- 
τερον, εἶτα ἱστῶμεν τὸ βούλευμα». εἶθ᾽ οὕτω τοῖς 


'βουλευθεῖσιν ἐναπομένομεν. Ἐπεὶ δὲ àocÓnc μὲν, 


ὁ ἄθεος, ἢ πολύθεος - ἁμαρτωλὸς δὲ, Ó εὐσεθὺς 
μὲν, παράνομον δὲ xa διεφθαρµένον βίον αἱρούμε- 
νος * λοιμὸς δὲ, ὁ uh µόνον αὐτὸς ἁμαρτωλὸ»ς, ἀλλὰ 
xaY ἄλλους διαφθείρων, χαὶ τῆς νόσου ταύτης µετα- 
διδούς΄ µαχαρίξει τὸν xaX τοὺς τρεῖς ἀποφυγόντα, 
xai μήτε τῆς τοῖς ἀσεθέσι βουλῆς χατὰ τοῦ ὄντος 
Θεοῦ χοινῳνήσαντα, pró' ὅσον ἓν παρέδφ' τοῦτο 
γὰρ οἶμαι τὴν πορείαν ἐνταῦθα σηµαίΐνειν ᾽ µήτε 
τοῖς ἁμαρτωλοϊς τῆς ἐπὶ τοῦ χαχοῦ στάσεως, εἰ καί 
πως αυναρπαγτίη, µήτε τοῖς λοιμοῖς τῖς iv τῷ 
τοιούτῳ πάθει µονιμότητος (17) * τοῦτο γὰρ fj ἑν xa- 
θέδρᾳ βούλεται, "Ἔστι δὲ xa ἄλλω', βουλὴν μὲν 
ἀσεθῶν τὸ συνέδριον αὐτῶν ὑπολαμθάνειν, ὡς ὁ 
᾽Αχύλας xai ὁ θεοδοτίων ἠἡρμήνευσαν * ὁδὺν δὲ 
ἁμαρτωλῶν, τὸν διάθολον’ ὁ γὰρ μὴ στὰς ἐν αὑτῶ, 
πρὸς Κύριον Ἶξει, τὸν εἰπόντα. Εγώ εἰμ, ἡ ὁδὸς, 
δι fic βαδίζουσιν εἰς ἀρετὴν οἱ ἄνθρωποι * χαθέδραν 
δὲ, τὴν διδασχαλίαν τῶν πονηρῶν. Ἐπειδὴ δὲ οὑκ 
ἀπόχρτ εἰς ἀρετῆς τελείωσιν fj τῖς χαχίας φυγή; 
"Εκκ.ιγον γὰρ, qnoi, ἀπὸ xaxov, xal zo(nc;r 
áya0ó0y * xaX ὁ Ἡσαῖας * Παύσασθε ἀπὸ τῶν πο- 
φηριῶν ὑμῶν, μάθετε χα.ὸν ποιεῖν' µάλα εἰχότως 
ἐπήγαγεν * 


torum, dzemonem. Nam qui in demone non steterit, ad Christum. veniet, qui dixit 9, Ego sum via: 
qua nimirum liomines ad virtutem perveniunt. ]tem cathedram pestilentie pro doctrina non sana; 
sed quoniam ad perfectionem virtutis consequendam , non satis est fugere a ma'o, Declina ** 


enim, inquit, a malo et fuc bonum ; et Isaias *' ; 
idcirco valde consequenter adjunxit : 


VEns. 2. Sed ín lege Domini voluntas ejus εἰ in C 


«ege ejus meditabitur die ac nocle. Beatus, | inquit, 
ille qui non modo conimeinoratis vRiis non. com- 
inunicavit, sed legi eam divine suam conjunxit 
voluntatem, eadem volens, qux? jubet lex. Hoc unum 
perpetuo meditatur, eaque meditatione vitam ac 
conversationem moderator, et dirigit. Hoc enim 
illud est, quod per Moysein olim nobis Deus man- 
davit dicens ?* : ΕΙ erunt verba hujus legis semper 
in ore (uo, et mediraberis ea, s dens, surgens, et cu- 
bans : et habebis ea in many (ua, eruntque. inimo- 
bilia ante oculos (105. Deinde qui fructus indeoria- 
tur ostendit. 


Vzgns. 5. Et erit tanquam lignum, quod plantatum 
est secus decursus aquarum, quod. [ructum. suum 
dubit in tempore suo, el [olium ejus non defluet, ct 
omnia quecunque [aciet prosperabuntur. Qui. ita se 
se habet, ut diximus, is instar arhoris plantatus, 
juxta fluenta eloquiorum Uei atque illorum doctrina 


* Joan, xiv, 6. 26 Psal. xxxvi, 97. 21 lea. i, 47. 


Cessate ab. iniquitatibus vestris, et discite bona facere : 


Α.14 4 iv τῷ νόμῳ Κυρίου τὸ 061nya αὐτοῦ, 
xal àv τῷ νόμῳ αὐτοῦ με.ετήσει ἡμέρας καὶ γυ- 
xróc. Μακάριος, φησὶν, ὃς οὐ µόνον οὐδενὶ τῶν 
προειρηµένων ἑἐχοινώνησεν, ἁλλὰ xal ἐν τῷ νόμμ 
Κυρίου τὸ οἰχεῖον θέλημα συνήρµοσε, ταῦτα θέλων, 
ἅπερ ἐχεῖνος ὑπαγορεύξι, xoi τοῦτο διὰ παντὸς 
ἐμμελστῶν, εἰς τὸν ἑαυτοῦ βίον ἐντεῦθεν ῥυθμίζων. 
Οὕτω γὰρ xat ὁ θεὸς διὰ Μωσέως ἐνομοθέτει, λὲ- 
γων Καὶ ἔσται τὰ ῥήματα τοῦ νόµου τούτου διὰ 
παν τὺς ἐν τῷ στόµατί cov, καὶ μεετήσεις ἐν' 
αὐτῷ, καθήµεγος, xal ἀγιστάμεγυς, καὶ κοιταζό- 
µενος, xal ἁπαρτίσεις κατὰ τῆς χειρός σου, καὶ 
ἔσται ἁσά.ϊευτα πρὸ ὀφβα.]μῶν σου. Eia δείχνυσι 
τὸν ἐκεῖθεν quóusvov καρπὀν. 

Καὶ ἔσται ὡς τὸ ξύ.ον τὸ πεφυτευµένο» παρὰ 


D τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων, ὃ τὸν καρπὸὺν αὐτοῦ 


δώσει ἐγ' χαιρῷ αὐτοῦ ' καὶ τὸ goAAor αὐτοῦ ovx 
ἀποῤῥυήσετα,, xal πάντα ὅσα ἂν ποιῇ, xatsv- 
οδωθήσεται. 'O γὸρ οὕτως ἔχων, olo) παραπεφυ- 
τευμένος τοῖς τῶν θείων λογίων νεύμασι, χαὶ διὰ 


9! Deut, vt, 7. 


Varie lectiones. 


(16) Adde βουλὴν, ut in codice suo legit οἱ Lati- 
nus interpres, 


(17) Grzca verba ita sonant : Jd enim sibi volunt 
verba in catl;edra. 


11 COMMENT, IN PSALMOS. 18 
τῆς διδασχαλίας αὐτῶν ἀρδύμενος, θάλλει καὶ προ- A perpetuo irrigatus, gerrainabit, fructumque (ipsas 


κόπτει, δίχην δένδρου παραπεφνυτευµένου tol; τῶν 
ἑδάτων ῥεύμασι, xaprby μὲν τὰς ἀρετὰς φέρων tv 
παιρῷ τῷ προσήχοντι, οὐκ ἀποδάλλων δὲ τὰ φύλλα, 
δηλαδὴ τὴν σκέπουσαν xal συντηροῦσαν αὐτὰς τα- 
πεινοφροσύνην. Ἡ χαρπὺν μὲν ὑποληπτέον τὺν ἀπὸ 
τῶν πόνων συλλεγόμενον πνευματικὸν πλοῦτον, 
φύλλα δὲ τὴν ἐπιθόλπουσαν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας fi 
οὐδένα χαιρὺν ἀφίστανται, «tv αἴσθησιν τῶν ἀλγηδό- 
νων ἀφαιρουμένης. Ἐἰχότως δὲ τὰ θεῖα λόγια Όδατιν 
ἀπείχασεν, διὰ τὸ ποτίζειν xoi πιαίνειν τὰς Ψυχὰς, 
ὥς ἐχεῖνα τὰ quópcva. Οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς τὴν ol- 
χείαν διδασχαλίαν ἐχάλεσεν. EU τις διΨᾷ, λέγων, 
ἐρχέσθω αρός µε, xal πιγέτω" xal * Ὁ πιστεύων 
εἰς ἐμὲ, ὕδατος ζῶντος ποταμοὶ ῥεύσουσι &x τῆς 
χοιϊίας αὐτοῦ ' xal* Ὃς δ᾽ ἂν απίῃ ἐκ rov ὕδατος 
οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὗ μὴ δι/ήσει εἰς τὸν αἰώνα. 
Τῷ δὲ τοιούτῳ ἀνδρὶ χαὶ ὁ θεὸς συνερχεῖ * πρὸς 
πάντα. Παρὰ Κυρίου γὰρ, φησὶ, τὰ διαθήµατα αὖ- 
φοῦ, χατενθύνεται, xat τὴν ὁδν αὐτοῦ θελήσει αφό- 
δρα. Καὶ ὁ Απόστολος δὲ λέχει πάλιν. Τοῖς ἆγα- 
πῶσι τὸν θΘεὸν πάντα συγεργεῖ sic τὸ ἀγαθόν. 
Τὸ δὲ, πάντα, πρόσχειται' μετὰ ἀκριθείας' ὁ γὰρ 
εἰς τοῦτο φθάσας, οὐδέποτέ τι χαχὸν ποιῆσαι θελἠ- 
cst * δὺ xal εὐοδοῦται bv. πᾶσι παρὰ θεοῦ. Οὕτω 
διὰ τῶν ἀγαθῶν προτρέφας εἰς ἀρετὴν, xal διὰ 
πὼν ἑναντίων ἀλείφὲι τοὺς ἀθλητὰς ἓν τῷ εἰπεῖν ' 


Oy οὕτως οἱ ἀσεδεῖς, οὐχ οὕεως. Τουτέστιν, 
οὑχ ὦ, ὁ προειρηµένος ἀνῆρ θάλλουσι xal χαρποφο- 
ροῦσι, xai τῶν ἄλλων ἁπολαύσουσιν ἀγαθῶν. Au 
6k τοῦ διπλασιασμοῦ τὴν ἁπαγόρευσιν ἐθεβαίω- 
0:v. 


'A.L1à ὡσεὶ yvovc, ὃν ἑχρίπτει ὁ ἄνεμιος dzó 
προσώπου εῆς Τῆς. ὍὭσπερ ὁ ἄνεμος προσπεσὼν, 
ῥᾷον μεταφέρει τὸν χοῦν xal διασκεδάνννσιν, οὕτω 
καὶ τοὺς ἀσεθεῖς οἱ ἀντιπνέοντες δαίμονες. Ἡρόσω- 
«ov δὲ τῆς Υῆ:, τὸ φαινόµενον αὐτῆς νοητέον. Τὸ 
αὐτὸ δὲ xal νῶτα, διὰ τὸ βαστάξειν τὰ Em αὐτῆς 
σύµατα * χαθάπερ xal χόλπος, tb ταύτης βάθος. 
᾿Ασεδεῖς δὲ ἐνταῦθα πάντας ὀνομάζει τοὺς ἄνω ῥη- 
θέντας, χοινωσάµενος τὸ πρόσρηµα, Νοοΐντο δ᾽ ἂν 
ἀσεθεῖς καὶ οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ μὴ σεθόµενοι τὸν Ylov, 
οἵ διεσχορπἰσθησαν, τοῦ κηρύγματος τῶν ἱερῶν 
ἁποστόλων πνεὐσαντὀς. 


A τοῦτο obx ἀναστήσονται ἀσεθεῖς ἐν κρίσει.. 
"Ope. τοῦ θείου Πνεύματος τὴν ἀχρίδειαν * οὐχ εἶπεν 
ἁπλῶς, Οὐχ ἁναστήσονται, ἀλλὰ καὶ τὸ, "Ev xpl- 
σ8ι, προσέθηχεν. Αναστήσονται μὲν Υὰρ xal οὗτο:, 
ἀλλὰ οὐχ ἵνα χριθῶσι ' πῶς γὰρ (18) οἴγε αὐτῷ χατά- 
xpitot ; ΄'Ο}ὰρ μὴ πιστεύων εἰς ἐμὲ, φησὶν, ἤδη 
χέκριται ' à ἵνα τιμωρηθῶσι. Παρατηρητέου δὲ 


nempe virtutes) opportuno ferens tempore, folia 
non dimittet : lioc est. humilitatem nen deponet, 
quz: virtutes omnes, non secus ac proprios fru- 
ctus protegit atque conservat. Vel aliter, per fru- 
ctum intelligere possumus uuiversas illae divitias 
qus de spiritualibus laboribus cengregantar: οἱ 
per folia, virescentem £pem salutis ;: quz cum nun- 
quam deficiat, omnium dolorum sensum tollit, 
Merito autem divina cloquia aquis comparavit, cum 


' pon minus anime illis irrigentur atque impiu- 


guentur, quam aquis plantze : unde et Christus do- 
ctrinam suam appellavit, dicens: ** Si quis sitit, 
veniat ad me et bibat: el quicredit in. me, flumina 
viventis aquae fluent de ventre ejus *. et qui biberit 
de aqua, quam ego dabo ei, non sitiet 1n. elernum. 
Hujuscemodi igitur viro, Deus cooperatur in ompi- 
bus : A Domino euim gressus cjus dirigentur, et 
viaw ejus volet valde. Ipse etiam Apostolus : ** Di. 
ligentibus. Deum, inquit, omnia cooperaniur in bo» 
gym. Diefio efiam, omnia, bic non otiose jacet, 
Nem qui ad hunc usque virtutis cumulum perve- 
nerit, malum amplius aliquid facere nusquam sus- 
tinebit : qua ratione a Deo in omnibus prosperae 
bitur : verum cum per bona ad virtutem superiori- 
bus exhortatus sit, deinceps, quasl virtutis a!hle- 
tam, oleo inungit, dum ex contrariis munit, di» 
cens ; 

Ves. Φ. Non sic impii, non sic. Non. ita florent 
impii, inquit, nec germinant aut. fructum | ferunt, 
nec tantis fruuntur bonis, quantis vir ille quem 
beatum diximus : et dum negationem repetit, quod 
negatum est mayis confirmat. [Quomodo autem i]- 
lis agendum sit subjicit.] 

Sed lanquam pulvis quem projicit ventus a facie 
lerr&. Quemadinodum irruentes venti, facile pul. 
verem transferunt αἱ dispergunt, ita et adversarii 
daiwones impios quosque facile dissipabunt. Per 
faciem vero terre, ejus superliciem intellige: quam 
terras humeros ctiam appellant, eo quod ferat ac 
sustineat corpora omnia qua in ea sunt : sicuti ct 
lerr:e sinum eam partem dicunt, quz in ea magis 
profunda. ]mpios vero communicato nomine hic 
eos omnes appellat, quos superius triplici ordine 


D disiugui a Propheta docuimus, Possumus etiam 


per impios, Jud:eos intelligere, qui Filium nou ado 
rant, el spiritu praedicationis sanctorum apostolo» 
rum per totum orbem dispersi sunt. 

VgRs. 5. ldeo non resurgent. impii in judicio. 
Vide exquisitum sancti Spiritus loquendi modum ; 
non simpliciter dixit, Non resurgent : sed apposuit, 
Ja judicio. Resurgent quippe et impli, non ut judi- 
centur, utpote qui jam condemnati suut : *! Qui non 
credit in me, inquit, jam judicatus est : sed ut sup» 
pliciis plectantur. Observandum est autem, quod 


9 Joan. vii, 57, 58. 9 Rom. viis, 28. *! Joan. tí, 18. 


Yarie lectiones. 
(18, Gracasic : Qui enim hoc fiat ? cum jam condemnqti sint, 


19 


«um Moyses de resurrectione nihil 
Tsste tradiderit, primus omnium David eam. aper: 
tius nos doccre incepit. 

Negue yeccatores iu consilio justorum. Pecccato- 
res hoc in loco appellat cos, qui impii quidem nou 
sunt, sed perversis moribus scatent : qui judica- 
buntur soli, ct condemnati, procul a justis relega- 
buntur. Consilium. autem Aquila ct Tbeodotion hic, 
justorum congregationem iuterpzetati sunt : verum 
justos Scriptura appellare solet non 608 tantum, 


EUTHYMHII ZIGABENI 


uobis mani- A ὅτι, μηδὲν τοῦ Μωσέως πὲρὶ ἀναστάσεως εἰπόντο:, 


αυ] τα propria ac peculiari justitize virtute. exerci- - 


cati suni, sed omues sanctos generaliter, tanquam 
justificatos a Deo. 

Vens. 6. Quoniam novit Dominus viam justorum. 
Docet neminem posse Deum latere. Etenim vias 
quidem justoruu novit, alibi etiam ait ** : Novit Do- 
minus vias immaculatorum : item alibi * : Novit Do- 
minus eos qui sui sunt: nam. cun [ut.| alibi dixi. ] 
jpsesit via, necesse est ut omnes videat qui pcr 
ipsum, id est per mandata ejus incedunt : peccato- 
105 Vero quauquam nou winus noverit quaui ju- 
5105 tainen veiuti cognitione sua indignos igno- 
rore simulat. llac. ratione. cum peccasset. Adam, 
interrogavit ubi essel 5 : quod observavit etiam in 
Cain, et in multis aliis. 

Ft iter impiorum peribit, Virtutes justorum. per- 
manent, vetuti coru divitig quadam ae coroxa : 
perversa autem impiorum scelera atque actiones 
delebuntur atque inanes reddentar, actiones enim, 
itineris nomine, iterum expressit. [Iuic autem di- 
cio illud Apostoli consimile est  ; Si cujus opus 
crserit, detrimentum patietur, 


PSALMUS ΙΙ. 


Secundus etiam psalmus apud Hebrzos iuscri- 
ptione prorsus caret et titulo : qui przedicit autem 
eorum insidias qui Dominum occiderunt : voca- 
tionem etiam gentium εἰ Judzorum  perditio- 
nem. 

Vins. 1,2. (Quare insurrezerunt gentes, et populi me- 
ditati sunl inania ; as'iterunt reges terre, et principes 
convenerunt in unum ? Propheticis oculis furorem 
ac rabiem. eorum  perspiciens beatus David, cum 
lamentaiione quadam ac fletu seimonem inchoat : 
Heu me, inquit, cur tanto cmn. furore tumultuati 
sunt? cur cuncta. perturbarunt, ac tam grandia 
arroganles. pra:-umpserunt facinora? [ia enim si- 
guificare aiunt. verbum, insurrezerunt, ii, qui ex 
Hebraica in Gr:cam linguam. converterunt : per 
gentes vero, Romanos milites intellige, qui cum 
Pilato eranL : et. per populos Judaeos, qui cum 
Anna et Caiplia : per reges ct principes, llerolem 
et l'ilatum, ut Actus spostolorum declarant : quo- 
rum alter rex erat, et alter princeps. Quod si plu- 
rali numero dictiones a Propheta prolatie suut, 
j'x!a Hebraice lingue consuetudinem id factum 


'* Psal, xxxvi, 19. 9 E Tim. in, 19. 


60 


πρώτος ó Δαθ:ὃ ἐδίδοξεν περὶ ταύτης. 


Οὐδὲ ἁμαρτω.]οὶ ἐν BovAj δικαίων. Ἅμαρτω- 
λοὺς, τό Ys νῦν ἔχου, κοινῶς χαλεῖ τοὺς ph ἀσεθεῖς 
μὲν, ἄλλως ὃξ διεφθαρµένους xal φαύλους, οἵτινες 
χριθήσονται μόνοι, xaX πάῤῥω τῶν διχαίω» ἀποπεμ- 
φθήσοντα!. DovAiv γὰρ ὁ Αχύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων 
τὴν cvrayoyi τῶν δικαίων ἑρμήνευσαν. Δικλίους 
δὲ καλεῖν ἔθος τῇ θείᾳ Πὶραφῇ, 02 µόνον τοὺς «t» ἰδι- 
xh" ἀρετῆν τῆς δικα.οσύνης ἀδχίσαντας, ἆλλὰ xal 
χαθόιου πάντας τοὺς ἆγ-ους, ὡς ὃ:δικαιωμµένους ὑπὸ 
θεοῦ, 

"Οτι γιγὠσχει Κύριος ὁδὸν δικαίων. Δείχνυσιν, 
ὡς οὐδεὶς λανθάνει Ocóv* καὶ γὰρ τὰς μὲν ἐδοὺς 


B τῶν δικαίων οἶδὲν: Γινώσκει Υὰρ, φησι, Κύριος 


Ü 


*5 Gcn. ii, 9; iv, 9. 


τὰς ὁδοὺς τῶν ἁμώμων: xai πάλιν: "Eyvo Ko- 
ριος τοὺς Órrac αὐτοῦ ^ ἐπεὶ χαὶ αὐτὸς εἶπεν, 
yo eju ἡ ὁδός * καὶ olós τοὺς διὰ αὐτοῦ βαδί- 
ζοντας, ἤτοι τῶν αὐτοῦ προσταγµάτων * τὰ χαχὰ 
δὲ (19), ὡς ἀνάξια τῆς Exs(vnu γνώσεως, ἀγνοεῖν 
προσποιεῖται. OU χάριν καὶ ἡμαρτηκύτος ἸΑδὰμ 
πυνθάνεται, πιῦ ἐστι. Τοῦτο δὲ καὶ ἐπὶ Κάῑν, xai 
ἐπὶ ἄλλων πεποίτχὲ πιλλῶν. 


Kal ὀδὺς ἀσεζῶν ἁπο.εῖται. Τῶν μὲν γὰρ &- 
καΐων αἱ ἀρεταὶ µένουσιν, ὡς πλοῦτος αὐτῶν xai 
στέφανος᾽ τῶν δὲ φαύλων ἡ πρᾶξις καὶ ἡ πονηρίσ, 
ἅπερ ὁδὸν ὠνόμασε νῦν, ἀφανίξονται xal ἀνενέργτ- 
τοι γίνονται, Τούτῳ δὲ xal τὸ ἁποστολικὸν ἔοιχεν 
ῥητόν’ Et τινος τὸ ἔργον καταχαήσεται, ζημιωθή- 
σεται. 


ῬΑΛΜΟΣ B. 


. Ὅ δεύτερος ψολμὸς ἀνεπίγραφος xai οὗτος rap' 
"E6palot;* προαγορεύει &b τὴν χατὰ τοῦ Σωτῖρος 
τῶν ἀνελόντων ἐπιθουλήν: εἶτα xa χλῆσιν ἐθνῶ», 
xaX Ἰουδαίων ἀπώλειχν. 


"Ira τί ézpóatar ἔθνῃ, xa. Aacl ἐμεέτησαν 
κεγὰ, παρἐστησαν οἱ βασ͵Λεῖς τῆς γῆς, xal οἱ 
ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτό ; Toig προρη- 
τιχοῖς ὀφθαλμοὶῖς ἑρῶν αὐτῶν thv λύτταν ὁ Δαθ.δ, 
σ(ετλιαστικῶς xal θρηνητικῶς προάγει τὸν λόγον * 
ὅτι, Φεῦ ! διατί τοτοῦτον μανέντες ἐθορύθησαν, xal 
πάντα ἐχίνησαν, zoi Ἡλαξονεύσαντο; Ταυτα γὰρ 
ongalvew τὸ, ἐρύαξαν., ol τὸ Ἑθ[αϊχὸν ἑἐξελληνί- 
cavis λέγουσιν. "Έθνη μὲν οὖν, οἱ ἀμφὶ τὸν Π.- 
λάτον Ῥωμαῖοι στρατιῶται" λαοὶ δὲ, οἱ ἀμφὶ thv 
΄Ανναν xal Καϊάραν Ἰουδαῖοι: βασιλεῖς δὲ, 'Heo- 
δης * ἄρχοντες δὲ, Πιλάτος. Οὕτω T-.0 xai tv τῇ B:- 
620 τῶν Πράξεων ἱστόρηται. Τὸ βασι.εῖς δὲ xal 
ol ἄρχοντες πληθυντικῶς εἴρηται, χατὰ την τῆς 
Ἑδθραϊΐδος δ.αλέχτου συνήθειαν, πληθυντιχοί: ἀντὶ 
ἐνιχῶν χρωµένης * 7| xax βᾳθυτἐραν ἐπιθολήν * μετὰ 
μὲν Yàp τοῦ βασιλέως ᾿Ηρώδου ὠπλίζετο xal ὁ βα- 


9, | Cor. in, 15. 


Varie lectiones. 
(19) Vel, ut Grzca sonant : Mala vero, tanquam cognitigre sua prorsus indigna, ignorare se simult. 


81 €OMMENT. IN PSALMOS. δὲ 


σιλεὺς τῖς ἁμαρτίχς διάδολος' μετὰ δὲ τοῦ ἄρχον- A est: quie plurali numero sype utitur pro singulari, 


τος Π.λάτου, χαὶ αἱ àpyaY xa ἐξουσίαι τῶν δαιμόνων, 
πρὸς dc ἡμῖν ἡ xd.ln, κατὰ τὸν θεῖον ᾿Απόστολον. 
"Ex δύο γὰρ Φφύσεων ὄντος τοῦ Χριστοῦ, ἀοράτου 
xai ὁρατῆς, διπλοὺς ἣν καὶ ὁ πόλεμος ἐξ ἀοράτων 
πολε,κίων καὶ ὁρατῶν. Κεν ὰ δὲ ἐμε.]ἐτησαν, ἀντὶ τοῦ" 
Μότιν ἑσπούδασαν, ὁμονοῄσαντες Ex µέσου τοῦτον 
πο͵;σαθαι. Ανέστη γὰρ, καὶ (ij εἰς aiova;. Καὶ 
πρὸς μόνους δὲ Ιουδαίους ὁ λόγος, ὅτι µάτην ἐμξ- 
λέτησαν τὸν Γραφὴν», uh συνιέντες, ὅτι περὶ αὑτοῦ 
xitjYysos. 
dum arbitrarentur. posse se illum e medio tollere, 
h;ec verba adversus solos dici Jud:eos, 
me !itali suut : cu: non intel'exerint quanta in ea 
Κπτὰ τοῦ Kvp'ov xal κατὰ Ἀριστοῦ αὐτοὶ". 
Ἐφρύαξαν, xaX παρέστησαν, χαὶ συνἠχθησαν χατὰ 
τοῦ Πατρὸς οὐχ ἧττον, xat χατὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, 
ὃ, αὐτὸς ἔ[ρισεν εἰς βασιλέα πάντων ἑθνῶν, δοὺς 
αὐτῷ ταῦτα χλτρονομἰαν. Ὅ YXo χάτὰ τοῦ Υἱοῦ 
πόλεμος xai πρὺς τὸν Πατέρα διαθαίνει, Κύ- 
ριον μὲν ὑποληπτέον τὸν Πατέρα ' Χριστὸν ἐξ, τὸν 
Yiày αὐτοῦ, χατὰ τὴν ῥηθεῖσαν ἐξήγησιν. Αὐτὸς Υὰρ 
τοῦτον κατέστησε βασ.λέα ἐπ᾽ αὐτοὺς, κατὰ τὸν τῆς 
οἰχονόμίας λόγον. El δὲ χατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτῶν 
εἴποιμεν, ὡς πολλὰ τῶν ἀντ'γράφων ἔχει, Σχτενοῦ- 
μεν κατὰ πάντων, xai Ἱουδαίω», χαὶ ἐθνῶν, να) 
δαιμόνων. Τούτῳ γὰρ πᾶν γόνυ κἀμύειἔπουρα- 
víor, καὶ ἑπιγείω», καὶ καταχθυνίων. 


Διάνα Ίμα. Περὶ τούτου σαφῶς ἓν τῷ προοιµίῳ 
διελάδοµεν. 
Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὑτῶν, καὶ ἁπεῤ- 


qui resurrexit el vivi in azternum. 
qui sacre Scripture studiis incumbentes, in caseum cain 
de Christo predicantur. 


vel juxta altiorem quemdam sensum, alia fortassis 
ratione, quia simul cuim llerode rege, adversus 
Christum, alius peccati rex diabolus armatus cst, 
ei cum Pilato principe, multi principes, demon" 
nin:irum potestates : adversus quas (ut docct. Apo- 
stolus **) nobis lucta est et certamen, Nam cum cx 
duplici constaret Cliristus natura, visibili scilicet 
et invisibili, duplex etiam certamen, invisibilium, 
inquam, et visibilium inimicorum sustinuit. Medi- 
tatos vero inania dicit, pro Frustra conati sunt, 
Possunt cti:u 


Adversus Dominum et adversus Christum ejus. lu- 
surrexerunt, inquit, astiterunt, et congregati sut, 
non minus adversus Patrem, quam adversus Fi- 


p !ium : Filium, inquam, quem Pater in gentium re. 


gem unxerat; eas enim in hizreditatem illi dederat. 
Dell: quippe, quod adversus Filium ab illis 
gestum est, pervenit etiam ad Ptrein. Pro Domino 
igitur Patrein, et pro Christo Filium, hoc in loco 
intelligamus. Etenim Pater ipse divina disp.ensa- 
ionis ratione regem eum coustituit Quod si, ut in 
nultis exemplaribus, in plurali numero leganius, 
adversus Christum. eorum, relatio illa extendenda 
erit, tam ad Judzos omnes, quam ad gentes, et ad 
ipsos etiam d:xmones, quoniam illi " Omne geiu 
flectitur coelestium, terrestrium, et infernorum. 

Diapsalma. Quid sit diapsalma abunde diximus 
in procemio, 

Vens. 5. Dirumpamus viucula eorum et projiciamus. 


ῥίψωμε» ἁἀρ' ἡμῶν τὺν ζυγὸν αὐτῶν. Ταῦτα ἢ C anobis jugum ipsorum. Verba hzc dicta sunt veluti 


ἀπὸ τοῦ ἁγίωυ Πνεύματος ἐγχελευομένου τοῖς ἐσο- 
µένοις πιζτοῖς ἀποστῆναι xal τῶν εἰδωλολατρούντων 
Ῥωμαίων, xai τῶν ἀσυνέτων Ἰουδαίων * χἀχείνων 
μὲν, τοὺς πξεριχειμένους διαῤῥηξδαι τῆς δουλείας 
δεσμούς ' τούτων δὲ, ἀποῤῥίφαι τὸν ἐπιχεῖμενον τοῦ 
νήµου ζυχγὸν, ὣς βαρὺν καὶ ἀποχτένοντα * ἑλέσθαι 
δὲ τὸν τοῦ Χριστοῦ, ἑλαφρὸν χαὶ ζωογονοῦντα. "H ὡς 
ἀπὸ τῶν φονευτῶν τοῦ Σωτῆρος, μονονουχὶ ταντα 
εἰρηχότων, xal δι &v ἕπραττον, xai δι ὧν ἔλεγον, 
xai ἀφηνιασάντων, xal τῶν δεσμῶν τῆς δουλείας 
τοῦ Πατρ}λ:, καὶ τοῦ Yloo, χαὶ τοῦ ζυγοῦ τῆς ὑπο- 
ταγης, οἷς ἐνείχοντο χατὰ τὴν ἀχολουθίαν τῆς 
Qoo. 

'O κατοιχῶν ἐν obpavoic ἐκγε.λάσεται αὑτοὺς, 
να) ὁ Κύριος ἑχμυκτηριεῖ αὐτούς. Λὐτοὶ o! xao 
252109 βλασφημούμενοε, Ó τε χατοικῶν Ev οὐρανοῖς 
Hattp, xaX Υἱὸς ὁ Κύριος πάντων, χατὰ τὸν λόγον 
τῆς θεότητος, λίαν γελάτονται, xax ἐχμυχτηριοῦσιν 
αὐτοῦς. Ἐπίτασιν γὰρ ἐμφαίνει fj πρόθεσις, xat δι:- 
λέγξουσιν ἀνοήτους, ὡς ἀνηνύτοις ἐπιχειρήσαντας, 
ὅτι τε θανατῶσαι την ζωὴν προσεδύχησαν, καὶ ὅτι 
Ῥωμαῖοι μὲν ἀντ. 0:02 δαίµονας εἴλοντο) Ἰου- 
δαῖοι δὲ, ἀντὶ ἀληθείας σχ.ἀν. 


** Philipp. 1, 99. " Philipp. i, 19. 


ex persona sancti Spiritus, Jubentis posteris fideli- 
bus ut ab idololatris Ro:wanis atque ab imprudenti- 
bus Jud:wis discedant : et illorum quidem servitutis 
vincula. dirumpant, quibus detinebantur : horum 
vero jugum, quo propter legem gravabantur excu- 
tian! , veluti onerosum ac mortiferum ; et. vice 
ilius leve ac vivificum Christi jugum sumant. 
Quanquam et alio inodo intelligi possunt, ut dicta 
videantur, ex eorum persona, qui Christum occi- 
derunt : qui et re ipsa, et verbis, servitutis vincula 
ac suljectionis jugum  reeusarunt : quibus, ipso- 
etianr jure naturz, tam Filio quam Patri devincti- 
erant, 

Ὕεας. 4. Qui habilat in colis irridebit eos, et Do- 
minus subsannabit eos. li igitur qui à. praedictis 
b'ssphemantur, Pater. nimirum qui in coe!is habi- 
tat et Filius qui divinitatis ratione omnium Dominus 
dicitur, deridebunt et subsannabunt eos : intensice 
nem enim innuit praepositio, convincentque fatuos 
eos fuisse, quod inania atque impossibilia conati 
sint, et speraverint ipsum Dominum, quinimo vitam. 
ipsam, morte afficere : quodque Romani, dienionas 
potius quam Deum, et Judei, umbram p:tius quam, 
veritatem, elegerint. 





8) EUTIYMII ZIGABENI 81 


VrgRs. 5. Tunc. [oquetur ad eos in ira sua. Tunc A 


Intellige locutum ad eos Dominum fuisse, quando 
Judeos palam redarguit, et perventura in eos 
mala przdizit : quando inter caetera dixisse le- 
gimus '* : Yu vobis, Scribe et Pharismi hypo- 
crite, * quia auferetur a vobis regnum Dei, etc. . 
Et in furore suo conturbabit eos. Ob summam 
iorum pravitatem Propheta indignatus, futuras 
eis annuntiat calamitates, perturbationemque et 
suspicionem cis plurimam hnponit, [redarguente 
gutem eos Domino] quem prophetam arbitrabantur, 
par est multos fuisse perterritos. Alij vero dicunt 
his verbis significari calamitates, qux ex futura 
Romanorum obsidione eis impendebant. Possunt 
etiam de futuro judicio intelligi, quando tanti 
criminis rei, a Deo condemnati, perpetuis penis 
subjicientur. Ira autem et furor (quem, ut Grace 
dictionis θυμὸς verior significatio postulat, indi- 
gnationeni, seu potius excandescentiam quis dise- 


Τότε .Ία.1ήσει πρὸς αὐτοὺς £r ἁργῃ avtov. Ὅτε 
δηλαδη φανερῶς Ίλεγχε τοὺς Ἰουδαίους, χαὶ τὰ 
Χχταληχόµενα τούτους χαχὰ Άροξφήτευσε, λέγων 
ἄλλα τε πολλὰ, καὶ ὅτι Οὐαὶ ὑμῖν, Γραμματεῖς καὶ 
Φαρισαῖοι ὑποχριταὶ, ὅτι ἀρθήσεται dg! ὑμῶν ἡ 
βασιιεία τοῦ θεοῦ, xaX τὰ ἐξτς. 

Καὶ ἐν τῷ θυμῷ avrov ταράξει αὐτόούς. θυµο”- 
µενος Υὰρ ἐπὶ ταῖς πυντρίαις αὐτῶν, xal διὰ touto 
λέγων συμφορὰς μελλούσας, τἆραχον xai ὑποφίαν 
τούτοις ἑνετίθει: πολλοὶ yàp ὑπελάμθανον αὐτὸν 
προφήτην, Οἱ δέ qaot τάραχον tbv. ἐπιγενόμενον 
ὕστερον θόρυθον ix τῆς παρὰ τῶν Ῥωμαίων πο- 
λιορχίας. Νοοῖντο δ' ἂν ταῦτα τὰ ῥητὰ xaY περὶ τῆς 
με)λούσης κρίσεως, ὅτε χαταδιχάζων αὐτοὺς, ὑπο- 
6α)εῖ τιµωρίαις. "Opyh δὲ χαὶ θυμὸς ποτὲ μὲν 
ταὐτὸ σηµαίνουσι, ποτὲ δὲ διαφέρουσιν ' ὡς εἶναι (20) 
θυμὸν μετὰ τὴν χίνησιν τῆς ὀργΏς, παρὰ τοῦ θύει» 
xa ὁρμῷν ' ὀργὴν δὲ, παρὰ τοῦ ὀργᾷν xai σᾳύξειν 
thv σφθδρὰν xol ὀξεῖαν ζέσιν elg; ἄμυναν. 


rit) aliquando pro eodem ponuntur, aliquando ut diversa, ita ut excondescentia motus sit ad iram, 
et juxta etymologiam , excitationem et. motum signillcet : ira vero, juxta eamdem Graci nominis 
eiymologíiam velhementiorem ct concitatiorem ad vindictam denotet fervorem. 


Vgns. 6. Ego autem constitutus sum rex ab eo. 
Sermonem nunc facit ex Christi persona : prophe- 
tarum enim mos est et materias, el personas va- 
iare: utpote qui veluti organa quzdam atque 
instrumenta ab artifice suo moderata, ea loque- 
bantur, quz& sanctus illis Spiritus subministrabat. 
Annuntiat autem Cliristus regnum, quod sibi, ut 
lomini, a Patre traditum est, Data est enim, in- 
quit, mihi omnis potestas in catlo et in terra 39. 

Saper Sion montem sanctum ejus, praedicans pre- 
ceptmn ejus. Α monte qui dicitur Sion totam Ju- 
dam significavit, et sensus talis est : Ego rex 
constitutus sum ut doceam evangelica mandata, 
preceptum. Domini appellans baec mandata : ut 
inam atqua eamdem esse sibi cum Patre volunta- 
tem. ostenderes : Α me ipso enim, inquit *!, nihil 
locutus sum, sed qurcunque audio α Patre meo. 


Vgn$. 7. Dominus dizit ad me: Filius meus es tu. 
]lec verba propter zternan ac divinam generatio- 
nem dicta sunt. 

Ego hodie genui te. Hzc propter carnis dispensa- 
tionem. Quod vero ait, hodie, intellige ut ad di- 
stincttonem aeternitatis sit dictum , ut tempus 
signaret, hoc est, In his temporibus. Genui autem 
posuit pre creavi. Pater namque creaturarum om- 
nium Deus dieitur ut earum formator et faetor. 

VEns. 8. Posiula a me etdabo tibi gentes heredi- 
latem (uam. Cui Christus quod ad carnem ejus 
pertinebat ex Judiorum esset cognatione, et in 
propria ideo venisset, ut cognatos doceret, a suis 


Ἐγὼ δὲ χατεστάβην βασιλεὺς ὑπ αὐτοῦ. Too 
λοιποῦ προσώπῳ τοῦ Χριστοῦ ποιεῖται τὸν λόγον" 
τοιοῦτον γὰρ ἡ προφητεία ' π,τὲ μὲν ὑπὲρ τούτου, 
ποτὲ δὲ ὑπὲρ ἐχείνου λέγειν καὶ μεταπηδᾷν, ὡς εἶναι: 
ὅτλον ὅτι, χαθάπερ ὅ,γανον, ἅπερ ἐνηχοῦντο παρὰ 
τοῦ Πνεύματος, ἐπεφθέγγοντο. Ἡροαναφωνεῖ δὲ 
thv βασιλείαν, fiy ἔλαθεν παρὰ τοῦ Πατρὸς, ὡς ἄν- 
θρωπος) Ἑδύθη µοι Υὰρ, «noi, πᾶσα ἑξουσία 


C ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ γῆς. 


Ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ διαγγέ-ὶ.λων tó 
πρόσταγμα Κυρίον. ᾽Απὺ τοῦ ὅρους τοῦ χαλουµέ- 
νου Σιὼν τὴν ἅλην Ἰουδαῖαν ἑδήλωσεν, 'O δὲ νους 
τοῦ ῥητοῦ τθιοῦτόν ἐστιν, ὅτι Κατέστην βασιλεὺς , 
διδάσχων τὰς εὐαγγελιχὰς ἐντολὰς, xatÀ τὸ ὄρος 
Σιὼν, ἤτοι ἓν Ἱερουσάλήμ. Πρόσταγμα δὲ Κυρίου 
τὰς ἐντολὰς ταύτας ἑκάλεσε, δειχνὺς ἓν θέληµα 
ἑαυτοῦ τε xax τοῦ Πατρός. Απ΄ ἐἑμαυτοῦ yàp, qnot, 
α.1ῶ οὐδέν' ἀλ. ὅσα ἂν ἁχκούσω παρὰ τοῦ Πα- 
τρός. 

Κύριος εἶπε πρός µε' Ylóc µου εἶ σύ. Τοῦτο 
διὰ τὴν προαχιώνιον γέννησιν. 


Ἑγὼ σήμερον γεγένγηκά σε. Τοῦτο διὰ τὴν Ev- 
σαρχον οἰχονομίαν. Καὶ τὸ μὲν σήμερον, ἀντὶ τοῦ 
χρονιχῶς ἐν τοῖς παροῦσι χαιροῖς τὸ δὲ )εγένγηκα, 
ἀντὶ τοῦ ἕκτισα (21) ' Πατηρ γὰρ ὁ θεὸς λέγεται, 
καὶ τῶν χτιστῶν ὁ πλάστης xai ποιητές, 


Αἴτησαι παρ) ἐμοῦ, xul δώσω σοι ἔθνη τὴν 
κ.1ηρονοιιίαν σου. Ἐπειδῃ κατὰ σάρχα συγγενὴς 
ὢν τῶν Ἰουδαίων, Ίλθεν εἰς. τὰ ἴδια διδάσκων, ol 
δὲ χαὶ αὐτὸν ἀπεθάλλοντο εἰχότως οἰχειοῦται τὰ 


€ Lue, Σι, 42, ** Μαι. xxi, 4δ. 9* Matth. xxviii, 18. *! Joan, xiv, 10. 
Varic& lectiones. 


(20) Grzca ita sonant ; Jta ut furor sit. post mo- 
lum ira, a terbo 00c, quod impetum facere. si- 
gnificat. 


(21) Ad naturam scilicet humanam, quod attinet ; 
dixit enim supra ea verba intelligenda esse δνὰ τὴν 
ἕν Ζαρχοὺ οἰχονομίαν. 


85 COMMENT. ΙΝ PSALMOS, 86 
ἔθνη, προτραπεὶς παρὰ τοῦ Πατρὸς αἱτεῖσθαι, xaX A non receptus, jure gentium nationes, ut suas sibi 


λαθὲῖν εἰς χλῆρον ταῦτα" xal ykp xaY κατὰ τὸ áv- 
θρώπινον Υἱὸς Θεοῦ γεγονὼς, ἐπωφείλετο χλῆρον. 


vindicavit : praecipue cum Pater eum monuisset, 
ut illas peteret, et pollicitus fuisset petenti δὺ cas 


traditurum. Nam ex quo ut homo alia ratione factus erat Filius Dei, consequenter aliqua illi deberi 


videbatur liereditas. 


Καὶ τὴν χατάσχεσἰν σου τὰ zépata τῆς Tüc. 
Καὶ τν ἑξουσίαν τῆς χληρονομίας σου δι/χουσαν 
µέχρι τῶν περάτων τῆς γῆς. Εἰς πᾶσαν γὰρ thv 
γῆν, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰχουμένης, ὁ τοῦ Εὐαγ- 
ελίου λόγας ἐξήλθεν. Ὑποτίθεται δὶ ὁ Πατὶὸρ αἱ- 
τεῖσθαι, ὡς εὐδοχῶν xal θέλων τὴν τῶν ἀνθρώπων 
ἀνάπλασιν. Αἰτεῖται δὲ ταύτην ὁ Υἱὸς, ὡς ὑπὲρ 
ἡμῶν ἑνανθρωπήσας, xai µεαίτης Ὑενόμενος too 
καὶ ἀνθρώπων. Αἰσχυνέσθωσαν οὖν ol Ἰουδαῖοι, 
προσαρµόζειν οὐχ ἔχοντές τινι ταυτὶ τὰ ῥητά. Τίς 
Υὰρ ἕτερος τοσαύτην ἐχτήσατο χατάσχεσιν ; 


eibi possessionem paravit ? 

Ποιμανεἴς αὐτοὺς ἐν 6d60q σιδηρᾷ. Τοῦτο ἀπὸ 
τοῦ προφῄτου λέγεται Mh δεξαµένους γὰρ, qnot, 
τοὺς.λόγους τοὺς σοὺς, παιδεύσεις αὐτοὺς, bv µάστιγι 
στεῤῥῷ» σηµαίνει δὲ τὴν τῶν Ῥωμαίων ἀρχήν. 'Ap- 
νησάµενοι γὰρ τὴν βασιλείαν αὐποῦ, xal Καΐσαρα 
ἔχειν ὀμολογήσαντες, τὴν Καίσαρος ἐπέστησαν ἐξου- 
σίαν, ὑφ᾽ fj; διεφθάρησαν. Σιδηρᾶν δὲ αὐτὴν ἐχάλε- 
σεν, διὰ τὸ ἰσχυρόν' ἐπεὶ χαὶ Δανι]λ σιδηρᾶν αὐτὴν 
εἶδεν ἐν ταῖς ὁράσεσιν. 


Ὡς σχεύη κεραµέως συντρίφεις αὑτούς. 
Τοῦτο διὰ τὴν εὐχερῃ τούτων πανωλεθρίαν. "Αλλοι 
δέ qaot, τὴν ἐξ ἐθνῶν αἰνίττεσθαι σωτηρίαν, ὅτι 


Ποιμανεῖς αὐτοὺς bv τῇ συμπανσθενεῖ δυνάµει' x23 (C 


χαθάπερ ὁ χεραμεὺς, ἐπειδὰν [bot τὰ πεπλασμένα 
αχεύη ἁδόχιμα, συντρίδει ταῦτα πρὸ τοῦ προσοµ:- 
λῆσαι πυρὶ, καὶ ἀναπλάττει' οὕτω xal σὺ τούτων τὰ 
Φρονήµατα συντρίψεις τῷ Εὐαγγελίῳ, xoi ἀναπλά- 
σεις τῷ λουτρῶ τῆς παλιγγενεσίας, xal στερεοὺς 
ἁπεργάσῃ τῷ θείῳ πυρὶ τοῦ Πνεύματος. 


Καὶ νῦν», βασιᾶείς, σύνετε * παιδεύθητε πάν 
τες οἱ χρίνοντες τὴν γη». Τὸ vor, ἀντὶ τοῦ, διὰ 
τοῦτο, à) βασιλεῖς Ῥωμαίων χαὶ τῶν ἄλλων ἑθνῶν, 
καὶ οἱ χατὰ πᾶσαν τὴ» γῆν χριταὶ, οἱ χρίνοντες 
τοὺς Υηΐνους ἀνθρώπους, µαθόντες οἷαι συμφοραὶ 
κατέλαθον ἀθετῄσαντας αὐτὸν, xal µαθόντες ὅτι εἰς 
χλίρους ὑμᾶς ἐξελέξδατο, συνετοὶ γενέσθε, τὴν πρὶν 
ἄνοιαν ἀποῤῥίφαντες, καὶ παιλδεύθητε ἀπό τε τούτων 
xol ἀπὸ τῶν θείων Γραφῶν. Διὰ τῶν ἁρχόντων δὲ 
περιέλαδς χαὶ τοὺς ὑπηχόους. 


Et possessionem tuam 1erminos terre. Et potcsia- 
tem, inquit, bzreditatis tux quz ad terr usque 
(ines pertingit. In omnem enim terram ef in omncs 
fines orbis terra evangelicus sermo penetravit. Et 
ipse quidem Pater a Propheta introducitur, moneus 
re 3lque instans ut Filius haereditatem banc petat : 
ut ostendat quam cuperet Pater, bumani generis 
instaurationem : Filius vero non immerito etiam po- 
stulare id dicitur : quando quidem et bumanitatein 
sumpserit, et Dei atque hor.inum mediator effectus 


B sit. Erubescant igitur et confundantur Judzi, ne- 
minem habenies cui verba hzc accommodari possint. Quis enim alius, preter Christum, 


tantam 


Vgas. 9. Pasces eos in virga ferrea. Similo cst 
illud Prophetz dicentis : Eos qui sermones tuos 
non susceperint, castigabis flagello ferreo : ct 
siguilicare mihi videtur bic verbis Propheta , Ro- 
manorum imperium. Etenim cum Christi regnum 
negassent Judai, sub inperio Cesaris se esse affir- 
mantes, Cesaris merito potentiam sustinuerunt, a 
qua prorsus pene perditi sunt. Ferream vero eam 
dixit, veluti validam ac fortem ; nam et Daniel in 
visionibus uis ferream eam etiam appellavit. 


Tanquam vasa figuli confringes eos. Moc loquendi 
modo expressit Propheta, quam facile Judei, et 
quam funditus a Deo perdendi essent. Alii his ver- 
bis signiflcari aiunt gentium salutem ; Pasces cos, 
inquiunt, in valida ac forti potentia tua: et quem- 
admodum figulus ubi reproba csse viderit. vasa, 
quz formavit, conterit illa , ea nimirum ratione ut 
rursus igui adn:oveat et reformet : ita et tu, Domi- 
ne, harum gentium cogitatienes, Evangelio tuo 
destrues, ut eas postmodum lavacro regenerationis 


,. Feformes, et divino sancti Sp'ritus igne fortiores 


reddas. 


χει». 40. Et. munc reges. intelligite, erudimini 
omues qui judicatis lerram. Dictio 21.16, hoc in loco. 
rationem reddit : ac si dictum esset : Et propterea 
vos, 0 Rouonorum οἱ caeterarum gentium reges, 
vosque, o judices qui ip universa estis terra, vel 
vos, 0 qui terrenos homines judicatis, ex quo ad- 
discere potuistis, quantis calamitatibus oppressi 
fuerint ji, qui Christum hunc temcre reprobarunt, 
et illud pariter nostis quod a Deo in lizreditatem 
electi estis : vos omnes, inquam, mopeo, sapientes 


estote, et abjecta priori illa amentia, erudimini tum ab iis, tum a. Scripturis etiam divinis. Verum, 
dum reges ac principes adimonentur a Propheta, ipsos ctiam populos eis subjectos admoneri pariter 


91bitrantur. 


AovAsUcars τῷ Kvplp ἐν $00. Ῥννέντες, qnoi, 
ὅτι καὶ θεός ἐστι, xal ἐχδικητῆς, xaX φοδερὸς, xal 
ὅτι χτζµα αὐτοῦ xal χάρις ἤδη ἐχρηματίσατε, xol 
ῥυθμισθέντες ἱχανῶς τὰ ἤδη, t; Αεσπότῃ δουλεύ- 


Vgns. 11. Servcite Domino in timore. lniclligentes, 
inquit, quod Christus, et Deus est, et vindez, ct 
terribilis, quod illius possessio et sors appellati 
atque effecti estis, quod reliquum cst, toderatis. 


87 EUTHYMII ZIGABENI 88 
compositisque moriLus vestris, servite ei in. timo- À σατε αὑτῷ ἓν 46 * οὗ yxp Φφόδος, ἐντολῶν th- 


re, veluti Domino. [n timore autem ideo dico, 
quia ubi est timor Dei, illic et mandatorum obset- 
vatio. 

E! exsultate ei in tremore. Et servientes, inquit, 
gaudete in eo, veluti in defensore ac Salvatorc 
vestro. Gaudete enim, inquit. Apostolus, in Domino 
semper, gaudete 33: verum hoc. vestrum gaudium 
tremore etiam commistam sit, et non effusum. 
Exsul!ate propter spem, sed coutremiscite ob pec- 
catum. Est enim diligentissimus omnium exqui- 
sitor, atque investigator Deus, ct nemo latere eum 
potest. 

Vegas. 19. Apprehendite di:ciplinam. Majorem 
his verbis intensionem adjungit ad id quod dixerat, 
^c si diceret : Erudimini, irquam, non in super- 
ficie , sed summo studio contendite ut perfe- 
ctam virtutem consequamini. Dictum est autein hoc 
tenent. 

Ne quando irascatur Dominus et pereatis de tia 
justa. Per viam justam, justorum hominum vitam, 
ac eonversationem intelligit. Via enim apud Π6- 
breos multa significat ; vel etiam quia ad ipsam 
gradiuntur. 

Cum ezarserit in brevi ira ejus. Judicii diem si- 
guificat. Quod vero ait in brevi, vehementiam de- 
rotat et celeritatem. Nam etsi in prwsentiarum 
$xpe irascatur Deus, remissius tamen id facit, ut 
poenitentiz locum tribuat. 

Beati. omnes. qui confidunt in eo. Qui terrena om- 
nia contemnunt, οἱ spem in eo omnem collocant. 
Sunt qui hunc psalmum cum superiori conjungen- 
dum dicant : atque illinc maxime probationis vires 
sumunt, quod beatus David a beatitudine exorsus, 
in beatitudinem desinat. 

Psalmus ipsi David cum fugeret α facie Absalon 
filii sui. 
PSALMUS III. 

Inscriptio psalmi clara est, iis precipue, qui 
Regum historias legerint. Psalmus vero unicuique 
facile accommodari potest, qui visibilium, seu in- 
visibilium inimicorum pugnam sustineat. 

Vsns. 2. Domine, quid multiplicati sunt qui tribu- 
lant me ? Agre ferens Propheta, hujusmodi se, et 
subditorum et amicorum insidiis afflig!, ad solum 
Dcum animum suum intendens, causam iuterragat, 
cur multis in dies ad parricidam fllium undique 
accedentibus, inwliiplicareniur inimici atque insi- 
diatores &ui, cum ipse in neminem eorum aliquando 
iniquus exstitisset. Possunt etiam hzc verba intel- 
ligi, ut dicta sint propter demonum insidias. 

Multi insurgunt adversum me. Apertius exprimit 
quod dixerat multiplicati sunt. 

VERS. 9. Multi dicunt anime mee : Non est salus 
illi in Deo ejus. Multi corum, inquit, qui insurre- 
xezunt adversum me, mutuo se exlhortantes, de 
anima mea, hoc est de me ipso, hujusmodi verba 


5 philipp. iv, 4. 


pnot;. 


Καὶ ἆγα.1ιᾶσθε αὐτῷ iv τρόµῳ. Καὶ δουλεύον- 
τες, χαΐρετε iv αὐτῷ, ὡς κηδεµόνι χαὶ Σωτῆρι. 
Χαίΐρετε γὰρ, φησὶν, ἐγ' Κυρίῳ πάντοτε, χα.ρετα 
πλην ἡ χαρὰ τρόµῳ σύμμικτος ἔστω, xa ph ἄνετος. 
Αγάλλεσθε μὲν γὰρ, διὰ τὴν ἑἐλπίδα τρέµετε δὲ, 
διὰ τὴν ἁμαρτίαν. Ακριθῆς γάρ ἐστιν ἐξεταστὸς 
xit ἁλάθητος. 


Δράξασθε παιδείας. Τοῦτο ἐπίτασίς ἔστι τοῦ 
παιδεύθητε, τουτέστι, p ἐπιπόλαιον, ἀλλὰ τέλεον, 
ἐκ μεταφηρᾶς τῶν ἓν τῷ δρακί τι βεθαίως χατεχόν- 
των. 


ex metaphora eorum qui pugno aliquid constanter 


Μήποτε ὀργισθῇ Küpic, xal dxoAs/cós ἐξ 
ὁδοῦ δικαίας. 'Οδὸν δικαἰαν ὠνόμασε τὴν διατρι- 
θὴν καὶ τάξιν τῶν διχαίων' διάφορα γὰρ σηµαίνει 
παρ) Ἑθραίοις ἡ 6: ἣ καὶ διότι πρὸς αὑτὴν 
ὀδεύουσιν, 

"Οταν ἐκκαυθῇ ἐν τάχει ὁ θυμὸς αὐτοῦ. Την 
τῆς κρίσεως ἡμέραν ἑδήλωσεν, Ἐν τάἆχει δὲ, ἀντὶ 
τοῦ σφοδρῶς χαὶ ὀξέως. Νῦν γὰρ εἰ xai θυμοῦται, 
ἀλλὰ µαλαχώτερον xai σχολαιότερον, διδους χώραν 


C τῇ µετανοίᾳ. 


Μακάριοι πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ αὐτόν. Ot 
τῶν Yntvov μὲν καταφρονῄσαντες, bm' αὐτὸν δδ 
ἔμενοι 'πᾶσαν τὴν ἑλπίδα, Οἱ γοῦν τὸν παρόντα 
ψαλμὸν τῷ πρώτῳφ συνάπτοντες, ἑντεῦθεν ἰσχυοί- 
ζονται͵ λέγοντες, ὡς ἀπὸ μακαρισμοῦ Δαθὶδ ἀρξά- 
ενος, elg μαχαρισμὸν χατέληξεν. 

Va.lpóc τῷ Aa615, ὅτε ἀπεδίδρασχεν ἀπὸ προσώ- 
που Ἀθεσα-ὼμ υἱοῦ αὐτοῦ. 
YAAMOZT'. 

Δήλη μὲν ἡ ἐπιγραφὴ τοῦ φαλμοῦ τοῖς ἀνεγνωχόσι 
τὴν ἱστορίαν τῶν Βασιλειῶν' ἁρμόζει δὲ παντὶ πο- 
λεμουμένῳ παρ’ ἐχθρῶν, εἴτε ὁρατῶν, εἴτε ἁοράτων. 


p Κύρια, εἰ ἀπηθύνθησαν οἱ 0.ἰδοντές µε; 


Δεινοπαθήῆσας ὁ Προφήτης, ὅτι τοιαύτης ὀπειράσθη 
τῶν ὑπηχόων xai φίλων ἐπιδουλῆς, πρὸς µόνον τὸν 
θεὺν ἀνατείνει ψυχὴν, ἐρωτῶν τίνος ἔνεχεν οἱ &pst 
τὸν mavpalolav ᾿Ἀθεσαλὼμ ἐχθροὶ αὐτοῦ (τούτους 
γὰρ θλίδοντας ἐκάλεσε) πληθύνονται, τῇ προσθήχῃ 
τῶν ἑκάστοτε προσχωρούντω», μηδενὸς αὐτῶν ἁδιχη- 
θέντος ὑπ' αὐτοῦ πώποτε. "H καὶ περὶ τῶν δαιμόνων 
ὁ λόγος, 

Πο".ὶοἱ ἐπαν/σταγται àz* ép&, Τοῦτο σαφΏνιστι- 
xóy ἐστι τοῦ ἐπ.1ηθύνόησα». 

Πο..Ίοἱ Aéyovct τῇ »υχῇ nov: Οὐκ ἔστι σωτη- 
pla αὐτῷ ἐν τῷ Θεῷ αὐτοῦ. Πολλοὶ, φησὶ, τῶν . 
κατεξανισταµένων µου παραθαῤῥοῦντες ἀλλήλους, 
λέγουσι περὶ τῆς φυχῆς µου, τουτέστι περὶ ἐμοῦ, 


89 COMMENT. IN PSALMOS. 9) 


ὅτι "Pdov οὕτω καταδιωκόµενος, ἀπώλεσεν ἤδη τὴν A loquuntur, quod is, qui tam facile depelli potait 


τοῦ θεοῦ βυήθειαν, διὰ τὰς ἁμαρτίας αὐτοῦ. "H καὶ 
πολλοὶ τῶν ὁρώντων τὰς tai; συµφοράς. Τὸ ἐν τῷ 
θεῷ αὐτοῦ, ἀντὶ τοῦ "Ey τῷ θιῷ, &o' δν ἀεὶ πὲ- 
ποίθεν, 


Διάψα μα. Εἴρηται kv τῷ προοιμἰῳ περὶ τούτου. 


Ἀγτιλήπτωρ µου /8.. Ἐκχεῖνοι μὲν λεγέτωσαν, 
φτοὶν, ἃ β.,ύλονται" σὺ δὲ τῶν ὄντων iy πειρασμοῖς 
ἀντιλαμδάνῃ, xal μᾶλλον, εἴπερ ὧσι καὶ ἀντιλήψεως 

$t0t, 
Ac£a pov, xal ὑνῶν τὴν κεφα.τήν µου. "Άλλοι 
μὲν ἄλλα, Ὑένος, ἡ τύχην, ἡ πλοῦτον, fj τι τοιοῦτον 


ei; δόξαν ἔχονσι: ἐγὼ δὲ ἐπὶ σοὶ µόνῳ θαῤῥώ, καὶ B 


μέγα φρονῶ. Δοξάδεις γάρ µε, βοηθός pot γινόμε- 
vog, xai ὑγοῖς τὴν χεφαλὴν µου, (22) νιχῶντος 75- 
τερονι ταῖς συμφοραῖς χαμπτομένην. 

Φωνῇ µου πρὸς Κύριον ἐχέκραξα, καὶ ἑπήκουσέ 
γιου ἐξ ὅρους ἁγίου αὐτοῦ. Ἐδόησα µόνον, eiss 
αἱσθητῶς, εἴτε νοητῶς' xxi ταχέως ὑπήχουσέ μου, 
καὶ ἐγγὺς Κύριος πᾶσι τοῖς ἐπιχαλορμένοις αὑτόν. 
ρος δὲ ἅγιον xal τὴν Xi ἐχάλεσεν, εἰς τοῦτο 
γὰρ ἐπιδημεῖν τὸ θᾳῖον ἐπιστεύξτο, xal διχλέγεσθαι 
τοῖς ἀξίοις. Ἡ τὸν οὐρανὸν οὕτω νοητέον, ὃν καὶ 
κατοιχητήριον θεοῦ λέχοµεν., 

Διάψα.ἶμα. Καὶ περὶ τούτου προείρηται. 

'Epyé δ᾽ ἐκοιμήθην. ᾿Ανέπεσον, qnot, τῷ χαρω- 
τικῷ βάρει τῶν θλίψεων χατασπασθεὶς, καὶ ἀνενέρ- 
γητος pspévnxa. 

Καὶ ὕπνωσα. 'Eq' ἱκανὺν τῷ πάθει τοῦτῳ χατε- 
σχέθην. 

Εξηγέρθην», ὅτι Κύριος ἀντιωήνψεταί µου. 
Αἱσθόμενος ofa προφήτης, ὅτι βοηθήσεις uot, ἤδη 
τὸ καταπεπτυωχὸς ἀνέστησα φρόνημα. Τινὲς 66 φασι, 
περὶ τῆς ἁναστάσεως ταῦτα λέγειν, ἀντὶ τοῦ, Κοιμη- 
θήσοµαι θανὼν, xal ὑπνώσω ἐπὶ μαχρὸν, τοῦ σώ- 
µανος ἀνενεργήτου µένοντος' ἐξεγερθήσομαι δὲ χρύ- 
vot; ὕστερον, Jj ὅτε Χριστὸς εἰς ἆδου χατελθὼν 
ἀναστήσει τοὺς συνεχοµένους' T] ὅτε πάντας Evepet 
τοὺς νεχροὺς ἐν τῇ συντελείᾳ. 


οἱ fugari , merito existimandus sit οὐ propría 
peccata, a. Deo derelictus, illiusque opem aique 
auxilium amisisse. Vel n ulti id dicunt, eorum sci- 
licet, Qui calamitates meas vident. Quod vero ait, 
in Deo ejas, idem sibi vult quod : In illo Deo in quo 
ipse speravit. 

Diapsalma. In procmio operis dictum est, quid 
sit diapsalma. 

VEgns. 4. Tu autem, Domine, adjutor meus. Ml 
dicant quod libet, tu vcro affl.ctorum ownium 
adjutor es, eorum precipue, qui ope tua digni 
sunt. 

Gloria mea, et exalians caput meum. Alii genus, 
fortunam, divitias, aut aliud quid simile, magnum 
et preclarum putant : cgo autem in te solo confido 
et glorior. Nam si adjutor fueris, gloriam etiam 
prastabis : el eaput meum, frequentibus olim de« 
pressum calamitatibus, extolles atque exaltabis. 

VEns. 5. Voce mea ad Dominum clamati et exaue 
divi! me de monte sancto suo. Tantum , inquit, cla« 
mavi (scu oris, seu mentis clamorem intelligens) e& 
slatim exaudivit me. Prope enim est Dominus 
luvocantibus eum. Per montem autem sanctum, 
Sion intelligit, ubi habitare credebatur Deus, pro- 
bisque ac dignis Deo hominibus loqui. Vel ipsum 
celum, quod Dei habitationem appellamus. 

Diapsalma. De hoc quoque supra. dictum est. 

γε», 0. Ego dormivi. Ego, inquit, gravi affl:ctio- 
uum pondere depressus, decidi adinodum, atque 
inutilis effectus sum.. 

Et soporatus. sum. Iloc esti, Iujusmodi passiore 
diu detentus fui. 

Et resurrezi quia Dominus adjuvalit me. 'reno- 
scens, ut propheta, quod Dominus opem mihi alla- 
turus. erat, pene mortuas vires atque animum 
languidum suscitavi. Aliqui dicta hac intelligunt 
de resurrectione, et tempus poni pro tempore : 
hoc est: Dormiam e5o, et cum mortuus fuero, so- 
pore ac somno detinebor, corpore nimirum viribus 
defecto, ac deinde resurgam, vel tempore illo, 
quando descendens ad inferos Christus suscitab:t 
eos quí illicaderunt, vel in consummatione saculi, 
quando mortui omnes resurgent. 


Ob «φοδηθήσοµαι ἀπὸ μµυριάδων «Ίαοῦ τῶν p — Vkns. 7. Non timebo millia populorum, in circuitu 


χύχ.ῳ συνεπιτιθεµάνγων poi TÀ σῇ πεποιθὼς 
δηλαδη ἀντιλήψει. Συνεπιτιθεµένους δὲ χαλεῖ τοὺς 
κατεπ.χειρ)ῦντας αὐτοῦ, τουτέστι τοὺς ἀμφὶ τὸν 
᾿λθεσσλὼμ ἱστορρικχῶς, 1] ἀναγωγιχῶς τοὺς δαίμονας. 
"ET! μέντοι τῶν δαιμόνων, οὕτω νοητέον τὴν χύχλῳ 
ἐσίθεσιν. Ἐπιθουλεύουσι γὰρ xat ἀπὸ τῶν ἔμπρ,σθεν, 
ταν ἐλπίδας ὑποτείνωσιν εὑπραγίας ' xat ἀπὸ τῶν 
ὄπισθεν, ὅταν τῇ μνημῃ τῶν προλαθόντων παθῶν 
τὴ» φυχὴν µολύνωσιε, xal ἀπὸ τῶν δεξιῶν, ὅταν 
συνεργοῦντες πρὸς ἀρετὴν, εἰς χενοδοξίαν σννελαύ- 


irruentium contra me. 'Tuo, inquit, fretus auxilio, 
non timebo. Per irruentes autem contra se, juxia 
historiam, Absalouem intelligit ct complices, qui 
adversus eum semper insidiarum aliquid molieban- 
tur : vel daemones juxta anagogen, qui in circuitu 
aggredi aliquem dicuntur, quoniam et ab anteriori 
parte insidias ponunt, spes nimirum prosperi exi- 
tus suggerentes ; et a tergo invadunt, quando an- 
tiquorum vitiorum memoria animam coinquinant ; 
et a dextris, quando ad virtutem nobis opem ferunt, 


Varig lectiones. 


(32) Horum sensus clarior est sine verbo ν,κῶντος, quod quidem non legisse 


terpres. 


videtur Latinus ia 


91 


EUTHYMII ZIGABENI 


(2 


ut ad inanem nos gloriam impellant : et a sinistris, A Vt03t, χαὶ ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν, ὅταν ἁπαραχαλύπτως 


quando omui abjecto velamine, manifestam nobis 
vim inferunt. 

Exsurge, Domine; sa'vum we fac, Deus meus. Tu 
Domine, inquit, qui longanimitate hactenus usus 
es, υἱ dormire quodammodo videreris, exsurge, 
et commovearis adversus inimicos meos. Vel forte 
Salvatoris Christi resurrectionem przdicit, ad hu- 
mani generis salutem eum advocans : ita ut hue 
manz natura personam, prophetam induisse dica- 
mmus. 

εν». 8. Quoniam tu percussisti omnes. adver- 
santes mihi sine causa. Propheticis oculis inimico- 
rum suorum perditionem przvidens, beatus David 
gr.tias Deo agit, et collatum in se beneflcium 
aguoscit. 

Dentes peccatorum. contrivisti. Per dentes, vires 
intelligit. Translatum est autem hoc a feris, quz 
in dentibus summum habent robur ; peccatores 
vero inimicos omnes appellat, peccare illos sigui- 
ficans, quia ob solam morum perversitalem, temere 
adversus eum pugnabant, 

VeRs. 9. Domini est salus. Awque hoc ad gratia- 
rum actionem pertinet, οἱ significat quod solus 
Deus, et nullus alius euni salvabit. 

Et super populum tuum benedictio tua. Et veniat, 
inquit, benedictio tua super populum tuum, qui 
mecum pariter inimicorum injurias perpessus est : 
vel omnem populum simpliciter, qui sub ineo est 
imperio; vel super fidelium Christianorum popu- 
lum. Per benedictionem vero intelligere debemus 
picem et divina beneficia, qua benedictionis sunt 
causa. Quippe cum et populus, et quicunque alii 
viderint quale auxilium consecutus est a Dco 
gloriam 

In finem in hymnis psalmus ipsi David. 
PSALMUS IV. 

Inscribitur in finem. hic psalmus, quia ut. infe- 
rius dicemus , resurrectionis prophetiam continet , 
et quz ad. futurum seculum pertinent, quod pr:e- 
sentis esse szculi finem nemo ambigit. In hym- 
»is vero ideo appositum est, quia mirabilia Dei 
opera continet. : quibus eifectum est, ut Ab- 
salonis tyrannidem  superaverit, quo facto prz- 
sentem psalmum  decantavit,  Congruit — etiam 
hic psalmus cuicunque a periculis liberato. 

VrRs. 2. Cum invocarem, exaudivit me Deus ju- 
stitie mec. Contemplare celeritatem ,. cum. adhuc 
luvocaret exauditus est; sicut alibi etiam ait** : 
Adhuc loquente te. dicam, Ecce adsum. Neque enim 
verborum copia persuadet Deo, sed pura simplicis 
animz affectio. Quod vero ait: Deus justitie mec, 
cireumlocutus est pro, Deus mei David : mei in- 
quam qui Absaloni comparatus justus. videri pos- 


55 [s3, L vint, 9. 


εἰς ἁμαρτίαν βιάσωνται. 


Αγάστα, Κύριε σῶσόν µε, ὁ θεός µου. Τὸ 


ἀγάστα, ἀντὶ τοῦ, Κινήθητι χατὰ τῶν ἐχθρῶν, 5. 


δοχῶν τῇ µαχροθυµίᾳ καθεύδειν. "H xai τὴν τοῦ 
Σωτῆρος bx νεχρῶν ἀνάστασιν ἀναγρούεται, xaXov 
αὐτὸν εἰς τὸ σῶσαι τοὺς ἀνθρώπους, οὓς xol διά 
ἑαυτοῦ αἰνίττεται, 


"Or. σὺ ἑπάταξας πάντας τοὺς ἑχθραίγοντάς 
/ιοι µαταίως. Τοῖς προφητικοῖς ὀφθαλμοὶῖς Ίδη προῖ- 
δὼν τὴν ἁπώλειαν τῶν πολεμίων, εὐχαριστεί, xal 


Β ἐξομολογεῖται thv χάριν. 


Ὀδόντας ἁμαρτω.ῖῶν cvréü)Jacac. Δηλαδὴ την 
Ισχὺν, ἐκ μεταφορᾶς τῶν θηρίων, ἅπερ ἐπὶ τοῖς 
ὁδοῦσιν ἔχει τὴν δύναμιν. ᾽Αμαρτωλοὺς δὲ λέγει 
πάντας τοὺς δυσμενεῖς, ὡς ἁμαρτάνοντας iv τῷ 
προσπολεμεῖν, διὰ τὸ µάτην, διὰ μόνην πονηρίαν. 


Tov Κυρίου ἡ σωτηρία. Καὶ τοῦτο εὐχαριστήριον 
ἐπιφώνημα, ὃπλοῦντος ὅτι Κύριος ἔσωσεν αὐτὸν, xol 
ρὐδεὶς ἕτερος. 

Kal ἐπὶ τὸν Aaóv σου ἡ εὐλογίασου. Καὶ ἦλθε, 
φησὶν, dj εὑλογία σου ἐπὶ τὸν λαόν σου, ἢ τὸν σὺν 
ἐμοὶ πολεμούμενον, ἡ ἁπλῶς τὸν ὑπὸ τὴν ὅλην µου 
βασιλείαν, ἢ τὸν τῶν πιστῶν. Εὐλογίαν δὲ ὑποληπτέον 
τὴν εἰρήνην, xal τὴν εὐεργεσίαν, ὡς αἰτίαν εὖλο- 
γίας γεγενηµένην. Αὐτός τε γὰρ ὁ λαὺς τὸν 865v 
ἑδύξασε, καὶ οἱ ἰδόντες, ola; ἀπήλαυσαν (25) ἁρω- 
γῆς. 
beatus David, daturi omnes sint summam Deo 


TQ Δαδὶδ να.ἲμὸς elc τὸ τέ.ῖος ἐν ὄμνοις. 
ΨΛΛΜΟΣ Δ’. 

Εἰς τὸ τέλος μὲν ἐπιγέγραπται , διὰ τὸ προφη- 
τεῦσα: περὶ τῆς ἐκ νεχρῶν ἀναστάσεως, ὡς προῖόν- 
τες ἐπιδείξομεν, τις τοῦ μέλλοντός ἐστιν αἰῶνος, 
ὃν οἴδαμεν τοῦ παρήντος τέλος. "Ev ὄμνοις δὲ, διὰ 
τὸ χηρύττειὺ τὰ τοῦ θεοῦ θανµάσια, ποιῄσαντος 
αὐτὸν ὑπέρτερον τῆς ᾿Ἀδεσαλὼμ τυραννίδος, μεθ) 
ἐν ἦσε τὸν παρόντα φαλμόν. ᾿Αρμόζει δὲ χαὶ παντὶ 
ἁπαλλαγέυτι χινδύνου., 


Ἐν τῷ éxtixa sic 2al µε, εἰσήχουσέ µου ὁ θεὺς 
τῆς δ/καιοσύγης µου. "Opa τὸ τάχος ἔτι καὶ ἐπι- 
χαλουµένου ἐπήχουσεν. "Ert γὰρ, qoi, JaAovy- 
tóc συυ., ἐρῶ * Ιδοὺ πἀρειµι. O2 γὰρ πληθος ῥᾳ- 
µάτων πείθει τὸν θεὸν , ἀλλὰ ψυχῆς χαθαρὰ δ:ἀθε- 
σις. Τὸ δὲ, τῆς δικαιοσύνης µου, περίφρασίς ἐστιν, 
ἀντὶ τοῦ, 'O θεὲς ἐμοῦ τοῦ δικαίου, ὅσον πρὸς τὴν 
ἁδιχίαν ᾿Αθεσαλὼμ ἠδ.κήθην * καὶ γὰρ οὐχ Ἰδίχησα. 


Varia lectiones. 


(25) Cod. habet! ἀπήλαυσαν, consecuti sint, ut ad populos, uou ad Davidem referatur. 


bj 


91 COMMENT. IN PSALMOS, 01 
Πολλαχοῦ δὲ {ῷ τρὀπῳ τούέῳ χρῆται, δίκαιον xax A sum , dum justiorem causam foveo. Neque eniin 


63109, xal τὰ τοιαῦτα χαλῶν ἑαυτὸν, οὗ xou rástov, 
ἀλλὰ πρὸς τὰς τῶν πολεμούντων Ππαρεξεταζόμενος 
πονηρίας. 


- 


'Ev. θ.1ἱψει ἐπ.]άτιγάς µε. Διαχεῖ μὲν γὰρ fj 
χαρὰ, στενοῖ δὲ fj θλίφις * ἐμὲ δὲ, τοὐναντίον, Ev τῷ 
καιρῷ τῆς λύπης μᾶλλον ἑποίησας µεγαλόφύχονι 
ὡς xal παραγγέλλειν φείδεσθαι τοῦ πατραλοἰου 
παιδός. 


ὀ]κτείρησό» µε καὶ .εἰσάκουσον τῆς πρού- 
ευχῆς µου. Ἐλεηθῆναι καὶ ἔτι δυσωκεῖ, καὶ περι- 
Φίπτοντος αὖθις ἴσως πειρασμοῖς μὴ] fapog0nvat 
thv προφερομένην τηνικαῦτα δξέησιν. 

Υἱοὶ ἀνθρώπων, ἕως πότε βαρυχάρδιοι; Πρὸς 
τοὺς φίλους xal Υγνωστοὺς ὁ λόχος, πειρωμένους 
βοηθεῖν Ex τῶν παρόντων, ὅτε τὰ τῆς συμφορᾶς ἐπ- 
εκράτει. Δέγει γοῦν ὅτι Μέχρι τίνος οὐγ ὑψοῦτε τὴν 
χαρδίαν ἐν ταῖς θλίψεσιν εἰς θεὺν, ἀλλὰ βαρύνετε 
ταύτην, χατασπῶντες ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς, xai 
ταῖς βιωτιχαῖς φροντίσι; Τὸ δὲ, Ylol ἀνθρώπων, 
αὖθις περίφρασις, ἀντι τοῦ, ὦ ἄνθρωποι * σύνηθες 
γὰρ τοῦτο τῇ τῶν Ἑδραίων δισλἐχτι. 


Ἱνατί ἀγαπᾶτε µατξαιότητα, καὶ ζητεῖεε ψεῦδος; 
Ανωφελεῖς αἱ ἀνθρώπιναι p xaval, xat σαίνουσαι μὲν 
ταῖς ἑλπίσιν, ἀποτυγχάνουσαι δὲ. Η χαὶ διὰ τοὺς προσ» 
τετηχότας τοῖς παροῦσιν, ὡς µένουσι, ταῦτά quat, 
ἅπερ οὐχ ὑφίσταται ' δοχοῦντα μὲν, διὰ τὸ φαινόµε- 
voy * οὐκ ὄντα δὲ, διὰ τὴν µεταδολἠν’ καὶ γὰρ αὐτὸς, 
βασιλεὺς ὢν, ἰδιώτευσεν, χαὶ κατεδιώχετο. 


illiun ego, sed ille mc affecit injuria. Et szpenu- 
mero hoc loquendi modo utitur Propheta, ut 
sanctum se aut justum appellet, aut. aliquid ejus- 
modi, non veluti jactabundus, scd a.lversariorum 
se comparans pravi:ati. 

In tribulatione dilatasti me. Gaudium dilatare 
solet et diffundere animum, afflictio autem angere 
atque angustare. Verum tu, inquit, in meroris ac 
trisiitize tempore, non pusillanimem , sed inagna- 
nimium potius me fecisti : ita ut ipsi etiam parri- 
cid: filio parci mandaverim. 

Miserere. mei et exaudi orationem meam. Adhuc 
Deum magis ad wisericordiam allicit, rogatque 
preces suas non despici , si. quando in tentationes 
fortassis rursus inciderit. 

Vgns. 3. Filii hominum, usquequo gravi corde ? 
Sermonem ad notos sibi, atque ad amicos dirigit , 
qui invalescentibus calamitatibus studebant. pre- 
sentibus ac temporalibus auxiliis ei opem ferre, 
aitque : Usquequo inter afflicilones cor vestrum ad 
Deum non tollitis? usquequo animum ac cor ve- 
sirum humanis rotionibus gravabitis, et vanis dis- 
trahemlni sollicitudinibus 7 Quoi vero ait, Filii .?- 
minum, periphrasis est et. círcumlocutio , pro c» 
quod est, Homines : estque idioma Ilebraic:e lingi:z. 

Cur diligitis vanitatem. εἰ quaritis meudacium f 
Inutiles sunt hunrni conatus: et primo quidexi 
aspectu, concepts? animo spei videntur applaudere, 
sed postmodum írusiraniur. Vel fortassis verba 
lac ad illos dieta sunt, qui praxsentibus rebus , 
tanquam perpetuis student , tametsi stabiles non 
sunt; videntur quidem esse propter id quod in 


superficie apparet, revera tamen ob assiduas mutationes de illis aliter. judicandum non est, quam 
si uon essefít. Nam et ipse beatus David rex erat, et tamen privatam vilam agebat, et persecutionem 


sustinebat. 

Kal rro ὅτι ἐθαυμάσεωσε Κύριος τὸν ὅσιον 
αὑτοῦ. Περιττὰ, ὁ xal σύνδεσμος ἐνταῦθα ' καὶ γὰρ 
δίωμα xal τοῦτο τῆς "E6patóo; γραφῆς, ὡς πολλα- 
χοῦ παρατηροῦντες εὔρωμεν, Ἡ μᾶλλον εἰπεῖν, εὖ- 
ρὗσωμεν. Μάθετε οὖν, φησὶν, ὅτι ὁ θεὺς περιθόη- 
τον ἐποίησεν ἐμὲ τὸν ἀφωσιωμένον καὶ ἀναχείμενον 
αὐτῷ, καὶ ἐπ᾽ αὐτῷ µόνῳ τὰς ἑλπίδας ἔχοντα * xat 
πῶς Ὑὰρ 60 περιθόητος ἸὙέγονε, χαθελὼν µτὺν 
χαθελόντα, xai ν,κἠσας ὁ φυγὰς τὸν διώχοντα, xa 
μετὰ εὐαριθμήτων ἀνδρῶν, τὸν ταῖς µνριάσι χρώ- 
ptvov ; 


Κύριος eicaxoUcetal µου ἐν τῷ κεκραγέναι µε 
πρὸς αὐτόν. Ταχείας οὕτω τυχὼν τῆς ἀρωγῆς, xal 
ττλικούτου χινδύνου παρ᾽ ἑλπίδα διασωθεὶς, ἔγνων 
ὅτι ἐλεεῖ µε ὁ θεὺς, καὶ πἐποιθα, xat πάλιν εἰσ- 
αχούσεταί uou χεκραγότος πρὸς αὐτὸν Ev περιστά» 
σεσιν. 

ΟρΙίζεσθε καὶ pi; ἁμαρτάνετε. Ὀργίζεσθαι μὲν 
ὡς ἀνθρώπους 69 κχωλύει' μὴ ἁμαρτάνει» δὲ, τῇ 


VgRs. 4. Et scitotequoniam mirificariti Dominusean- 
cium suum. Conjunctie, et, superflua est hoc in loco, 
quemadmodum ex more llebraici idiomatis sape- 
numero alibi aliqua reperiuntur superfiua.. Discite 
igitur, inquit, quod celebrem me Deus ac conspi- 
cuum reddidit ; me, inquam, qui ei sanctificatus , 
boc est oblatus ac dedicatus eum , quique in eo 
&olo spes meas ratas esse constitui ; vere autem 
celebris ac clarus fuit beatus Dovid, qui (34) destru- 
clerem destruxit, qui fugitivus persequentem vi- 
eit : qui parva militum manu, multas eopias su- 
peravit. 

Dominus exaudiet ms cum clamavero ad eum. 
Postquam Dei ope, tar eeleriter a tanto periculo 
me liberatum perspexi, summam in me Dei mise- 
ricordiam statim agnovi: atque ideo confido, quod 
rursus me clamantem atque in afflictionibus cousti- 
tutum exaudiet. 

Vins. 5. lrascimini et nolite peccare. |rasci qui- 
dem ut homines non probibet, sed admonet u$ 


Vario lectiones. 


(34) Hzc in. Graeco textu per. iuterrogationem : Quomodo enim celebris non ecasit, qui, ctc, 


95 EUTIIYMIT Z'GABENI 66 


hen peccemus, et ne sinamus a passionis vehemen- A τοῦ πάθους ὀξύτητι παρασύρομένονς ἡμᾶς, ἡ πέρα 


tia nos pertrali : ne supra modum irascamur: neu 
temere aliquem ulciscamur. Contra. vitium enim 
insita est hominibus ira. Nam qui irascitur ut illatas 
sihi injurias ulciscatur , irascitur , et peccat : qui 
vero tantum irascitur, ut alterum corrigat, irasci- 
tur quidem, sed non peccat, queniadmodum nec 
peccat pater, qui non obtemperanti filio irascitur. 

Que d citis in cordibus vestris, in cubilibus vestris 
compungimini, Pcrge , inquit, in tuum cubile , ubi 
maxima adest seczritas *. et illic amplo cum otio 
ac quiete teipsum dijudica : et cogitationes discute, 
quas habuisti per d:ic:n, noctu preterea atque in 
cubili tuo. ut dixi doleas, ct paeritentiam tecum 
4.45 ob peccata qu:e interdiu in aniino Luo revolvi- 
sti. Mihi enim, inquit, beatus David , sic facienti , 
"nt te moneo , prospere cuncta. succedunt, Sume 
it:que et tu experimentu:m , enm ex me didiceris 
hujusmodi utilitatem percipere. lloc enim tibi ut 
facias suadeo. Quod si ut proplieta indicat , cogita- 
tionum panas daturi sumus, quanto magis opera- 
tionum ? Considera etiam quomodo tam ad przser- 


τοῦ μετρίου θυµουµένους, προτρέπεται, f$ τινα 
ἀχαίρως, ἢ ἀναιτίως ἀμννομένους * χατὰ τῆς χα- 
xla; Υὰρ ὁ θυμὸς ἀνθρώποις ἐφυτεύθη. 'O μὲν γὰρ 
ἑαυτὸν ἐχδιχῶν, ὀργίζεται, xat ἁμαρτάνει ' ὁ δὲ 
ἕτερον διορθούμενος, ὀργίξεται, xal οὐχ ἁμαρ-άνει, 
ὡς ratbp vio ὀργιζόμενος. 


κ Aéyere ἐπὶ ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ ταῖς 
xo(raic ὑμῶν καταν ύγητε. Ἐπὶ ttv χκοίτην ἱόντες, 
ἐν f| γαιρὸς ἀδείας ἐστιν, ἀνακρίνετε κατὰ σχολὴν 
ἑαυτοὺς περὶ τῶν ἡμερινῶν ἐνθυμημάτων, xal & 
πλημμελῶς ἐν ἡμέρα Ειαλογίςεσὀε, ἐπὶ τούτοις 
µεταμέλεσθε, ἐπὶ τὸν τῆς κοίτης /pjvov, Οὕτω 
χἀγὼ ποιῶν, εὐοδοῦμαι, χαὶ πείρᾳ (25) τὴν ἐντεῦ- 
θεν ὠφέλειαν μαθὼν, τοῦτο ποιεῖν παραινῶ xav 
ὑμῖν. El δὲ τὰς ἐνθυμήῆσεις δεῖ χολάσειν. τολ)ῷ 
μᾶλλον τὰς πράξεις. "Opa δὲ, πῶς καὶ πρ;φυ]λα- 
χτικοῖς χαὶ δ'ορθωτιχοῖς ἐχρέσατο φαρμάκοις ' τὸ 
μὲν γὰρ, ᾿Οργίζεσθε, καὶ jj ἁμαρτάγετε, προφνλα- 
χτιχόν» τὸ δὲ, "A .1έγετε ér ταῖς χαρδίαις ὑμῶν, 
ἐπὶ ταῖς xoícaic ὑμῶν χαταγύγητε, διορθωτιχόν. 


vandum a peccatis, quai ad castigandum peccatorem, aptissimis Propheta usus sit pharnacis. Nam 
quod ait, Jrascimini et nolite peccare, custodit et proeservat a peccato : et si fortassis in peccataquis inei- 
derit, vicissim castigat et. corrigit, dum ait : Que dicitis in. cordibus vestris, in. cubilibus vestris com- 


pungimini. 

Vzns. 6. Sacrificate sacrificium justitie, et sperate 
in Domino. Justiiam vestram quasi fructum quem- 
dam Deo, inquit, offerte, neminem injuria afficien- 
tes : et auxilium a Deo exspectate , qui oppressis 


potissimum auxilio esse solet. Conversationem C 


praterea ac vitam futura Ecclesi: prenuntiat, quze 
vice animalium, spirituale virtutum sacrificium Deo 
erat. oblatura. Justitiam enim hic non particularem 
virtutein , sed eeneraliter pro omni virtute intel- 
ligit. 

Multi dicuni : Quis ostendet nobis bona ? Cum sui 
exemplo admonuerit atque exhortatus sit nos 
Propheta, ut. in superioribus vidimus, modo obje- 
ctionem quamdam a pusillaminibus fleri solitam 
apponit. Quidam enim, inquit, cum in calamitates 
inciderint, xwgre ferentes, statim desperant, nec 
credunt Deum prope esse invocantibus eum. Quin- 
imo omni spo destituti, talia etiam effundunt 
verla : Quis adjutor deinceps erit nobis? quasi di- 


θύσατε θυσἰαν δικαιοσύγης, καὶ éAz(cars ἐπὶ 
Κύριον. Καρποφορήῄσατε µόνον διχαιοσύνην τῷ θεῷ, 
ἁδικοῦντες μηδένα, xaX ἀπεχδέχεσθε τὴν παρὰ του 
θ.οῦ βοήῄθειαν, ὃς τοῖς ἑπηρεαζομένοις μάλιστα συµ. 
payst. Προδιαγράφει xat τὴν ἐχκχλησιαστιχὴν πο- 
λιτείαν, πνευματικῶς θύειν µέλλουσαν ἀντὶ ζώων 
τὰς ἀρετάς ' eive διχαιοσύνην οὐχ ἰδικῶς, ἆλλὰλ 
χαθόλου τὴν ἀρετὴν πᾶσαν ὑποληψόμεθα. 


Πο.1.1οἱ Aéyovei* Τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἁγαθά ; 
Προσαγαγὼν τὴν παραίνεσιν ázb τοῦ χαθ) ἑαυτὸν 
ὑποδείγματυς, τίθησιν ἀντ[θεσίν τινα τῶν µιχρο- 
φύχων. Τινὲς Υὰρ, φησὶν, ὅταν προσοµ:λἠίσωσι πει- 
Ρρασμοῖς, βαρυθυμοῦντες, ἀπογινώσχουσ. , καὶ οὗ 
πιστεύουσιν ὡς ἑγγὺς Κύριος τοῖς ἐπιχαλουμένοις 
αὑτὸν, ἀλλά AÉyoust* Τίς βοηθήσει ἡμῖν; ὅπερ 
ἑσχάτης ἁπογνώσεως ὃν, δίδωσι νοεῖν, ὡς οὐδείς. 
"H χαὶ περὶ τῶν φιλοσάρχων ὁ λόγος, οἵτινες ἀγαθὸν 


cant, Nullus, Qua verba extremz omnino desperatio- D ἠγούμενοι τὴν ἄνεσιν xat τρυφὴν, ταῦτα µόνα µετα- 


nis sunt. Vel ali:er, de iis hominibus sermo est, 
qui carnis sequuntur desideria : qui cum in otio 
aique in deliciis summum bonufn posuerint, eas 


διώχουσι, σφόδρα μισοῦντες τὰς χαχοπαθείας, ai 
xa*' οἰχονομίαν ἐπάγονται. Τὸ δὲ, Τίς δείξει "piv; 
φυχῆς νοητέον ὀρεγομένης δ.αχαῶς. 


totis velis insequuntur : afflictiones vero qux» divina dispensatione nobis immittuntur valde Οδ. 
runt. l'er illa etiam verba, Quis ostendet nobis bona? anim: ardentis atque immodice appetentis affectum 


intellige demonstrari. 

Vens. 7. Signatum es! super nos lumen vultus tui, 
Domine. Verum cgo, inquit, longe aliter sentio. 
In me cuim signatum est lumen — protectio- 
Kis tuc : quam lucem, illam csse intelligendum 


Εσημειώύη ἐκ ἡμᾶς τὸ poc τοῦ προσώπου 
σου, Πύριε. Ἁλλ bé οὐχ οὕτως ἔχω, xol γὰρ ἐν- 
εσηµάνθη pot fj ἀντίλτψις τῆς σῆς ἐπισχοπῆς ' ταύ- 
την γὰρ φῶς ὑποληπτέον, ὡς δ.αλύουσαν τὸ σχότος 


Voric lectiones. 
(25) Griecorum verborum sensus est : Atque experientia. cum qcanta sit. utilitas didicerim, idem ul 


€t ipsi faciatis hortor. 


9] COMMENT. IN PSALMOS. 93 
τῆς ἀθυμίας, xal ὥσπερ ἐγχαραχθεῖσα, Ὑνώρ:μόν Α est, que maroris tenebras dissolvit ; quaeque in 


µε χαὶ τοῖς πὀῤῥω πεποίηχε. Τινὲς δὲ qaot προςἩη- 
τείας εἶναι τὸ ῥητὸν περὶ τῶν Χριστιανῶν, οἷς ἐση- 
µειώθη, τουτέστιν, ἑτέθη γνώρισμα ὁ Χριστὲς , xim- 
θεῖσι Χριστιανοῖς, ὃς ἐστι φῶς τοῦ Πατρός. Σνν- 
έταξε δὲ τούτοις ὁ Προφήτης ἑαυτὸν, διὰ vvv τῶν 
ἀρετῶν συγγἑνειάν τε xal οἰχειότητα. 


me quodam modo insculpta, notum me omuibus 
ac conspicuum facit, his ctiam qui procul sunt. 
Quidam aiunt. contineri his verbis prophetiam de 
Christianis, quibus per hoc uomen, quo Christia- 
ni appellantur, signum atque indicium quoddam 
impositum cst, Chri-tus nimirum, qui Patris lux 


cst. [ Per Christum cnim Patrem agnovimus : Qui enim vidit me, inquit, vidit et Patrem. meum ὃν qui 
ctiam character et forma Pa:ris, ab Apostolo cognominatur **,] Conjunxit autem seipsum Propbeta 
Christianis, ob cognationem quamdam ac faniliaritatem virtutum. 


Ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν gov. "M 
διὰ τὲν ἀντίληψιν, τὴν δηλωθεῖΐσαν, ἡ διὰ τὴν ἀπὸ 
«του Χριστοῦ χκλῆσιν τῶν εὐσεθῶν. 

᾽Απὸ χαρποῦ σίτου, olrov καὶ éAalov αὐτῶν 
ἐπ.ηθύνθησαν. Περὶ τῶν φι)οσάρχων λέγει πάλιν, 
ὅτι Καὶ τὰ γἠῖνα φρονοῦσιν αὐτοῖς δαφιλῶς πάντα 
χορηχεῖς ὑπὸ «75; ἄγαν φιλανθρωπίας * ἀπαριθμεῖ- 
ται γὰρ ὅτι ἀπὺ χαρποῦ σίτου, οἶνου καὶ ἑλαίου, 
ἐπληθύνθησαν, τουτέστιν ἐνεπλήσθησα», δηλαδῆ τῶν 
ἁπαριθμηθέντων, δι ὧν ἀναγχαιότερον xal τ΄ ἄλλα 
τῶν βρωµάτων εἴδη συμπεριέἐλαδεν. 


Ἐν εἱρήνῃ ἐπὶ εὸ αὐτὸ χοιµηθήσομαι, καὶ 
ὑπνώσω. Τοὺς ἑνοχλοῦντάς pot φόθους ἀποθέμενος, 
ἁταράχως χοιµμτθήσοµαι, xai οὗ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ 
χαὶ µέχρι κόρου. Τὸ μὲν γὰρ, ἐπὶ τὸ αὐτὸ, βούλεται 
τὸ ἅμα δηλοῦν, ὅτι Καὶ ἅμςω ταῦτα ποιῄσω. Τὸ δὲ, 
ὑπνώσω, τῆς καταχλἰσεώς ἐστιν ἑπίτασις. "Il xal 
προφητεύει περὶ τῆς ἑαυτοῦ τελεντῆς, ὡς οὐχ ἆπο- 


θανεῖται βιαίως, ἀλλὰ χατὰ φύσιν, ἔνθα χαὶ νοῄσο- ᾳ 


μεν τὸ, ἑαὶ τὸ αὐτὸ, περὶ τοῦ σώματος xo τῆς 
φυχῆς λέγειν, ὅτι Κοιμηθήσοµαι ἓν εἰρῆνῃ ὁμοῦ, 
xai χατὰ σῶμα, xal χατὰ Quyfjv* τούτου μὲν, τῶν 
ὁρατῶν ἁπαλλαγέντος ἐχθρῶν * ἐχείνης δὲ, τῶν &o- 
ῥάτων. Τὸ δὲ, ὑπγώσω, τὸν µέχρι τῆς ἀναστάσεως 
μακρὺν αἰγίττεται χρόνον. 


"Οτι σὺ, Κύριε, κατὰ µόνας ἐπ᾽ ἑ Ίπίδι χατῴχι- . 


σὰἁς µε. Σὺ µε χωρὶς τῶν πονηρῶν οἰκεῖν ἑποίησας, 
àv ἐλπίδι σωτηρίας. Τινὲς δέ φασιν, ὅτι τοῦτο περὶ 
τῆς ἐχ νεχρῶν ἀναστάσεως προεφήτευσε, σχηµατί- 
σας τὸν λόγον ὡς ἀπὸ τοῦ σώματος, λέγοντος, ὅτι 
E), Κύριε, χατοικεῖν µε τὸν τάφον ὥρισας µεμ.- 


Dedisti letitiam in corde meo. Vel propter prz- 
dictum auxilium, vel ob denominationem fidelium 
a Christo, 

Vins. 8. Α fructu [rumenti vini et olei, eis multi- 
plicati sunt. De carnalibus hominibus iterum scrmo 
est : quibus terrena tantum cogitantibus , abunde 
omnia Deum prz n:agna benignitate subministrasse 
attecstatur Propheta : et bona eis collata connu- 
merat dicens, quod a fructu frumenti, vini, et olei, 
multiplicati sunt eis; hoc cst, eis connumeratis 
bonis rep'eti, per. quic bona. tanquam per mogis 
necessaria, reliqua ciborum g: uera intellexit. 

γεας. 9. In pacein idipsum dormiam et soporabor, 
Deposito timore, quo perlurbabar, deinceps quiete 
dormiam ; nec dormiam simpliciter, sed ad ipsam 
usque satietatein, Nam quod ait, in idipsum, idem 
sibi vult quod una : ac si dicat, Utraque hacc faciain, 
dormiam et pariter soporabor. Quo loqnendi modo 
accubationis et quielis suz inteusionem expressit. 
Vel his verbis Propheta fortassis praedicit, qua ad 
mortem suaui pertinebant ; quod scilicet non vio- 
lento, sed naturali morte ei imoriendum erat. Et 
quod dicit in idipsum, de anima et corpore intel- 
ligemus. Dormiam enim cgo, inquit, in pace, ccr- 
pore poriter οἱ anima : corpore nimirum a visil.i- 
libus, et auima ab invisibilibus inimicis liberata. 
Quod vero ait, soporabor, longum resurrectionig 
tempus significare videtur. 

VEgns. 10 Quoniam tu, Domine, singulariter in spe 
habitare [ecisti me, Tu me, inquit, habitare feci- 
sti scorsum a malignis atque in spe salutis. Quidam 
vero hac de resurrectione a mortuis prophetice 
dicta esse aiunt : quodque beatus David, veluti cx 
corporis sui persona sermonem formavit, dicentis 7 


νωμένον τῆς συζύγου ψυχῆς' οὐχ ἁπλῶς δὲ, à22' D Tu, Domine, habitare me fecisti in sepultura ; et 


ἑλπίδι ἁναστάσεως, ὅτε xaX τὴν duyhv ἀπολίψομαι. 
Τὸ δὲ, ὅτι, παρέλχον 6oxci* xal γὰρ iv. πολλοῖς 
ἰδίωμα xat τοῦτο τῆς Παλαιᾶς. νοεῖται δὲ xax βε- 
θαιωτικὸν, ἀντὶ τοῦ ὄγτως., 


constituisti me singularem ac solitarium illic esse, 
4 propriaque ac socia mihi anima disjunctuu:, 
Verum boc non simpliciter, sed in spe resurrectio- 
nis; quandoquidem iterum auimam suscepturium 


sperem. Ilia autem dictio, quoniam, abundare videtur hoc in loco, quemadmodum et sepe alibi, 
juxta sacre Scripture atque llebraici idiomatis proprietatem : quanquam szpenuinero etiam hzc 
dic:io apud Hebraeos idem significat quod vere, ct ponitur pro adverbio confirmandi. 


Eic τὸ t£JAoc, ὑπὲρ τῆς κἀηρογοιιούσης. 
ΨΑΛΜΟΣ E. 
Tl μὲν παρίστησιν ἡ εἰς τὸ c&Joc ἐπιγραφὴ, προ: 
εἰρηται. Φασὶ δέ τινες ἐνταῦθα τὰς ἑσχάτας ἡμέρας 
ὑποδηλοῦσθαι, καθ᾽ ἃς ὁ Κύριος ἑνηνθρώπησε 'τη- 


* Joan. xiv, 9. "^ Hebr. 1, 3. 


]n finem pro ea qua harreditatem consequitur. 
PSALMUS V. 
Quod sibi velit inscriptio in finem, superius dictum 
est : hoc autem in loco quidam per eam aiunt si- 
gnificari illos dies, quibus Christus homo factus 


6j | ΕΙΤΗΥΜΙΙ ZIGABENI 


100 


est, quando uubra legis finem accepit, atque hoc A νιχαῦτα γὰρ τέλος ἔλαδθεν dj σχιὰ του vópco* χαὶ πι- 


ex subsequentibus comprobari ; ex persona enim 
future fidelium Ecclesie Propheta psalmum hunc 
composuit : quauquam et ipsius etiam beati David 
negotiis ac rebus congruat ; hanc igitur Ecclesiam, 
cam esse intelliges, quam Propheta dicit. hzeredi- 
tatem consequi : ea nimirum ratione, quia per 
baptismi regeneralionem adoptata est, εἰ adoptio- 
nis privilegia consecuta. H:ereditas vero qux ei 
debetur, illa est quam nec oculus vidit, [ nec auris 
audivit **| eic. De liac etiam Ecclesia tauquam de 
sponsa Paulus dicebat : Aplavi virginem castam 
Christo constituere 9 ; e& Joannes, Qui habet spon- 
sm, sponsus est**; οἱ bestes David. alibi : Astitit 
Regina a dextris (sis **, In praesenti vero tempore 


στοῦνται τὸν λέγον ἀπὸ τοῦ ἐπαγομένου * πρρσώπῳ 
γὰρ τῆς Ἐκκλησίας τῶν ὕστερον πιστῶν ποιεῖται τὸν 
Φαλμὸν 6 Προρίτης, si xai τοῖς κατ ἐχεῖνον οὐδὲν 
ἧττον ἁρμόκσει πράγµασι. Κληρονομοῦσαν δὲ ταύτην 
ὠνόμασεν, ὡς διὰ τῆς παλιγγενεσίας τοῦ βαπτίσµα- 
τος υἱοθετηθεῖσαν, χληρος δὲ αὐτῆς, d ὀρθα.[ιὸς 
cix εἶδε, καὶ τὰ ἑξῖς. Περὶ ταύτης, ὡς νύμφης, 
καὶ Παῦλος ἔλεγεν 'Ηρμοσάμην παρθέγχον ἀγνὴν 
παραστῆσαι Χριστῷ' χαὶ Ἰωάννης, 'O ἔχων τὴν 
νύμφη», vupgloc &éctí* xa αὐτὸς οὗτος ὁ Δας(ὸ * 
Πάρεστι ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου. Ἀληρονο- 
μοῦσαν δὲ, καὶ οὐ χληρονοµήσασαν, fj, αληρονομῆσαι 
μέλλουσαν εἴρηκεν, διὰ τὸ ἀεὶ χληρονομεῖν, xal 
µηδέποτε λήγειν. 


dixit, (Que hereditatem consequitur, e& non Quz consecuta est, aut. Qure consequetur : quia Ecclesi& 
semper heres est, ill usque haereditas finem ullum habitura nunquam est. 
Vegns. 3. Verba mea auribus percipe, Domine; in-.B — Tà ῥήματά µου ἐγώεισαι, Κύριε, σύρες τῆς 


ει [lige cla.worem meum, intende voci oratioris mea. 
Ewindem sensum  sliíis atque aliis verbis repetit 
idem :equivalentibus, quemadmodum mos est iis 
qui ex corde supplicant. Vel per verba, preces in- 
tellige, tanquam sermones, Clamorem vero ideo 
addidit, ut cum tono atque intensione spir.tus pre« 
cc8 se fadisse ostenderet : et tocem eà ratione, ut 
c.are atque aperte se locutum fuisse significaret : 
cum alioquin clamor ignotam soleat vocem efficere. 
Alia autem verba qui his commista sunt, in pro- 
pria su» significatione sunt posita. Auribus enim 
percipe, inquit, non simpliciter : sed intellige, atque 
ipso intellectu percipe quid sibi volunt preces mea: 


κραυγῆς µου, xpócxec τῇ φωνῇ τῆς δεήσεως 
µου. "H τὸ αὐτὸ δηλοῖ δι’ ἄλλων xa ἄλλων λέξεων 
ἰσοδυναμουσῶν, à; ἔθος τοῖς ἀπὸ χαρδίας ἱχετεύου- 
ew * ἡ ῥήματα μὲν φησι τὴν δέῃσιν, ὡς λόγους * 
κραυγὴν δὲ, ὡς μετὰ τόνου πνεύματος πρὀσφερθν 
Μένην, φωνὴν δὲ, ὡς εὔσημον ' χυρίως yàp ἄση- 
pós ἐστὶν fj χραὐγἠ. Καὶ τὰ ὑποχείμενα δὲ οἰχείως 
απεδόθησαν. ᾿Εγώτισαι γὰρ, χαὶ μὴ ἁπλῶς, ἀλλὰ 
γνῶθι «t βούλονται * xal ἔτι, μὴ ἓν παρέργῳ θήσειό 
τὴν δέησιν, εἴτε διὰ χειλέων, εἴτε ἁλαλήτως προ 
φέρεται. Ἰδίωμα δὲ χαὶ τῆς Γραφῆς, xat τὸ καλεῖν 
τὰς θείας ἑνεργείας ἀπὺ τῶν ἀνθρωπίνων, ὡς τὸ 


“περὶ τούτων διδάσχει σύνταγμα. 


nec fortuito eas tibi fuisse oblatas puta, seu labiis seu ipso tibi corde offerantur.. Est. autem Ἅµπιοφ 
saerg Seripturz, ut humanas scpenumero operatiunes Deo ascribat ; quemadmodum hoc in loco 


fieri videmus. 


Rcx meus et Deus meus. Te enim solum, inquit, ϱ 


habeo in Regem, veluti. qui mei solius providen- 
fiam et procurationem habes : te solum pari modo 
ut Deum colo, tanquam verum omnium Creatorem. 
ldola enim omnia ahjeci. 

γεας. 4, 5. Quoniam ad te orabo, Dow.ine. Ex- 
audi me, inquit, quoniam deinceps ad te solum, et 
non ad alium Deum ut antea preces meas effun- 
dam. | 
'" Mane e£awdies vocem meam, mane. astabo. tibi 
et videbis me. llo inquam mane, quo 8οἱ justitiae 
Christus hominibus orletur. Eyo etenim tunc ex 
Judzis, atque ex gentibus congregabor, ct invocabo 
te, ac laudando, appropinquationis conversationem 
exhibebo. Tune igitur tibi me appropinquantem, 


'O SaetAsóc µου xal ὁ θεός µου. Ek γὰρ xai 
µόνον βασιλέα ἔχομεν, ὡς &povonvftv  θεὸν δὲ, ὡς 
πλάστην, τὰ εἴδωλα (20) ῥίψας. 


"Ott αρὸς σὲ προσεύξοµαι, Κύριε. Eloáxousóv 
µου, διότι τοῦ λοιποῦ πρὸς σὲ, χαὶ οὐ πρὸς ἕτερον 
8s5v, ὡς πάλαι, προσεύξομαι. 


Τὸ zpwt εἰσακούσῃ τῆς φωνῆς µου. τὸ πρινῖ 
παραστήσομαἰἱ σοι, xal ἐπόγει µε. Τότε δηλονότε, 
ὅταν Χριστὸς, ὁ τῆς δικαιοσύνης Ἠλιος, ἀνατείλῃ ' 
τηνικαῦτα γὰρ ££ ἐθνῶν καὶ Ἰουδαίων συστήοοµαι, 
καὶ ἐπιχαλέσομαί σε, xal δι ἐγγύτητος ἑναρέτου 
παραστήσοµαι πολιτείας, xal οὕτω πλησιάζουσαν 


atque assistentem videbis. Oculi enim Domini, in- Ὦ ln; µε. ᾿Οφθαβμοὶ γὰρ. φησὶ, Κυρίου, ἐπὶ δι- 


quit, super justos **. Quedam vero exemplaria ha- 
bent, Et videbor, hoc est, Manifestus fiam. Quod 
si juxta historiam psalmum exponamus de beato 
David, mane pre matutino tempore accipiendum 


** | Cor. i1, 9. " IL Cor. xi, 2. 


Μι Joan. iu, 29. 


xaíovc. Τινὰ 6k τῶν ἀντιγράφων τὸ ἐπόψομαι φέ- 
ρουσιν, ἀντὶ τοῦ ἐμφανισθήσομαι. Πρὸς μέντοι τὸν 
ὑπόθεσιν τοῦ Δαθὶδ, ὑποληπτέον τὸ πρωϊ δηλοῦν τὸν 
ὀρθρινὸν χρόνον. Πρὸ ἔργου γὰρ, φησὶ, παντὸς, ἔσται 


.. Pgal. xriv, 10. ** Psal. xxxui, 10. 


Varie lectiones. 


(26) Legendum fortasse ῥίφασα, ex persona. Ecclesie, ut paulo post ex persona cjusdem Ecclesiae 


habet πλυσιάνουτα»ν. 


101 


COMMENT. IN PSALMOS 


102 


μοι τὸ παραχαλεῖν σὲ, xxi τὰ ἑςῆς, ὃ καὶ ἡμεῖς ποιοῦ- A est, ac si diceret : Gratius mihi ac jucundius rebus 


μὲν, εὐθὺς τῆς κοίτης ἐξανιστάμενοι * xal οὐχ ὅτι 
χατ’ ἄλλον οὗ χρὴ προδεύχεσθαι χαιρόν ' Εὐογήσω 
γὰρ, φησὶ, τὸν Κύριον, év aartl καιρῷ. 


omnibus fuerit matutino tempore ad te, Deus, 
orationem ac preces meas proferre: quod et nos 
facere consuevimus statim wbi e lecto consarrexi- 


uius ; nec tamen hoe dico, quasi alio tempore orandum non sit : Benedicam, inquit, Domimum in omii 


tempore 81. 

"Οτι οὐχὶ θεὸς θέ.Ίων ἀνομίαν σὺ εἷ. Τὰ γὰρ 
εἴδωλα τὰς ἀνομίας ἀγαπῶσιν. "Avojyar δὲ χαλεῖ 
πᾶσαν ἁμαρτίαν. 


"Quonium non Deus volens iniquitatem {κ es. 
Longe enim abes ab idolorum perversitate, quie 
iniquitates diligunt. Per íniguitatem vero omne 


peccati genus intelligit [quod extra zequitatis sit. normam : seu, ut significaptius Grzca dictio ἀνομία 
exprimit, quod omni careat legis rationc. "Άνομος quippe, unde ἀνομία, quem Latinus interpres assi- 
due iniquum appellat, exlegem potius, quam iwiquum significat ; sed vocabuli inopia ἀνομίαν ini-. 


quitatem appellamus.] 

O6 παροιχήσει σοι xornpsvdperoc. Οὐ µόνον δὲ 
εἶσιν ἐμπαθεῖς οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν, ὡς al περὶ τούτων 
βίθλοι δ,δάσχουσιν’ ἀλλὰ καὶ τοὺς τῶν ὁμοίων ζη- 
λωτὰς παθῶν ὣς oixsloug περιέπουσι, χαὶ τοὺς ἑαυ- 
τῶν βεδήλους ναοὺς αὐτοῖς ὑπανοίγουσι. Σοῦ δὲ τῆς 
ἐγγύτητος καὶ οἰχειώσεως, τοῦτο γὰρ την παροιχίαν 
ἐπὶ τοῦ παρόντος ὑποληπτέον, οὐ τεύξετα: πονηρός. 
Εγγὺς Υὰρ, φτοὶ, Κύριος τοῖς συντετριµµέγοις 
τὴν xapülar, καὶ. τοῖς φοδουµέγοις αὐτόν. Διὰ 
τοῦ πονηροῦ δὲ παντοῖον ἁμαρτωλὸν ἠνίξατο. 


ttito sunt corde **. ltem : Veruntamen prope timentes 


Propheta, omnifarium peccatórem subsignavit. 

Ovó08 διαμεγοῦσι παράνομοι κατέναντι τῶν 
ὀφθα.Ίμῶν σου. Τοῦτο διὰ τοὺς Ἰουδαίους προφη- 
τευθῆναι λέγουσιν, ol µέχρι μὲν τὸν νόµον ἐφύλατ- 
τον, ἐπισχοπῆς ἠξιοῦντο θείας ' παραθάται δὲ τούτου 
γενόµενοι, δ.καίως ἑξώσθησαν. 


'Euiencac «πάντας τοὺς ἑργαζομένους τὴν 
ἀνομίαν. Τοῦτο διὰ τὰ ἕθνη τὰ ἄπιστα, νόµον Βεοῦ 
μὴ δεξάµενα. Νοεῖται δὲ χαὶ ἄλλως » παράνομος μὲν, 
Td; ὁ μεμαθηκὼς τὸν νόµον, παραθαίΐνων 5E * ἄνο- 
pos δὲ, ὁ ph μαθεῖν ἀνασχόμενος. Πολλάχις δὲ τὸν 
παράνοµμον καλοῦμεν xai ἄνομον, ὡς μὴ vóptp ypo- 
µενον. Εἰπὼν δὲ καθόλου περὶ τῶν ἁπλῶς ἁμαρτω- 
λῶν, ἑχτίθετάι xal χατὰ µέρος ἃ ἑδύχουν αὐτῷ xs- 
Φαλαιωδέστερα τὀτε τῶν ἁμαρτημάτων. 


Vgns. 6. Neque habitabit juxta {6 malignus. 
Gentium dii, non tantum ipsi scéleribus ac vitiis 
repleti sunt, quemadmodum ex profanis eorum 
libris docemur : sed homines quosque, similium 


vitiorum amatores, veluti suos ac proprias fovent, 


suaque illis profana aperiunt fana. Tuam vero, o 
Deus, familiaritatem, aut tui appropinquationem 
(ita enim intelligere debemus quod ait: Neque 
habitabit juxta te malignus) homo nullus. unquam 
consequetur. Prope est. enim Dominus iis qui con- 
eum salutare — ipsius **. Malignum enim dicens 


Nec permanebunt transgressores legis ante oculos 
twos. His verbis contineri dicunt prophetiam de 
Judzxis, qui donec legem servaverunt protectione 
et custodia Dei digni esse visi sunt : verum ubi 
illius transgredi cceperunt mandata, juste ac merito 
ab eo expu!si sunt. 

Vens. 7. Odisti omnes qui operantur iniquitatem. 
loc propter infideles gentes dictum est, qux legem 
Dei non receperunt : [et quos juxta Gréeci nomi. 
nis veriorem slgnificatum, ut diximus, exleges 
potius dicere possumus, quam iniquos. Differt 
autem transgressor legis ab exlege], quia alter, 
legem quidem novit, sed non servat : alter vero is 
dicitur qui nullas omnino recipit leges; quanquam 
sspenumero allerum loco alterius ponitur (27*). 


Verum cum in universum dixerit de peccatoribus, particulatim runc tradit quz sibi visa sunt prz- 


cipua peccatorum capita. 


'Axodsic πάντας τοὺς AadoUrrac τὸ φεῦδος. D — Perdes eo qui loquuntur. mendacium. loc princi- . 


Τοῦτο προηγουμένως μὲν διὰ τοὺς δοξάζοντας ἕτερον 
παρὰ τὸν ὄντα θεὸν, xal τοὺς αἱρετιχούς * ἑπομένως 
δὲ, χαὶ διὰ τοὺς ὅπως δήποτε Ψευδοµένους, ὡς τοῦ 
δ.αθόλου διαχόνους, math γὰρ τοῦ φεύδους ὁ Σατα- 
và;, εἴτε ἐξ Ἰουδαίων εἰσὶν, εἴτε ἐξ ἐθνῶν. Διὰ δὲ 
τοῦ εἰπεῖν, ᾿Απο.λεῖς, παρέστηχε βαρυτέραν αὐτῶν 
thv χφλασιν. "H xa φοθῆσαι τοὺς προχείρους εἰς τὸ 
" φεῦδος βουλόμενος, ἐπ.πολάζοντας xal ἀνειμένους, 
διὰ τὸ ῥᾷστον' ἢ χαὶ τι μὴ µόνον ἑαυτὸν (27) ἠχρείω. 
σαν, ἀλλὰ καὶ πολλοῖς ἀπολείας πρόξενοι γίνονται. 


paliter propter eos dictum est, qui non verum 
Deum colebant : et propter hzreticos : couseqnen- 
ter propter omnes alios mendaces, 3c diurnis 
miuistros, qui pater dicitur mendacii, seu ex Judaris 
sint, seu ex gentibus. Quod vero ait, Perdes, gra- 
vissima eorum tormenta denotavit. Vel fortassis id 
a Propheta dictum est, ut eos qui facilitate quadam 
proni ac labiles sunt ad mendacia, hoc pacto de- 
terreret, qui hon tantum seipsós laedunt, sed mul- 
tis etiam perditionis causa exsistunt. 


*! Psal. xxtu, 2. ** Pal. οσν, 18. ** Psal. Lxxxiv, 10. 


Varicx lectiones. 


(27) Cod. &avtóv, seipsum ; sed melius, opinor, ἑαυτούς, ut legit Latinus interpres. 
(21) Quinimo et Latinus interpres utramque dictionem passim pro iniqno exponit. 


ϐ) EUTHYMII ZIGABENI 


100 


est, quando umbra legis finem accepit, atque hoc A vtxauta γὰρ τέλος ἔλαθεν fj σχιὰ τον vópov* xal πι- 


ex subsequentibus comprobari ; ex persona enim 
futurz: fidelium Ecclesie Propheta psalmum hunc 
composuit : quauquam et ipsius etiam beati David 
negotiis ac rebus congruat ; hanc igitur Ecclesiaw, 
cam esse intelliges, quam Propheta dicit hzeredi- 
tatem consequi : ea nimirum ratione, quia per 
baptismi regenerationem adoptata est, et adoptio- 
mis privilegia consecuta, H:rreditas vero qui ci 
debetur, illa est quam nec oculus vidit, [ nec auris 
audivit *| etc. De hae etiam Ecclesia tanquam. de 
sponsa Paulus dicebat : Ap/avi virginem castam 
Christo constituere  ; οἱ Joannes, Qui habel spon- 
sm, aponaus est! ; et bestes David. alibi : Astitit 
Regina a dextris i8is **. In presenti vero tempore 


στοῦνται τὸν λέγον ἀπὸ τοῦ ἑπαγομένου * προσώτῳ 
γὰρ τῆς Ἐκχλησίας τῶν ὕστερον πιατῶν ποιεῖται τὸν 
Φαλμὸν ὁ Προρέτης, ei xat τοῖς χατ᾽ ἐχεῖνον οὐδὲν 
ἧττον ἀρμόνει πράγµασι. Κληρονομοῦσαν δὲ ταύτην 
ὠνόμασεν, ὡς διὰ τῆς παλιγγενεσίἰας τοῦ βαπτίσµα- 
τος υἱυθετηθεῖταν' χλῆρος δὲ αὐτῆς, d ὀφθα.]μὸς 
οὐκ εἶδε, xal τὰ ἑξτς. Περὶ ταύτης, ὡς νύμφης, 
xai Παῦλος ἔλεγεν 'Ηρμοσάμην παρύένον ἀγ)ὴν 
παραστῆσαι Χριστῷ: καὶ Ἰωάννης 0 ἔχων τὴν 
vóugnr, vupgloc &ctí* καὶ αὐτὸς οὗτος 6 AaCió * 
Hápeoti ἡ Bací.Aiwcca ἐκ δεξιῶν σου. Ἀληρονο- 
μοῦσαν δὲ, xai oo χληρονοµήῄσασαν, ἡ αληρονομῆσαι 
μἐλλουσαν εἴρηχεν, διὰ τὸ ἀεὶ χληρονομεῖν, xal 
μηδέποτε λήγειν. 


dixit, (να hereditatem consequitur, et non Qua cousecuta est, aut. Quse consequetur : quia Ecclesi& 
semper fizeres est, ill usque hereditas finem ullum habitura nunquam est. 
γεια. 9. Verba mea auribus percipe, Domine; in-.B Τὰ ῥήματά µου ἐνώτισαι, Κύριε, córec. τῆς 


με {σε clamorem meum, intende voci orationis mew. 
Ewndem sensum aliis atque aliis verbis repetit 
idem | :equivalentibus, quemadmodum | mos est iis 
qui ex corde supplicant. Vel per verba, preces in- 
tellige, tanquam sermones. Clamorem vero ideo 
addidit, ut cum tono atque intensione spir.tus pre« 
οἱ6 86 fudisse ostenderet : et tocem eà ratione, ut 
c.are atque aperte se locutum fisse significaret : 
cum alioquin clamor ignotam soleat vocem efficere. 
Alia autem verba ϱὐ his commista sunt, in pro- 
pria sue significatione sunt posita. Auribus enim 
percipe, inquit, non simpliciter : sed intellige, atque 
ipso intellectu percipe quid sibi volunt preces mez: 


χρανγῆς µου, Xpócxec τῇ φωνῇ τῆς δεήσεως 
µου. "H τὸ αὐτὸ δηλοῖ δι’ ἄλλων xa ἄλλων λέξεων 
ἰσοδυναμουσῶν, &; ἔθος τοῖς ἀπὸ καρδίας ἱκετεύου» 
σιν' ἡ ῥήματα μέν φησι ct» δἐέησιν, ὡς λόγους * 
κραυγὴν δὲ, ὡς μετὰ τόνου πνεύματος προσφερος 
Μένην, φωνὴν δὲ, ὡς εὔσημον ' χυρίως γὰρ ἄση- 
pós ἐστὶν fj χραυγἠ. Καὶ τὰ ὑποχείμενα δὲ οἰχείως 
απεδόθησαν. ᾿Εγώτισαι γὰρ, καὶ μὴ ἁπλῶς, ἁλ)ὰ 
γνῶθι τὲ βούλονται * καὶ ἔτι, μὴ ἓν παρέργῳ θήσεις 
τὴν δέησιν, εἴτε διὰ χειλέων, εἴτε ἁλαλήτως προ 
φέρεται. Ἰδίωμα δὲ χαὶ τὶς ΓραφῆΏς, xai τὸ καλεῖν 
τὰς θείας ἑνεργείας ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων, ὡς τὸ 


περὶ τούτων διδάσχει σὐντάγμα. 


nec fortuito eas tibi fuisse oblatas puta, seu labiis seu ipso tibi corde offerantur.. Est autem — mos 
sacr Seripturz, ut humanas szpenumero operationes Deo ascribat ; quemadmodum hoc in loco 


fieri videmus. 


Rcx meus et Deus meus. Te enim solum, inquit, ϱ 


habeo in Regem, veluti qui mei solius providen- 
fiam et procurationem habes : te solum pari inodo 
ut Deum colo, tanquam verum omnium Creatorem. 
ldola enim omnia ahjeci. 

VERs. 4, 5. Quoniam ad te orabo, Don. ine, Ex- 
audi me, inquit, quoniam deinceps ad te solum, et 
non ad alium Deum ut antea preces meas effun- 
dam. | 
' Mane e£awdies vocem meam, mane astabo. tibi 
et videbis me. lllo inquam mane, quo Sol justitize 
Christus hominibus orietur. Eyo etenim tunc ex 
judzis, atque ex gentibus congregabur, ct invocabo 
te. ac laudando, appropinquationis conversationem 
exhibebo. Tune igitur tibi me appropinquantem, 
atque assistentem videbis. Oculi enim Domini, in- 
quit, super justos **. Qutedam vero exemplaria ha- 
bent, Et videbor, hoc est, Manifestus fiam. Quod 
si juxta historiam psalmum exponamus de beato 
David, mane pre matutino tempore accipiendum 


δε] Cor. i, 9. IL Cor. χι, 2. 


5* Joan. in, 29. 


'Ο βασωεύς µου xal ὁ θεός µου. Σὲ γὰρ xa 
µόνον βασιλέα ἔχομεν, ὡς προνοητὴν, θὲεὸν δὲ, ὡς 
πλάστην, τὰ εἴδωλα (20) ῥίψας. 


"Οτι πρὸς σὲ προσεύξομαι, Κύριε. Εἰσάκουσόν 
µου, διότι τοῦ λοιποῦ πρὸς σὲ, χαὶ οὐ πρὸς ἕτερον 
8s^v, ὡς πάλαι, προσεύξοµαι. 


Τὸ πρωῖ εἰσακούσῃ τῆς φΦωγῆς µου. τὸ πρωξ 
παραστήσοµαἰ σοι, xal ἐπόγχι µε. Τότε δηλονότι, 
ὅταν Χριστὸς, ὁ τῆς δικαιοσύνης Ἠλιος, ἀνατείλῃ ' 
τηνικαῦτα γὰρ ἐξ ἐθνῶν xa Ἱουδαίων σνστήῄοοµαι, 
καὶ ἐπιχαλέσομαί σε, χαὶ δι ἐγγύτητος ἐναρέτου 
παραστήσοµαι πολιτείας, xal οὕτω πλησιάζουσαν 


D ἴδῃς µε. ᾿Οφθαμοὶ γὰρ, φησὶ, Κυρίου, &zl δι- 


xaiovc. Τινὰ δὲ τῶν ἀντιγράφων τὸ ἐπόψομαι φέ- 
ρουσιν, ἀντὶ τοῦ ἐμφανισθήσομαι. Πρὸς μέντοι thv 
ὑπόθεσιν τοῦ Δαθὶδ, ὑποληπτέον τὸ πρωϊ δηλοῦν τὸν 
ὀρθρινὸν χρόνον. Πρὸ ἔργου γὰρ, φησὶ, παντὸς, ἔσται 


** Psal. σ]Υ, 10, ** Psal. xxxiii, 10. 


Varie lectiones. 


(26) Legendum fortasse ῥίφασα, ex persona. Ecclesie, ut paulo post ex persona cjusdem Ecclesia 


liabet πλησιάζουταν. 





101 


COMMENT. IN PSALMOS 


102 


pot τὸ παραχαλεῖν σε, καὶ τὰ ἑξῆς, ὃ xal ἡμεῖς ποιοῦ- A cst, ac si diceret : Gratius mihi ac jucundius rebus 


μὲν, εὐθὺς τῆς χοίτης ἑξανιστάμενοι * xal οὐχ ὅτι 
xat' ἄλλον οὐ χρῆ προδεύχεσθαι χαιρόν * Εὐλογήσω 
Υὰρ, φησὶ, cóv Κύριον, ἐν παντὶ xaipo. 


omnibus fuerit matutino tempore ad te, Deus, 
orationem ac preces meas proferre: quod et nos 
facere consuevimus statim wbi e lecto consarrezi- 


uitis ; nec tamen hoe dico, quasi alio tempore orandum non sit : Benedicam, inquit, Dominum in omi 


lempore **. 

"Οτι οὐχὶ θεὸς θέ.Ίων ἀνομίαν σὺ tT. Τὰ γὰρ 
εἴδιυλα τὰς ἀνομίας ἀγαπῶσιν. "Avojdar δὲ χαλεῖ 
πᾶσαν ἁμαρτίαν. 


Quoniam non Deus volens iniquitatem. ἰ es. 
Longe enim abes ab idolorum perversitate, quae 
iniquitates diligunt. Per iniquitatem. vero owne 


peccati genus intelligit [quod extra sxquitatis slt. normam : seu, ut significantius Grzeca dictio ἀνομία 
exprimit, quod omni careat legis ratione. "Avopog quippe, unde ἀνομία, quem Latinus interpres assi- 
due iniquum appellat, exlegem potius, quam iriquum significat ; sed vocabuli inopia ἀνομίαν ini-. 


gtitatem appellamus.] 

Οὔ παροιχήσει σοι πογηρευόµενος. OO µό»ον δέ 
εἶσιν ἐμπαθεῖς οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν, ὡς al περὶ τούτων 
βίθλοι διδἀσχουσιν’ ἀλλὰ xal τοὺς τῶν ὁμοίων ζη- 
λωτὰς παθῶν ὣς οἰχείους περιέπουσι, χα) τοὺς ἑαυ- 
πὼν βεδῄἠλου; ναοὺς αὐτοῖς ὑπανοίγουσι. Σοῦ δὲ τῆς 
ἐγγύτητος καὶ οἰχειώσεως, τοῦτο γὰρ την παροιχίαν 
ἐπὶ τοῦ παρόντος ὑποληπτέον, οὗ τεύξεται movnpóg. 
ΕγΤὺς Υὰρ, φπαὶ, Κύριος τοῖς συντετριμμένοις 
τὴν χαρδίἰαν, xal τοῖς φοδουμένοις αὐτόν. Διὰ 
τοῦ πονηροῦ δὲ παντοῖον ἁμαρτωλὸν ἠνίξατο. 


tfito sunt corde **. ίδια: Veruntamen prope. timentes 


Propheta, omnifarium peccatórerm subsignavit. 

Οὐδὲ διαμεγοῦσι παράνομοι κατέναντι τῶν 
ὁρθα.ἲμῶν σου. Τοῦτο διὰ τοὺς Ἰουδαίους προφη- 
τευθῆναι λέγουσιν, ot µέχρι μὲν τὸν νόµον ἐφύλατ- 
τον, ἐπισχοπῆς ἠξιοῦντο θείας ' παραθάται δὲ τούτου 
γενόµενοι, δ.χαίως ἑξώσθησαν. 


Ἐμίσησας «πάντας τοὺς ἑργαζομένους τὴν 
droglav. Τοῦτο διὰ τὰ ἕθνη τὰ ἄπιστα, vópov βεοῦ 
μὴ δεξάµενα. Νοεῖται δὲ xaX ἄλλως * παράνομος μὲν, 
πᾶς 6 μεμαθηχὼς τὸν νόµον, παραθαίνων δέ * ἄνο- 
pos δὲ, ὁ μὴ μαθεῖν ἀνασχόμενος. Πολλάχις δὲ τὸν 
παράνομον καλοῦμεν xat ἄνομον, ὡς μὴ vópup χρώ- 
μενον. Εἰπὼν δὲ χαθόλου περὶ τῶν ἁπλῶς ἁμαρτω- 
λῶν, ἐχτίθετάι xal χατὰ µέρος ἃ ἐδόχουν αὐτῷ κε- 
Φαλαιωδέστερα τὀτε τῶν ἁμαρτημάτων. 


Vgns. 6. Neque habitabit juxta le malignus. 
Gentium dii, non tantum ipsi sceleribus ac vitiis 
repleti sunt, quemadmodum ez profanis eorum 
libris docemur : sed homines quosque, similium 
vitiorum amatores, veluti suos ac proprios fovent, 
suaque illis profana aperiunt fana. Tuam vero, o 
Deus, familiaritatem, aut tui appropinquationem 
(ita enim intelligere dehemus quod ait: Neque 
habitabit juxta te malignus) humo nullus. unquam 
consequetur. Prope est. enim Dominus iis qui con- 
eum salutare — ipsius **. Malignum enim dicens 


Nec permanebunt transgressores legis ante oculos 
twos. His verbis contineri dicunt prophetiam de 
Judzis, qui donec legem sertaverunt protectione 
et custodia Dei digni esse visl sunt : verum ubi 
illius transgredi ceperunt mandata, juste ae merito 
ab eo expulsi sunt. 

Vgns. 7. Odisti omnes qui operantur iniquitatem. 
lloc propter infideles gentes dictum est, quz legem 
Dei non receperunt : [οἱ quos juxta Grici nomi- 
nis veriorem significatum, ut diximus, exleges 
potius dicere possumus, quam iniquos. Differt 
autem transgressor legis ab exlege], quia alter, 
legem quidem novit, sed non servat : alter vero is 
dicitur qui nullas omnino recipit leges; quanquam 
sspenumero alterum loco alterius ponitur (27*). 


Verum cum in universum dixerit de peccatoribus, particulatim runc tradit qua sibi visa sunt. ργᾶ- 


cipua peccatorum capita. 


'AzoJsic πάντας τοὺς AaJdobrerac τὸ φεῦδος. D 


Τοῦτο προηγουμένως μὲν διὰ τοὺς δοξάζοντας ἕτερον 
παρὰ τὸν ὄντα θεὸν, xal τοὺς αἱρετιχούς * ἑπομένως 
δὲ, χαὶ διὰ τοὺς ὅπως δήἠποτε Ψευδοµένους, ὡς τοῦ 
δ-αθόλου διαχόνους, πατ]ρ γὰρ τοῦ ψεύδους ὁ Σατα- 
νὰς, εἴτε ἐξ Ἱουδαίων εἰσὶν, εἴτε ἓξ ἐθνῶν. Aci δὲ 
τοῦ εἰπεῖν, ᾿Αποιεῖς, παρἑἐστητε βαρυτέραν αὐτῶν 
τὴν χόλασιν. "H χαὶ φοθῖσαι τοὺς προχείρους εἰς τὸ 
' Qeu6og βουλόμενος, ἐπιπολάζοντας xal ἀνειμένους, 
διὰ τὸ ῥᾷστον' f) χαὶδτι i µόνον ἑαυτὸν (27) ἠχρείω. 
σαν, ἁλλὰ καὶ πολλοῖς ἀπολείας πρόξενοι γίνονται. 


Perdes eo qui loquuntur. mendacium. Moc princi- 
paliter propter eos dictum est, qui non verum 
Deum colebant : et propter hazreticos : consequen- 
ter propter omnes alios mendaces, ac dauronis 
ministros, qui pater dicitur mendacii, seu ex Judivis 
sint, seu ex gentibus. Quod vero ait, Perdes, gra- 
vissima eorum tormenta denotavit. Vel fortassis id 
a Propheta dictum est, ut eos qui facilitate quadam 
proni ac labiles sunt ad mendacia, hoc pacto de- 
lerreret, qui non tantum seipsos lz dunt, sed mul- 
tis etiam perditionis causa exsistunt. 


*! Pgaj. xxxi, 2. ** Psal. cztiv, 48... ** Psal. Lxxxiv, 10. 


Varie lectiones. 


(27) Cod. ἑαυτόν, seipsum ; sed melius, opinor, ἑανυτούς, ut legit Latinus interpres. 
(21) Quinimo et Latinus interpres utramque dictionem passim pro iniquo exponit. 


133 


bitur Dominus. Vide quomodo interfectori dolosum 
conjunxit. Nam qui decipit, et in pericula aliquem 
conjicit, occidere etiam videtur. 

Ego autem in multitudine misericordie tue iu- 
troibo in domum (uam. Ego, inquit, Ecclesia ob 
summam misericordiam tuam ab erroribus libe- 
rata, in. domum tuam, quam olim imprudenter 
destruebam, ingrediar. Vel aliter : Introibo in 
domum (uam, digna nimirum effecta hujusmodi 
fiducia apud te; non ob meas virtutes, sed obtuam 
tantum misericordiam. Aliqui per domum Dei con- 
versationem ac vitam intelligunt virtute przditam. 
Requiescit enim. Deus atque habitat in iis qui 
viriutles sectantur, quemadmodum in. Evangclio 
ait : Ego et Puter ad eum veniemus, et mansionem 
«pud eum faciemus **. 

Adorabo ad templum sanctum (uum in timore tuo, 
lugressa, inquit, multa cum reverentia adorabo in 
timore, Templum vero aut terrenum hoc intellige, 
aut celeste in quo adoratura est. Gentes quippe 
deorum suorum delubris intemperanter abuteban- 
tur, 3tque inhoneste. Cum autem hactenus Ecclesia 
vitiorum genera, qua ad propositum a se sumptum 
pertinebapt, narraverit per capita, eaque Dco 
esse ostenderit abominabilia, nunc ad seipsam re- 
vertitur, ac pollicetur vere se atque ingenue, ct 
non pigre divino cul:ui inservituram : nec tameu 
id dicit veluti quz per seipsaw justificata sit, scd 


EUTHYMII ZIGABENI 
Vgns. 8. Virum sanguinum el dolosum abomina- A 


11 

"Avépa αἱμάτων xal δὀ.Ίιο) βδε.ύσσεται Ró- 
pios. ρα πὼς τῷ φωνεῖ τὸν δολερὸν προσέταξς,» 
ἁπατῶν γὰρ, χαὶ ῥίπτων εἰς χίνδυνον, φονεύειν à»- 
xti. ΄ 

'Eyo) δὲ ἐν τῷ π.ήθει τοῦ ἐ.δου cov εἰσελεύ- 
σοµαι εἰς τὸν οἶκόν σου. ΕἘγὼ δὲ διὰ τὸ πολύ σου 
ἔλεος ἁπαλλαγεῖσα τῆς πλάνης, εἰσελεύσομαι el; τὸν 
οἶχόν σου, ὃν πρὶν ἀφρόνως κατέσκαπτον. ^H. xal 
ἄλλως ' Εἰσελεύσομαι εἰς ccv olxór σου, τῆς παῤ- 
ῥησίας ταύτης ἀξιωθεῖσα, οὐ διὰ την οἰχείαν ἀρετὴν, 
ἁλλὰ διὰ τὸ σὺν µόνον ἔλεος. Τινὲς δὲ λέγουσιν οἵ - 
χον θεοῦ xal τὴν ἑνάρετον εἶναι πολιτείαν, Ἐπανα- 
παῦεται γὰρ xal ἑνοιχεῖ θεὸς τοῖς μετιοῦσιν αὐτὲν. 
ὧν καὶ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις εἶπεν à Σωτὴρ ἑλεύσεσθαι 
μετὰ τοῦ Πατρὸς, xat povhv ποιῄσασθαι παρὰ τοῖς 
ἁσξίοις. 


Προσκυνγήσω πρὸς vaóv τὸν ἅγιόν σου εν gc- 
έῳ σου. Βἰἱσελθοῦσα δὲ μετὰ πάσης εὐλαθείας, iv 
φόδῳ προσχυνήσω, εἴτε τὸν ἑπίγειόν σοὺ ναὺν, εἴτε 
τὸν οὐράνιον * τὰ γὰρ ἔθνη ἀκολάστως τοῖς ναοῖς 
τῶν θεῶν αὑτῶν ἑνασχημονοῦσι. Πρὸς μέντοι τὴν 
ἰδίαν ὑπόθεσιν ὁ Προφήτης τὰ εἴδη τῆς χαχίας χε- 
φαλαιωδέστερον ἐπελθὼν, xal δείξας βδελυκτὰ θεῷ, 
πρὸς ἑαντὸν ἐπάνεισι, xal λατρεύειν ἐπαγγέλλεται 
γνησίως xai προθύµως, οὐχ ὡς δεδικαιωμµένος, ἀλλά 
ὡς ἠλεημένος, El. xal £y οἷς χαταθοᾶ τῶν ἁμαρτω- 


λῶν, xal ἑαυτὸν εἰσάγει τῷ θείν ναῷ, τοῦτο 


ψυεῖσθαι δίδωσι. 


tanquam misericordiam consecuta : quamvis inclamando adversus peccatores, et seipsam in tem- 
plum Dei iaducendo, videatur quodammodo aliud (28 significare. 


Vzns. 9. Domine deduc me in justitia tua. Deduc C 


vie, Domine, per manum Fili tui: qui, ut ait 
Apostolus, justitia cst, οἱ sanctificatio, et το. 
demptio ** : vel in lege tua quie est bumana ju- 
stitia. 

Propter inimicos meos. dirige in conspeciu tuo 
tiam meam. Propter visibiles inimicos meos, qui 
in semitis meis scandala seminant, et laqueos ten- 
dunt, explana, quiso, Domine, viam meam ad te ; 
ita euim Symmachus reddidit, Vel, Dirige me, ne 
declinem ad dextram aut sinistram propter inimi- 
cos meos, qui latenter in insidiis me observant. Con- 
prucre etiam possunt liec. verba ipsi beato David. 

Vgas. 10. Quoníam mon est in ore eorum veritas, 
cor eorun vanum est. Et mentiuntur assidue ut 


Κύριε, ὁδήγησόν µε ἐν cq δικαιοσύγῃ eov. X:t- 

ραγώγησόν µε, διὰ τοῦ Υἱοῦ σου, ὅς ἐστι δικαιοσύνη, 
xai ἁγιασμὸς, xal ἀπολύτρωσις, κατὰ τὸν ᾿Απόστο- 
λον. Καὶ ἐν τῷ σῷ vópip* ἔστι γὰρ fj ἀνθρωπίνη 
δικαιοσύνη. 
' *Evexa τῶν ἐχθρῶν µου, κατεύθυγον ἐνώπιόν 
σου τὴν ὁδόν µου. Διὰ τοὺς ὁρατοὺς xal ἀοράτοὺν 
ἐχθρούς µου, τοὺς κατασπείροντας ἐν τῇ τρίδθῳφ µου 
σχάνδαλα καὶ πάγας, ἐξομάλησον thv ὁδόν pou πρὺς 
σὲ: οὕτω γὰρ ὁ Σύμμαχος τὸ Κατεύθυνον tppf- 
νευσεν. Ἡ ὥστε μὴ ἐχχλίνειν ἐπὶ δεξιὰ f] Em ἀριστερὰ 
διὰ τοὺς ἑνεδρεύοντας ἐπιδούλους. ᾿Αρμόζει δὲ ταῦτα 
χαὶ τῷ Δαθίδ. 

"Οει οὐκ ἔστιν ἐν τῷ στόµατι αὐτῶν ἀ.λήθειαι 
καὶ ἡ καρδία αὐτῶν µαταία. Ψεύδονται γὰρ, ὡς 


fallaces : et inutilia semper ac vana cogitant ut D ἀπατεῶνες, xai ἀνόνητα μελετῶσιν, ὡς πονηροί. 


inaligni. 

Vgns. 11. Sepulcrum patens. est. guttur. eorum. 
Propter mortua illorum dogmata hoc dicit, et ob 
putidag l;:ereticcorum blasphemias, οἱ inhonesta in- 
temperantia verba, Vel juxta historiam, ob turpes 
contuimelias, εἰ ob jurgia, qua in David dicta 
fuere ab inimicis. [Quorum guttur, non tecta: atque 


opertz sepultur:é comparavit, sed aperte 4ο patenti, 


Tázoc ἀνεφγμένος, ὁ «ἑάρυγξ αὐτῶν. Τοῦτο, 
διὰ τὰ νεχρὰ δόγµατα xal τὰς δυσώδεις βλασφηµίας 
τῶν αἱρετιχῶν, ἡ xal τὰ μνδῶντα τῆς ἀχολασίας 
ῥῆματα, fj καὶ τὰς χατὰ τοῦ Δαθὶδ αἰσχρὰς Ὀέρει». 
Οὐ γὰρ χεχαλυμµένος ἑἐστίν' οὕτω γὰρ (29) αὐτὴν 
δυσοσµίαν συνέχρνθε. 
tetrumque odorem emittenti.] Nam. si oper- 


tum esset sepulcrum, immunditias omnes et gravem illum spiritum celaret. 


** Joan, xiv, 90. * IL Cor. i, 50. 


Varie lectiones. 


(28) Grzce τοῦτο, ltoc. 


(22) Addendum puto ἄν. 


1^5 


COMMENT. IN PSALMOS. 


106 


Ταῖς rÀóccaic αὐτῶν ἑδολιοῦσαν. Εἴ τις μὲν Α Linguis suis dolose agebant. Ὀο]οθι omnes men- 


δύλιος, οὗτος xal qedavnz ox et τις δὲ φεύστης, οὗ- 
τος xal δόλιος. Ἡ γὰρ τοῦ δολίου χαχουργία, χαλε- 
πωτέρα. Λέχει τοίνυν ὅτι Ἐπιδούλως χατ’ ἐμοῦ συν- 
εµελέτων, xal συνεσχἑπτοντο. 

Κρϊγον αὐτοὺς, ὁ θεός. Τοιαῦτα ἑργαζομένους 
χατάχρινε, ὁ μισῶν πάντας τοιούτους ὡς (30) προ- 
εδήλωσεν. 

Ἀποπεσάτωσαν ἀπὸ τῶν διαδονλίων αὐτῶν. 
᾿Αστοχήτωσαν τῶν ῥουλευμάτων. 

Κατὰ τὸ π.1ήθος τῶν ἀσεδειῶ» αυτῶν ἔξωσον 
αὐτούς. Ad τὴν ἀσέθειαν αὑτῶν "Εξωσον αὐτούς' 
οὗ γὰρ τιμῶσί σε’ καὶ μὴ δι ἐμὲ, el xa ab; χ)ῆρος 
ἐγώ. "H xal ἄλλως ' ὅσον εἰσὶν ἀσεθεῖς, τοσοῦτον 


daces sunt, non quicunque mendax etiam ἀοΐνευς. 
Doli etenim vitium perversus est. Ait igitur, 
quod insidias et dolos una adversus eam contexc- 
bant. 


Judica illos, Deus. Tu, inquit, qui hujusmodi 
homines, ac talia operantes odisti, ut supra osten- 
disti, eos etiam condemna. 

Decidant a cogitationibus suis. Hoc est frustren- 
tur propriis consiliis. 

Secundum multitudinem ἱπερίείαίκπι eorum ex- 
pelle eos. Propter illorum impietatem eos, inquit, 
Expelle, quia te non venerantur. Neque enim pro- 
pter me id expostulo : tametsi alioquin, sors atque 


πόῤῥω τῆς σῆς εὐμενείας ἀπελαθήτωσαν. 'Aoc6tc p haereditas tua ego sum. Vel aliter : Quanto illi impii 


δὲ, οὗ µόνον 6 ἄθεος, ἀλλὰ καὶ 6 ph προσηκόντως τὸν 
θεὸν σεθόµενος. 


"Oct παρεπἰκραγάν σε, Κύριε. O0 µέλει pot γὰρ 
τοσοῦτον ὑπὲρ ὧν εἰς ἐμὲ ποιοῦσιν, ἀλλὰ ὑπὲρ τῶν 
σῶν ἀλγῶ * παρεπίχραναν γάρ σε, διὰ τὰ προῤῥη- 
θέντα τούτων ἐπιτηδεύματα. Άλλως τε’ Καὶ ἐμοὶ 
πολεμοῦντες, τὰς σὰς ἐντολὰς φυλάττοντι, σὲ τὺν 
ἐμὸν Δεσπότην παραπικραΐνουσι. — 


Kal εὐφρανθήεωσαν πάντες οἱ ἑλπίζοντες ἐπὶ 
σέ. Τῶν σῶν γὰρ ἐχθρῶν ἁνιωμένων, οἱ εὐσεθεῖς 
ἀντιθέτως χαίρουσιν, ὅτι σοὶ µόνῳ θαῤῥοῦντες, περι- 
γίνονται τῶν τοσούτων χαὶ τηλιχούτων. 


Εἰς alova ἁγαα1ιάσογται. "AvsY τοῦ διηνεχῶς, 


by voc ἀεὶ τὴν ev παράκλησιν ἔχοντες. 


Καὶ κατασκηνώσεις ἐν αὐτοῖς. Ἑπαναπαυόμε- 
vot τῇ ὡραιότητι τῶν ψυχῶν αὐτῶν. Ἐγοικήσω γὰρ, 
φησὶν, ἐν αὐτοῖς, καὶ ἐμπεριχατήσω, καὶ ἔσομαι 
αὐτῶν θεὸς, xal αὐτοὶ ἔσογταί poi Aaóc. 


Καὶ χαυχήσονται ἐν col, οἱ ἁγαπῶντες τὸ ὄνο- 


41d. σου. Διότι μόνοι συνΏκαν τὸν ἀληθινὸν θεὸν, καὶ 


εἰς τοῦτον µόνον τὰς ἑλπίδας ἑνέθεντο. Καὶ ἄλλως δὲ 
οἱ Χριστιανοὶ τοσοῦτον ἀγαπῶσι τὴν θείαν τοῦ Χρι- 
στοῦ χλῆσιν, ὡς ἀπὸ µόνης ταύτης θέλειν γνωρίζε- 
σθαι, xai iv µόνῳ Χριστῷ καυχῶνται, κατὰ τὸν 
"Anóstoloy * Ἐμοὶ γὰρ, φηαὶ, μὴ γένοιτο καυχᾶ- 
σθαι, εἰ μὴ év τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰη- 
σοῦ Χριστοῦ , τουτέστιν ἓν τῷ σταυρωθέντι Ἆρι- 
στῷ. 

"οτι σὺ εὑΛογήσεις δἰχαιον, Κύριε. 00 µόνον 
χατὰ τὸν παρόντα βίον ἀναχηρύττων αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ 
xatà τὸν μέλλοντα, ὅταν ἑἐρεῖς * Δεῦτε ol eb Jornpá- 
οι τοῦ Πατρός µου. Σὺ οὖν εὐλογήσεις αὐτὸν, xal 


ο Levit, xxvi, 19: I Cor. vi, 16. 


(30) ἶσ. προεδήλωσας, 
PaT80L, Gn. CXXVIII. 


*' Galat. vi, 14. *'* Matth, xxv, 54. 
Varie lectiones 


magis sunt, tanto a tua benevolentia longius abji- 
ciantur. )mpius vero non ílle tantum est qui Deum 
non colit, sed et is qui non ut congruit eum vene- 
ratur. 


.. Quoniam exacerbaverunt te, Domine. Non adco 
mihi cure suut qua adversum me operantur, 
quantum doleo ob ea quz& contra te agunt. Exacer- 
barunt enim te in studiis, atque in conversationibus 
suis, quas superius commemoravimus. Vel aliter : 
Quia exacerbaverunt te Dominum meum, dum 
mihi mandata tua observanti molesti sunt. 


. Vems. 49. Κι lotentur. omnes qui sperant. ἵν te 
Quoties inimici Dei moaroro ac tristitia afficiuntur, 


6 fideles ac pii quicunque sunt ex adverso gaudent : 


quod solo (reii Deo, tantos ac tales superent ini- 
micos. 

In seculum exsultabunt. Που est semper et per- 
petuo, cum prope atque assidee consolationem 
tuam habituri sint. 

Et habitabis in eis. Requiescens nimirum in 
pulchritudine latque elegantia animarum eorum : 
]nhabitabo enim alibi, inquit, in eis, εἰ inambu- 
labo, et ero illorum Deus, et ipsi erunt mihi popu- 
lus **. 

VgRs. 19. Et. gloriabuntur ín te, qui diligunt 
nomen tuum. Quia scilicet ipsi soli Deum verum 
intellexerunt, atque in hoc solo spem euam collo- 
carunt, Et aliter Cliristiani viri divinum Christi 


D nomen adeo diligunt, αἱ ex illo tantum velint 


cognosci. In solo etenim Christo justa Apostolum 
gloriantur, dicentem : Mihi awtem absit ut. glo- 
rier, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi *' ; hoc 
est nisi in Christo ipso crucifixo. 


Quoniam iu benedices justo, Domine. Non tantum 
in presenti szculo: tu eis benedices, laudes eorum 
omnibas notas faciens, sed et in futuro : quando 
vocabis eos, dicens ; Venite, benedicti Patris mei **. 


319] 


EUTHYMII ZIGABENI 


109 


Yu itaque benedices eis tametsi maligni contra, A οἱ πονηροὶ τοῦτον καχίζουσι. Παρηγορεῖ δὲ ἓν toU ttp 


«is maledicant. llujusmodi autem verbis cos conso- 
Jatur qui propter virtutem blasphemiis ac maledi- 
€tionibus impeti solent. | 

Όι scuto bone voluntatis coronasti nos. Tu, Do- 
Tnine, inquit, muniisti nos valde, et circumdedisti 
eruce tua, qua scutum est bone voluntatis : hoc 
*st scutum tibi gratum ac placitum. Animadver- 
Aendum autem est. esse bunc quemdam loquendi 
modum apud sacram Scripturam, quo filium po- 
«είς dicere solet pro potentem ; et, virum sangui- 
aum pro sanguinarium ; Aominem etiam pacis hoc 
est pacificum : Ma et hie, scutum bona voluntatis 
gro scutum placitum et bene gratuin. Ordo etiam 
fiat hoc modo : Muniisti nos, Domine, potentia tua 
«quasi scuto quodam probato ac forti. Corona enim 
«uluim atque in circuitu fleri solent. 
4n fimem in hymnis pro octava psalmus | ipsi 

David. 
PSALMUS VI. 

Quid signiflcet In finem dictum est : presenti 
wero psalmo lauilat ac magnificat Deum Propheta * 
vogatque et preces fundit pro octava, hoc est pro 
futuro seculo. Przsens enim seculum revolutum 
306 completum, et quasi hebdomad:e commensura- 
Aum, septenario signatur numero, et septitnum di- 
Citur; futurum vero seculum octavum appellatur, 
weluti quod septimum sequitur. In persona autem 
non sua tantum Proplieta, sed et omnium nositruin 
fundit preces ad Deuuw, qui in futuro illo seculo 
oinnes judicaturus est. Hunc autem psalmum com- 


τοὺς διὰ τὴν ἀρετὴν βλασφημουμένους. 


Ὡς ὅπλῳ εὐδοχίας ἑστεφάνωσας ἡμας. Λίαν 
ἐχύχλωσας καὶ περιετείχισας ἡμᾶς τῷ σταυρῷ, τῷ 
ὅπλῳ τῆς εὐδοχίας, ἦτοι τῆς ἀῤῥήτου οἰχονομίας σου. 
"H καὶ ὅπ.]ον εὐδοχίας, τὸ εὐδόχιμον ὅπλον ὑπο- 
ληπτέον. Συνήθης γὰρ τῇ Παλαιᾷ xal οὗτος ὁ σχη- 
µατισµός ' υἱὸν γὰρ χαλεῖ δυνἀμεως τὸν δυνατὸν, 
xai ἄνδρα αἱμάτων, τὸν φονιχὸν, χαὶ ἄγθρωπον 
εἰρήνης, τὸν εἰρηνιχόν. Kat συντακτέον οὕτως" ς- 
ῥριετείχισας dj; τῇ δυνάµει σου, χαθάπερ ἐν ὃὅπλῳ 
εὐδοχίμῳ χαὶ στεῤῥεῷ. Στεφάνη yàp, ὁ χύχλος * χυ- 
κ)οτερὴς δὲ, xal ὁ τειχισµός. 


circularis formz est ; et munitiones ctiam ρε: cir- 


B Εἰς τὸ τἐος ἐν Duroic, ὑπὲρ τῆς ὀγδόης, Ἑ αλ μὸς 


τῷ Δαθίδ. 
YAAMOZ 6’. 

Ti μὲν δηλοὶ τὸ Elc τὸ «έλος, προείρηται. Ὕμνῶν 
δὲ xal µεγαλύνων τὸν θεὸν ὁ προφήτης, ὑπὲρ τῆς 
ὀγδόης παραχαλεῖ, τουτέστιν, ὑπὲρ τοῦ μέλλοντος 
αἰῶνος. "Εδθδομος γὰρ ὁ παρὼν, ὅστις ἑδδομάδι µε- 
τρούµενος, xal ἀναχυχλούμενος, xal συμπληρούμε:- 
v0; * ὄγδοος δὲ ἐχεῖνος, ὡς μετὰ τὸν ἔδδομον τοῦτον. 
Οὐ προσώπῳ δὲ µόνον ἰδίῳ, ἁλλὰ χαὶ πάντων ἡμῶν 
προσάχει τῷ xpivat τηνιχαῦτα µέλλοντι Kuplo c: v 
bna. Ἐξέθετο δὲ τὸν φαλμὸν, πε;ρασμοῖς περι- 
σχεθεὶς, ἐπενεχθεῖσιν αὑτῷ διά τινα πλημμελί- 
pata. | 


posuit beatus David postquam in angustias atque in afllictiones decidit, qua ei ob peccata ejus οὐ- 


weneram. 


Vgas. 2. Domine, ne in furore tuo arguas me, ne- (— Kopie, μὴ τῷ θυμῷ σου àAérEnc µε, μηδὲ τῇ 


que in ira lua corripias me. Sed quomodo legimus 
apud beatum Job : Beatus, homo quem redarguit 
Dominus in terra ** ; et quomodo ipse etiam Da- 
vid alibi dixit : Beatus 4omo quem (wu corripueris, 
Jjomine 19 Verum hoc in loco Propheta non repre- 
hendi renuit aut. castigari a Deo, sed quod poscit 
id tantum eet, ne cum indignatione redarguatur 
aut cum ira. Nam cum intolerabilem eese noverit 
4ram Dei, timet ne ab ea prorsus perdatur : mo- 
dice tamen corripi optat, ut probatior effectus, 
futuri judicii poenas melius effugiat. Consequenter 
-etiam post redargutionem, correplionem subjun- 
Ait : οἱ quanquam Deus a furore et ira et ab omni 
prorsus passione liber sit, prophetse tamen stepe- 


ὁργῇ cov παιδεύσῃς µε. Καὶ μὴν ἓν τῇ βίδλῳ τοῦ 
Ἰώ6 γέγραπται Μακάριος ἄνθρωπος ὃν Π.1ε]ξα 
Κύριος ἐπὶ τῆς ὁργῆς ' καὶ αὑτὸς δέ φησιν ἐν ἅλ- 
λοις. Μακάριος ἄνθρωπος ὃν ἂν παιδεύσῃς, Κύ- 
ριε. Οὐ φεύγει γοῦν τὸν ἔλεγχον, οὐδὲ τὴν παιδείαν 
ἁπλῶς ' ἀλλὰ τὸν μετὰ θυμοῦ, xal τὸν μετ ὀργῆς, 
ἵνα μὴ τῷ ἀνυποίστῳ διαφθαρείη ΄ ἀλλὰ τῷ µετρίῳ 
βελτίων γενόμενος, ἐκχφύγῃ τὰς ἐν τῇ μελλούσῃ xpl- 
σει χολάσεις. ᾿Αχολούθως δὲ τῷ ἐλέγχῳ τὴν παίδευ» 


: ety. ὡς ἑπομένην ἑπέταξε. Τὸ θεῖον δὲ, xal θυμοῦ, 
xal παντὸς πάθους ἐλεύθερον. Οἱ προφῖῆται δὲ τὰς 


τοιαύτας θέσεις προσΏψαν αὑτῷ, βουλόμενοι «staat 
τοῖς ἀνθρώποις, ὅτι προνοεῖται τοῦ παντὸς ὁ θεὸς, 
καὶ ὁρᾷ, χαὶ ἀχούει, xai ἤδεται, xal λυπεῖται, xal 


numcro hujusmodi affectionem ei tribuerunt, per- D χρίνει, καὶ θυμοῦται, xat ὀργίζεται, καὶ ὅσα τοιαῦ- 


$uadere studentes lectoribus : quod omniom  ho- 
minum Deus curam habet; quod omnia videt et 
audit; quod Jetatur, et tristatur, et judicat, furit, 
et irascitur ; et quacunque alia bujusmodi eum 
facere dicunt, at saltem hoc pacto timore correpti 
homines desisterent a vitiis. Et aliter : Ab huma- 
nis operationibus prophete divina declarant : et 
quia qui loquuntur et qui audiunt homines sunt, 


-. ** Job v, 17. Τὸ Psal. xcii. 19. 


τα, ἵν οὕτω φοθηθέντες, τῆς xaxlag ἁπόσχωνται. 
Άλλως τε δὲ ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων ἐνεργειῶν ἐμφαί- 
νουσι τὰς θείας, ὅτι xaX οἱ λέγοντες xal οἱ ἀχούον- 
τε;, ἄνθρωποι ΄ xal fj ἀπόχρισις, ἀνθρωπίνη. Καὶ 
ἄλλως οὐκ ἐγχειρεῖ διαλέγεσθαι τοὺς Ev σώματι, εἰ 
μὴ σωματικῶς * xal γὰρ xaX Βαρθάροις διαλεγόµε- 
vot, τῇ τούτων χρώμεθα διαλέχτῳ χαὶ παιδίῳ προζ- 
λαλοῦντες, ὑπιψελλίζομεν : καὶ εἰ µυριάχις ὤμεν 


109 


COMMENT. IN PSALMOS. 





11e 


σοφοὶ, πρὸς τὴν ἐχείνων χαταδαίνομεν ταπεινότητα. Α humana lingua exprimunt quod loquuntur. Neque 


Καὶ ταῦτά σοι χαθολιχἡ τις ἵστω πρὸς ταῦτα διδα- 

σχαλία. Τὸ γοῦν, Μἡ τῷ θυμῷ σου παιδεύσῃς µε, 

ᾖηδὲ τῇ ὀργῇ σου, ἀντὶ τοῦ, Mb ἀξίως χαταδικάσῃς 

με, μὴ ἀξίαν ἀπαιτίσῃς µε δίχην. 

balbutimus; et quanquam valde sapientes simus, 


enim pessibile est ut alio modo loqusnter, qui in 
corpore sunt. quam corporaliter. Nam et quoties 
Barbaros alloquimur, illorum lingua utimur : et 
cum pueris aliquid dicerc volumus, eorum more 
ad illorum tamen humilitatem condescendimus. 


Hzc igitur tibi sit norma quzdam universalis. Quod igitur ait : Ne in furore tuo. arguas me, idem 
sibi vult, quod Nolis me juxta mea merita condemnare, neque debitas 4 me ponas exigere. 


Εάέησόν ue, Κύριε, ὅτι ἀσθενὴς εἰμί. El μὴ 
Υὰρ Ἰσθένησεν ὁ νοῦς, οὐκ ἂν τὰ πάθη τούτου περι- 
εγένοντο. "H xai ὅτι ἀσθενής εἰμι, πρὸς τὸν ἀόρατον 
ἐκθρὸν, τὸν φανερῶς xal χρὐῦδην ἐπιδουλεύοντα. 
"H xai ὅτι συντριδεὶς, ἐξησθένησα. Ὑπολόγισαι 
οὖν τὴν iphv ἀσθένειαν, xal μὴ Χαταδιχάσῃς µε 
τέλεον, ὡς ἐχουσίως νενιχημένον “τῆς δὲ τοῦ "EJé- 
ησόν µε φωνῆς, πάντες πάντοτε δεόµεθα * προϊὼν 
Υάρ φησιν. Ἐὰν ἀνομίας παρατηρήσῃς, Κύριε, 
τίς ὑποστήσεται; xaX, "Οτι οὐ δικαιωθήσεται 
ἐνώπιόν σου xác (Ov. Καὶ πάλιν ἕτερος εἴρηχα * 
Tic καυχήσεται ἀγγ ην ἔχειν τὴν καρδίαν; ἢ τίς 
παῤῥησιάσεται καθαρὸς εἶναι ἀπὸ ῥύχου; Πάν- 
τες μὲν οὖν ἑλέους δεόµεθα "οὐ πάντες δὲ ἑλεούμε- 
Ca - ὁ γὰρ θεῖος ἔλεος τὸν ἄξιον ἐπιζητεῖ. Καὶ ἀσθε- 
νεῖς δὲ πάντες χαθ᾽ ἑαυτοὺς ἑαμέν. 'Eàv γὰρ μὴ 
Κύριος οἱκοδομήσῃ olxor, elc μάτη» ἑκχοπίασαν 
οἱ οἰκοδομοῦντες. Ἐὰν μὴ Κύριος gvAdtgn πόλιν. 
elc µάτην ἠγρύαγησεν à φυ]άσσων. 


Vgns. 5S. Miserere mei, Domine, quoniam infir- 
mus sum, Si intellectus, inquit, meus debilis non 
fuisset, passiones certe illum non superassent, 
vel quia infirmus sum adversus invisibilem inimi- 
cum, qui et palam. et. clam insidias disponit : vel 
quia assiduis afflictionibus debilitatus sum. Con- 
sidera igitur et tu, Deus, debilitatem meam, et noli 
me penitus condemnare : quasi sponte mea su- 


B peratus sim, Hac autem voce, Miserere — mel, 


Onines nos perpetuo indigemus. Nam et alibi ait : 
Si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis su- 
stinebit "*? ltem alibi : Non  justificabitur in con- 
speciu (xo omnis vivens "*. Et rursus propheta 
alius : Quis gloriabitur, inquit, mundum cor habere, 
ani quis confidet mundus esse a sordibus ** ? Ouncs 
itaque indigemus divina misericordia : tametsi 
non omnes illam consequamur , cum Deus quaerat 
tantum dignos se. Omnes ctiam nos in(irmi su- 
mus : quia Nisi Dominus cdificaverit domum, ín 


canum laborant qui edificant eam **.. Et : Nisi Dominus. custodierit civitatem, frustra. vigilnt qui εν- 


stodit eam"*. 
"Iacal ue, Κύριε, ὅτι ἑταράχθη τὰ ὁστᾶ pov. 
Τὸ ἀπὸ τῶν πειρασμῶν ἄλγος, xat αὐτῶν χαθήχετο 


Sana me, .omine, quoniam conturbata sunt ossa 
mea. Dolor qui summus mihi inest ab assiduis 


τῶν ἀναισθήτων ὁστέων µου, xaX ἐχλόνησεν αὐτά. C afflictionibus, ad usque ossa ipsa sensu carentia 


Διά τοῦτο δὲ παρέστησεν «Ἡν ὑπερθολὴν τοῦ πά- 
θους. "H χαὶ ὁστᾶ νοητέον, τὰς τοῦ νοῦ δυνάμεις, 
αἷς οὗτος ἑπερείδεται, 


Καὶ ἡ ψυχή µου ἐταράχθη σφόδρα. Mt φέρον- 
σα τὴν βίαν ἀλγεινῶν. Ἡρόαφαρον δὲ τὸ ῥητὸν, xat 
ὅταν τὶς οἱστρηθῇ πρὸς θυμὸν ἄλογχον,  πρὺς ἔπι- 
θυµίαν αἰσχράν. Τότε γὰρ πνεύσας πολὺς ὁ διάδο- 
λος, ἑτάραξε χαὶ τὸ σῶμα, xal τὴν φυχὴν, ὡς ἄνε- 
pos θαλάσσας, ἐμπεσών ^ χυχῶνται γὰρ ἄμφω, xat 
χυµαίνονται, καὶ οὗ φυλάττουσι τὴν ἑαυτῶν τάξιν, 
xai χατάστασιν. 


Καὶ σὺ, Κύρ;ε, ἕως πότε. Τοῦτο, οὐχ ἑγκαλοῦντός 


pervenit, atque ea concussit. Ilis autem verbis 
passionis sux vehementiam deinonstravit. Vel pcr 
ossa intelligere possumus vires ac potentias, αἱ» 
bus mens ipsa sustinetur. 

Vgns. 4. Et. anima mea turbala est. valde. Non 
sustinens scilicet duloram vim. Commodissime 
autem dicitue hic versiculus, quoties quis ad 
ijram'aliquam irrationabilem, aut pravas concu- 
piscentias fuerit stimulatus. Tunc enim diabolus 
immodice spirans animam solet ct corpus pertur- 
bare, non secus ac validus ventus in mare irruens. 
Miscentur enim una ambo atque zstiuant, nec pro- 
prium aliquem locum, aut ordincm servant. 

Et tu, Domine, usquequo. Verha hec non accu- 


ἐστιν, ἀλλ ὀδύναις χατατεινοµένου, Maxpá pot, D santis sunt, sed hominis in doloribus constituti. 


φησὶ, Υέγονεν ἡ ἀπὸ σοῦ παρόρασις, οὕτως ἔχοντι. 
Tol; μὲν οὖν πειραζοµένοις ἐξ ἁμαρτίας, οὐκ εὐθὺς 
ἐπιχουρεῖ κατ’ οἰχονομίαν. Καιρῷ γὰρ, φησὶ, δεκτῷ 
ἐχήχουσά σου’ τοῖς δὲ ἐξ ἑπτρείας τοῦ πονηροῦ, 
χαὶ µάλα * "Ert γὰρ, qnoi, Jadoorcóc σου, àpo* 
Ἱδοὺ πάρειµι. 


ἸΕπίσερεψον», Κύριε, ῥῦσαι εἡν.ψυχήν µου. 


"Psal. cxxix, 5. "* Psal. οχι, 2. 11 lbid. . 


Diu, inquit, a te ego neglectus sum, cum tamen 
auxilio tuo indigerem. Deus enim iis qui propter 
propria peccata tentationes sustinent, non solet 
stalim auxiliari : atque boc magna cum dispensa- 
lione agit. Tempore enim accepto, inquit, exaudivi 
te. lis vero qui ob da&imonis calumnias id patiun- 
tur, statim adest : Adhuc. enim, inquit, loquente te 
dicam, Ecce adsum. 

Vgns. 5. Convertere, Domine, eripe animam mcam, 


τὸ Psal. cxxxi, 1. * Ibid. 


n 


EUTHYMII ZIGABENI 


12 


Convertere ad me, inquit, tamelsi hactenus ob A Στράφηθι πρός µε, εἰ καὶ ἀπεστράφῃ; δι à Ίμαρ- 


peccata mea aversus fueris a me: εἰ eripe me ex 
afflietionibus. 

Salvum me fac propter. misericordiam twam. Non 
ob virtutes meas, inquit, id peto; nullas enim ha- 
beo quibus id merear. 

Vgns. 6. Quoniam non est in. morte qui memor 
sil (tui. l'er. mortem, peccatum intelligit mortis 
ministrum ; ab initio enim peccatum introduxit 
mortem ; ait. igitur, quod qui peccatum facit, non 
est tunc Dei memor. Est enim velut ebrius aut 
οὐὑσασαίυβ, qui peccat. Vel. mortem appcllat tem- 
pus mortis, quia ubi quis mortuus fuerit, ablatum 
ei est, ut possit amplius Dei reminisci, aut Deum 
rogare. Inutfles enim tuuc essent omnes preces. 

In inferno autem quis confitebitur tibi ? Ante 
mortem prnitere quem potest? post mortem vero 
retributionis tantummodo tempus est (31). 

Vgns. 7. Laboravi in gemitu meo, lavabo per 
singulas nocles lecium | meum, lacrymis meis stra- 
4um meum rigabo. Non simpliciter laboravi, inquit, 
scd cum gemitibus ; qux res intensionem denotat 
laboris. Νεο simpliciter etiam dixit : Effundam 
lacrymas, sed Lavabo lectum meum : neque id se- 
mel tantum faciam, inquit, aut secundo, sed Per 
singulas noctes. Et quia in die vari: me cogitatio- 
nes distrabunt, faciam quietis tempus confessio- 
njs esse, nemine scilicet me tunc perturbante ; 
commodissimum enim est ad penitentiam id tem- 
pus. Quo vero ait : Lacrymis meis stratum meum 
rigabo, expositive dictum est ad precedentia, et 
ad clariorem sensum illorum verborum : Lavabo 
yer singulas noctes. lectum. meum. Audiamus vero 
nos homunculi tanti regis poenitentiam, eamque 
imitemur. Protulit autem hzc verba beatus David, 


τον * xal ἐξελοῦ µε τῶν θλίψεων. 


Σῶσόν' µε ἔνεχεν τοῦ ἑλέου σου. Οὐ διὰ τὰς 
ἐμὰς ἀρετάς ' οὐκ ἔχω γάρ. 


"Ot, οὑκ ἔστω ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μγημογεύων 
σου. θάνατον χαλεῖ τὴν ἁμαρτίαν, ὡς θανάτον 
πρὀξενον ' χαταρχὰς yàp ἡ ἁμαρτία, τὸν θάνατον 
ἐπεισήγαγεν. Φησὶ γοῦν, ὡς ὁ τὴν ἁμαρτίαν πράτ- 
των, οὐ μνημονεύει τηνικαῦτα θεοῦ, µεθύων αὐτῇ, 
καὶ πεπωρωµένος. "H θάνατον λέχει τὸν ἀπὺ τῆς 
τελευτῆς xatpóv* μεθ) ὃ γὰρ τελευτήσει τις, ἆφαι- 
ρεῖται τὸ μνημονεύειν, τοι παραχαλεῖν τὸν Θεόν * 
ἀνόνητα γάρ. 

Ἐν δὲ τῷ ἆδῃ, tic ἐξομο.]ογήσεταί σοι; Πρ» 
τοῦ θανάτου γὰρ f) μετάνοια γίνεται. τὸ ἑντεῦθεν 
δὲ, χαιρὸς µόνον ἀνταποδόσεως. 

Εκοπίασα ἓν τῷ στε)αγμῷ µου, «Ἰούσω καθ' 
ἑχάστην νὄκτα τὴν xAivnv µου, ἐν δἀάκρυσί µου 
τὴν» στρωμνήν µου βρέξω. Οὐχ ἁπλῶς ἔχαμον, 
ἀλλὰ xal ἑχοπίασα, στενάζων τοῦτο γὰρ ἑἐπίτα- 
σις. xal οὐχ ἁπλῶς δαχρύσω, ἀλλὰ xal λούσω τὴν 
χλίνην pov, χαὶ οὐχ ἅπαξ fj δὶς, ἀλλὰ xa0' ἑχάστην 
νύχτα. Ἐπεὶ γὰρ ἓν ἡμέραις περισπῶσιν αἱ opov- 
τίδες, τὸν τῆς ἀναπαύσεως xavpbv, ἐξομολογήσέεως 
χαιρὺν ἐγὼ ποιῄσοµαι, μηδενὸς ἑνοχλοῦντος * εὔθς- 
τος yàp ὁ χαιρὸς οὗτος εἰς µετάνοιαν. Τοῦ δὲ 
Λούσω, καὶ τῶν ἑξῆς, τὸ, Ἐν δἀκρυσί µου, καὶ 
τὰ ἑξῆς, ἐφερμηνευτιχά ἐστιν, ὡς σαφέστερα. ᾽Αχού- 
σωμεν οἱ ἰδιῶται βασιλέως µετάνοιαν, χαὶ ζηλώ- 
σωµεν. Ἡροθάλλεται δὲ ταῦτα εἰς ἀφορμὴν ἑλέους, 
ἵνα xai μᾶλλον χάµψῃ οὺν εὔσπλαγχνον, µή ποτε 
τὸ τῆς τωλαιπωρίας ὑπερδάλλον χαταθάλλῃ τὴν ἐν 
αὐτῷ δύναμιν, καὶ ἄχρηστον ἀπεργάσηται. 


ad excitandam in se misericordiam Dei, utque ad eam Deum magis flecteret : ne aliquando fortassis 
grandis calamitatum cumulus vires suas prosterneret, atque euim inutilem redderet. 


ΕΚΕ, 8. Turbatusest a (urore oculus meus, Ocu- 
lus aniwmz scilicet, boc est mens mea. Conside- 
rans enim ego, inquit, furorem adversus peccato- 
res, in die judicii, vehementer perturbatus sum. 
-Longrue vero mentem ipsam oculum appellavit, 
:weluti qui itineribus omnibus dux est, Nam et 
mens videt et audit. Aliqui etiam dicunt oculum 
. eorporis beati David perturbatum fuisse, cum ira- 
tus esset ,adversus inimicos. Proprium enim ac 
peculiare.est.iis.qui irascuntur, ut oculi eis tur- 
bentur. 

]nveteratus sum inter omnes. inimicos meos. Ve- 
.,rascentium vestimentorum instar neglectus sum 
ac vilipensus ab.iniwicis meis : qui tamen ante 
.commissaa me delicta, tiinebant me, Vel Incete- 
ratus sum, hoc est debilior effectus, Senes enim 
debiliores viribus effici solent. 

Ύεβθ. 9. Discedite α me omnes qui .operamini 
iuiguitatem. Sentieus jam ac cognoscens divinum 


Ἐταράχθη ἀπὸ θυμοῦ ὁ ὀφθαλμός µου. Ὁ τῆς 
φυχῆς δηλαδὴ, τουτέστιν ὁ νοῦς * ἐννοῶν γὰρ τὸν 
θυµόν σου, τὸν ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως χατὰ τῶν ἆμαρ- 

Στωλῶν, λίαν τεθορύδηται. Προσφυῶς δὲ τὸν νοῦν 
ὀφθαλμὸν ἐχάλεσεν, ὡς ὁδηγοῦντα τὸν ἄνθρωπον, 
Νοῦς γὰρ ὁρᾷ, xai νοῦς ἀχούει. Τινὲς δὲ καὶ τὸν 
τοῦ σώματος ὀφθαλμὸν αὐτοῦ φααὶ τεταράχθαι, θυ- 
poupévou χατὰ τῶν ἐχθρῶν * ἴδιον γὰρ τουτὶ τῶν 
ἄγαν ὀργιζομένων. 


Ἐπαλαιώθην ày πᾶσι τοῖς ἐχθροῖς µου. Δίχην 
τῶν πεπαλαιωµένων ἱματίων ἠτιμώθην, καὶ κατε- 
φρονήθην ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, τῶν φοδουµένων µε πρὸ 
τῆς ἁμαρτίας. Ἡ ἐπαλαιώθην, ἀντὶ τοῦ Ἡσθένη- 
σα * οἱ γηραιοὶ γὰρ, ἀσθενεῖς. 


Απόστητε ἀπ᾿ ἐμοῦ, πάντες οἱ épyatóperoi 
ety ἀνομίαν. Αἰσθόμενος ἤδη τῆς παρὰ θεοῦ συµ- 


Varie lectiones. 
491) Greca verba sic : Ante. mortem -enim -fit penitentia. 


113 


COMMENT. IN PSALMOS, 


11 


µαχίας, ἀναθαῤῥεὶ, xai τοὺς ἐχθροὺς ἐντεῦθεν Φο- A sibi presto esse auxilium , fiduciam ostendit: et 


θεῖ, καὶ φεύγειν ἐγχελεύετα:, εἴτε ὁρατοὶ εἴεν, εἴτε 
ἁόρατοι. 

"Οτι εἰσήκουσεν τὴν φωνὴν τοῦ κ.αυθμοῦ 
µου, ἦκουσε Κύριος τῆς δεἠσεώς µου, Κύριος 
civ προσευχἠν µου προσεδέξατο. Ταῦτα τίθησιν 
αἴτια τοῦ οἰχείου θάρσους, καὶ τῆς ἑχείνων φυγῆς. 
*H γοῦν τὰ «pla ταῦτα σηµαΐνουαιν ὣς ἓν ἄλλοις 
εἰρήχαμεν. Ἡ ἐπειδὶ, χλαίει τις xal ἐπὶ πενίᾳ, xal 
τοιούτοις τισὶ, διὰ τῆς δεῄσεως διέστειλε τοῦ χλαυ- 
θμοῦ τὴν ὁμωνυμίαν, ὃς ἐπὶ δεήσει βοηθείας Υέγο- 
νεν. Ἡ δὲ προσευχὴἠ πάλιν ἑτέθη, δηλοῦσα τὴν ἐπί- 
τασιν τῆς δεἠσεως. 


inimicos perterrens , seu visibiles seu invisibiles 
illi sint, aufugere eos jubet. 

Vgns. 10. Quoniam exauditit Dominus vocem [fletus 
mei , exaudivit Dominus deprecationem meam, Do- 
minus orationem meam suscepit. l::c omnia causam 
esse dicit fiduciz suz timorisque pariter ac fuge 
inimicorum. Tria vero hec in przsenti versiculo 
dicta, eumdem babet sensum, ut alibi etiam dixi- 
mus. Vel aliter, quia ob paupertatem , aut alias 
ejusmodi miserias, s:eepenumero multi dcflere so- 
lent , supplicationis vocabulo, cquivocationeim fle- 
tus distinxit , qui ad coadjuvandam supplicationem 


interfuit, et ad hxc, orationis etiam nomen adjunxit , ut majorem precnm suarum intensionci 


denotaret. 


Αἰσχυνθείησαν καὶ ταραχθείησαν πάντες ol B  Vrns. 11. Erubescant et conturbeniwr omnes. ἱπῖ" 


ἐχθροί µου. Τὸ γνωρισθὲν αὐτῷ παρακαλεῖ τα- 
X» πέρας λαθεῖν * xai πῶς γὰρ οὖκ αἰσχυνθή- 
σονται, µαταία»ς ἱδόντες τὰς ἑαυτῶν ἑλπίδας, ὡς 
εὐχείρωτος ἔσται τυύτοις, γυμνωθεὶς τῆς ἄνωθεν 
εὐμενείας, xai αἰσχυνθέντες, πῶς o0 φοθηθήσον- 
ταις 


Αποστεραφείησαν καὶ καταισχυνθείησαν σῳό- 
δρα διὰ τάχους. Οὕτως δὲ ἔχοντες, elg τὰ ὀπίσω 
χωρήσουσιν * τὸ δὲ Καταισχυνθεἰησα», τῆς αἱ σχὺ« 
νης ἐστὶν ἐπίτασις. Τὸ µέντο: σφόδρα διὰ τἀχους, 
τοῖς εὐχτιχοῖς τούτοις πᾶσι συνταχσέον, τοῦ εὖ- 
χοµένου ξητοῦντος τάχιον αὐτοὺς παθεῖν τὰ τοιαῦτα. 
Τινὲς δέ qaa, εὔξασθαι μᾶλλον, ἀλλὰ μὴ χατεύ- 
ξασθαι νῦν τὸν λέγοντα, δεόµενον ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν 
αἰσχυνθῆναι, πονηρὰ βουλευοµένους, xai φοθηθῆναι 
τὸν συμμαχοῦντα τούτῳ θεὸν, xal ἁποστραφῆναι τὴν 
µοχθηρίαν, xat οὕτω βελτιωθῆναι, 


V'aluóc τῷ Aa606 ὃν ἦσε τῷ Κυρίῳ ὑπὲρ τῶν 


Aóyor Χουσὶ υἱοῦ Ἰεμενεῖ. 
TAAMOZ Z'. 

Δοχεῖ πως ἑναντίως ἔχειν dj ἐπιγραφὴ πρὸς τὴν 
ἓν ταῖς Βασιλείαις ἱστορίαν, ἵνθα τὰ κατὰ τὸν Δα- 
66 ἀναγέγραπται. Καὶ γὰρ, Excel ὅ Χουσὶ, υἱὸς 
Αραχὶ, ἀλλὰ οὖχ Ἰεμενεὶ, ἱστόρηται. Συμθιθάζον- 
ται δὲ ταῦτα τρόπον ὃν ἐροῦμεν, ἃ ὅτι διώνυµος ἣν 


mici mei. Rogat ut qux sibi fuerunt significata 
quam celerrimum finem consequantur. Erubescant 
autem ejus inimici, cernentes conceptas a se spes 


- jnanes fuisse (52). Speraverant enim posse se de 


facili in propria potestate habere beatum David, vel- 
uti divina privatum benevolentia : quod si erubue- 
rint et pudore confusi fuerint, quomodo non ctiam 
timebunt? 

Converiantur. et confundantur valde velociter. Ilii 
sic sentientes retro abeant. Et (quod ait) Confuu- 
dantur , augmentum atque intensionem significat 
pudoris. Dictio autem , Valde velociter , omnibus 
his verbis adjungenda est. Optat namque atque 
imprecatur illos quam citissime hsc omnia pati. 
Quidam verba hzc dicunt precum potius similitu- 
dinem habere, quam imprecationis , et' precari 
Prophetam pro inimicis, ut. eos pudeat pravorum 
consiliorum, ut timeant Deum qui ipsi Prophetze 
adjutor est, ut a propria pravitate discedant , 
atque boc pacto meliores fiant. 

Psalinus ipsi David quem cecinit Domino pro verbis 
Clusi filii Jemeni. 
PSALMUS VII. 

Prosens inscriptio videlur fere pugnantia con- 
tinere iis, qux in historia Regum habentur , ubi 
gesta beati David suo ordine conscripta sunt. lllic 
enim Chusi non Jemeni filium fuisse legimus , sed 
Arachi. Verumtamen recte conveniunt hzc , ut di- 


6 πατ]ρ αὐτοῦ, ἢ Exclnep ὁ Χουσὶ τυγχάνων ἀρχι... D cemus : vel quia duplex fuerit nomen patri Clusi, 


τοῦ Δαθὶδ, ἐἑσχηματίσατο thv πρὸς τὸν ᾿Αθεσαλὼμ 
αὑτομολίαν, xaX τὰς τοῦ στρατηγ!κωτάτου ᾿Αχιτόφελ 
διέλυσε γνώµας, xal τῷ πατραλοίᾳ μὲν, ἀναθολὰς 
ἐποίησεν τῷ φεύγοντι δὲ Δαθὶδ, χαιρὸ» ἔδωχεν εἰς 
τὸ φυγεῖν ποῤόωτέρω, xai συλλέξαι δυνάµεις, ὡς ἐν 
τἩ βίθλῳ τῶν ΕΒασιλειῶν εὑρήσομεν πλατύτερον. 
Απὸ τῆς ἀνδραγαθίας τετύχηχε τῆς προσηχορίας 
ταύτης * Χουσὶ γὰρ, υἱὸς δεξιᾶς ἑρμηνεύεται. Καὶ 
γὰρ ἕθος τῇ Γραφῇ πολλάκις ἀπὸ τῶν ἔπιτηδευμά- 
των, f] ἀπὸ τῶν πατρῶν τοὺς υἱοὺς ὀνομάξζειν * οἷον, 
vlór εἰρήνης, xai τέχγα σοφίας, xaV υἱὸν ἁπω- 


vel quia [ipse postmodum hujus cognominationem 
sortitus sit, ul Jemeni filius diceretur. [fic etenim 
Chusi, Arachi filtus, et socius beati David, memor 
veteris amicitie, cum Absalon filius beati David , 
adversus patrem insurrexisset ], finxit se deficere 
ab rege et ad Absalonem transfügere, eo consilio, 
ut Achitophel ducis Absalon consilia. dissolveret : 
quemadmodum οἱ perfecit. Morando quippe ct 
cunctando Absalonem contra Achitophelis consi- 
lium ita detinuit, ut occasionem et tempus pra- 
stiterit beato David, et longius fugiendi, οἱ majozes 


Varie lectiones. 
(32) Grace per interrogationem : Quomodo autem non crubescent? ctc. 


115 


EUTHYMII ZIGABENI 


΄ 


116 


copias colligendi : ut in. libris Regum latius .scri- A JAeíac. Οὕτως οὖν χα) υἱὸς δεξιᾶς, ὁ δεξιός τε xal 


pium reperitur. Ab hujusmodi igi'ur strenuo opere, 
appellationem hanc Chusi consecutus est, ut Jemeni 
filius diceretur. Si quidem Jeweni deztera interpre- 
tátu1(35). Mos vero est Scriptura sacre, ab exercitiis 
aliquibus seu studiis, tanquam a parentibus filios 
denominare, veluti filium pacis , filium sapientie , 
et filium perditionis; ita etiam et filius dexterae 
ille dicitur, qui dexter et commodus amico fuerit 
adjutor. lllud etiam animadvertendum est, quod 
iuscriptio dicit pro verbis Chusi : et tamen in toto 
psalmo, Propheta nullam Chusi memoriam fecit ; 
unqe alia oritur dubitatio : quomodo scilicet per- 
tineat ad psalmum inscriptio. Nos tamen quod co- 
gnovimus non celabimus. Cum poniteret Prophe- 


ἐπιτηδειότατος. Αλλ' fj μὲν ἐπ'γραφὶ. ὑπὲρ εῶν 
«λόγων orna Χουσί * παρ) ὅλον δὲ τὸν Ψαλμὸν, οὐχ 
ἐμνημόνευσεν ὁ Δαθὶδ τοῦ Χουσὶ, xal δοχεῖ πάλιν 
ἄπορον. 'A2' ἡμῖν δὲ τὸ δ.εγνωσμένον οὐχ ἁποχρυ- 
πτέον ΄ μεταγνοὺς γὰρ ὁ προφήτης ἐφ᾽ οἷς Ίλπισεν 
ἐπὶ τῇ συνέσει Χουσὶ, ὑποθεμένου αὑτοῦ τὰ περὶ 
τῆς ἁπάτης ᾿Αδεσαλὼμ, καὶ τὰ περὶ τοῦ διασχεδά- 
σαι τὴν βουλὴν ᾿Αχιτόφελ, τὸν φαλμὸν τοῦτον ἄδει 
τῷ θεῷ, οὐχ ὑπὲρ ὧν ἔτυχε παρὰ τῆς τοῦ Χουσὶ 
σννέσεως, ἀλλ ὑπὲρ ὧν τῆς πρὸς θςεὸν ἐλπίδος 
ἀφέμενος, τεθάῤῥηχε τοῖς λόγοις, of; εἴρηχεν 6 
Χουσὶ πρὸς ᾿᾽Αθεσαλὼμ, ἁἀποσταλεὶς παρὰ αὑτοῦ. 
"Ectt οὖν ἱλαστήριος fj ᾠδὴ, τὸν θεὸν ἐξευμενίζου- 
σα, xal παραχαλοῦσα εἰς βοήθειαν. 


tam, quod spem aliquam posuisset in prudentia et consiliis Chusi, qui ei suaserat decepturum se 
Absalonem , et dissipaturum consilia Achitophel , bujusmodi psalmum composuit et cecinit Deo, non 
pro beneficiis qux consecutus fuerat a prudentia et consilio Cliusi : sed quia ipse amissa illa spe, qua 
praecipue in Deum habenda erat , magis íretus sit in verbis Chusi, a se ad Absalonem missi. Est 
igitur bic psalmus propitiatorius , placatque et benevolum reddit Deum ob commissum errorem 


illumque in auxilium suum advocat. 


Vgns. 2. Domine Deus meus, in te speravi, salvum B — Kópie ὁ θεός pov, ἐπὶ col fjÀzica * σῶσνν µε 


me (ac ex omnibus persequentibus me, el libera me. 
Licet , inquit , ob prudentiam Chusi adjutus sim , 
οἱ paululum  respiraverii , tempusque acceperim 
ad congregaudum exercitum , nunc tamen in illo 
amplius non conüdo : et cum propediem pugna 
dics mibi instet, a te uno pendco , in quem unum 
omnes spes meas collocavi. Alia enim omnia, ami- 
cos nimiruin, 800108 , ac milites , secundo in loco 
reputo. Scriptum est enim : Maledictus homo qui 
spem ponit in homine "*. Item : Beatus homo qui 
sperat in. (e **; et quemadmodum alium colere 
quam Deum non debemus, sic etiam in alios 
sperare nos non decet quam in Deo. llle autem 
salvari dicitur qui in bello sine vulnere conservatur, 
et eripi is qui ab invasione atque iaipetu | inimico- 
rum liberatur, Ex omnibus autem persequentibus 
me, dixit, propter eos qui parricidam filium se- 
quebantur, et ejus mortem appetebant. Vel aliter: 
Mile salvari dicitur qui inütmus est ; eripi vero seu 
liberari ille qui est captivus. Salva me igitur ut 
infirmum : et libera me quasi captívum; timeo 
enim ne ab inimicis comprehendar. Vel, salva me 
ab inimicis praesentis vitz : et libera me ab invi- 
sibilibus inimicis, qui post mortem meam anima 


ἐχ πάντων tor διωκχόντωγ µε, καὶ ῥύσαι µε. El 
xai παρὰ τῆς τοῦ Χουσὶ, φησὶν, ὠφέλημαι συνέσεως, 
ἀναπνεύσας μιχρὺν, χαὶ λαθὼν xatpbv εἰς παράτα- 
ξιν ' ἀλλὰ νῦν οὐκ Ex. ἐχείνφ θαῤῥῶν, ἀνταγωνί- 
ζεαθαι µέλλω * µόνης δὲ τῆς orc ἑλπίδος ἐχχρέμα- 
μαι, δεύτερα τ᾽ ἄλλα πάντα λογιζόµενος, χαὶ φίλους, 
xal συµµάχους, χαὶ στρατιώτας. Γέγραπται áp * 
'Ezxixacápatoc ἄνθρωπος, ὁ ἑλπίζων ἐπ ἄνθρω- 
«ον. Καὶ ὥσπερ οὗ χρἒ ἄλλο τι σέδειν παρὰ θεὸν, 
οὕτως οὐδὲ ἐπ) ἄλλον ἐλπίζειν, ἢ ἐπὶ τὸν θεόν. Καὶ 
σώζεται μέν τις διατηρούµενος ἓν πολέμοις ἄτρω- 
τος * ῥύεται δὲ πάντῃ, τῶν ἐπιτιθεμένων ἁπαλλατ- 
τόµενος. Πάντων δὲ τῶν διωκόντων εἶπε, διὰ τοὺς 
τῷ πατραλοίᾳ συναποστήσαντας, φονῶντας xav 


ϱ αὐτοῦ xai διψῶντας τὸν τούτου θάνατον. Ἡ καὶ 


σώζεται μὲν, ὁ ἀσθενῶν ' ῥύεται δὲ ὁ ἐν αἰχμαλωσίᾳ. 
Σῶσόν µε οὖν, ὡς ἀσθενῃ ' ῥύσαι µε, ὡς αἰχμάλω- 
τον, ἑλπίζω γὰρ, ὅσον οὕπω, σαγηνευθῆναι τοῖς 
λχθροῖς. Ἡ xaX, Σὼσόν µε, φησὶν, ἀπὸ τῶν ἐνταῦθα 
χαταδιωκόντων μὲ πολεµίων * ῥύσαι µε δὲ xal ἀπὸ 
τῶν μετὰ θάνατον εὐθὺς ἑξερευνώντων τὰ στίγµατα 
τῆς ψυχῆς ἀοράτων ἐχθρῶν, ἐπὶ τῷ χκατασχεῖν, ὡς 
εἶναι τὴν δέησιν διπλὴν, ὑπὲρ τῆς παρούσης, xol 
τῆς μελλούσης ζωῆς. 


me: maculas omnes — perscrutaturi sunt, sí quo pacto fortasse eam potuerint comprehendere : 
duplexque erit juxta bunc sensum petitio, pro przesenti scilicel vita, et pro futura. 
Vgns. 5. Nequando rapiat ut. leo animam meam. D — Mijaocte ἁρπάσῃ ὡς Aéor τὴν γυχήν µου. Τὸν 


Absalonem filium leoni comparat, ob summam 
illius temeritatem, ferociam, atque impudentes 
ausus. Vel fortassis de d:mone sermo est, qui 
leoni convenienter comparatur ; quia sicuti leoni 
o8 406 fauces male olent, ita etiam os daemonis 
eructans blasphemias male olet. Figura etiam vi- 


15 Jerem, xvii, 5. 7* Psal. xxxi, 15. 


Αθεσαλὼμ ὀνομάζει λέοντα, διὰ τὴν ἀγριότητα xal 
θρασύτητα, χαὶ ἀναίσχυντον ὁρμήν. "H καὶ τὸν 
διάδολον αἰνίττεται δυσῶδες γὰρ τὸ στόμα τοῦ 
λεόντος * δυσῶδες δὲ καὶ τὸ τοῦ διαδόλου, βλασφη- 
plac ἐξερευγόμενον. Καὶ γὰρ ὁ Κύριος xatà «bv 
χαιρὸν τοῦ πάθους ἔλεγε' Λῦν d. ἄρχων τοῦ κό- 


Varic lectiones. 
(53) Graece: Siquidem Chusi filius dexterm interpretatur. 





11 


COMMENT. IN PSALMOS. 


[18 


σµου τούτου ἔρχεται, xal v ἐμοὶ- ἕξει οὐδόν. A dentur hzc verba esse eorum, quz a Domino Ῥ.8- 


Ἐπὶ μέντοι τοῦ ᾿Αδεσαλὼα, ὑποληπτέον τὴν ζωὴν, 
ἀφαιρουμένην ὑπὸ τοῦ ἀναιροῦντιος  αἰτία γὰρ fj 
Quyh ζωώῆς ΄ χαὶ πολλάχις τὰ αἰτιατὰ καλοῦμεν τοῖς 
τῶν αἰτίων ὀνόμασιν, ὥσπερ εἰρήνη μὲν ὁ Κύριος, 
καὶ διχαιοσύνη, xal τὰ τοιαῦτα * ἁμαρτία δὲ καὶ 
ἀπώλεια, ὁ διάδολος. Αἴτιος γὰρ ὁ μὲν, ἑχείνων * 6 
δὲ, τούτων χαθέστηχε. Καταχρηστικωτέρα δὲ τῆς 
ἁρπαγῆς dj λέξις, ἐντεῦθεν δηλούσης ἀφαίρεσιν. 
Ἁρμώσει δὲ χαὶ παντὶ τῷ ἓν περιστάσεσιν ὁ παρὼν 
φαλμὸς, εἰ διώχοντας µὲννοήσει (34) τοὺς δαίμονας * 
λέοντα δὲ, τὸν ἄρχοντα τούτων, ὃς ἁρπάζει τὴν Φυ- 
xiv εἰς ἁμαρτίαν, xal εἰς ἁπόγνωσιν, ἑἐλθοῦσα (65) 
τοῦ σώματος. 


sionis tempore dicta sunt : Nunc princeps hujus 
mundi eficietur foras, et ἵπ me mon Mhabebit quid- 
quam "*. Quod si intelligimus psalmum de Absa- 
lone, animam, expone, id est vitam, quze ab ioter- 
fectore qnodammodo auferri videretur. Ést ctenim 
anima vite causa ; et szpenumero causata ipsa 
causarum nominibus appellamus : quemadmodum 
et Dominus pax dicitur οἱ justitia, et alia hujus- 
modi, quia pacis et justitiz auctor est. Hae etiam 
ratione danmon peccatum et perditio appellatur, 
veluti illorum causa. Improprie autem posita est 
dictio Καρίαι, pro interimat. Congruit etiam hie 
psalmus omnibus bis qui in tentationibus et peri- 


culis anima constituti sunt, si per persequentes, d:emonum — copiag intellexeris, et per leonem ipsum 
daemonum principem Satanam, qui animas ad peccata aut ad desperationem rapere selet, vel qui 


eas rapit uli exiverint e corpore. 


Μἡ ὄντος «υτρουμένου, μηδὲ σώζοντος. Οἰκεῖα B.— Cum non sit qui redimat, neque qui salvum faciat: 


xai ταῦτα ' τὸ μὲνσώζοντος, πρὸς τὸ, Zocov: τὸδὲ 
λυτρουμένου, πρὸς «5, Ῥύσαι » σοῦ γὰρ μὴ ἐἑπομύ- 
νοντος, οὐδεὶς ἔσται σώζων, ἢἡ ῥυόμενος. 

Κύριε ὁ Θεός µου, sl ἐποίησα τοῦτο, sl ἐσειν' 
ἁδιλία ἐν χερσί µου, &l ἀνταπέδωχα τοῖς drra- 
ποδιδοῦσέ po: κακὰ, ἁποπέσοιμι dpa ἀπὸ τῶν ἐχ- 
θρῶν µου κεγός. Οὐκ sims τὸ τῆς ἁμαρτίας εἶδος, 
φειδόµενο; ἔτι τοῦ παιδός * οὐδὲ γὰρ ὀνομαστὶ τοῦτον 
ἑδήλωσεν, ὑπεραισχυνόμενος * ἀλλὰ εὐφημότερον  Εἰ 
ἐποίησα τοῦτο, φησὶν, ὅπερ ὁ ἐμὸς ἑποίησε παῖς, 
ἐγένετο γὰρ πατραλοίας, xal µιαρός" xa el ἠδί- 
χησα τοῦτον τέως χεραὶν, τοι πραγματιχοῖς, xat- 
τοι πάλαι τῆς αὐτοῦ  movnpla; αἰσθόμενος: 1| 
ἔδλαφα τοὺς συναιροµένους αὐτῷ τῆς µάχης, οἵτινες 
ἀνθ) ὧν παρ ἐμοῦ πεπόνθασι, xax& pot νῦν ἀντα- 
ποδιδόασι’ ph ἁπώσαιμι τοὺς ἔχθρούς. Καὶ πῶς, 
φησὶν, οὐκ ἁποδίδωσι ; πρὸς οὓς ἐστιν εἰπεῖν, ὅτι 
περὶ τῶν προλαθόντων ὁ λόγος. Πολλάχις γὰρ ἄχρι 
πότε πολλοὺς πονηροὺς εὑρὼν, o0x ἀπέδωχε, Τηνι- 
χαῦτα δὲ χινδυνεύων περὶ τὴν ζωὴν, ἡμύνετο, μὴ 
ἀνασχόμενος ἐπὶ πλέον τὴν παρανοµίαν τῶν πονη- 
ρῶν. "Ἔστι δὲ πάλιν καὶ ἑτέρως εἰπεῖν, ὡς ἁποπέ- 
σοιµι ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν µου χενὸς τῶν ἐἑλπίδων 
αὗται δέ εἶσιν, οὗ τιµωρήσασθαι τούτους, ἀλλ 
ἑπιόντας ἁπώσασθαι, εἴπως ἀπόσχοιντο χαταδιώχειν 
ἔτι, καὶ δητεῖν ἀποστερῆσαί µε χαὶ τῆς ζωῆς. "Opa 
γὰρ ὅτι καὶ φείσασθαι τοῦ παιδὸς τοῖς στρατιώταις 
παρήγγειλε, χαὶ τὸν θάνατον αὐτοῦ μαθὼν, πικρῶς 


Congrue hec et. suo ordine correspondent pradi- 
etis verbis, Salva me et libera me. Te, iuquit, non 
adjuvante, nullus est qui salvet, aut. qui redimat. 
Ὕκας. 4, 5. Domine Dens meus, si feci istud, si est 
injustitia in manibus meis, si retribui retribuentibus 
mihi mala, decidam sane ab inimicis meis inanis. Non 
sperit Propheta peecati genus, filio ignoscens: 
Neque enim suo nemine illud declaravit, vicegr 
filii quodammodo erubescens : sed subobscure, 
Si feci hoc, ait, quod filius meus commisit 
adversum me (scelestus quippe is fuerat et par- 
ricida), si injuriam aliquando manibus, hoe est 
factis, intuli, tametsi illius sspe scelera pra- 
senserim ; vel si lxsi eos qui adversum me 
Absaloni in bello opem tulerunt quique pro bc- 
neficiis a ine in eos eollatis mala mihi nunc re- 
wibuunt ; si horum quidquam, inquit, commisi, 
precor nt adversus inimicos meos non przvaleam, 
sed re infecta inanis decidam. [ Verum aliqui 
hujuscemodi quzstionem movent : Si non. decide- 
rit inanis David, nec re infecta recesserit, sed ad- 
yersus inimicos praevaluerit, certe hoc pacto ἵπ 
illos commissorum scelerum penam inferet.] Quo- 
modo igitur dicit se illis mala non reddere ? Di 
cere possumus, przterita illum tempora significa 
quia cum in preteritum occasionem sepe ng$tus 
injuriam referre potuisset, abstinuit tame : in 
przsentia autem, cum periculum ei vit» immine- 


σορτς "H xai ἄλλως. Ἐχθροὺς ἀοράτους ὑπο- p) ret, ad defensionem sui aceedebat, tanta iniquo- 


ληπτέον, ὧν ἀποπεσεῖσθαι λέγει χενὺν καὶ ἄπραχτον, 
μὴ νιχήσαντα, μηδὲ χαταισχύναντα τούτους, διὰ τῆς 
τῶν ἀρετῶν ἀντιπαρατάξεως. O0. μεγαλοῤῥημονῶνς 
δὲ, ταῦτά φησιν, ἀλλ) εἰς ἀνάγχην ἐμπεσὼν, ἀνθ' 
χετηρίας αὐτὰ προδάλλεται. Ἐχλαμθδάνωμεν δὲ xai 
πρὸς ἄλλους τουτὶ τὸ χωρίον, ὡς οὑχ ἠδίχησά τινα, 
βίᾳ τῆς βασιλείας ἀπελάσας, οὐδὲ τὸν Σαοὺλ (56) 


7! Joan. xi, 91. 


rum bominum scelera amplius non sustinens. Vel 
aliter : Decidam ab inimieis meis inanis, id est 
frustratus omni spe. Spes sutem non ulciscendi 
erat, sed repellendi jnvadentes * u& saltem hoc 
pacto persequi eum desisterent. Videre enim licet 
quemadmodum militibus suis jussit ut fllio par- 
cerent : et. quomodo illius morte intellecta, in 


Vari, lectiones. 


(54) Ic. νοῄσεις, ut legisse videtur et Latinus in- 
teipres. 
(95) ἴσ. ἐξελθοῦσαν, 


. (36) Ic. τῷ Σαοὺλ, et paulo post κάτασχευά” 


119 


EUTHYMII ZIGABENI 


120 


magnos decidit luctus. Yel aliter: Invisibiles A ἀπέδωχα, àv0' ὧν ευηργετήθη, θάνατον ἐμοὶ κατα- 


inimicos hoc loco intelligere possumus, a quibus 
inanis quis decidisse dicetur et re infecta, si illos 
non superaverit, et virtutum suarum acie eos non 
confuderit. H»c autem verba non jactabundus 
dicit, sed potius sibi conciliaturus Deum, cum in 
angustias incidisset. Et, si ad alias personas refe- 
rantur hzc verba: Non affeci ego, inquit, bomi- 
num aliquem injuria, nec Sauli qui mihi pro acce- 
ptis beneficiis manifeste mortem intentabat, inju- 
rias retuli, tametsi in potestatem meam devenerit, 
ut in historiis Regum continetur, Sive igitur Àb- 
saloni hzc aptaveris, et iis qui cum eo erant, sive 


σχευάζοντα qavsphv, χαίτοι λαδὼν ὑποχείριον, ὡς ἡ 
xav αὑτὸν παρίστησιν ἱστορία. Εἶτε τοίνυν τῷ 
Ἀθεσαλὼμ, xal τοῖς ἀμφ) αὐτὸν προσαρµόσεις τὸν 
λόγον, εἴτε xal πρὸς ἄλλον, xa τὸν Σαοὺλ, οὐδὲν τῇ 
ἀληθείᾳ λυµαίνεται. Τὸ δὲ πρῶτον ἀνταποδόσεως 
ὄνομα χαταχρηστικῶς, ἀντὶ τῆς ἁποδόσεως παρε[- 
ληπται» ὅδόσις μὲν γὰρ, ἡ χαταρχὴ τῆς εὐποιίας, 
ἡ καχώσεως * ἁπόδοσις δὲ, ἡ τοῦ [aou ἀντιμέτρησι:» 
ἀνταπόδοσις δὲ, δευτέρα τις «καταθολὴ xaxov, f 
χαλῶν ὑπὸ τῶν δόντων εἰς τοὺς ἁποδόντας. Zjv- 
ηθες δὲ xal τοῦτο τῇ Γραφῇ, xai μάλιστα τῷ 
Δαθίδ. 


alteri, sive etiam ipsi Sauli, veritas nibil Ledetur. Retributionis vero nomine hic primo loco ímpro. 


prie usus est, pro reddidi. 
dere verois qui datis parem vicem tribuit : 


Nam qui bonum aut malum aliquod primus infert, is dare dicitur, red- 
reiribuere autem, vel potius (ut Greca dictio ἄνταπο- 


δοῦναι signifleantius exprimit) contra retribuere is dicitur, qui secundum beneficiorum aut  injuria- 
rum vicissitudinem reddit, Hujus autem verbi usus frequens est apud Scripturam, praecipue apud 


beatum David. 


Vgns. 0. Persequatur. inimicus animam meam et B. Καταδιώξαι ἄρα ὁ ἐχθρὲς τὴν Ψυχή» pov, xal 


comprehendat. Persequatur, inquit, Absalon aui- 
mam meam: boc est meipsum (circumlocutio enim 
est), et comprehendat. 

Et conculcet in terra vitam meam. Per vitam hoc 
in loco sanguinem intelligit, qui vità causa est, 
veluti precipuum elementum inter cztera quee. in 
corpore sunt, et que illud coaptaut. 

Et gloriam meam in pulverem habitare faciat. 
Per gloriam, gloriosum ac uobile corpus suum in- 
telligit: quod tuin ob vires ejus maximas, tum 
ob magnitudinem et. gloriam, qux» ei ab jmperio 
obvenerat apud omnes celebre erat et notum. ln 
pulverem vero habitare idem est quod jacere, et 
in terram dissolvi. Possumus etiam sermonem 
hunc ad invisibilem inimicum transferre, ita ut 
imprecelur persecutionem se ab eo sustinere, et 
comprehendi, nec posse illius insidias evadere, 
quinimo in terram, hoc est in terrena negotia 
vitam suam immergi. Hoc enim significant illa 
verba : Et conculces in terram vitam meam, adeo 


ut jacenti illi insurgat demon, ac turpiter insultet. 


Neque hoc tantum, inquit, corpus conculcet, sed 
et gloriam , hoc est ipsum etiam intellectum, qui 
animz honor est et gloria, in terram deferri im- 


precatur,et terrenis rebus applicari, ita ut eontemplationis alis ad Deum amplius extolli 


possit. 

Vgns. 7. Exsurge, Domine, in ira tua. Exsurgere 
potest Deus, et non in ira juxta illud : Exsurge 
Domine, salvum me fac ; at nunc ad supplicia at- 
que ad poenas eum advocat. Intelligere autem de- 
bemus Deum surgere non corporaliter, sicuti nec 
corporalem sedem intelligimus, quando sedere 
illum legimus : sed regiam ejus dignitatem stabi- 
litatemque et judicandi auctoritatem judicari arbi- 
tramur. Hoc pacto etiam cum exsurgere Deum 
dicimus, puniendi aut defendendi illius propositum 
denotamus. Iram in Deo pari modo non passionem 
illorum qui divina ira digni sunt. 


Exaltare in finibus inimicorum (uorum, Cum 


καταάδοι. Καταδιώξαι, φησὶν, 6 ᾿Αθεσαλὼμ τὴν 
φυχἠν µου, τουτέστιν, ipis περιφραστιχῶς, xal 
συλλήψαιτο. 

Καὶ καταπατήσοι &lc γῆν τὴν ζωήν µου. Ζωἣν 
ἐνταῦθα, τὸ αἷμα λογιστέον * xal τοῦτο γὰρ ζωῆς 
αἴτιον, ὡς σωνεχτιχώτερον τῶν ἄλλων τριῶν στοι» 
χείων, & τὸ ζῶον συνέἐχουαι. 

Καὶ τὴν δόξα» µου εἰς yovv κατασκηγώσαι. 
Δόξαν λέγει, τὸ ἔἕνδοξον αὑτοῦ σῶμα, xal πᾶσι πε- 
ριθόητον, διά τε τὴν ῥώμην, καὶ τὸν ἀπὸ τῆς áp- 
χΏς προσγεγενημµένον ὄγχον. Κατασχηνώσαι δὲ, ἀντὶ 
τοῦ ποιῄσειαι εἷς γῆν κχεῖσθαι, xal διαλύεσθαι. 
Ἔστι δὲ xal πρὸς τὸν ἀόρατον ἐχθρὸν μετενεγχεῖν 
τὸν λόγον χατευχόµενον διωχθῆναι παρ) αὐτοῦ, καὶ 
καταληφθῆναι, µηχέτι Ouvá;svov ἀποφέύγειν τὰς 
ἐπιθέσεις αὐτοῦ, xal εἰς γῆν, τουτέστιν εἰς τὰ γεηρὰ 
πράγµατα τὴν ζωὴν αὐτοῦ χαταλυφθῆναι * τοῦτο γὰρ 
καὶ ἡ χαταπάτησις βούλεται, χειµένῳ λοιπὺν ἔπεμ- 
θαΐνοντος, xaX αἰσχρῶς ἑναλλομένου * xaX μὴ µόνον 
τὸ σῶμα τοῦτο παθεῖν, ἀλλὰ xol τὴν δόξαν, ftot 
τὸν νοῦν, δόξα γὰρ οὗτος καὶ τιμὴ τῆς ψυχῆς, εἰς 
γῆν χατενεχθῆναι, xal προσηλωθῆναι xal τοῦτον 
τοῖς Υηΐνοις, µμηχέτι τῷ πτερῷ τῆς θεωρίας ἀρθῇ- 
ναι ποὺς θεὸν δυνάµενον. 


non 


Ἀνάστηθι, Κύριε, àv ὀργῇσου. Ἔνι γὰρ ἀναστῆ- 
vat, xat οὐχ ἓν ὁὀργῇ, ὡς ὅταν λέἐγῃ' Αγάστα, Κύ- 
ριε, σῶσόν µε, ὁθεός µου. Nuv δὲ πρὸς τιµωρίαν 


p αὐτὸν ἐγχαλεῖται. Καθάπερ δὲ τὸ καθῆσθαι ἐπὶ θεοῦ 


οὐ σωματιχῶς ἐχλαμδάνομεν, οὕτως οὐδὲ τὸ ἀνίστα- 
aa ἀλλὰ τὸ μὲν καθῆσθαι, δηλοί τὸ βασιλικὸν, xal 
διχαστιχὸν, xaX ἑδραῖον. τὸ.δὲ ἀνίστασθαι, τὸ τιµω- 
ρητικὸν xat ἀντιληπτικόν, Ὀργὴν δὲ ἐπὶ θεοῦ πάλιν, 
o0 πάθος οἱητέον, ἀλλά τιµωρίαν τῶν ἀξίων αὖ- 
τῆς. 


esse intelligimus, sed castigationem et punitionem 


'Υγώθηει à» τοῖς πέρασι τῶν ἐχθρῶ» cov. 


191 


COMMENT. IN PSALMOS. 


12? 


Ὑψηλὸς v, φάνηθι τοῦτο xal τοῖς ἀνθρώποις. Α altus sis et sublimis, ita etiam appare, átque 


Φανῄσεις δὲ τοῦτο ἐν τοῖς τἐλεσιν, ftot ἐν ταῖς ἆναι” 
οἑσεσι τῶν ἐχθΌρῶν σου’ τέλος γὰρ τῆς ἑχάστου ζωῆς, 
ὁ θάνατος’ οἱ δὲ ἐμοὶ ἐχθροὶ, xaX aol. εἰσιν, ofa τὰς 
σὰς ἐντολὰς παραθεθηχότες. 


Εξεγόρθηει, Κύριε ὁ θεός pov, ἐν απροστά- 
Ίματι ᾧ ἐγετεωω. Mh μµακροθυµήσῃς ἔτι, ἀλλ 
ἄμυνον διὰ τὸ πρόσταγμα ὃ ἑνετείω, ᾧ ἐχρήσω διὰ 
Μωσέως, τὸ Τίμα τὸν πατέρασον, καὶ τὴν μητέρα 
σου. Νῦν δὲ ὁ ἐμὸς παῖς, ἑλύττησε χατὰ τοῦ πατρός. 
Ἔστι δὲ xal ἄλλως ἐχλαθεῖν τὸν λόγον, ὅτι περὶ τοῦ 
μυστηρίου τῆς ἁἀναστάσεως ὁ προφήτης εὔχεται' 
εἴρηκε γὰρ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος περὶ τοῦ 
ἰδίου σώματος πρὸς Ἰουδαίους' Λύσατε τὸν ναὸν 


τοῦ θεοῦ, καὶ àv τρισὶν ἡμέραις οἰκοδομήσω ab- B 


τόν. Ἐξεγέρθητι οὖν διὰ τὸ πρόσταγμα, ὃ ἐνετείλω" 
εἶπας yàp" Λύσατε, χαὶ λύσουσι. 

Kal συναγωγἡ «ἑαῶν κυκ.λώσει σε. El γὰρ ἔπι- 
χουρῄσεις µοι, ὄψονται πολλοὶ, χαὶ φοδηθήῄσονται, 
x3X ἐπιστρέφουσι πρὸς Κύριον. Τὸ δέ γε Κυχώ- 
σουσι, ἀντὶ τοῦ, χύχλῳ γενήσονται τῶν σῶν ἔντο- 
λῶν, μὴ ἀφιστάμενοι τούτων’ ὁ γὰρ θεὸς, ἁπέραντος. 
Καὶ ἐπ' τῆς ἀναστάσεως δὲ τὸ ῥητὸν δυνάµεθα ἑκλα- 
θεῖν τότε γὰρ ἡ τῶν ἱθνῶν αυναγωγὴ, ἐπὶ τὸν 
Χριστὸν ἐγένοντο, χαθάπερ ἓν χύχλῳ, ἀπὸ πάντων 
τῶν περάτων τῆς γῆς. Ἡ τὸ κυκ.ἰώσει σε, ἀἁντὶ, 
"Ασεται καὶ ὑμνήσει σε. Ἐπειδὴ γὰρ ἓν χορῷ τοὺς 
Όμνους ἀνέφερον, ἀπὸ τοῦ σχήματος τοῦ πράγμα: 
τος, αὑτὸ τὸ πρᾶγμα Ἱνίξατο. 


Καὶ ὑπὲρ εαύτης slc ὕψος ἁπόστρεψον. "Evs- 
χεν ταύτης τῆς συναγωγῆς, ἄνελθε πρὸς τὸν Πατέρα 
μεσίτης ἑπίστρεφον εἰς τὸ ὕψος τῆς δόξης, ἧς εἶχες 
πρὸ τοῦ χόσμον γενέσθαι, τὸ ἁφραστον πληρώσας 
Ίδη µυστήριον. 

Κύριος xpirei Aaosc. 09 παρόψεται γὰρ τὰ κατ 
ἱμοῦ μεμηχανημένα. "H. xai χρινεῖ, τοὺς μὲν πονη- 
ροὺς χατακρίνων, τοὺς δὲ ἀγαθοὺς ἰστῶν ix δεξιῶν. 


Κρινόν µε, Κύριε, κατὰ τὴν δικαιοσύνη» µου, 
xal κατὰ τὴν xaxíar µου ἐπ ἐμοί. Ἐπειδὴ χρί- 
cete; ἐμνήσθη, Γενοῦ, φησὶ, κἀμοῦ χριτὴς, ἑξετάσας 
τὴν διχαιοαύνην µου ἣν ἐτήρησα πρός τε τὸν πατρα- 
λοίαν, καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν, ἔτι γε μὴν xal χατὰ τὴν 
ἁπλότητά µου, ἐπ᾿ ἐμοὶ γενέσθω. TIO; οὖν ἀλλαχοῦ 
λέγω», M) εἰσέ.θῃς εἰς χρίσι’ μετὰ τοῦ δού.ου 
σου, ἐνταῦθα μᾶλλον εὔχεται χριθῆναι; "Οτι ἐχεῖ 
μὲν, Mh χριθῇς, qnot, πρὀς µε σὺ, μηδὲ τὸν ἐμὸν 
βίον phe τὰς cà; παρεξετάσῃς εὐεργεσίας' ἐνταῦθα 
δὲ, πρὸς ἑτέρους τὴν κχρίσιν ἐπιζητεῖ, τοὺς ἁδιχή- 
σαντας, τοῦ ἀνελεῖν ἐἑχζητοῦντας. 


Συντελεσθήτω δᾗ πονηρία ἁμαρτωλῶν, xal 
κατευθυγεῖς δίκαιον. Kl γὰρ ατῄσεταί ποτε τῶν 


19 Joan. 1, 19. 7* Psal. οσΗ!, 2. 


estende te hominihus : hujusmodi autem apparebis 
in finibus, hoc est in. morte inimicorum tuorum. 
Mors quippe uniuscujusque finis est : meos vero 
inimicos, tibi etiam inimicos esse non ambigo, 
cum mandata tua transgrediantur. 

Exsurge, Domine Deus meus, in. precepto quod 
mondasti. Noli amplius esse longanimis, sed ulci- 
scere propter praceptum quod mandasti, quod 
videlicet tradidisti per Moysem jubens, parentes 
honorandos esse a filiis. Verum in przsentia filius 
meus furore in patrem correptus est. Possumus et 
aliter intelligere, quod Propheta preces fundat pro 
resurrectionis mysterio. Dixit enim Dominus ad 
Jud»os, ut apud evangelistas legimus : Selvite 
templum Dei, et in (ribus diebus edificabo illud **. 
Exsurge igitur, inquit, juxta illud mandstum : 
dixisti enim Solvite, et solvent. 

γεκε. 8. Et congregatio populorum circumdabit te. 
Si enim mihi adjutor fueris, videbunt multi et time- 
bunt et convertentur ad Dominum. Quod vero ait Cir- 
cumdabit te, idem est quod, Circa mandata tua ver- 
sabuntur, et nunquam ab eis recedept ; nam alioquin 
Deus immensus est, et comprehendi non potest. 
Possumus etiam hoc intelligere de resurrectionis 
tempore; congregatio enim gentium, quasi corona 
quadam Christum cinxit, cum ab omnibus terra 
finibus gentes ad eum accederent. Vel circumda- 
bit te, hoc est, Canet et laudabit te; in choro enim 
ac coetu, hymnos ac laudes Deo canere solemus. 


. A forma igitur seu figura coctus hominum, Deum 


laudantium, laudationem ipsam significavit. 


Et propter hanc in altum regredere. Propter hane, 
inquam, congregationem gentium, ascende tu, 0 
Mediator, ad Patrem, et regredere in altitudinem 
glorie tuz, quam habebas priusquam mundus es 
set, et ineffabile mysterium perfice. 


Vgns. 9. Dominus judicabit vooulos. Non negli- 
get Dominus ea quie adversus me moliti sunt, sed 
disquiret omnia. Vel, judicabit populos condemnans 
pravos, bonos vero statuens a dextris. 


Judica mihi, Domine, secundum justitiam meam, 
εἰ secundum. innocentiam meam. qua in me est. 
Postquam meminit judicii : Esto, inquit, et mihl 
judex, disquirens justitiam meam, quam servovi 
adversus parricidam fllium, et cowplices. Prz- 
terea. etiam id peto, ut secundum simplicitatem 
meam, sic fiat mihi. Sed quomodo alibi dicit, 
Et non intres in. judicio cum servo tuo "*, cum 
bic judicari cupiat ? Quia scilicet ibi judicari 
refugit cum Deo, et vitam suam cum illius benefl- 
ciis comparari: nunc autem se [cum filio] judicari 
querit et cum his qui injurias οἱ intulerant, atque 
interimere eum cupiebant. 


Vgns. 10. Consumatur nequitia peccatorum, et di- 
riges justum, Nam si aliquando eorum malignitas 


123 EUTHYMII ZIGABENI 194 
cessaverit, dirigentur justi; hoe est absque impe- A ἁμαρτωλῶν ἡ πονηρία, κατευθυνθἠσονται οἱ δίχαιοι, 


dimento in recta virtutis via ambulabunt. 


Scrulans corda el reues Deus juste. Tu Deus, 
inquit, juste investigas atque exquiris renes et 
cor, hoc est, omuia irt atque indignationis ger- 
mira, qua in corde versantur : et omnes concupi- 
scentie radices, qux in renibus inesse solent, 
Ex his namque ire nimirum et concupiscentize 
affectibus, peccata omnia ortum habuere. Et oliter: 
Dew: scruta'ur cor et renes. Dictionem autem, 
Juste, sequentibus conjunge legens : Juste adjuto- 
rium meum a Domino. 


Vgns. 14. Adjutorium meum a Domino qui salvos 


τουτέστιν ἀνεμπρδίστως ὁδεύσουσ, τὴν τῆς ἀρετῆς 
ὁδόν. 

Ἐτάζων καρδίας xal νεφροὺς ὁ Θεὸς δικαίως. 
Ὅ θεὸς διχαίως, φησι, πολυπραγμονεῖ καὶ τὴν 
χαρδίαν xal τοὺς νεφροὺς, ἤγουν ὅσα τε τοῦ θυμοῦ 
γεννήµατα, περὶ τὴν χαρδίαν γὰρ ὁ θυμὸς, καὶ ὅσα 
τῆς ἐπιθυμίας, xal αὑτὴ γὰρ περὶ τοὺς νεφρούς” 
ἐξ ὧν, ἑχείνων τε δηλαδη xaX τηύτων, ἁμαρτία 
πᾶσα αυγκαθέστηχεν. Ἡ χαὶ οὕτως ΄ ὁ 8sb; ἔρευ - 
νῶν ἐστι καὶ πολυπραγμονῶν καὶ τὴν καρδίαν xal 
τοὺς νεφρούς * (37) τὸ δὲ Αικαίως σαυνάψεις ἡ βοή- 
θειά µου παρὰ τοῦ θεοῦ, σώζοντος τοὺς εὖὓ- 
θεῖς τῇ καρδίᾳ. 

'H βοήθειά µου παρὰ τοῦ 850), τοῦ σώζογτος 


facit rectos. corde. Simplex et. rectus corde cum B τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδἰᾳ. Εὐθὺς iv τὴν χαρδίαν xoi 


sim, meque ad rectum dirigam virtutis callem, 
auxilium exspecto non humanum (inutile quippe 
illud est), sed a Deo qui potens est ut salvet me. 


Vgns. 12. Deus judex justus fortis et longanimís. 
Videntur hzc ad eos dicta esse, qui de Dei provi- 
deutia pene scandalizati. fuerant, quod permisis- 
set filium adversus patrem insurgere. Justus igitur 
est veluti qui uniuscujusque operibus zequas vices 
rependit ; fortis vero, velut is qui potest qu:zecun- 


que vult ; οἱ [onganimis, ut qui non statim infligit 
penas. 


Et iram non. afferens per singulos dies. Hoc ad 


ἀπόνηρος, καὶ πρὸς τὴν εὐθεῖαν τῆς ἀρετῆς ὁδὺν 
ἀπευθύνων ἐμαυτὸν, προσδοχῶ βοήθειαν, οὑκ ἀν- 
θρωπίνην, ἄχρηστος γὰρ, ἀλλὰ παρὰ θεοῦ, τοῦ σώ- 
ζειν ἰσχύοντης. 

'O θεὸς αριτὴς δίκαιος, xal Ἰσχυρὸς, καὶ µα- 
κρόθυµος. Τοῦτο λέγειν ἔοιχε πρὸς τοὺς σχανδα- 
λιζομένους ἐπὶ τῇ προνοίᾳ τοῦ θεοῦ, ὅτι παρεχώ- 
(ησεν υἱὸν ἐπαναστῆναι τῷ πατρί’ δίκαιος pv, ὅτι 
ἀντιμετρῶν πράξεσι τὰς ἁμοιθάς' ἰσχυρὸς δὲ, ὡς 
δυνάµενος ὅσα βούλεται' µαχρόθυµος δὲ, ὡς μὴ 
παρὰ πόδας ἑπάγων τὴν χόλασιν, 


Kal μὴ ὀργὴν ἑπάγων καθ ἑκάστην» ἡμέραν. 


probandam Dei longanimitatem dictum est. Etenim C Τοῦτο τῆς µαχροθυμίας ἐφερμηνευτιχόν ἐστι. Ἡμεῖς 


cum assidue delinquamus, et ideo dignos nos sup- 
pliciis reddamus, ipse tamen tempus poenitendi, ut 
longanimis, tribuit, Per iram igitur hic poenas 
Intellige. Movent quidam dubitationem : Si justus 
est Deus et condignas tribuit. pens, quomodo 
potest dici misericors? Ad quod dicendum est, 
justum quidem Deum esse, veluti qui unicuique 
condignas reddit poenas ; sed misericordem esse 
etiam , quia non statim castigat, sed sustinet, οἱ 
ponitentiz ac conversioni tempus tribuit, nec dx- 
monem sinit. omnia perficere, quz ille optat : et 
quia omni denique ex latere nostram aitit. saltem. 


Vens. 40. Nisi conversi fueritis, gladium suum 
nitidabit, arcum suum tetendit. et. paravit. illum. 
Sciens beatus David ut propheta, quod universe 
gentes ejus Psalmos in ore atque in manibus sem- 
per habiturz erant, disciplinam eis admiscet : Nisi 
enim vos, inquit, qui a recto calle declinastis in er- 
roris vias, et conversi estis ad materialesres, iterum 


 .. 7b his revertamini ad Deum , poenas profecto non 


^-"Affugietis. Per gladium autem, acerbitatem, et. per 


 arógm, celeritatem mortis indicat. Nitidare autem 

ct téndere, penarum apparatum significant longa- 

nimitatemque divinam non perpetuam fore, sed ad 

tempus. Parare vero dicere potes flagelli propin- 
EL 


μὲν, χαθ) ἑκάστην ἡμέραν ἁμαρτάνοντες, ἀεὶ τιµω- 
plac ἑσμὲν ἄξιοι αὐτὸς δὲ μακροθυμῶν, δίδωσι 
καιρὸν εἰς µετάνοιαν. Ὀργὴν δὲ τὴν χόλασιν ἐνταῦθα 
νοῄσομεν. ᾿Αποροῦαι δέ τινες, ὡς εἰ δίχαιός ἐστιν 
ὁ θεὸς, ἀξίως χολάζων, πῶς ἐστι φιλάνθρωπος; 
Δίκαιος µέν ἐστιν, ὡς ἀξίως ἀποδιδούς' φιλάνθρωπος 
δὲ, ὦ: μὴ εὐθὺς τιµωρούμενος, ἆλλ᾽ ἀνεξικαχῶν, 
xai παρέχων ἀφορμὰς ἐπιστροφῆς, xal μὴ ἑῶν τὸν 
ἐχθρὸν ὅσα βούλεται ποιεῖν, xal πάντα τρόπον ἔπι- 
θυμῶν τῆς σωτηρίας ἡμῶν. 


Ἑὰν μὴ ἐπιστραφῆτε, τὴν ῥομφαίαν αὐτοῦ 
στιλδώσει, τὸ τόξο» αὑτοῦ ἐνέτεινε, xal ἠτείμια. 


Ὀ΄,σεν αὐτό. Εἰδὼς ofa προφήτης ὁ Δαθὶδ, ὅτι πάντα 


'τὰ ἔθνη τοὺς φαλμοὺς αὐτοῦ μετὰ χεῖρας ἔξουσι, 
μίγνυσι ταῖς οἰχείαις ὑποθέσεσι χαὶ διδα σχαλἰίας. 
Ἐὰν γὰρ μὴ ἀποστραφῆτε, οἱ τῆς εὐθείας ἀποπλα- 
νηθέντες, xat πρὸς thv Όλην στραφέντες, οὐκ ix 
φύγητε τὴν τιµωρίαν. Ῥομφαία μὲν οὔν, ὁ πιχρὸς 
θάνατος: τόξον δὲ, ὁ ταχύς, Καὶ αὖθις * Στίλδωσις 
μὲν xal ἕντασις, fj παρασχευὴ τῆς τιμωρίας , xal 
πρὸς xaipbv µακροθυµία * ἑτοιμασία δὲ, fj Ἀγγύτης 
τῆς πληγΏς, διὰ τῆς ὅσον οὕπω βολῆς, ἢ ὀξύτης 
ἡ σφοδρότης τῆς τιμωρίας: ἕντασις δὲ, fj ἐγγύτης ' 


P Varie lectiones. 
(37) Lege τῷ * vel post. συνάψεις scribe vel subaudi τῷ ἑξῆς, vel aliud liujusmodi. 


125 


COMMENT. IN PSALMOS. 





136 


ἑτοιμασία δὲ, τὸ πλῆξαι πάντως, εἰ μὴ μεταδἀλ- A quitatem, ob vehementem jactum. Vel aliter, per 


λοιντο. 


arcum (328), vehementiam penarum intellige ; pee 


arcus tensionen, appropinquationem poenarum, et demum per ejusdem apparatum, quomodo peccatoreg 
Deus omnino: percussurus sit nisi posnitentiam egerint. 


. 'Ev abtQ ἠτοίμασε σκεύη θανἁάτου. Ἐν τῷ 
τοξικῷ δὲ τῆς χολάσεως εἴδει, ποικίλοι τρόποι θανά- 
του, διὰ σφαγῆς, διὰ πυρὸς, δι ὕδατος, διὰ σεισμοῦ, 
διὰ χάσµατος, xaX ὅσα τῶν νοσημάτων εἴδη γινώσχο- 
μεν, ἅπαντα χαθεστἠχασιν ἑργαλεῖα θανάτου, δι’ ὧν 
οὗτος ὑποτελεῖται. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς εἰ χαὶ áv- 
θρώπινα τὰ ῥήματα, ἀλλὰ θεοπρεπῆ τὰ νοήματα; καὶ 
παρέλαθε τὴν παχύτητα τῶν λέξεων, ὥστε τῆς τῶν 
ἀκροατῶν παχύτητος χαθικέάσθαι. Διὰ τοῦτο γὰρ xal 


Vgns. 14. Et in eo paravit instrumenta mortis. In 
eo nimirum supplicii geuere, quod sub arcus figura 
denotavit. Varia autem sunt mortis genera : gla- 
dius videlicet, ignis, aqua, terrze motus, hiatus terra, 
sgritudo : quas oninia mortis sunt. instrumenta , 
per ea enim mors (flnem suum consequitur. lllud 
tamen animadvertendum est, quod licet humano 
wore verba sint prolata, ompia tamen digne Deo 
intelligenda sunt. Hujusmodi enim crassioribus 


ῥομφαίαν εἰσάγει τὸν θεὸν ἔχοντα, καὶ τόξον, καὶ βέλη p verbis Propheta sape uti solet, auditorum hebetu- 


καὶ σκεύη πολεμιχὰ, xal στιλέοῦντα, xal ἑντείνοντα, 
ἵνα τὸν φόθον τοῖς ἀχροαταῖς ἁπὸ τούτων αὐξήσῃ, xat 
δ.ὰ τῶν συντρόφων ὀνομάτων χατασείσῃ τὴν λιθίνην 
αὐτῶν btávotav* οὗ γὰρ δεῖται τούτων ὁ μόνος ἱπιθλέ- 
πων ἐπὶ τὴν γἣν, xax ποιῶν αὐτὴν τρέμειν, οὗ ἐν τῇ 
χειρὶ πᾶσα πυοῇ, ὁ διαλύων ὄρη ἓν τῇ χραταιότητι 
αὑτοῦ, χαὶ ὅσα περὶ τῆς ἀῤῥήτου αὐτοῦ δυνάµεως οἱ 
ἱεροφάνται παραδεδώχασι. 


Τὰ βέλη αὑτοῦ τοῖς καιοµένοις ἐξηργάσατο. 
"Ev τούτῳ παραμυθεῖται τοὺς ἁγαθούς' αἱ τιµωρίαι 
γὰρ, φηαὶ, τοῦ θεοῦ, χατὰ τῶν ἀναξίων ἐποιήθησαν. 
Καιμένους Yàp ἐχάλεσε τοὺς: µηδεµίαν ἀρετῆς 


ἔχόντας ἱκμάδα τοσοῦτον δὲ ξπρανθέντας εἰς &ya- 6 


θοεργίαν, ὡς εὐεξάπτους εἶναι πρὸς τὸ πῦρ τῆς xo- 
λάσεως, xat Ίδη «fj, προσδοκ/ᾳ χ,)αζοµένους. Ἡ xal 
τοῖς χαιοµένοις φησὶ τῷ πυρὶ τῶν παθῶν, θυμοῦ, 
ἡδονῆς, φιλοχρηµατίας, xaX τοιούτων ἄλλων. Οὕτω 
διαζωγραφήσας τὴν ἄνωθεν ποικιλόμορφον ὁρμὴν, 
χαὶ ταύτην τοῖς πονηροῖς ἐπιχρεμάσας, παιδεύει 
λοιπὸν xaX ἀπὸ τῶν τηνιχαῦτα πραγμάτων, xal πρὸς 
τὸν ᾿Αθεσαλὼμ µετάγει τὸν λόγον. 


Ἰδοὺ ὡδίνησεν ἁδιχίαν. Ἑγκύμων ὁ ἀἁποστάτης 
οὗτος γέχονεν ἁδιχίας, ἑξῶσαί µε τῆς παρὰ θεού 
δεδομένης ἀρχῆς µελετήσας ἀδίχως. Τὸ δὲ τῆς ὠὡδῖ- 
vog ὄνομα παρἐλαδεν, ἑνδείξασθαι βουλόμενος olav 


dini condescendens. Hac ratione gladium Deum ha- 
bere dicit, arcumque et sagittas, atque alia bellica 
instrumenta : nitidareque eum et tendere, ut audi- 
toribus timorem augeret, et per nota eis nomina, 
lapideam eorum mentem concuteret : verum hujus- 
modi armis non indigel, qui aspectu solo facit ter- 
ram tremere, in manu cujus est omnis spiritus, 
qui etiam montes dissolvit in fortitudine sua, om- 
niaque alía faeit quaecunque de ejus potentia divini 
contemplatores tradiderunt. 


Sagitias suas ardentibus effecit. Ex his verbis 
probos homines consolatur. Peenas enim, inquit, 
fecit Dcus propter eos qui scelesti sunt ac Deo 
indigni. Ardentes enim appellavit eos, qui omni 
prorsus carent virtutis humore : qui adeo sicci 
sunt ad operandum aliquod bonum, ut facile ab 
igne poenarum incendantur : qui etiam jam ardere 
dici pessunt, ea ratione, quia poena illa jam eos 
manet. Et aliter, Ardentibus, igne scilicet passio- 
num, ire, voluptatis, »varitis, et similium. Cum 
autem multiformen Dei iram descripserit, eamque 
pravis hominibus imminere tradiderit, erudit post- 
modum, οἱ docel nosa presentibus rebus: et 
seruiouem ad Absalonem convertit. 


Vzns. 15. Ecce parturiit injustitiam. Filius meus, 
inquit, factus est injustitie gravidus, cum injuste 
cogiiaveril ime de eo regno expellere, quod mihi a 
Deo datum est. Parturitionis autem nomine usus 


ἑδύνην καὶ δριμύτητα  mácyouciy οἱ τὸν πλησίον D est, volens ostendere quales et quam acerbos do- 


ἁδιχῆσαι σχεπτόµενοι πληροῦνται γὰρ θυμοῦ, δια- 
γόπτονται ὑπὸ ὀργῆς, λυµαίνονται τοῖς λογισμοῖς, 
ὁδοὺς ἔρχονται µυρίας, φοδοῦνται, ἀγώνιῶόι, xal 
ὅλως οὗ φέρουσι τὰς τοιαύτας µάστιγας, πρὶν ἀγά- 
γωσιν εἰς ἔργον µόνον, εἰ xal μηδξ μετὰ πρᾶδιν 
ἐλευθεροῦνται τῆς ἀπὸ τοῦ συνειδότος καταγνώσεως. 
Ὅπου τοίνυν ἡ Γραφὴ βουληθῇ ἀφόρητον. ὀδύνην 
ἐνδείξασθαι, τῷ τῆς ὀδύνης ὀγόματι ταύτηγ.:Όπο- 
γράφει. Ὀδύγη μὲν οὖν, àx τοῦ οἰδαίνειν, saputo) 
αὔξειν' τὸ γὰρ Βρέφος τελειωθὲν, οὐχέτι «φορητὸν 
γίνεται. Καὶ διὰ τοῦτο αφοδρὰς ὀξύνας ἐμποιεῖι πρὸς 


ἔξ,δον ἐπειγόμενον. Δείχνυται δὲ ἐνταῦθα, ὅτι o 


lores ii patiantur, qui proximos suos injuria affi- 
cere student; implentur siquidem indignatione , 
ipterrumpuntur ab ira , cogitationibus tabescunt, 
per innumeras ambulant vias, timore afficiuntur, 


in angusjiis permanent. Hujusinodi autem flagella 


systinere omnino nequeunt, donec cogitationes suas 
in. opus non deduxerint : tametsi postea non libe- 
rentur a sententia, atque a condemnatione propriae 
conscientiz., Quando, igitur Scriptura intolerabilem 
aliquem dolorem vult exprimere, illum sub partu- 
fitionis nomine describit [ quo nomine ' Graci 
precipue frequeptius, utuntur pro dolore, pariw- 


Varie lecfiones., d 
(38) Grace ὀξύτης, per celeritatem , pro qo Sadlus legisse videtur τόξου, arcum, 


127 


ritionem ὀδύνην appellantes] a verbo οἰδαίνω idem 
proprie significante quod tumeo seu augesco. Etenim 


EUTHYMII ZIGABENI 


198 
ἔμφντός ἐστιν fj χαχία, ἀλλ' ἔξωθεν ἐμπειρομένην 
χαὶ αὐξομένη, xal ὡδίαι περιθάλλουσα. 


cum infans in matris utero perfectus est, εἰ auctus, amplius ferri non potest : unde maximos 


efficit dolores, cum ad exitum festinet. Per hsc autem ostenditur, vitia in nobis 


naturaliter uon 


esse complantata, sed deforis insita esse, et yraves postea dolores producere. 
Concepit laborem et. peperit iniquitatem. Atqui in A ZvvéJa6e zxóror, xal &rexer ἀνομίαν. Καὶ μὴν 


aliis fetibus primum conceptio est, et deinde par- 
turitio consequitur, aucto ac perfecto infante: 
verum id sic se lrabet, quando de conceptione et 
parturitione illa loquimur, quz in uno atque eo- 
dem fetu contingit : nunc autem de diversis fetibus 
est sermo. Primo enim Absalonem dicit parturiisse 
injustitiam, deinde cum ab ea male affectus esset, 
tam ob rationes jam. dictas, tum etiam quia ido- 
neum tempus ad patranda scelera nondum invenis- 
Set, concepisse eum narrat laborem, hoc est cor- 
poris dolorem; nam si animus sollicitudinibus 
lorqueatur, ips: etiam corporis viresdeficiunt. Non 
tantum igitur animi maerore Absalon detincbatur, 
sed in corporis etiam dolores inciderat, donec ini- 


ἐπὶ τῶν ἑμθδρίων πρῶτον σύλληψβις, ἔπειτα O04, 
τοῦ βρέφους αὑξανομένου: ἀλλ᾽ ἐχεῖ μὲν, πρὲς αὑτὸ 
τὸ ἔμδριον σύλληψις λέγεται, χαὶ ὡδίς' ἐνταῦθα δὲ, 
πρὸς ἄλλο xal ἄλλο. Ὀδινήσας γὰρ.τὴν ἀδιχίαν, καὶ 
χαλεπῶς ὑπ) αὐτῆς διατεθεὶς, διά τε τὰ» προειρτ- 
µένας αἰτίας, χαὶ τὸ µήπω καιρὸν εὑρίσχειν ἐπιτή- 
δειον, συνέλαθε πόνον, Ίγουν προσέἐλαθε σωματιχὺν 
ἄλγος' χατατεινοµένης γὰρ τῆς φυχῆς, xal toU σώ- 
µατος χαταθάλλονται δυνάµεις. Οὐ µόνον οὖν ὁδυνᾷ 
τὸ xatà φυχὴν, ἀλλὰ xal σωµατικοῖς ἀλγῆμασι 
περιέπιπτεν, ἕως οὗ hv ἀνομίαν ἐγέννησεν. "Attpov 
γὰρ ὄντως ἀτιμάσαι τὸν πατέρχ, καὶ διῶξαι, μιᾶναι 
τὰς αὐτοῦ παλλακάς. Τινὲς δὲ τὴν ἐπιτομωτέραν 
ἑρμηνείαν ἀποδεχόμενοι, ὠδῖνα μὲν ἐνταῦθα λέ- 


quitatem peperit. Porro illud iniquum fuit inhono- B γουσι, τὴν ἔννοιαν' σύλληψιν δὲ, τὴν στάσιν τῆς ἓν- 


Γ2Γ6 ac persequi patrem, et illius pellices violare. 
Quidam vero breviorem expositionem secuti, par- 
turiisse exponunt pro cogitasse. Per conceptionem 
Vero constantiorem illam tyrannidis meditationem 


νοίας τῆς τυραννίδος. "H xal ὅτι ὀδυνῆσας, xai πολλὰ 
παθὼν ὑπὸ τοῦδε λογισμοῦ, χαὶ μὴ ἐνεγχὼν, συνέ» 
λαθε πάλιν ἕτερον (39) περὶ τοῦ αὐτοῦ πράγµατος, 
ὃς xai αὐτὸς véyovev αὑτόπονος, χαὶ δευτέρα ὡδίς, 


intelligunt. Vel aliter: Cum Absalon graviter animo angeretur, et multa passus esset propter hujus- 
modi cogitationes, nec iamen adhuc quiesceret, concepit rursus alium dolorem eamdem ob causam. 
qui alius ei fuit labor, et alius dolor, et secundus partus. 


Vens. 16. Lacum fodit et refodit eum, et incidit 
in foveam quam fecit. Periculum, inquit, mihi pra- 
paravit, et ejusmodi periculum, ut abeo vix possem 
liberari : quod latius simllitudine denotavit. Qui 
enim in lacum incidit, illine amplius effugere non 
potest : pr»cipue si is lacus non fossus tantum 
sit, sed refossus, el bis evacuatus, ita ut profundior 
sit. Hujusmodi adversus me, inquit, insidias filius 
meus molitus est, quae vastze fossce instar quoddam 
in se vitiorum profundum habent, et mortiferum 
circuitum. Verum 


Adxxov ὄρνξε, xal dréoxuyev αὐτὸν, xal ἐμπε- 
σεῖται εἰς βόθρον ὃν slpyácaco. Κἰνδυνόν pot χατε- 
σχεύασεν, χαὶ χίνδυνον δισαπἀλλαχτον. Ἐδήλωσε δὲ 
τοῦτον, διὰ τῆς τοῦ λάκχου ὁμοιότητος' ὡς γὰρ ἑἐχεῖνος 
τοῖς ἐμπεπτωχόσιν ἄρυχτός ἐστι, χαὶ μᾶλλον εἴ τις 
αὐτὸν ἀνασχάψει, τουτέστι δισσῶς ὀρύξει πρὸς τὸ 
βαθύτερον, οὕτως xai ἃ κατ ἐμοῦ χατεσκεύασεν ὁ 
πατραλοίας, βάθος πονηρίας ἔχουσι, καὶ χύχλον 
θανατηφόρον’ ὁλλ᾽ αὐτὸς ἐμπεσεῖται τῷ χινδύνῳ, 
καὶ ἀνθ) ὧν ἐμὲ συλλαθεῖν ἔσπευσεν. 


ile in periculum ipsum mihi destinatum decidet, et comprehendetur, in pra- 


mium eorum quz adversus me moliri nunquam cessavit. 


VEns. 17, Convertetur labor ejus in caput ejus. 
Utraque haec reipsa illi contigerunt ; ipse enim 
Absalon in periculum incidit, et ejus studium 
tandem in ipsius caput revolutum est. Nam cum in 
aciem milites hortaturus festinaret, inter curren- 
. dum equo pretervectus, cssarie ramo arboris 
complicata suspensus remansit; quo pacto acer- 
bam mortem sustinuit. 

Et in verticem ipsius injustitia ejus descendet. ln 
eum enim irruet injustitia, quam in alios tendebat. 
Àb ea autem corporis parte qua est magis lethalis, 
totum hominem significavit, veluti totum 4 
parte. Et sane ita actum est; nam cum bellum 
In patrem instrueret, ipse in eo fuit interemptus. 

Vens. 18. Confitebor Domino secundum justitiam 
ejus, Ego, inquit, post hujusmodi belli exitum, 
gratias Deo agam de justo ejus judicio. 


Ἐπιστρέψει ὁ πὀνος αὐτοῦ εἰς xspadtv ab- 
τοῦ. Καὶ ἄμφω ἀποθεδήχααι * χινδύνῳ τε γὰρ ἰμ- 
πέπτωχε, xal κατὰ χεφαλῆς αὐτοῦ χαινῶς tj σπουδὴ 
αὐτοῦ περιετράπη. Σπεύδων γὰρ παρσθαῤῥύνειν 
τὸν οἰχεῖον ἓν τῷ πολέμῳ λαὺν, κλάδους φυτοῦ ζια- 
θέων ἔφιππος, τὴν τῆς χεφαλῆς ἑνεπλάχη κόμην, 
xai χρεμασθεὶς ἀπὺ ταύτης ἀνῃρέθη πιχρῶς. 


D καὶ ἐπὶ κορυφὴν αὑτοῦ ἡ ἁδικία αὐτοῦ xata- 


θήσεται. Ἡ ἁδιχία fc κατήρξατο, ἓπ᾽ αὑτὸν χατα- 
σχήψει. ἀπὸ γὰρ τοῦ χαιριωτάτου μέρους τοῦ σώ- 
µατος, ἐχεῖνον |ἑδήλωσεν. Καὶ μέντοι καὶ οὕτω γέ- 
γονε’ πόλεµον γὰρ συγχκροτήσας χατὰ τοῦ πατρὺς 
αὑτοῦ, ἀνῃρέθη μᾶλλον αὗτός. 

Ἐξομο1ογήσομαι τῷ Κυρίφκατα την υικαιοσύ- 
νη» αὐτοῦ. Ἐγὼ δὲ, τοιοῦτον τέλος λαδούσης τῆς µά- 
χῆς,εὐχαριστήσω τῷ θεῷ ἐπὶ τῇ δικαίᾳ χρίσει αὐτοῦο 


Varie lectiones. 


(59) Subaudi πὀνον. 


120 


COMMENT. IN PSALMOS. 
Kal γψαῖῶ τῷ ὀνόματι Κυρίου τοῦ ὑγίστου. 


130 
Et psellam nomini Domini altissimi. Cauam 


"Aso τῷ ὀνόματι αὐτοῦ τὰ νικητήρια, ὅτι ἔπεχαι A inquit, nomini ejus pro victoria : quia ejus nomen 


λεσάµην αὐτὸν xal ἐδοήθησέ µοι. El γὰρ τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ τοσαύτην ἔχει δύναμιν, τίς οὐκ ἂν αὐτὸν φο- 
6ηθείη: Ὑψ/στου δὲ, τοῦ ὑπὲρ ἅπαντα, τοῦ ἄνυπερ- 
6λήτου, 1| χαὶ τοῦ ἑπουρανίου, χαθὰ προλαδόντες 
εἴπομεν. Ταῦτα δὲ οὐ χαἰροντός ἐστιν ἀνθρώπων 
σφαιαῖς, xal μάλιστα παιδὶς αἵματι πῶς yàp ὃς 
καὶ πένθιµον ἑποίησε τὴν ἡμέραν τῆς νίκης»; ἀλλ' 
ἁπ'δεχοµένου τὴν τοῦ θεοῦ φῆφον, δικαίως τοὺς 
ὀδίχους χαταλαμθάνουσαν. Τινὲς δὲ τὸ Adxxor 
ὄρυξε, xa τὰ ἑξῆς, ἄχρι τοῦ Ἀδιχία αὐτοῦ κατα- 
δήσαται, συντοµώτερον ἑρμηνεύοντες, τοῦτο λέ- 
γουσι δηλοῦν μεταφοριχῶς, ὅσα χατ ἐμοῦ ἆἔμηχα- 
νήσατο, αὐτὸς πείσεται. Ταῦτα δὲ χατευχόµεθα xal 
τοῦ διαθόλου. 


Εἰς εὸ c&Aoc ὑπὲρ τῶν Anror, yradAuóc τῷ Δαδίδ. 
YAAMOZ H'. 

Ti μὲν βούλεται Elc τὸ εέλας, iv τοῖς προλα- 
6οῦσι προείρηται. Ληνοὺς δὲ χαλεῖ τοὺς ἁπανταχῆ 
τῆς οἰχουμένης ναούς. ΄Αμπελος yàp, ὁ Κύριος ᾿ 
κλήματα δὲ, οἱ ἁπόστολοι' βότρυς δὲ ἡ πίστες, Ἶτις 
ἑναποθλιδομένη ταῖς Ἐχκχλησίαις, τὴν διδασχαλίαν», 
ὡς οἶνον, δίδωσι, τὰς τῶν πιστῶν χαρδίας εὑφραί- 
νουσαν. Προσώπῳ οὖν τούτων τῶν πνευματικῶν λη- 
viv, ὁ φΨαλμὸς οὗτος ἐχπεφώνηται τῷ προφήτῃ. 
Πάλαι μὲν γὰρ εἷς ναὺς ᾠχοδόμητο, xài ày ἑνὶ τόπῳ 
τῆς Ἱερουσάλὴμ, ὅτι xaX ἑνὶ ἔθνει ἀποχεχλήρωτο, 
περὶ οὗ φησιν Ἡσαῖας, Ὡκοδόμησα xüpror , xal 


iavocavi, el exauditus sum. Quod οἱ illius nomen 
(antas habet vires , quis non ipsurs Dominum for- 
midabit ? Altissimi autem, id est, illius, qui est su- 
pra omnia, qui insuperabilis est, vel etiam super- 
coelestis, ut superius diximus. Hac autem verba non 
gaudentis supt aliorum czede, nec filii potissimum, 
eum lwgubrem egerit illum victorig diem (40) : 
sed suscipientissententiam Dei, quse ipjustos illos 
coercuit. Aliqui vero, verba illa Lacum fodii, et 
quz sequuniur, usque ad illa, Jnjustitia ejus de- 
scendet, breviori expositione declarant, dicentes, ea 
verba per melaphoram significare, qued Absalea 
ipse ea passurus erai, quze adversus patrem molie- 
batur. Hujusmodi etiam verbis poseumus et noe 


B auversus dz:emonem imprecari. 


In finem pro torcularibus psalmus ipsi David. 
PSALMUS VIII. 

Quid sibi velint verba illa ἐν finem, in superiori- 
bus dictum est. Torcularia appellat Ecclesias, quas 
ubique terrarum sunt, Christus enim vitis est et 
apostoli palmites ** ; uva autem et racemus édein 
significant, qux in Ecclesiis compressa , disciplinae 
Christians vinum tribuit : quo fidelium corda lseti- 
ficantur. Ex persona igitur spiritualium borum tor- 
cularium, boc est Ecclesiarum, hic psalmus a 
Propheta conscriptus est. Olim quippe unicum tan- 
tum templum constructum erat, in una tantum ci- 
vitate Jerusalem : quia uni tantum erat genti 


προλήνιον Όρυξα ἐν αὑτῷ, πύργον μὲν xaXov τὸν C datum: de quo Isaías ait : AEdificavi turrim, ei 


ναόν, Προιλήνιον δὲ τὸ θυσιαστήριον. Ἐπὶ τέλει δὲ 
τῶν αἰώνων, (41) ἔτι καὶ ἐν τῷ τόλει τῆς νομιχῆς 
λατρείας, καθῄρηται μὲν οὗτος * ἀντέστησαν δὲ χαθ᾽ 
ὅλης τῆς γῆς ἐχχλησίαι παμπληθεῖς, ὅτι καὶ πάντα 
«X ἕθνη τὴν θεογνωσίαν ἀπέλαδον. 


Κύριε ὁ Κύριος ἡμῶν, óc θαυμαστὸν τὸ ὄνορμά 
σον ἐν πάσῃ εῇ ΥΠ! Tov μὲν ἀπίστων, EA τρόπφ 
Κύριός ἐστιν ὁ Χριστὸς, τῷ τῆς πλάσεως τῶν δὲ 
πιστῶν, διπλῷ, τῷ τῆς πλάσεως, καὶ τῷ τῆς ἐπιγνώ- 
σεως’ διὸ χαὶ ἀναδίπλωσις ἐνταῦθα. Λέγουσι γὰρ αἱ 
τῶν πιστῶν Ἐκκλησίαι Κύριε δημιουργὲ, ὁ Κύριος 
ἡμῶν ἄρτι γεγονὼς διὰ τῆς ἐπιγνώσεως. Αίαγ ἐσεὶ 
θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πἀσηῃ τῇ ΤΠ. Μόνον 
γὰρ ἐπιχαλούμενον, φυγαδεύει δαίμονας, νεχροὺς 
ἀνίστησι, νόσους ἀπελαύνει, µεταδάλλει στοιχεῖα » 
xai πάντα δύναται. Τὸ δ᾽ αὑτὸ xal φοδερὸν ἀλλαχοῦ 
χαλεῖ. θανμαστὸν μὲν οὖν, διὰ τὰς ὑπερφυεῖς ἑνερ- 
γείας * φοδερὸν δὲ, διὰ τὴν ἄῤῥητον δύναμιν. "Opa 
δὶ πῶς ἑαυτὸν ἡμῖν συνέταξεν ὁ Δαθὶδ, προϊδὼν τὸ 
Μνστήριον, καὶ τὴν πίστιν εἰς τὰ τοῦ χόσµου δια- 
φοιτλσασαν πέρατα. Τί δὲ περὶ τούτου φῄσουσιν οἱ 
Ἰουδαῖοι, Τὸ yàp τοῦ παντοχράτορος ὄνομα παρὰ 
τοῖς πλείοσι τῶν ἐθνῶν εὐκαταφρόνητον fjv* φησὶ 

0 Joan.? xv ὅ Ὁ δα, v, 2. 


(40) Hac in Greco textu 
(41) (o. fjsot, ut legisse videtur Saulus. 


torcular fodi in. ea *! ; turrim templum appellans, 
οἱ torcular aliare. In. fine autem saeculorum, hoc 
est in (ine legalis cultus, illa turris destructa est, 
et locu ejus per universum orbem erectee sunt in- 
numerabiles 'eeciesiz : quoniam omnes gentes in 
Dei coynitionem venerunt. 

Vgas. 2. Domine, Dominus noster quam. admire 
bile est nomen iuum. in wniversa terra ! lnfidelium 
quidem Dominus Christus dicitur, sed una tantum 
creationis ratione : fidelium vero duplici, creationis 
scilicet et cognitiunis. Quam ob causam nomen Do- 
mini hoc in loco etiam duplicatur. Dicant itaque 
omnes fidelium Ecclesie : Domine creator et opi- 
fex, qui nuper etiam per cognitionem nostri Do- 
minus faetus es : Quam admirabile est nomen (ΝΚΑ 
in omni terra, cujus sola invocatio demones fugat, 
mortuos suscitat, sgritudines pellit, elementa 
commutat, et omnia potest. Alibi vero terribile 
etiam appellatur seu tímendum. Admirabile est 
igitur ob multa]qui supra naturam operatur, et 
timendum ob ineffabilem ejus potentiam. Sed vides 
quomodo beatus David se nobis voluerit connume- 


' rare, commoni nomine Dominum nostrum appel- 


lans, pravidens mimirum mysterium et &dem, quae 


Varie lectiones. 
r interrogationem : Qui enim hoc fiat ? cum lugubrem, elc. 


131 


EUTHYMII ZIGABENI 


132 


ad ipsos mundi fines erat perventura. Quid igitur A Tàp ὁ Ἡσαῖας, ὅτι TO ὄνομά µου &£ ὑμῶν Jac gn- 


ad hoc dicent Judzi? antea quippe Dei omnipoten- 
tis nomen apud plurimas gentes despectui erat. 


μεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσιν. Ὥστε περὶ τοῦ Xp.ocou 


νῦν ὁ λόγος ἀναντίῤῥητος. 


Nam, ut inquil. Isaias: Propter vos momen ejus olasphematur inter gentes **. Unde sine dubio de 


Christo hzc dicta esse convincuntur. 

Quoniam elevataest magnificentia tua super caelos. 
Maguiücentiam hoc in loco Dei humanationem αρ” 
pellat : qu: et magna est, et omnem exsuperans in- 
tellectum. Elevata enim est, et transcendit illas 
etiam potestates quz supra coelos sunt : eo quod 
ab eis eiiam comprehendi non potest. Unde maxi- 
me eis est adwirationi; neque enim homines tan- 
tum, sed ipsi etiam angeli ad hoc stupent myste- 
rium. Vel aliter : Significare nobis volens Propheta 
immensam divine nature potentiam : Exaltata est, 
inquit, magnificentia tua super cclos, cum terra 
eam non caperet. Quod alius propheta dicit : Ope- 
ruit eclos virius ejus, et laudationis ejus plena esi 
terra *!*, 

Veas. 5. Ex ore infantium et lactentium perfecisti 
laudem. Laudationem puerorum przdicit [factam 
ln templo]. Ex, omnibus autem Christi miraculig, 
hujus tantum meminit Propheta, tanquam admira- 
tione magis digai. Nam et ante Christum leprosi 
sabati fuerant, et. demones expulsi, et mortui 
suscitati; infantes vero locutos esse, tunc pri- 
mum iegimus. Neque enim simpliciter pueri fuisse 
dicuntur, sed infantes et. lactentes : quod maxima 
admiratione dignum est. Perfecisti autem, id est 
perfectam fecisti laudem illam ex angeli ore [cum 
alioqui illorum lingua adhuc esset imperfecta]. 

Propter inimicos tuos, ut. destruas. inimicum et 
ultorem. Edisserit etiam causam miraculi. Factum 
est, inquit, ld propter scelestos inimicos tuos Ju- 
daos. In aliis enim miraculis suspicati eunt for- 
1assis Judei quod deciperet Christos οἱ falleret 
eorum oculos ; in infantium vero laudatione, qui 
apud eos versabantur, imo qui eorum erant fllii, 
omnis aberat suspieio. Hac autem' ita dispensata 
sunt a Deo ad destructionem, hoc e«t. ad confa- 
sionem Judaici populi, qui inimicus simul et ultor 
Dei erat : inimicus, quia ejus Filio adversabotur ; 
et ultor, velut is qui pro Deo se íd facere exieti- 


"Orc ἐπήρθη ἡ ueyadozpéxeid σου ὑπεράνω 
τῶν οὐρανῶν. Μεγαλοπρέπειαν ἐνταῦθα τὴν θεῖαν 
ἑνανθρώπησιν ὀνομάζει µεγάλη Ὑὰρ ὄντως, xal 
πάντα νοῦν ὑπερθαίνουσα. Αὕτη, φησὶν, ἐπήρθη, 
xa αὐταῖς τῶν οὐρανῶν δυνάµεσιν ὥσπερ ὑπερθαύ- 
µαστος, xal ἀἁχατανόητος. Καὶ οὗ µόνον ἄνθρωποι, 
ἀλλὰ καὶ ἄγγολοι τὸ τοιοῦτον ἐχπλήττονταί σου pu- 
στήριον. Ἡ καὶ ἄλλως' ἐμφῆναι βουλόμενος τὸ τῆς 
θείας φύσεως ἀπειροδύναμον, Ὑψώθη, φησὶν, ἡ 


B μεγαλοπρέπειἁ σου ὑπεράνω τῶν οὑρανῶν, μὴ χω» 


ρυύσης αὐτὴν τῆς γῆς. Ὁ xal προφήτης ἕτερος 
ἔλεγεν' ᾿Εχάλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ καὶ 
τῆς αἱνέσεως αὑτοῦ πλήρης ἡ τή. 


Ἑκ στόµατος νηπίων xal 0nAa(órtav κατηρ- 
τίσω alvor. 'Yuvoloylav πῤοαναφωνεϊ. Ἐκ πολ» 
λῶν δὲ θανµάτων xal σημείων ὧν ἐποίησεν ὁ Xpt- 
στὺς, τέθειχε μόνον τὸ θαῦμα τῶν παίδων, ὡς 
ἐχπληχτικώτερον. Πρὸ τούτου piv γὰρ xal νεχρὸὺς 
ἠγέρθη, xal λεπρὸς ἐχαθάρθη, xal δαίµων ἠλάσθη ’ 
χορὸς δὲ παίδων ὑπομαζίων, τότε πρῶτον τρανῶς 
ἐφθέγξατο. Οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς Ίσαν παῖδες, ἀλλὰ 
θηλάζοντες * ὃ xai παραδοξώτατον. Κατηρτήσω δὲ, 
αὐτὸ τοῦτο τέλειον εἰργάσω, .ἐξ ἀγγέλου στόµα- 
τος. 


ἛἜνεχα τῶν ἐχθρῶν σου τοῦ καταλῦσαι ἐχ- 
θρὸν, καὶ ἑκδικητήν. Διηγεῖται χαὶ τὴν τοῦ θαύ- 
µατος αἰτίαν, ὅτι διὰ τοὺς πονηροὺς ᾿Ἰουδαίους 
soU; ἐχθρούς σου vévovev* ἐπὶ μὲν γὰρ ταῖς ἄλλαις 
δοξοποιίας ὑπώπτενον, ὡς ἐξαπατᾷ τοὺς ὀφθαλμοὺς 
αὐτῶν ἴσως " ἐπὶ δὲ τῷ ὕμνῳ τῶν νηπίων, ἃ παρ᾽ 
αὐτῶν σαν ἔχγονα, xai παρ) αὐτοῖς ἑτρέφοντο, 
πάσης ἀντιλογίας ἀπεχλείαθησαν. Ὠχονομήθη δὲ 
τοῦτο, πρὸς τὸ παταλυθῆναι, τουτέστιν αἰσχυνθῆναι 
τὸν Ἰουδαϊχὸν δῆμον, τὸν ἐχθρὺν ἃμα, xa ἐχδιχη- 
τὴν τοῦ Θεοῦ, ἐχθρὺὸς μὲν γάρ ἐστιν, ὡς πολεμῶν 
τῷ Yip* ἐχδικητὴς [δὲ, ὡς ὑπὲρ τοῦ Πατρὰς τοῦτο 


mabat. Possumus etiam damonem inimicum et I) ποιεῖν δοκῶν. Οἰητέον δὲ xai τὸν διάθολον ἐχθρὸν 


ultorem Dei dicere : inimicum, quia ejus manda- 
ες adversatur, et quia semper infensus est amicis 
Dei ; uliorem vero quia iis quia Deo projecti sunt, 
improperare solet, quod contemptores Dei fuerint : 
atque ideo ad poenam cos trahit, quod divina man- 
data transgressi sunt. Ex ea quippe infantium lau- 
datione, ipse etiam dztnon confundi visus est οἱ 
destrui. Futura autem Propheta narrat ut facta, 
veluti qui propheticis oculis ea viderat ; vel ex 
persona Ecclesiarum, ut diximus, hec prolata 
sunt : veluti qua ab eis quandoque ita. essent 
proferenda. 

Vgns. 4. Quoniam videbo celos opera digitorum 


** sa. 1r, 5, *** Habac. i, 9. 


xai ἐχδιχητήν * ἐχθρὸν μὲν, ὡς ἐναντιούμενον ταῖς 
ἐντολαῖς τοῦ Θεοῦ, xal τοῖς τούτου φίλοις πολεμοῦντα * 
ἐχδιχητὴν δὲ, ὡς μετὰ τὸ ῥίφαι τινὰς, ἐγχαλοῦντα 
τούτοις τὴν τοῦ θεοῦ καταφρόνησιν, χαὶ πρὸς τιµω» 
plav ἕλχοντα διὰ τὴν τῶν θείων ἐντολῶν παράθασιν * 
ἠσχύνθη γὰρ τότε χαὶ οὗτος, καὶ χατελύθη. Ὡς γεγο- 
νότα δὲ τὰ Ὑενησομένα τίθησιν, olov ἑωραχὼς 
αὑτὰ τοῖς προφητιχοϊῖς ὄμμασιν. Ἡ καὶ προσώπφ, 
καθὰ δεδήλωται, τῶν Ἐχχλησιῶν, ὡς τότε λεγό» 
μενα. 


"Ori ὄγψομαι τοὺς οὐρανοὺς, ἔρνα τῶν δακτύ- 


133 


COMMENT. IN PSALMOS, 


134 


Ίων cov. Πρώην μὲν γὰρ xà ἴἔθνη, τοῦ χόσµσυ Α morum. Olim gentes mundum a fslsis eorum diis 


ποιητὰς τοὺς ψευδωνύμους ὠνόμαζον θεούς; τῆς 
ἀληθείας δὲ λαμφάσης, Ἡ τῶν πιστῶν Ἐχχλησία 
φησίν. Ἐπιγγώσομαι τοὺς οὐρανοὺς, ἔργα τῶν 
cox δαχκτύωγ. Οὐρανοὓὺς δὲ λέχει, τὸν ἓν ἁ ρχῇ τε 
ποιηθέντα, xai τὸ στερέωμα. Ἡ καὶ πληθυντιχῶς 
εἶπεν ἀντὶ ἐνιχοῦ, χατὰ τὴν Ἑθραΐδα διάλεχτον. 
Διὰ μέντοι τοῦ οὐρανοῦ, ὡς περιεχτιχκοῦ, xat τὴν 
ἐν μέσῳ χτίσιν Σνέφηνε. Λέγουσι δέ τινες Δακτύ- 
ων εἰπεῖν, παραστῆσαι βουλόμενον, ὡς ἔργα τῆς 
πολλοστῆς σου δυνάµεως τυγχάνουσιν οἱ τηλικοῦτοι 
xai τοιοῦτοι. Ἐμοὶ δὲ δοχεῖ ἁδιάφορον ' xal γὰρ 
ἀλλαχοῦ φησ:, Καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σου εἰσὶν' οἱ 
óbravol, csAüxnv καὶ ἀστέρας à σὺ ἐθεμε.ίω- 
σας. Οὐρανοῦ μνησθεὶς, χαὶ τὸν τοῦ οὐρανοῦ xó- 
8,07 προσέθηχεν, ὅτι σὲ ἐπιγνώσομαι ποιητὴν 
χαὶ τῶν ἁστέρων. Τὴν σελήνην δὲ τάδας, οὗ παρ- 
ἥχε τὸν ἤλιον' ἀλλὰ δι’ αὐτῆς ἑδήλωσε χάχεῖυον. 


Ἐπειδὴ γὰρ ὑπ ἑχείνου αὐτὴ φωτίζεται, χαὶ συνηµ» . 


µένως ἄμφω τῇ γνώσει τῶν ἀνθρώπων σύγχεινται’ 
δυὰς γὰρ τῶν μεγάλων ἐστὶ φωστήρων ' xal θατέ- 
ρου τὶς μνησθεὶς, xal θάτερον συνάγει. ᾽Αλλαχοῦ δὲ 
µόνον τίθησι τὸν fj)toy* Σὺ Υὰρ, φησὶ, κατηρτίσω 
φαῦσιν xal foy, ὧς χαὶ ἄμφω δι’ ἀλλήλων νοου- 
µένων. ᾿Α δὲ, τουτέστι τὰ ἄστρα, f) τὰ ἔργα. Ἐθε- 
µελίωσας δὲ, ἀντὶ τοῦ ἔπηξας, ἤδρασας, ὡς µηδέ- 
ποτε τῶν ἀφωρισμένων τόπων ἐχπίπτειν, xaltot 
ἐπιχρεμάμενα. 


factum — exse. arbitrabantur (49); sed. vbi claruit 
veritas, Ecclesia Sdelium cecinit : Videbo ccelos,qui 
digitorum tuorum opus sunt. Ceelos autem, ccelum ip- 
sum appellavit, quod initio factum est, et firmamen- 
tum. Vel plurali numero pro singulari Hebraeorum 
more usus est, Et dum corium dicit quo omnia 
complectuntur, ca'teras creaturas que in. mundo 
sunt comprehendere etiam videtur. Dicunt qui- 
dam ideo dixisse Opera digitorum tuorum, ut 
(anta ae talia elementa a 'minima divinse poten- 
üz particula facta fuisse signiflcaret. Ego vero 
Prophetam puto indifferenter usum hoc loquendi 
(odo, cum alibi etiam dicat : Et opera manuum 
tuarum. suni celi *, — Lunam et stellas, que tu 
[undasti. Cum coeli meminerit, illius etiam addit 
ornamenta : Te, inquit, cognoscam factorem stel- 
larum. Solem vero pretermisisse non videtur, 
dua lunam commemorat : quinimo et solis memt 
nisse credendum est, lunz memoria quis ab ipso 
80le illuminatur : cum uterque cognitioni homi- 
num conjunctim inhzreat. Duo quippe sunt magna 
luminaria, quorum qui alterius meminit, alterum 
simul introducit. Unde alibi solis tantum memi- 
nit, quando ait : Tu fabricatus es auroram et so- 
lem **, quasi per alterum utrumque intelligatur. 
Sequitur : Que κ fundasti : que astra. nimirum, 
vel opera tu fundasti: id est, finxistl; stabilisti 


ila ut decidere non valeant, aut dimoveri e loco, ubi per te collocata sunt, tametsi ea appensa quo- 


dammodo esse videantur. 


Τίς &ctww ἄνθρωπος δει μµιμγήσκῃ αὐτοῦ, ) 8 Vens. 5. Quid est homo quod memor es ejus, aut 


vidc ἀνθρώπου, ὅτι ἐπισχέπτῃ αὐτόν; Καὶ τοῦτο 
διὰ τὴν ἐνανθρώπησιν εἴρτχεν, προεγνωχὼς τὸ ταύ- 
τῆς μυστήριον Τί γὰρ, φησὶ, τοσοῦτόν ἐστιν ὁ 
ἄνθρωπος, ὅτι ἀφηνιάσαντος, xal τὴν σὴν δεσπο- 
τείαν ἀγνοῄσαντος, ἔλεον αὐτοῦ λαμθάνεις; 'Eoyn- 
µάτισται ὁ λόγος ἓκ μεταφορᾶς τῶν ἐἔπιλανθα- 
νοµένων τινὸς, εἶτα µνείαν αὐτοῦ διὰ συµπαθείας 
ποτὲ λαμδανόντων΄ χαὶ οὗ τοῦτο µόνον, ἀλλά xa 
αὐτὸς εἰς ἀντίληφιν παραγίνεται’ τοῦτο yàp ἑἐπί- 
. σχεψις. Οὔτε γὰρ ἄγγελο;, οὐ πρέσδυς, ἀλλ᾽ αὐτὸς 
ὁ Κύριος ἐλθὼν, ἔσωσεν ἡμᾶς. Τί ἸΤοῦν τοσοῦτόν 
ἐστιν ἄνθρωπος, ἵνα ταῦτα δι αὐτὸν γένηται, xal 
πεσύντων μὲν ἀγγέλων, οὐδὲν τοιοῦτον, ἑποίησας" 
τοῦ ὰ θρώπου δὲ πεσόντος, εἰς τὴν ἡμετέραν ἦλθες 


ἐσχατιάν. “Ανθρωπος δὲ, kal υἱὸς ἀνθρώπου, τὸ D 


αὐτὸ δηλοῦσιν ἐχ παραλλήλου" xal συνήθης ὁ τύπος 
ουτος παρὰ τῇ Παλαιᾷ ' δοχεῖ γὰρ περίφρασις τὸ 
νὲὸς ἀνθρώπου, ἀντὶ τοῦ ἄνθρωπος. 


HAáccocac αὐτὸν βραχύ τι παρ ἀγγέλ-υς. 
Μέμνηται xai τῶν ἐξ ἀρχῆς εὐεργεσιῶν, τῶν εἰς 
τὸν ἄνθρωπον. Πλασθεὶς γὰρ, βραχύ τι τῶν ἀγγέλων 
ἠλάττωται, διὰ τὴν συμπλοχὴν τοῦ σώματος, xal 


** Psal, ci, 36. ** Psal. Lxxium, 16. 


filius hominis quoniam visitas eum? Hec etiam 
propter lucarnationem dicta sunt. Prenoscens 
enim Propheta illius mysterium : Quid, inquit, 
tanti est homo, ut. cum rebellis a te facetus sit, et 
imperium tunm detrectaverit, tu. tamen illius. mi- 
serearis ? Est autem hic sermo metaphoricus, atque 
ab eorum persona translatus, qui certo tempore 
cujuspiam obliti suat, et delude compassione moti, 
ejus reminiscuntur : nee tantum reminiscuntur, 
sed im ilius auxilium et defensionem etiam mo- 
ventur. Et hzcest visitatio quam dicit. Neque enim 
angelus aliquis, aut legatus, sed ipsemet Dominus 
per se veniens salvavit noe *'. Quid igitur tanti 
est homo, ut propter illum, hec fieri debeant? Et 
cum angeli quidem cecidisseut, tu. nihil ejusmodi 
fecisti, in bominis autem ruina et casu, ad exzire- 
mam hanc dejectionem descendisti, Homo autem 
et filius hominis idem zque significant : circum- 
loqui tamen szepe sic solet Scriptura, ut pro homine 
filium liominis dicat. 

Vgns. 6. Minuisti eum modicum quid ab angelis. 
Antiquorum beueficiorum meminit qux in homi- 
nem collata sunt. Creatus enim homo modicum 
quid ab angelis. minoratus est, propter complica 


55 ρα. Lin, 9. 


Varie lectiones. 
42) Grace ὠνόμαζον, nominabant, coeli scilicet factores, pro quo Latinus interpres legisse vidctur 


ἑνόμιζον. 


135 


EUTHYMII ZIGABENI 


136 


tiunem corporis, et alia quz ad corpus pertinent. A τὰ &x τοῦ σώματος * xal τοῦτο δὲ, xav' οἰχονομίαν, 


Atque hoc sane magna cum dispensatione : ut 
quoties propter intellectum extolleretur , toties 
deprimeretur atque humiliaretur propter terram, 
Nam si in presentia cum corpore gravamur, adeo 


ἵνα, ὅταν ἑπαίρηται διὰ τὸν νοῦν, συστέλληται διὰ 
τὸν χοῦν, Ei γὰρ χαὶ σώματος βριθόµενος, ἆλαζο» 
νεύεται τωσοῦτον, τίς ἂν ἦν πολιτευόµενος δίχα 
σώματος ; 


extollunur οἱ gloriamur, quid existimandum est facturos fuisse, si absque corpore nobis vivendum 


csset ? 

Gloria εἰ honore coronasti. eum. Gloria, quia ad 
imaginem et similitudinem Dei factus est : honore, 
quia omnia ei subjecta sunt. animantia. 

Vgns. 7. Ei constituisti eum super opera manuum 
tuarum. Elegisti eum in regem totius creature : 
Crescite enim, inquit, et multiplicamini, et replete 
terram, et dominamini ei **, : 


Vgns. 8. Omnia — subjecisti sub pedibus ejus, 
otes el boves universas, insuper et pecora campi : 
volucres coli, et pisces maris, quae perambu- 
lant semitas maris. Hoc etiam ex Genesi sumptum 
est. Dominumini, inquil, piscibus maris, et volu- 
cribus celi, εἰ omnibus pecoribus, εἰ omni ter- 
τα ". Cumque Propheta hic omnia dixerit, 
postmodum distinguit. Et primo quidem mitiores 
Qves connunmeravit : per pecora autem campi qua- 
drupedia omnia comprehendit, qua in campis 
babitaut : et juxta Graci nominis etyavologiam 
animalia omnia intelliguntur, qua prona in terrain 
aspiciunt. Per pecora igitur, terrestria omnia ani- 
malia siguificavit, seu silvestria, et fera. Omnia 
quippe in hominis ministerium data sunt : quibus 
omnibus ille etiam homo adhuc dominabitur, qui 
pristinam anima ου servaverit dignitatem. Coeli 
autem volucres dixit, pro aeris. Collum euim szpe 
ponitur pro aere, qui celi instar capiti nostro 
circumfusus est. Piscium etiam, cum innumerabi- 
lia sint, genera, uno sermone omnia complexus 
est dicens : Quz perambulant semitas maris. Et a 
masculiuo genere ad neutrum transiit, volens 
hoc pacto varia piscium genera deaotare. Verum 
bxc de puro ac simplici bomine intelleximus. Juxe 
ta apagogem vero ad humanitatem Cbrísti perti- 
nent, quemadmodum Apostolus ad Hebrzos de- 
clarat : Quid enim, inquit, tanti est humanitas illa 
assumplia a Deo Verbo, quod illius memor es, 


Δόξῃ xal tu ἐστεφάνωσας αὐτόν. Δόξᾳ μὲν, 
διὰ τὸ κατ) εἰχόνα θεοῦ γενέσθαι ' τιμῇ δὲ, διὰ τὴν 
πρὸς αὐτὸν ὑποταγὴν τῶν ζώων ἁπάντων. 

Κατέστησας αὐτὸν ἐπὶ τὰ ὄργα τῶν χειρῶν 
σου. Ἐχειροτόνησας αὐτὸν βασιλέα της κτίσεως, ἣν 
ἐποίησας' Αὐξάνετε γὰρ, καὶ π.Ἰηθύνεσθε, καὶ 
zAnpócars τὴν Tür, xal κατακυριεύσατε ab- 
tüc. 


B µΠάντα ὑπέταξας ὑποκάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, 


πρόδατα, καὶ Bóuc ἁπάσας, ἔτι δὲ xal τὰ κτήνη 
τοῦ πεδίου, τὰ πετειγὰ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ 
τοὺς ἰχθύας τῆς θαλάσσης, τὰ διαπορευόµενα 
τρ/δους θα.ασσῶγ. Καὶ τοῦτο ἀπὸ τῆς Μωσαϊχκῆς 
Γενέσεως εἴληπται' φησὶ yáp* Καὶ ἄρχετε τῶν' 
ἰχθύων τῆς θα.άσσης, xal τῶν πετεινῶν τοῦ 
οὐρανοῦ, xal πάντων τῶν κτηνῶν, καὶ πάσης 
τῆς γῆς. Εἰπὼν δὲ πάντα, διεῖλεν αὐτὰ, xal πρῶ- 
τον ἀπὸ τῶν ἡμερωτέρων Ἡρξατο προθάτων. Κτήνη 
δὲ λέγει τοῦ πεδίου, πάντα τὰ τοῖς πεδίοις ἑννεμό- 
µενα τετράποδα * χτῆνος Υὰρ, Tdv τὸ χάτω νεῦον 
τετράποδον. Auk μέντοι τῶν κχτηνῶν, xdv ζῶον 
χερσαῖον Ἱπαρεδήλωσεν, εἴτε Ίμερον, εἴτε ἄγριον ᾿ 
πάντα γὰρ εἷς ὑπηρεσίαν τοῦ ἀνθρώπου παρήχθι- 
σαν * xal πάντων ἄρχει, ὁ διασώζων τὸ πρῶτον τῆς 
ψυχῆς ἀξίωμα. Πετεινὰ δὲ τοῦ οὐρανοῦ, τουτέστι, 
«oU ἀέρος ΄ τοῦτον γὰρ νῦν οὐρανὸν καταχρηατικῶς 
ὠνόμασεν, ὡς ὑπὲρ χεφαλῆς ὑμῶν δίχην οὐρανοῦ 
κεχυµένον. ᾿Αποθλέψας δὲ πρὸς τὰ παμπληθέστατα 
τῶν ἰχθύων, (45) ἃ δι) ἑνὸς λόγου πάντα παρέστησεν, 
εἰπὼν, Τὰ διαπορευόµεγα τρίδους θαΔασσῶν » 
&nb γὰρ τοῦ ἁρσενικοῦ Ὑένους ἐπὶ τὸ οὐδέτερον 
µεταθέδηχεν, βουλόµενος ἑμφῆναι τὸ διάφορον τῶν 
ἐν ἰχθύσιν εἰδῶν. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν περὶ τοῦ ἁπλῶς 
ἀνθρώπου νοοῦμεν, ᾽Ανάγονται δὲ xal εἰςτὸν Κυρια- 
xbv ἄνθρωπον, ὡς ὁ Απόστολος ἐξεδέξατο, γράφων 
πρὸς Ἑδραίους * Τί γὰρ, φηαὶ, τοσοῦτόν ἐστιν . 
ἄνθρωπος, ὁ προσληφθεὶς τῷ θείῳ Λόγῳ, ὅτι µιμνή- 


dicens : Hic est Filius meus. dilectus ** 1 Filium D σχῃ αὐτοῦ ; λέχει γὰρ, ὅτιΟύτός ἐστιν ὁ Ylóc pov, 


autem hominis dixil, ut eos convínceret qui 
Christi carnem superne descendisse asseruni : 
qua ratione ipse etiam Dominus spud evangelistas 
saepenumero Filium bominis se appellat : significans 
quod ex virginali utero, atque ex purissimis illius 
sanguinibus ipse sibi templum constituerat. Filius 
enim bominis is vere dicitur, qui mulieris est fi- 
lius. Nam et mulier vere homo est. Visitavit autem 
illum Deus, juxta quod alibi legimus : Prosidebam 
Dominum in conspectu meo semper, quoniam a dez- 

56 Gen. 1 928. 


5! |bid.— ** Matth. i. 17. 


ó ἀγαπητός. Υἱὸν δὲ ἀθθρώπου τοῦτον ἐχάλεσεν, 
ἵνα παύσῃ τοὺς δογµατίζοντας ἄνωθεν συνεπαγα- 
Υέσθαι τὴν σάρχα. Διὸ xol αὐτὸς ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις 
πολλαχοῦ τοῦτο ἑαυτὸν ὀνομάζει, δηλῶν, ὡς ix τῶν 
παρθενιχῶν xal ἀχράντων αἱμάτων ἐπήξατο ναὺν 
ἑαυτῷ. Υἱὸς δὲ ἀνθρώπου καὶ ὁ &x γυναιχός' xal ἡ 
γννἡ γὰρ, ἄνθρωπος, Ἐπισχέπτῃ δὲ αὐτὸν, ὅτι Προ- 
ωρώμηγ», qnot, cór Κύριον ἐνώπιόν µου διὰ παν- 
tóc, δει ix δεξιῶν µου ἑστίν. — Ηάετωσας δὲ 
αὐτὸν βραχύ ει παρ’ ἀγγέλους, διὰ sb πεινᾷν xe 


Varie lectiones 


(15) Redundare videtur τὸ &, 


137 


COMMENT. IN PSALMOS. 


138 


διφᾶ», καὶ τοῖς ἁδιαθλήτοις τοῦ σώματος ὑποχεῖσθαι A Iris cst. mili me commovcar ** . Quod vero ait : 


πάθεσ.ν. Εστεφάνωσας δὲ αὐτὸν, τουτέστιν ixó- 
σµησας * δόξῃ μὲν, τῇ θξότητι’ τιµῇ δὲ τῇ παρὰ τῶν 
ἀγγέλων * πολλαχοῦ γὰρ ἑδορυφόρουν αὐτῷ. Ἡ xal 
ἀμφότερι παρὰ τῶν ἀνθρώπων ΄ θεόντε γὰρ οἱ 
πιστεύοντες ἔλεγον, xai πανευλαθῶς ἑτίμων. Πάντα 
δὲ ὑπέταξας, ὡς νέῳ ᾽Αξὰμ, τὸ κατ εἰχόνα φυλά- 
ξαντι. Κατὰ δὲ τὸν τῆς ἀναγωγῆςλόγον, πρόδατα μὲν, 
οἱ ἐξ ἐθνῶν πεπιστευχότες, 00; ἐπὶ τὰ ὄρη xa* τοὺς 
βουνοὺς πεπλανηµένους εὑρὼν, εἰς τὴν ἑαυτοῦ σ.ν- 
Ίγαγε pávópav* βόες δὲ, οἱ Ἰουδαῖοι, τὸν βαρὺν 
ἕλκοντες τοῦ νόµου ζυγόν * χτήνη δὲ τοῦ πεδίου, οἱ 
pre τοῦ Μωσέως νόµον δεξάµενοι, µήτε τὸν τῆς 
χάριτος, ἀλλ) εἰδωλολατροῦντες, ἐν τῇ πεδιάδι xal 
χθαµαλότητι τῶν ἡδονῶν τοῦ βίου βαδίζοντες, τῷ 
μὴ δύνασθαι ἀναθέειν εἰς ὄφος θεωρίας. Πετεινὰ μὲν 
οὐρανοῦ, οἱ ἄγγελοι ' ἰχθύες δὲ θαλάσσης, οἱ δαίµο- 
νες, τοῖς χύµασιν ἑνσχιρτῶντες τοῦ βίου, xai ἆπο- 
ζῶντες τῇ... (44) τῶν πονηρῶν ἡμῶν πράξεων ’ 
, πάντες γὰρ Όστερον ὑποταγήσονται τῷ Χριστῷ, ὅτι 
αὐτῷ πᾶν γόνν χάµψει, ἑπουρανίων, καὶ ἐπιγείων, 
xai χαταχθονίων. Οὐκ ἄκαιρον δὲ xal γλαφυράν τινα 
παραθεῖναι ἐξήγησιν * ὅτι τὸ Ἡ.ἑάττωσας, οὐ παρὰ 
τοὺς ἀγγέλους λέγεται, ἀλλὰ πρὸς τὴν δόξαν τοῦ 
Πατρός. Οὕτω γὰρ ἀναγνωστέον. Ἡ λάττωσας αὺ- 
τὸν βραχύ τι, τοῦ cou δηλαδη ἀξιώματος, διὰ τὴν 
τῆς σαρχὸς φύσιν * εἶτα τὸ ἑξῆς, παρ᾽ ἀγγέλους δόξᾳ 
καὶτιμῇ ἑστεφάνωσας αὐτὸν, Ίγουν ἐπὶ πλεῖον. Οὐ- 
δεὶς γὰρ ἀγγέλων ἢ τὸ θεῖον ἔλαδεν ὄνομα, fj δορυφο- 
ῥίας τοιαύτης τετύὐχηχε. « 9 . 


e e e 9 ο ο 9 ο 
ο e e e e ο e. [] 
e e e ο e 9 e. e 
e e e 9 9 e e. . 
e e ο e e e ο 

ο 9 9 e 9 9 9 e 
e e LÀ ο ο e ο e 
e e e e ο ο 9 9 
e e e . 9 . . 9 
e e e e 9 e e 9 
. e $9 e e. ο e 

e e e 9 9 9 e ο 


*€ 


Minuisti eum modicum qnid ab angelis, ea ra- 
tione dictum est, quia et famem patiebatur 
Christus, et sitim, et reliquis omnibus corporis 
passionibus, atque affectibus subjacebat, qui repre- 
hensibiles non sunt. Coronasti autem eum, hocest 
ornasii, gloria quidem, divinitatis : honore autem, 
quem angeli ei prastabant. Sepe enim ministra- 
bant ei. Vel etiam quia utrumque ab hominibus 
ei prestabstur , quia credentes in eum, Deum 
appellabant, et religiosissime venerabantur. Qmnia 
praeterea subjecit Deus sub pedibus ejus, veluti 
novo Adam, qui imaginem et similitudinem Dei 
vere servavi: Juxta anagegem, oves ii dicendi 
sunt qui ex gentibus crediderunt: quos in collibus, 
et montibus errantes Christus invenit. et ad suum 
ovile congregavit, Boves vero, dudai sunt, grave 
veteris legis jugum trahentes. Et pecora campi ii, 
qui nec Moysi nec gratie legem susceperunt, sed 
idola colentes in campestri huniilitate, ac terrena 
dejectione voluptatum presentis vitse ideo ambu- 
lant, quia contemplationis sublimitatem susci- 
pere nequeunt, sed juxta eam quam diximus Graeci 
nominis etymologiam, quasi pecora proni in ter- 
ram, inspiciunt . Volucres etiam coeli pro angelis 
accipi possunt: et pisces maris pro daemonibus : 
qui inter fluctus przsentis vitze subsiliunt, atque in 
amara pravarum actionum vivunt saisugine. Oinnes 
enim Christo tandem subjicientur, quoníam illi 
omne genu flectetur, coelestium, terrestrium et 
infernorum. Possumus etiam non ingratam quo- 
rumdam expositionem recensere : quod scilicet 
illa verba : Minwisti eum modicum quid, non ad an- 
gelos referenda sint, sed ad gloriam Dei Patris, 
atque hoc pacto legendum, Minuisti eum, o Pater, 
modicum quida tua nimirum dignitate propter 
carnis naturam ; et quz sequuntur per se legantur. 
Sed quoniam quod Latine legimus «b angelis, in 
Graco legitur παρ᾽ ἀγγέλους, quie verba ultrasensum 
1811 redditum, idem etiam significant, quod supra 
angelos : intellige quod gloria et honore eum Deus 
supra angelos coronavit : hoc est plusquam ange- 
lorum aliquem. Nullus quippe angelorum, sut hu- 


jusmodi Dei nomen cousecutus est, aut tale sortitus ministerium. Verumtamen dicant nobis Judwi, 
.quando infantes et lactentes pueri laudem hanc dixerint, de qua nunc loquitur Propheta], et quem- 
nsm inimicum hujusmodi laus destruxerit : quo etiam dixit beatus David : Videbo calos opera digi- 
torum tuorum, cuin jam Moyses de his docuisset : In principio enim, inquit, fecit Deus celum et terram. 
Κύριε ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυµαστόν τὸ ὄνομά Ὁ — Vens. 10. Domine Dominus noster, quam admira- 


σου ir κάσῃ τῇ rij ! Ἐπεὶ γὰρ ὁ ψαλμὸς οὗτος τὸ 
κατὰ Χριστὸν προλέγει µυστήριον, 6 δὲ Χριστὸς ἐξ 
οὐὖρα»οῦ χαταθέδηκε, χαὶ αὖθις πρὸς αὐτὸν ἀναθέδηχεν 
ὥσπερ àv. χύχλῳ (45) σχήµατι πρὸς τὴν Πατριχὴν 
δύξαν ἁποχαταστὰς, διὰ ταῦτα χαὶ ὁ φαλμὸς χυχλιχὼς 


$5? D.al, xv, 8. 


bile est nomen tuum in wniversa terra. Quoniam hic 
psalmus Christi praedicit mysterium, qui e ccelo 
desceudit, et rursus in celum ad Paternam gloriam 
ascendit, et circulari quodam motu illinc unde ve- 
nerat reversus est, merito etiam hic Psalmus qui de 


Vario lectiones. 


(M) Supple ἁλμυρότητι, ut legisse videtur Lati- 
ους umnterpres, 


PATROL. GR. CY XVIII. 


(Abc 1 xoxo, ut legisse videtur etiam Saulus, . 
vel scribe χύχλου. 
5 


199 


uude initium sumpsit : incipiens quidem ct desi- 
nens pari admiratione plenus est, dicens * Domine 
Dominus noster, eic, 

In finem pro occalüs filii Psalmus ipsi David. 

| PSALMUS IX. 

Qaid stgniflcet in finem, in pracedentibus dictum 
c4: et aliter mozs per crucem congrue dici po- 
test. egse finis vitse Filii : vitae, inquam, humana, 
cujus mortem Propheta, occulta Filii appellavit : 
quemadmodum ipsa etiam Hebraica lectio apertlus 
explicat dicens : Pro morte Filii : et slibi my- 


sterium esse legimus absconditum à saeculo, 
ipsis etiam angelis ignotum. Et Paulus abscon- 


ditum fuisse dixit principibus bujus —&eculi. B 


Nam si cognovissent, nunquam Dominum glorie 
crucifizissent **.. Pertinet. igitur hic psalmus ad 
mortem Domini, per quem inimici potentia on- 
nis destructa est. Longior vero est, ita dis- 
ponente sancti Spiritus sapientia, qua nec bre- 
veas esse omnes psalmos voluit, neque Omnes 
ia longum extendit, sed opus quoddam varium 
reddidit, longitudine pigritiam excitans, et bre- 
vitatelaborém witigans. Verba autem facit Pro- 
pheta vel tanquam beneficiis affectus, vel etiam 
tanquam ex eorum persona, qui beneficiis affecti 
fuissent, liberati ab inimici tyrannide. Sciendum 
autem est, quedam in sacris Litteris accipi debere 
secundum historiam, uL ea: In principio creavit 
Deus celum εἰ terram ; quedam secundum sensum 
amagogicum solum, ut illud : Fons aque tuus tibi 
sit uni. Nisi enim borum sensum exquiras, summa 
inbuumianitatis esset, nemini neaquam quidem com- 
municare. Perspicuum est igitur eo loci de uxore 
legitima sermonem haberi, quippe qua natura sua- 
vis sit, et pura simul, alien commistionis cxpers : 
quedam denique secundum historiam simul et 
anagogicum sensum, ut ea qua de neo serpente, 
quem erexit Moyses, traduntur. Nam οἱ fevera cou- 
tigerunt, et ad Christum quamdam per figuram re- 
feruntur. Sic in Psalmis pleraque variis istis mo- 
Jis, non uno solum, capienda sunt. 


Ύεας. 9. Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo. 
Confessionis nomen duo signiflcat, peccatoruin 
revelationom, item et grátiarum actionem, ut hic t 
Agam, inquit, tibi gratias pro acceptis beneficiis εἰ 
pro iis qus accipiam, nec simpliciter, sed ex toto 
eorde meo. 

Narrabo omnia mirabilia twa. Beneficia appellat 
Mirabilia, veluti tropea quadam de inimico ad- 
miranda. ! 

Vgns. 5. Letabor et exsultabo in te. Lzetabor, in- 
quit, tanquam is qui experimentum accepi auxilii 
et potentiz tux. Memor enim, alibi inquit, fui Dei 
ei laetatus sum *', Solus quippe Deus hominibus 


*^ | Cor. n, 8. *! Psal. Lxxvi; 4. 


EUTHYMII ZIGADENI 
Christo pertractat, cireuli instar ibi finem accipit A ὅθεν Πρξατο, εις τοῦτο κατέληξε 


149 
* xal ἁριόμενος 3ap 
xai Xf yov, οὐχ ἀπέστη τοῦ θαύματος. 


Εἰς τὸ τέ.ος ὑπὲρ τῶν κρυφἰων τοῦ vlov yraApóc. 


ΨΛΛΜΟΣ θ’. 


T μὲν δηλοῖ &lc τὸ τέ-ος, kv τοῖς προλαθοῦσιν e[- 
ρηται ’ xol ἄλλως δὲ τέλος τῆς κατὰ τὴν ἑνανθρώ- 
cet τοῦ Υἱοῦ πολιτείας ὁ διὰ σταυροῦ θάνατος ' 
ἐπεὶ καὶ χρύφια ἐνταῦθα τὸν τοῦ Υἱοῦ ὀνομάζει θά- 
φατον, ὡς τὸ ᾿Εθραϊκὸν ἀναπτύσσει. Μνστήριον 
γὰρ ἀπ᾿ αἰῶνος χεχρυµµένον τοῦτο, καὶ ἀγγέλοις 
ἄγνωστον. Λέγει γὰρ ὁ Παῦλος, ὅτι ἀποχεχρυμ; 
pévov fjv «ot; ἄρχουσι τοῦ αἰῶνος τούτον ' El γὰρ 
ἔγνωσαν, οὐκ ἂν τὸν Κύριο» τῆς δόξης écrav - 
ρωσα». Elg τὸν Δεσποτικὸν οὖν θάνατον ὁ παοὼν 
τείνει ψαλρὸς, δι) οὗ πᾶσα κατελύθη τοῦ ἐχθροῦ ἡ 
δύναµις. Max pho δὲ οὗτος ὁ φαλμός * καὶ τοῦτο τῆς σο- 
φίας τοῦ Πνεύματος. Οὔτε γὰρ πάντας βραχεῖς 
ἐποίησεν, οὔτε πάντας ἑξέτεινε * ἀλλ᾽ ἐποίκιλε τὴν 
βίόλον, τῷ µήκει piv τὴν ῥᾳθυμίαν διεγείρων, τῇ 
δὲ βραχύτητι διαναπαύων τὸν κάµατον. Ποιεῖται δὲ 
τὸν λόγον ὁ Προφήτης, ὡς χαὶ αὐτὸς ἐντεῦθεν εὖερ- 
γετούµενος, f| xal προσώπῳ τῶν εὐεργετουμένων, 
καὶ τῆς τοῦ ἐχθροῦ τυραννίδος ᾽ἁπαλλαττομένων. 
Τοῦτο δὲ χρὴ χαθόλου γινώαχειν, ὡς τῆς θείας 'oa- 
φῆς τὰ μὲν καθ᾽ ἱστορίαν µόνήν ἑρμηνεύεται, χαθά - 
περ *ó' Εν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ θεὸς εὸν οὗρανὸν 


C καὶ τὴν γῆν * τὰ δὲ κατὰ ἀναγωγὴν µόνον, ὡς τό; 


Ἡ πηγή σου τοῦ ὕδατος, col ἔστω µόνῳ. El γὰρ 
μὴ ζητήσεις ἐνταῦθα τὸ νόηµα, πολλῆς ἀπανθρωπίας 
τὸ χελεύειν, μηδὲ ὕδατός τινι κοινωνεῖν. Δῆλον οὖν 
ὅτι περὶ τῆς ἑννόμου γυναιχὸς ὁ λόγος ἐστὶν, ὡς 
ἡδείας μὲν, διὰ τὴν φύαιν, χαθαρᾶς δὲ, διὰ τὸ ἀν - 
επίµικτον' τὰ δὲ, καὶ καθ ἱστορίαν, καὶ κατὰ ἀν- 
αγωγὴν, ὡς τὰ περὶ τοῦ χαλκοῦ ὄφεως ὃν ὕψωσεν 
λωῦσῆς. Ἐγένετο yàp, xal εἰς τύπον τοῦ Χριστοῦ 
λαμθάνεται. Διὰ τοῦτο κάν τοῖς ψαλμοῖς πολλὰ τῶν 
ῥητῶν, τοιαῦτὰ, xat οὐ πάντα καθ ἓν µόνον εἶδος 
ἑρμηνεύεται. 


Ἐξομολογήσομαί σοι, Κύρια, ér δ1ῃ καρδίφ 


D μον. Διπλὴν ἡ ἐξομολόγησις ἔχει σηµασίαν, àvaxá- 


λυφίν τε τῶν ἡμαρτημένων, xai εὐχαριστίαν εὗερ- 
γεσίας. Εὐχαριστῶ σοι, φησὶν, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ EG 
ὅλης καρδίας ὑπὲρ ὧν πέπονθα, καὶ ἔτι πείσοµαι. 


Διηγήσυμαι Δάντα τὰ θαυµάσιά σου. -- 8av- 
µάσια λέχει τὰς εὐεργεσίας, τὰ κατὰ τοῦ ἐχθροῦ 
τρόπαια. 


Εὐφρανθήσομαι καὶ ἀγαλιάσομαι ἓν col. Ατε 
π.ῖραν λ.θὼν τῆς σῆς ἀντιλήψεως xal δννάμεως. 
Ἐμνήσθην γὰρτοῦ θεοῦ, καὶ εὐφράνδηγ, ὅτι μόνος 
οὗτός ἐστι πχράνλλσις, ὡς καὶ μόνος σώξειν Dová- 


181 


COMMENT. IN PSALMOS. 


142 


µενος * ἐπίτασις δὲ τῆς εὑφροσύνης ἡ ἀγαλλίασις A verum eat solamen : quemadmodum et solus. ipse 


ὡς καὶ τὴν xapólav ὑπὸ τῆς ἄγαν ἄλλεσθαι "αρᾶς. 


φα1ῶ τῷ óvópati σου, Ὕγιστε. Ἔθος ἣν ,τοῖς 
ἑρωτιχῶς περί τινα διαχειµένοις ἄσματα ποιεῖν εἰ; αὖ- 
τὸν, κα) ψυχαγωχεῖν ἐντεῦθεν τὸν πόθον. "Arb µετα- 
φορᾶς οὖν τοῦ τοιούτου διὰ τὸ Vado, τὸν ἐπιτεταμέ- 
νον εἰς θεὸν ἔρωτα παρέστησεν’ ἐμφαίνει 6b καὶ 
ῥυθμὸν ἑναρμόνιον τὸ, Vado. "Ασομαιτοίνυν, οὐ τῇ 
φύσει cou * xai γὰρ ἀνεννόητος' ἀλλὰ τῷ ὀνόματί 
σου, πλέχων αὐτῷ κατάλληλον. ἔπαινον. 


Ἐν τῷ ἁποστραφῆγαι τὸν ἐχθρόνΝ µου εἰς τὰ 
ὀπίσω, ἀσθενήσουσι, καὶ ἁπο.λοῦνται ἀπὸ προσ- 
ώπου σου. Άρχεται χαταλέγειν τὰ eon τῆς εὖερ- 
γεσίας, ὑπὲρ ὧν tj ἐξομολόγησις: ἑτόλμησε γὰρ ὁ 
τὐραννός ποτς xal κατὰ τοῦ Σωτῆρος, xal ὡς ἀν- 
θρώπῳ Qd προσέθαλεν. imi δὲ τὸ, "Yxays 
ὀπίσω µου, δαταγὰ, Έκουσεν, ᾖσθετο δυνάµεως 
ἀμάχου, καὶ μετ αἰσχύνη: ὑπεχώρησεν ' ἀποστρα- 
φέντος δὲ xal τραπέντος αὑτοῦ, αἱ ὑπ᾿ αὑτὸν δυνά- 
μεις ἠσθένησαν, xai ἀπώλοντο, οἷόν τινα ψυχην 
ἀ 2ηρημέναι τὴν τυραννίδα. Τοῦ Ἰησοῦ γὰρ ἄναμαρ- 
τήτου µέχρ: θανάτου µείναντος, xai τὸν διάθολον 
χαθελόντος ἐντεῦθεν, xal ἀμφιέσαντος ἡμᾶς ὅπλα 
σωτηρίας, τὸ θεῖον βάπτισμα, xal τὴν µελέτην καὶ 
φυλαχὴν τῶν θείων λογίων, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ Ίπο- 
Ἀιτείαν ἀπολιπόντος ἡμὶν ὁδὺν εἰς οὐρανοὺς ἀνάγου- 


est qui homines salvat. Exseltatio vero major 4.) 
dam est latitie intensio: qu» pra nimio gaudio 
subsilire valde atque elevari cor facit. 

Psallam nomini tuo, Altissime. Mos erat. iis qui 
amatorie in aliquem affecti cssent, carmina 
el cautus in eum componere," atque hoc pa- 
«t0 anuni deaiderium lenire : hujusmodi metaphora . 
propheta usus, inynsionem amoris suiio Deum 
declaravit, dicens: Psallam nomini tuo: qua dictio 
Miusicum ac concinnum cantum denotat. Canam 
igitur, inquit, non natura tuie, quando quide illa 
percipi non potest, sed nomini tuo, decentes illi 
nectens ac complicans laudes. 

Vgns. 4. Cum contersus (uerit inimicus meus retror- 


D sum, infirmabuntur et peribunt a facie tua. Connuime- 


rare incipit beneficiorum genera , pro quibus Deo 
gratias agit. Ausus est. aliquando tyrannus di'mon 
ipsum etiam Salvatorem, veluti nudum hominem 
invadere : sed simul ac dici audivit : Vade post we, 
Satana**, οἱ inexpugnabilem illius sensit potentiaun, 
magna statim cum ignominia retrocessit : quo con- 
verso ac profligato, omnes pariter potestates qux 
sub ipso erant, debilitate sunt, et perierunt, amissa 
illa nimirum tyrannide, veluti quadam eorum aui- 
m3. Cum enim vixerit Jesus sine peccato, unde ct 
dzmonem destruxit, et nos pariter induit armis salu- 
tis: cum etiam sacrum baptisma, ac divinorum man- 
datorum meditationem et custodiam, propriamque 
vitam ac conversationei, pro via nobis reliquerit, et 


σαν, κατηργήθησαν παντάπασιν οἱ δαίμονες, xal οὐ- C semita, quz ad ccelum ducit, consequenter et czteri 


tcu lav ἔχουσι δύναμιν xa0* ἡμῶν, εἰ pi διὰ ῥᾳθυμίας 
ἐμεῖς ἑχόντες αὐτοὺς ἐπισπασόμεθα, τῶν ἐντολὼν 
ἁμελήσαντες. ᾽᾿Απὸ προσώπου δὲ, τουτέστιν, ἀπὸ 
φόδου σου. Φοθξερὸν γὰρ Ev πολέμοι;, τῶν ἀριστέων 
τὸ πρό-ωὠπον. 


"Οτι ἐποίησας τὴν κχρἰσιν µου, xal τὴν δίκην 
jov. "Expwá; µε yàp, τὸν εἰς σὲ πεπιστευχότα, 
χαταδυναστευόµενον ὑπὸ τοῦ διαδόλου πρότερον, xal 
πιχρῶς τυραννούμενον ἐξ &yvolag* καὶ ἰδὼν ὅτι 
φθονερῶς ὁ πονηβὸς τὸ σὺν πλάσμα χατεδουλώσατο, 
ἐδιχαίωσάς µε, τῶν ἐχείνου χειρῶν ὑπεξαγαγὼν, 
καὶ τῆς πλάνης ἐλευθερώσας' δίχην γὰρ τὴν δι- 
χαιοαύνην ἐχάλεσεν ἐνταῦθα, 

ἙἘχάθισας ἐπὶ θρόνου ὁ κρίνων δικαιούνηγ. 
Τοῦτο διὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνάληψιν τοῦ ΣωτΏρος. 
Πληρώσας γὰρ τὴν ἕνσαρχον οἰχονομίαν, εἷς τὸν 0pó- 
voy ἁπ.χατέστη, τὸν δικαστιχὸν, τοι τὴν ἑξαυσίαν 
τῆς θεότητος, ὃν μὴ λιπὼν, ἁῤῥήτως πρὸς ἡμᾶς ἑἐπ- 
εδήµησεν. ᾿Αναληφθεὶς γὰρ, xaX καθίσας ἐν δεξιᾷ τοῦ 
Πστρὺς, ὡς λαδὼν πᾶσαν ἑξουσίαν £v οὐρανῷ xal 
ἐπὶ γῆς, ἐδοῇθησεν τῷ ἰδίῳ πλάσματ;, ὑπὲρ οὗ xal 
τΏν ἄχραντον ἔθηχε ψυχἠν. θεοπρεπῶς δὲ ταῦτα 
vontéov* καθιδρύσαι γὰο elg τὸν θρόνου, ἐπὶ τοῦ 
Λόγου καὶ θεοῦ ὑποληφθείη ἂν ἡ δ,καστιχῇ ἑἐξουσία, 


* Math, iv, 10. 


dainones illinc adeo deleti sunt, ut nullam in nos 
amplius habeant potestatem, nisi nos ignavia nostra 
fortassis ita volentes, neglectis divinis maudatis, ad 
nosmetipsos eos ilerum traxeriuus. Quod vero ait: 
A facie tua, idem est, quod, A timore tuo. Stre- 
nuorum enim ac potentum virorum facies, L:orri- 
bilis inimicis videri solet 4ο timenda. 

Vgns. 5. Quoniam tu fecisti judicium meum et cau- 
sam mean, Judicasti enim me credentem in te, quí 
antea sub potestate atque amara tyrannide damno- 
nis ignorantia mea detinebar. Nam cum perspexce- 
ris quod n.alignus ille me creaturam tuam invide 
in servitutem redegerat, ex illius manibus sub- 


p ductum atque ab errore liberatum  justificast:. 


Causam enim hoc in loco justificationem appellat. 

Sedisti super thronum qui judicas justitiam, l'vop- 
ter Salvatoris Ascensionem hoc dictum est. 1m- 
pleta enim carnis dispensatione ad judiciale tiro- 
num suum rediit, id est, ad potestatem, Divinitatis. 
Quem tironum tamen non reliquerat, quando ar- 
canis atque ineffabilibus modis ad nos descendit. 
Assumptus enim est in ccelum, et sedet ad dexte- 
Tam Patris, veluti qui potestatem omnem acce- 
perit in colo et in terras, et proprie creature 
opem tulerit pro qua immaculatam | illam. animam 
posuerat. Hac autem non huimane, sed. digne Deo 


183 


EU illYMII ZIGABENI 


ET 


intelligenda sunt. 8-dere eniin inthrono, att super A ἣν καὶ πρώην ἔκων, ὅμως ἀπέχρυπτε διὰ τὴν olxo- 


tironum, in Deo, et in Verbo Dei, accipimus pro 
judiciali potestate: quam etsi autca. habebat, ob 
carnis tamen dispensationem celabat , t (οι 
- impleretur. Tu. fuisti, inquit, in judiciali pote- 


νοµίαν, ἵνα πᾶσα πληρωθῇ. Γέγονας οὖν £v ἐξωυσίᾳ 
δικαστιχῇ, xat σχΏμα διχάζοντος ἀνέλαθες, ὁ μόνος 
δίχαιος χριτῆς, xa ὑπὸ µηδεμ.ᾶς ἀγνοίας 1) διαθέ- 
σεως ἑμποδιζόμενος εἰς εὐθύτητα. 


state, et judicantis personam suimpsisti, qui solus justus es judex, quique nulla ignorantia aut affe- 
ctu impediris, quominus semper in aquitate perseveres. 


VghBs. 6. lucrepasti gentes, et periit impius. Objur- 
 gasti, inquit, gentes, improperasti eis errorem eo- 
run, et fugit ab eis Satanas, veritatem non susti- 
nens. Apostoli aliquando acerbe gentiles reprehen- 
debant, veluti Paulus qui ipsensatoa Galatas ap- 
pellabat : quod illi sentientes, ab idolorum cultu 
recedebant. Destructo autem idolorum cultu, si- 
mul etiam abibat eorum praesul dzemon : adeo vel 
sola paterat sauctorum increpatio. 

Nomen ejus delesti in seculum et in seculum sc- 
culi. Cum honorem debitum sibi Jzemones rapuis- 
sent, homines in eorum servitutem redacti nowina 
cis dederunt: quemadmodum Hesiodus in nugaci 
illo opere Denativitate deorum tradit. Atque (ut cze- 
tera alia omittam) exempli gratia tantum dica, Jo- 
vis, Martis, Apollinis, Mercurii, Diane, Veneris, et co- 
piosa illius deorum multitudinis nomina, simul ac fi- 
cei verbum disseminatum est, statim evanuisse, non 
solum in hoc presenti szxculo, sed etiain iu futuro, 
quod seculum seculi esse. intelligendum est, et 
quod propric saeculum dieitur, quia [juxta Grzca 
dictionis vim] αἰὼν sempitlernitatem denotat. Est 
aulem mos sacre Seripture per hujusmodi lo- 
quendi modum, honoratiora semper signilicare: ut 
cum ait Sancta sanctorum, Cantica canticorum, Sab- 
bata sabbatorum, et alia. hujusmodi. Vel aliter di- 
cere potes : quod ca verba in ecculum saeculi inten- 


Ἐπετίμησας ἔθνεσι, xal ἁπώλετο ἀσεδής. "Qvet- 
δισας, φησὶ, τοῖς ἔθνεσι τὴν πλάνην, καὶ Éguyev ἀπ 
αὐτῶν ὁ Σατανᾶς, οὐκ ἐνεγχὼν τὴν ἀλήθειαν, Οἱ γὰρ 
ἁπόστολοι καὶ πικρότερον ἔστιν οὗ χαθήπτοντο τῶν 
ἐθνῶν, ὡς ὁ Παῦλος. 'Q ἀνόητοι Γα.άται, qnoltv 
αἰσθανόμενοι γὰρ, ἀπηλλάττοντο τῆς εἰδωλομανίας 
ταύτης δὲ ἁπολωλυίας, καὶ ὁ προστάτης αὐτῆς σν»- 
Ὡφανίζετο διάβολος. Τοσοῦτον fj ἐπιτίμησις μόνον 
ἰσχύσατο. 


D 76 ὄνομα αὐτοῦ ἐξήειψας elc τὸν αἰῶνα καὶ 


εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶγος. Τὴν τοῦ θεοῦ τιμὴν 
ἁρπάπσασι τοῖς δαίυοσι καὶ ὀνόματα ἑπέθηχαν οἱ χα- 
ταδουλωθέντες αὐτοῖς, ὡς ἡ φλύαρος Ἡσιόλδου ϐΘεο- 
γονία παρἰστησιν ΄ καὶ ἵνα τἆλλα παρῷῶ, τέως Υοῦν 
Δία, καὶ "Apsa, xa* Απόλλωνα, xal Ἑρμῆην, xai 
"Αρτεμιν, καὶ ᾿Αφροδίτην, xat τοιοῦτον ἐσμὸν, ἅπερ 
ὀνόματα μετὰ τὸ χατασπαρῆναι τὸν τῆς οἰκονοιό ας 
λόγον, ἐξηλείφθησαν, οὗ µένον δι ὅλου τοῦ παρόντος 
αἰῶνος, ἀλλὰ xal πολλῷ μάλιστα τοῦ µέλλοντο:, 
Τοῦτον γὰρ αἰῶνα αἰῶνος olrt&ov, ὃς χυρίως αἰὼν διὰ 
τὸ εἶναι ἀεί. Σύνηθες δὲ τῇ Γραφῇ τὰ τιμιώτερα 
δηλοῦν, διὰ τοῦ τοιοῦδε σχήματος oTov, Άγια ἁγίων, 
"Ἄσματα ἀσμάτων, Σάόθδατα σαθθάτων, xai τὰ 
τοιαῦτα. Ἡ τὸ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, ἑπίτασιςς 
ἀντὶ τοῦ, μέχρι παντός * ἠγνοήθησαν γὰρ τοῦ λοι- 
ποῦ παντάπασιν αἱ δαιµονιώδεις τελεταὶ, αθεσθἑν- 
των αὐτοῖς χαὶ τῶν ὀνομάτων. 


sionem significant: pro eo quod est, in perpettum. In oblivionem enim penitus data sunt daemonum 
illorum festa, ac celebritates : eorumque nomina deleta quodammodo sunt, et exstincta. 


VeBs. 7. Inimicidefecerunt framed usque. in finem 
εἰ civitates destruxisti. Framez, hoc est gladii, seu 
arma inimici, intelligende sunt, ignominioss illa 
passiones atque affectus, quibus humana anima 
non secus ac gladio percussa, et penitus ad 
virtutem mortua jacebat olim in corpore quasi in 
sepulero. Destrueta autem gentium iupietate, el 
sedificata pietate, destructz sunt civitates Vel 
e]vi'ates ipsos homines intellige, in. quibus antea 


Tov éx0pov &téJuxov al ῥομφαῖαι elc céJAoc, 
καὶ πόλεις xa0stAsc. Ῥωμφαίας αὐτοῦ νοητὲον 
τὰ πάθη τῆς ἀτιμίας, δι ὧν dj doyh πληττοµένη, 
νεχρὰ πρὺς ἀρετὴν ἑντέθαπτο τῷ σώματι, ὥσπερ 
σήματι. Καθηῃροῦντο δ᾽ αἱ πόλεις, χαταλυοµένης τῆς 
ἀσεθείας αὐτῶν, χαὶ τῆς εὐσεθείας ἀντῳκεδομημέ- 
νης. Ἡ xai πόλε.ς ὑποληπτέον τοὺς ἀνθρώπους, ofc 
οἱ δαίµονες ἑνεπαύοντο (46). Οὐκ ἄχαιρον καὶ πό- 
Àetg εἰπεῖν χαὶ τοὺς ἑναχεῖ. ναοὺς τῶν εἰδώλων. 


habitabant et quiescebant. diemones. Quanquam extraneum etíam non fuerit per civitates, obsccna 


idolorum delubra intellig-re. 


Periit memoria ejus cum sonitu, Neioo enim D 


amplius ei sacrificium offerre novit, aut omnino 
eum ínvocare, Quod vero ait, cum sonitu, idem 
est, qued cim clamore, Clamantia enim dzemonía 
a Domino fugiebaut. Vel cum sonitu, id est cum 
jartantia illa, ac superbia : aut. cum clamoribus 
ills et cantibus sacrificiorum. Singulari autem 
scrmone in deemeném invehitur, impium eum atque 
"inimicum appellans , ipsum hoc pacto aliorum 


Δ.δ e λε. 


Απώ.ετο τὸ μγημόσυνον» αὐτῶν» μετ ἤχευ. 
Οὐδεὶς γὰρ αὐτῷ θυσίαν προαφέρειν olo:, ἡ ὅλως ἐπι- 
καλεῖσθαι. Τὸ δὲ, uec? ἤχου, ἀντλ, μετὰ Bor; * βοῶν- 
τα γὰρ ἔφευγον τὰ δαιμόνια. Ἡ xal μετ ἤχου, 
ἀντὶ, Ύλετο μετὰ τῆς ἁλαζονείας ἑχείνης, 3) xal 
τῆς χραυγῆς τῶν ἐπιδωμίων ἁσμάτων. Ἐνικῶς δὲ 
χαθάπτεται τοῦ δαίµονος, ἀσεθῃ τοῦτον xoi ἐχθρὸν 
ὀνομάξων, τὸν προστάτην τῶν ἑναντίων δυνάµεων 
μᾶλ]ον ὑθρίξζων, à; xai τοῖς ἅλ᾽οις αἴτιον ἀποστα- 


Yarie lectiones. 


οὐ, Τσ. ἔπαιεπαύοντο. 


145 


COMMENT. IN PSALMOS. 


15 


σίας Ywópevoy * 5: αὐτοῦ δὲ, χαὶ τούτων οὐχ ἧττου A dieinouum praesidem wagis ohjurgans, veluti qui 


χατατρέχει. 


Καὶ ὁ Κύριος slc τὸ» alóva μένει. Ὁ Κύριος 
τοῖς ἔθνεσιν εἶναι πιστευόµενος ἄχρι αυντελείας ’ τὸ 
ἀμετάθετον yàp τῆς εὐσεθείας τῶν δεξαµένων αὖ- 
την ὁ λόγος διδάσχει. 


Ἡτοίμασεν ἐν χρίσει τὸν θρόνο» αὐτοῦ. Περὶ 
τῆς χατὰ τὸν παρόντα βίον ὑπὲρ ἡμῶν ἀναλήψεως 
τοῦ Σκυτῆρος μικρὸν ἄνωθεν εἰπὼν, νῦν καὶ τὴν 
μέλλουσαν αἰνίττεται, τὴν χαθόλου xal τελευταίαν 
xal φοθερᾶν αὐτοῦ ἐπέλευσιν, ὅταν ἑχάστῳ &nobl- 
ὅωσι χατὰ τὰ ἔργα αὑτοῦ. Τὸ δὲ Ἡτοίμασεν,. àv- 
θρωπίνως εἴρηται. 

Καὶ αὐτὸς κρινεῖ τὴν οἰκουμένην ἐν διχαιο- 
σύνῃ ' xpuei Aaobc ἐν εὐθύτητι. Ο:χουμένην μὲν 
λέχει τοὺς πιστοὺς, παρ) οἷς οἰχεῖν πιστεύεται διὰ 
τῶν ἁπανταχοῦ ναῶν * λαοὺς ób, τοὺς ἄλλους ἀνθρώ- 
πους, παρ οἷς λόγχαι δασεῖαι τῶν παθῶν, ol; ofa 
θῆρες οἱ δαίµονες ἐμφωλεύουτιν' ἄλλως γὰρ ἐχείνους, 
xal ἄλλως τούτους χρινεῖ, δυνατῶς δυνατοὺς ἑτάζων, 
καὶ πρὸς τὴν πίστιν, xol τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν. "H 
xai τὸ «αοὺς ἐπάγων, τὸ τῆς οἰκουμένης ἑσαφήνι- 
σεν νόηµα, ἀπὸ τοῦ περιέχοντος τοὺς περιεχοµένους 
ὑποδηλώσας. Tfj χρίσει δὲ, τὴν δικαιοσύνην xal 
την εὐθύτητα χηρύττει, τὸ τοῦ χρίνοντος ἀπαρέκ- 
χλιτον. 


Καὶ ἐγένετο Κύριςς καταφυγὴἡ τῷ πένητι. Πέ- 
νης Υὰρ εἰς εὐσέδειαν χαὶ ἀρετὴν ὁ ἐξ ἐθνῶν λαὸς, 
ᾧ πεπιστευχότι καταφυγὴ γέγονεν ὁ Θεός» ὁ γὰρ ἓν 
Xpfípast π]οῦτος, ἄπιστος xal á6£6atog. Ἡ xai 
τοῦτο βούλεται δηλοῦν, ὡς οὐκ ἕττι παρὰ τῷ θεῷ 
προσωποληψία " καὶ τὸν πτωχὸν γὰρ καταφεύγοντα 
O5 46111, καὶ oüx ἀποστρέρεται. 


rebellionis causa illis exstitit, tametsi per euur 
caeteros nihilominus etiam carpot. 

Vene. 8. Et. Dominus in. sccnlum permanet. 
Dowinum vero, inquit, Gdeles ex gentibus usque 
ad consummationem permansurum credunt. [lis 
enim verbis, semel recepte fidei stabilitas, at- 
que ipsius Ecclesie  incommutabilitas denota- 
tur. 

Paravit im judicio thronum suum. Cum paulo 
superius de Salvatoris dixeril assumptione, quia 
in presenti vita facta est, nunc de futura tradit : 
de ultimo nimirum et terribili ejus adventu, 
quando unicuique juxts propria opera retribuek 
Qitod vero ait Paravit, humanum in. merem com 
descendens locutus est. 

'Vuns. 9. Et ipse judicabit orbem terre in justitia, 
judicabit populos in. rectitudine. Per orbem terre 
[seu potius ut in Graco habetur, per habitab.lem], 
fideles intelligit, apud quos babitare Deus creditur 
in omnibus £cclesiis. Populos vero ceteras homi- 
nes appellat, apud quos densz sunt /affectnum »c 
passionum silvae, in quorum Jatebris. dsen:ones, 
ferarum instar. commorantur. Aliter cnim illos 
Dominus, atque aliter istos judicab t, potentes 
nimirum potenter exquirens, juxia. illorum fidem, 
atque infidelitatem. Vel dum populos dicil, magis 
declarat quod dizerat orbem terrz, ponens quod 
continet pro eo quo contentum cst, Judicio autem 


C justitiam et rectitudinem complicans, judicantis 


integritatem przedicat. 

VgRs. 10. Et factus est. Dominus re[ugium  pau- 
peri. Pauper olim erat populus gentilis, virtute 
nimirum et religione : cui post. acceptam fidem 
Dominus factus est refugium : divitize enim quae in 
pecuniis consistnnt, quia incerta atque iustabiles 
sunt, diviti νους censeri non debent. Vel hoc 
nobis forte voluit propheta significare quod apud 


" Deum. nulla. est. acceptio personarum, quodque paupcrem aque ac divitem ad se fugientem — sus- 


cipit, 

Βοηθὸς & εὐχαιρίαις, ἐν θ.14ψεσι. Καταφεύ- 
γοντι Bonet, καὶ ἓν εὐχαιρίαις, τουτέστιν ἐν εὖημε- 
ῥρίαις, χαὶ ἓν θλίψεσι’ xa0* ἑαυτὸ γὰρ ἔχαστον ἆπο- 
λύτως ἀναγνωστέον. Οὐ µόνον γὰρ οἱ iv συμφοραῖς, 
ἀλλὰ xal οἱ iv εὑπραγίαις, βοηθοῦ μάλιστα χρήζου- 
σι», ἵνα βεδαίαν τὴν εὐδαιμονίαν φυλάξωσι, xal μὴ 
ἐμπέσωσιν εἰς ῥᾳθυμίαν, τὴν μητέρα τῶν συµρο- 
piov. Τινὲς δὲ τὸ, ày εὐκαιρίαις, ἐπικαίρως εἰρήχα- 
otv, ἑρμηνεύοντες, ὅτι ἐγένετο Κύριος βοηθὸς ἐν 
θλίψεσιν ἐπικαίρως, Ίγουν εἰς καιρὸν δεόµενον βοη- 
θείας. 
quod Dominus opportune iu tribulationibus nos 
indigebamus. 

Καὶ &A1zicdrec'avr àzl col οἱ Υώώσκχοντες τὸ 
ὄγομά σου, ὅτι 00x ἑἐγκατέλιπες τοὺς ἑχζητοῦν- 
τάς σε, Κύριδ. Καὶ λοιπὺν ἑλπιοῦσιν ἐπὶ col, ὡς 
µόνῳ δυναµένῳ σώζειν, οἱ γινώσχοντες τὸ ὄνομά σου, 
τουτέστιν σὲ, χατὰ περίφρασιν, Ίγουν οἱ πιστεύοντες 
εἰς 0d, Tib; γὰρ ἀπὸ τοῦ ᾿Εδραϊκοῦ τὸ 'E.latcá- 


Adjutor in prosperitatibus, in. tribulatione, Cou* 

. fugientes ad se Deus adjuvat, sive in prosperitati- 
bus, hoe est felicitatis tempore, confugiant, sive 

in tribulatione. Unumquodque enim per se al:sulute 

legenduin est. Neque enim ii solum auxilio indi; 

gent qui in calamitatibus sunt, sed illi etiam qui 
in prosperitatibus, ut felicitatem,suam conservent, 
et ne in ignaviam, calamitaymm matrem, decidant. 
Aliqui etiam legunt 1p apportunitatibus, [cum 

Greco dictio εὐχαιρία non prosperitatem tantum, 

sed oppartunitatem etiam sigui(icet], intelligentes 


adjuvit. lloc est illo tempore quo ejus auxilio vere 


Vgns. 11. Et sperent. in te qui noverunt. nomen 
tuum, quia non dereliquisti exquirentes te, Domine. 
Deinceps, inquit : Sperabunt in te, veluti in eo qui 
solus potest salvare; illi, inquam, sperabunt, qui 
nomen tuum, hoc est teipsum noverunt. Ac si 
dicat : li qui credunt in te. Quidam etiam pro 


1 


EUTHYMII ZIGABENI 


143 


verbis illis Sperent in te, ex llebrzo interpretati A tocar, ἀντὶ τοῦ ἐλπιοῦσι μεθηρμηνεύχαυσιν. "H 


sunt : Sperabunl in te, futuro usi tempore pro modo 
imperativo. Sed Propheta fortassis imperativo 
usus est preceptoris ac docentis more ea lieri 
jubens, qua probe ac firmiter novit. Proterea 
etiam recte dixit, Qui noverunt nomen (utm. Natu- 
ram enim Dei nullus novit, Et demum cáusam 
apposuit spei suz dicens : Quoniam non dereliquisti 
exquirentes te, Domine. Νεο dixit Quzrentes, sed 
Exquirentes, ut investigationem quamdam ex tota 
anima faciendam esse denotaret. 

VERS. 12. Psallite Domino qui habitat in Sion. 
Talis itaque cum sit Dominus ut superius demon- 
stravimus, Psailite, hoc, est, Canite ei. Habitant 
vero in Sien dixit, non quia Deus loco concluda- 
uir, sed ut quamdam Dei benevolentiam erga illum 
locum demonstraret. Habitare etiam dicitur Deus 
in (idelibus, uon quod ab illis complectatur, sed 
veluti benevolentia ae familiaritate quadam illis 
conjunctus, Exhortatur igitur. Propheta ad canen- 
das Dei laudes vel Hebrzos, qui tunc erant, vel 
fideles qui nunc sunt ex gentibus, quorum erat 
futurus Deus. Qui habitat in Sion, hoc es!, Qui 


xal προστακτικὸς ὁ λόγος, ofa διδασχαλικὺς, περ ὧν 
βεθαίως οἶδεν ἐντελλόμενος. Καὶ ἄλλως δὲ καλῶς 
εἶπε τὸ ὄνομά cov: τὴν yàp αὐτοῦ φύσιν οὐδεὶς 
ἐγνώρισεν. Προσέθηκεν δὲ xai τὴν αἰτίαν τῆς ἐλπί- 
δος, ἐπαγαγὼν, ὅτι Obx ἑγχατέλιπες τοὺς ἑκζη- 
τοῦὔντάς σε, Κύριε. "Opa δὲ πῶς οὐκ εἶπε Ζητοῦν- 
τας, ἀλλ) Ἐκζητοῦντας, τὴν ἓξ ὅλης ψυχῆς ζήτησιν 
διὰ τῆς προθέσεως παραστῄσας. 


ψά1Άετε τῷ Κυρίφ τῷ κατοικοῦντι ὃν Σιών. 
Τοιούτῳ δὲ, φησὶν, ὄντι τῷ Κυρίῳ, οἷον ἄνω μικρὸν 
ἑδήλωσα, Ψάλλετε. Κατοικοῦντι δὲ εἶπεν, οὐχ ὅτι 
περεχλείεται τόπῳ θεὺς, ἀλλὰ διὰ τοῦ εἰπεῖν οὕτως, 


B τὴν πρὸς τὸν τόπον ἐνέφηνεν οἰκειότητα * ἐνοικεῖ yàp 


xa τοῖς πιστοῖς, οὐχ ὡς περιεχόµενος, ἀλλ ὡς οἰχείως 
πρὸς αὐτοὺς διακείµενος * ἤγουν τοὺς τηνικαῦτα 
Ἑδραίους Ψάλλειν προτρέπεται, Ἡ xoi τοὺς ἐξ 
ἐθνῶν . αὐτὸς yàp ἕσται τούτων θεὸς, ὁ ἐν Σιὼν 
χρηµατίζων, καὶ τοῖς ἀξίοις διαλεγόµενος. Ἡ καὶ 
Σιὼν τὴν t£ ἐθνῶν Ἐχχκλησίαν ὑποληπτέον Ἶν 
ὕστερον ὠχειώσατο. 


responsa atque oracula dat in Sion, ubi viros se dignos alloquitur. Vel Sion Ecclesiam de gehtibus 
eongregatam intellige, quam postea Dominus habitavit. 


Annuntiate inter gentes stüdia ejus. Hc ad apo- 
stolos dicta sunt, qui cireumeuntes universas gen- 
tes docuerunt, Quod vero LXX hic stüdia seu 
exercitia dixerunt, Symmachus artes exposuit, et 
Aquila immultaltiones. Exercitia-igitur, et studia 


'AvayysíAaze ἓν τοῖς ἔθνεσι τὰ ἐπιτηδεύματα 
αὐτοῦ. Τοῦτο πρὸς τοὺς ἀποστόλους, ol πορευθέντες, 
ἐμαθήτευσαν πάντα τὰ ἔθνη. ᾽Αντὶ δὲ τοῦ τὰ ἐπι- 
τηδεύµατα, 6 μὲν Σύμμαχος μηχανὰς εἴρηχεν᾽ ὁ 
δὲ Αχύλας, ἐνα.λαγάς. Ὡς μὲν οὖν πράξεις, ἅπι- 


ejusannuntiate, hoc est ipsius gesta, vel ejus artes, ϱ τηδεύµατα * ὡς δὲ cogat, μηχαναί * ὡς δὲ ἀντ' ἄλλων, 


hoc ést admirandam ejus sap/entiam, vel ejus im- 
mutationes : quz: nimirum aliorum loco suecesse- 
ruat. Nam qui de longe erant, facti sunt prope : et 
qui in tenebris erroris, venerunt ad lumen verita- 
tis : qui inoblivione erant, habiti sunt in memoria : 
οἱ qui antea abjecti fuerant, tandem assumpti 
est. 

Vena. 15. Quoniam qui exquirit sanguinem, eorum 
recordatus est. Hlzec Deus ita dispensans ordinavit, 
postquam eorum meminit. Ántea enim non memi- 
nerat ob eorum infidelitatem. Meuinit autem non 
ferens amplius eorem sanguinem effundi in sacri- 
lieia. [saerificabant quippe proprios filios, et filias 
dzmoniis] : quinimo de effundentium inanibus san- 
gninem illum exquisivit, quem ipsi non Imposue- 


sunt 


ἐναλλαγαί ' οἵτε γὰρ πόῤῥω, Ὑεγόνασιν ἑἐγγύς ᾽ καὶ 
οἱ ἓν τῷ σχότει τῆς πλάνης, ἓν τῷ quil τῆς ἆλπ- 
θείας’ χαὶ οἱ ἐν λήθῃ, ἐν uv? xai οἱ ἀπεῤῥιμμά- 
vot, προσειλημμένοι᾽ χαὶ ὁ θεὸς, ἄνθρωπος " καὶ ὁ 
ἄνθρωπος, θεός. 
Deusque bomo, et homo Deus factus 
"Οτι d. ἐκζητῶν τὰ αἵματα, αὐτῶν ἐμνήσθη. 
Ταῦτα δὲ ᾠκονόμησεν, ἐπειδὴ ἐμνῆσθη αὑτῶν, ἔπι- 
λέλησμένων πρὶν διὰ τὴν ἀπιστίαν, ὁ μὴ παρορῶν 
τὰ εἰς θυσίαν ἐχχεόμενα αἵματα, ζητῶν ταῦτα Ex τῶν 
χειρῶν τῶν ἐχχεόντων, ἃ οὐχ ἑνέθαλον. Αἵματι xal 
τὴν ἐχδίχησιν διδάσχει τῶν ἀλληλοφονιῶν, ἃς ὑπὸ 
τῶν δαιμόνων χελευόµενυι διεπράττοντο, ὡς εἶναι 
δῆλον, ὅτι πᾶς φονεὺς δίχας εἰσπραχθήσεται. croi 


rant, Vel ultionem | indicat mutuarum cdium, D γὰρ ἐν τῇ βίβλῳ τῆς Γενέσεως' Τὸ αἷμα ὑμῶν àx- 


quas jussu. ἀφποπυπ faciebant, ut manifestum 
fiat, quod omnis homicida laet poenas; ut etiam 
exquiram **, 

Non est. oblitus clamorem pauperum. Humana 
etenim natura sub invisibilium damonum tyran- 
- nide detenta, clamare quodammodo videbatur ad 
Creatorem, ob causam tantx calamitatis el miseria. 
Vel illud fortassis significant hzc verba, quod 
prophetz olim, divin:e Incarnationis prospicientes 
mysterium, clamabant, incarnandum Deum in hiu- 


*! Gcy. ix, 6. 


ζητήσω. 


in Genesi legimus : Sanguinem enim vestrum, inquit» 


Οὐκ éxsAd0sco τῆς κραυγῆς τῶν πενήτων. Τυ- 
ραννουµένη γὰρ fj φύσις τῶν ἀνθρώπων ὑπὸ τῶν 
ἁοράτων ἐχθρῶν, ἑδόχει βοᾷν πρὸς τὸν πλάστην. 
γενομένης αὐτῇ χραυγῆς τῆς τοσαύτης εάλαιπωρίας. 
Ἡ καὶ τοῦτο βούλεται λέχειν *. ὡς ol προφῆται πάλιν - 
τὸ τῆς θείας ἑνανθρωπήσεως χατάδοντες µυστήριον, , 
ἔχραζον, χαλοῦντες τὸν σαρχωθησόµενον εἰς ἀντίλη- 


149 


COMMENT. IN P3ALMOS. 


190 


Qty. ὧν xai ἄλλως πενήτων ὄντων διὰ την λιτότητα A jusimodi incarnationis auxilium advocantes. Qui 


«2c χραυγῆς οὐκ ἐπελάθετο. 


'EJAéncór usa, Κόρια, ἴδε ec ταπεἰνγωσίν µου 
ἐκ τῶν ἐχθρῶν nov. Καὶ τοῦτο προσώπῳ Χριστια- 
νοῦ παντός " "Ide, φησὶ, τὴν ix τῶν δυσσεθῶν, Ίτοι 
τῶν ἁοράτων xal ὁρατῶν ἐχθρῶν, γεγενηµένην µοι 
παπείνωσιν. Ἑσπούδαζον γὰρ ἐξᾶραι ἅπαν τὸ τὼν 
Χριστιανῶν γένος. 


Ὁ {νῶν µε ἐκ τῶν πυ.ῶν τοῦ θανάτου. Πύ- 
Aag τοῦ θανάτου τὰς πολυειδεῖς λέγει τιμωρίας τῶν 
μαρτύρων, ὧν ἀνώτεροι xai ἑνδοξώτεροι ἐγίνοντο 
παρὰ τοῦ Σωτῆρος διὰ γὰρ τῶν αἰχιῶν εἰσάγεταί 
τις εἰς θάνατον. Δύναται δὲ καὶ περὶ τοῦ Δαθὶὸ ταῦ- 
τα νοεῖσθαι, πολλάκις μὲν ὑπὸ πολεμίων ταπεινω- 
θέντος, ῥυσθέντος δὲ παραδόξως ix θανάτον, xal 
ἐπισημοτέρου γεγονόνος, διὰ τὴν παρὰ θεοῦ ῥο- 
vv. 

Ὅπως ἂν ἐξαγγείᾶω xácac τὰς alrécswc σου 
ἐν ταῖς πύ.Ίαις τῆς θυγατρὸς Σιών. Τοῦτο αἱτία, 
εἶτε τοῦ ῥυσθῆναι τοῦ θανάτου, εἴτε τοῦ ζητεῖν ἔλεη- 
θῆναι να, φησὶν, ἐξαγγέ.1.Ίω πάσας τὰς αἰγέ- 
σεις σου, τὴν τῆς δημιουργίας, την τῆς προνοίας, 
τὴν τῆς σοφίας, τὴν τῆς δικαιοσύνης , τὴν τῆς ἔναν- 
θρωπήσεως, ὑπὲρ ἑχάστης ye τούτων ἄξιος τυγχά- 
νεις αἰνεῖσθαι. Σιὼν μὲν οὔν ἐνταῦθα, τὴν ἓν obpa- 
volo Ἐκκλησίαν τῶν ἁγίων ὀνομάζει' πύλας δὲ αὐτῆς, 


prophet: pauperes convenientissime dicuntur, 
propter eam quam colebant frugalitatis virtutem : 
atque ideo clamoris coru:n oblitus non est, 

Vgns. 14. Miserere mei, Domine, vide humilitatem 
meam ab inimicis meis. Hec verba ex cujusque 
Christiani persona dicta sunt : Vide, inquit, de- 
pressionem et dejectionem a visibilibus mibi atque 
ab invisibilibus inimicis inflictam. Studebant 
enim universum Christianorum genus prorsus tol- 
lero. 

Vens. 15. Qui exaltas me de portis mortis. Por- 
tas mortis varia martyrum supplicia appellavit. 
Quas portas qui superabant, clariores atque illu- 
striores a Salvatore effici videbantur. Per supplicia 
euim introducitur quis ad mortem. Possunt etiam 
hzc intelligi de beato David, qui szpenumero ab 
inimicis depressus, mirandum in modum a morte 
liberatus est, ità ut per opem quz ei prestabatur 
a Deo, przclarior etiam evaderet. 

Ut annuntiem omnes. laudationes tuas. in. portis 
filie Sion. H:ec cst causa quare fuerit liberatus a 
morte, vel quare misericordiam Dei perquisiverit : 
Ut annuntiem, inquit, omnes laudationes tuas ; 
creationis nimirum, providentiz, sapientiz, justi- 
ti», atque Incarnationis: pro quarum singulis lau- 
dari mereris. Pcr Sion vero lioc in loco sanctorum 
Ecclesiam intelligit, quz in ecelis est : et per illius 
portas singulares Ecclesias, gus in orbe sunt : 


τὰς xatà τόπον Ἐχχλησίας, δι’ ὧν τις ἐπὶ ταύτην C. per quas qui incedit, in coelestem Ecclesiam Sion 


Βαδίζων ἄνεισι. Tat; γὰρ Ἐκχχλησίαις ἐπιδημοῦντες 
οἱ διὰ Χριστὸν πάσχοντες, ἀνήγγειλον τὰ Octa τερά- 
στια, στηρίζοντες τοὺς πιστούς. Καὶ ὁ Δαθὶδ δὲ, διὰ 
τῆς βίδλου τῶν Ὑαλμῶν, κατὰ πᾶσαν Ἐκκλησίαν 
ἐξαγγέλλει τὰς αἰνέσεις τοῦ Θεοῦ. θυγατέρα δὲ thv 
ἄνω Σιὼν ἐχάλεσεν, ὡς ἠγαπημένην xoi συστᾶσαν 
ὑπὸ θεοῦ. 

ΑγαΣλιασόμεθα ἐπὶ τῷ σωτηρίῳ σου. Σωτὴριον 
. χαλεῖ τὴν ἐνανθρώπησιν, xal τὸν τοῦ Σωτῆρος θάνα- 
τον, ὡς αἴτια σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων γεγενηµένα" 
καθὰ καὶ Συμεὼν ὕστερον' Εἶδον, ἔφη, οἱ ὀφθα.ὶμοί 
µου τὸ σωτήριόν σου. 

᾿Εγεπάγησαν ἔθνη àx διαφθορᾷ! jj ἐποίησα». 
Ἔθνη τοὺς Ἰουδαίους ἐνταῦθα νοητέον, ὡς τοῖς ἀνό- 
poto ἔθνεσι χατὰ τὴν χαχίαν χαὶ τὸν φθόνον ὁμοιω- 
θέντας" διαφθορὰν δὲ, ἁπλῶς τὸν θάνατον * σπουδὰ- 
σαντες Y&p θανατῶσαι τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς, αὐτοὶ 
πανολεθρίᾳ διφθάρησαν ἀπὺ τῶν Ῥωμαίων, xal 
θάνατον ἐχείνῳ χατασχευάσαντες, θανάτῳ συνεσχέ- 
θησαν ἄρδην. Ἡ xal περὶ τῶν πολεμούντων τοῖς 
Χριστιανοῖς ὁ λόγος ' ἐπειγόμενοι γὰρ ἀφανίσαι τού- 
τους, αὐτοὶ μᾶλλον ἠφανίσθησαν. Οὐκ ἄκαιρον δὲ 
τοῦτο xal περὶ τῶν δαιμόνων ὑπολαδεῖν, οἱ σχεφά- 
µενοι διὰ θανάτου τὴν τοῦ Χριστοῦ δύναμιν ἔπι- 
σχεῖν, αὐτοὶ διὰ τοῦ τοιούτου θανάτου τὴν ἑαυτῶν 
δύναμιν ἐπεσχέθησαν. 

Ἐν παγίδι ταύτῃ d ἕκρυνψαν, συγε.Ἰήφθη ὁ 


ο Luc. 1, 30. 


ascendit. Nam ii qui propter Christum passi sunt, 
per hujusmodi Ecclesias incedebant, divina annun- 
tiantes miracula, et fideles alios confjrmantes. Ipse 
etiam David hoc psalmorum libro [omnes] lauda- 
tiones Dei annuntiat : supernam praterea Sion, 
filiam appellavit, quasi dilectam et eonstitutam a 
Deo. 

Vrns. 16. Ezxsultabimus in salutari tuo. Per 
salutare Incarnationem Domini intelligit, atque 
ejus mortem, quz salutis humane causa exstitit. 
Unde et beatus Symeon postea cecinit : Quia vide- 
runt oculi mei salutare tuum δν. 

]nfixee sunt gentes in interitu quem fecerunt. Per 
gentes lioc in loco Judzi intelligendi sunt, veluti 
malitia atque invidia ipsis gentibus similes facti : 
et per interitum ipsá mors. Studentes enim Judzi 
vite principem morti tradere, ipsi a Romanis 
prorsus perditi sunt : et eum Christo mortem 
parassent, ipsi contra ab illa detenti fuerunt. 
Fortassis etiam verba hzc dicta sunt ob eos qui 
Christianos persequebantur, qui potius deleti sunt, 
cum alios exstinguere tentarent. Nec ab re fuerit 
hec de demonibus iulelligere, qui Christi po- 
tentiam  eohibere ac compescere studuerunt : 
qua tamen omnes ipsorum polius exstincta sunt 
vires. 

Ín laqueo isto quem. absconderunv: comprehensus 


151 


EUTHYMII ZIGABENI 


152 


est. pes eorum. Alia similitudine eamdem rursus re- À ποὺς αὐτῶν. Τὸ αὐτὸ πάλιν εἶπε, δι ἑτέρα; sixóvog 


petit sententiam, quamdam quodammodo pompam 
agens aut triumphum de inimicorum destructione. 
Per laqueum vero insidiarum cogitationes intelli- 
git. In occulto etenim loco tendi solent insidie, 
quemadmodum et laquei : tametsi clam 
cant. 

Vgns. 17. Cognoscetur Dominus judicia [α- 
ciens. Judicia hoc in loco ultiones appellat. Re- 
tribuit enim Dominus condigna unicuique pro me- 
ritis. 

In operibus manuum suarum comprehensus est 
peccator. Hoc etiam superioribus est simile. Poni- 
tur enim causa quare cognoscatur Dominus judicia 
facere : quia scilicet ex hoc potissimum justus 


videri potest, dum facit, ut qui aliis insidias pa- B 


rant, ipsi maxime in eas incidant : et qued doli in 
suos potissimum auctores convertantur. Pecca- 
torem etiam bic intellige, uno ex tribus modis 
jam predictis, cum vocem gentes interpreta- 
vemur, vel generaliter accipe pro quocunque do- 
loso. 

Diapsalma. De hoc dictum est. 

Vgns. 18. Converiantur peccatores in. infernum. 
Per peccatores hoc in loco infideles intelligit, et 
per infernum supplicia. Convertantur itaque a 
prasenti nimirum vita, et illuc sub terram defe- 
rantur, ubi dicuntur esse poenarum loca. Vel aliter, 
i| qui de terra nati sunt in eadem versentur, ni- 
liil aliud valentes cogitare quam terrena. Et quos- 
nam intelligat per peczatores, ex his qu: sequun. 
tur declarat dicens : 

Omnes gentes que  obliviscuntur. Deum. Oblivi- 
scuntur, voluntaria scilicet oblivione. 

Vgns. 19. Quoniam non in finem oblivioni erit 
pauper. Hzc, inquit, hujusmodi gentibus evenient : 
quia fidelis vir in oblivionem omnino non erit. 
Pauperem vero eum dicit, qui temporalibus quidem 
divitiis est pauper, sed virtutum opibus sit dives. 
Vel pauperem dicit populum ος gentibus, veluti 
qui anima dignitatem amiserat, pietatisque virtu- 
tum peculio inops erat. 

Exspectatio pauperum non peribit in. finem, 'au- 
peres hic gentiles dicit, quorum exspectatio usque 
in flnem inanis 
gentium Christus est. De quo ali! i scriptum est : 
Ipse. erit exspectatio gentium **. Et ad. quas. alibi 
per alium prophetam clamat dicens : | Exepectate 
me in lempore resurrectionis mec. 

Vgns. 20. Exsurge, Domine ; non prevaleat homo. 
Alius interpres reddidit, Non temere agat homo. 
Hoc autem dicit propheta ob mutuas inter sese 
hominum insurrectiones atque insolentias. Veris 
quippe ac sanis carentes pra:ceptoribus, atque ideo 
terram se ac limum esse ignorantes, supra pro- 
priam maturam sese extollentes temere multa 
agcbant : et oninia audentes, inter deos etiam sc 


55 Gen, xLix, 10. 


ἐμπομπεύων τῇ χαταστροφῇ τῶν ἐχθρῶν. Βαγίδα δὲ 
λέγει τὴν µελέτην, τὴν ἐπιθουλήν πᾶσα γὰρ πα- 
T5, ἓν χρυφῇ, χαθάπερ καὶ αὕτη * λαθραίως vip 
ἐπιθουλεύοντες, εἰς qux ἐξήγον τὸν φόνον. 


struentes insidias, mortem postmodum in lueem edu- 


Γινώσκεται Κύριος xplpata ποιῶ». Κρίµατα 
χαλεῖ τὰς ἑἐχδιχῆσεις *. ἀποδίδωσι γὰρ ἑχάστῳ πρὸς 
ἀξίαν. 

Εν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτοῦ, συνελήφθη 
ὁ ἁμαρτωάός. Καὶ τοῦτο τοῖς προλαδοῦσιν ὅμοιον’ 
τέθειται γὰρ αἰτία τοῦ γινώσκεσθαι χρίµατα ποιοῦν- 
τα τὸν Κύριον ' οὐχ fata. δὲ ἀπὸ τούτων φαίνεται 
δίκαιος χριτῆς, οἷς παρασχευάζει τοὺς ἑνεδρεύοντας 
ἄλλοις, τῇ σφῶν ἑνέδρᾳ περιπίπτειν, ix περιτροπῆς. 
Τὸν δὲ ἁμαρτωλὸν ἑλκύσεις ἐπὶ τοὺς τρεῖς τρόπους 
τῆς ἀποδοθείσης ἐξηγήσεως τῶν ἐθνῶν. f] xal ἁπλῶς 
ἁμαρτωλὸν λέγει πάντα δόλιον. 


Διάγα Ίμα. Περὶ τούτου εἴρηται. 

᾿Αποσεραφήεωσαν οἱ ἁμαρτω.οὶ ele τὸν ᾷδην. 
Αμαρτωλοὺς ἐνταῦθα τοὺς ἀπίστους ὀνομάζει 
ἄδην δὲ, την κόλασιν. Αποστραφήεωσαν δὲ, ἀντὶ 
τοῦ, ἀπὸ τῆς παρούσης ζωῆς χαταχθήτωσαν * ὑπὸ 
γῆν γὰρ λέγονται τὰ χολαστήρια εἶναι. Ἡ xal oi 
ix γῆς Υεγονότες, εἰς αὐτὴν στραφῄτωσαν, μηδὲν 
ὑπὲρ τὰ Υήἠϊνα νοησαι δυνάµενοι. Γίνας δὲ λέ- 
χει ἁμαρτωλοὺς, διὰ τῶν ἑξῆς ἑδήλωσεν, ἔπε- 
νεγχών’ 

Πάντα τὰ ἔθνη τὰ ἐπι.1ανθανόμενα τοῦ θεοῦ. 
Δι ἐχούσιον ἄγνοιαν. 

Ὅτι οὐκ εἰς τό λος ἐπιλησθήσεται ὁ πτωχός. 
Τοῦτο δὲ, φησὶ, πείσονται τὰ τοιαῦτα ἔθνη, ὅτι οὗ 
µέχρι παντὸς ἐπιλησθήσεται ὁ πιστός. Ὁ πτωχὸς 
μὲν, τὸν ἀπὸ χρημάτων πλοῦτον * πλούσιος δὲ, «by 
ἐξ ἀρετῶν. Ἡ xal πτωχὸν λέγει τὸν ἐξ ἐθνῶν λαὺν, 
ὡς ἁπολωλεχότα τὸ τῆς φυχῆς ἀξίωμα, xai mco 
χεύσαντα τὴν Ἠπεριουσίαν τῆς εὐσεδείας κχαὶ 
ἀρετῆς. 

Ἡ ὑπομονὴ τῶν πεγήτων οὖκ ἁπο.λεῖται slc 
τἐλος. Ἠένητας ἐντοῦθεν τοὺς ἐξ ἐθνῶν φησιν, ὧν 


non erit. Exspectatio vero p ἡ προσδοχἰα οὗ µάτην ἔσται µέχρι τέλους. Προσδο- 


xia τῶν ἐθνῶν, ὁ Χριστός Καὶ αὐτὸς, φησὶν, 
ἔσται προσδοκία ἐθνῶν, πρὸς οὓς καὶ δι ἑτέρου 
προφῄτου Bod * '"Yxópswór µε slc καιρὸν ἀναστά- 
σεώς µου. 

᾿Ανάστηθι, Κύριε, μὴ κραταιούσθω ἄνθρωπος 
Ἄλλλος, Mi) θρασυνέσθω, εἴρηχεν τοῦτο δὲ λέγει, 
διὰ τὰς χατ ἀλλήλων ἑπαναστάσεις τῶν ἐθνῶν. Οἱ 
γὰρ ἄνθρωποι, παρὰ τὸ ph ἔχειν ἀληθεῖς διδασχά- 
λους, ἀγνοήσαντες ὅτι γη slow, ὑπὲρ τὴν ἑαυτῶν 
ἑθρασύνοντο φύσιν * xal πάντα τολμῶντες, ἔτι xat 
εἰς θεοὺς ἑαυτοὺς ἑνέγραφον. Ἐπέξελθε οὗν, qnot, 
καὶ χατάστειλον τὸ τοιοῦτον φρύαγμα. Ἔστι δὲ xal 


— o -- 


13) 


COMMENT. IN PSALMOS. 





154 


γλαφυρώτερον εἰπεῖν. πρὸς μὲν τὸ κατ εἰχόνα, A ascribebant. Exi itaque tu, Deus, inquit, et tan'am 


θεός ἔστιν ἄνθρωπος. πρὸς δὲ τὰ γεώδη πάθη, ἄν- 
θρωπος. Τούτων οὖν ἐπιχρατούντων ἐν ἀνθρώποις, 
ἀναστῆναι τοῦ θανάτου παρακαλεῖ τὸν Χριστὸν, δι- 
δάξαντα διὰ τῶν ἀποστόλων, μὴ κατεπαίρεσθαι τὰ 
πάθη τῆς ψυχῆς, μηδὲ τὸν χοῦν τοῦ νοός. Καὶ 
ἄλλως δέ ' μετὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ κηρύγματος 
ἁπλωθέντος εἰς την οἰχουμένην, αἱ κατ ἀλλήλων 
ἑπαναστάσεις τῶν πόλεων ἐπαύθησαν 


corum δἰεγαίίοποπι compesce. lilud etian diei po- 
test quod ea ratione, qua ad imaginem et eimili- 
tudinem Dei homo factus est, Deus dicitur : ea 
vero qua terrenis affectibus ac passionibus detine- 
tur, bomo merito appellatur. Cum itaque hz pas- 
siones in hominibus prazvalerent, hortatur Deum 
Propheta ut exsurgat a morte, et ut per sanctos 
apostolos doceat quomodo passiones supra animam 


se extollere non debent, neque pulvis supra intellectum. Vel aliter post resurrectionem Domini di- 
vulgato Evangelio in ;universum orbem, inutuz ille gentium insurrectiones atque insolentie quie- 


verunt. 
Κριθήτωσαν ἔθνη ἐνώπιόν σου. Αντὶ τοῦ, Tfc 


-σῆς ἐπισκοπῆς ἀξιωθήτωσαν. 'O κρίνων γὰρ ὁρᾷ 


τὸν χρινόµενον. Κρίαιν δὲ τὴν κατὰ τοῦ διαβόλου 
νόησον, περὶ ἧς xaX διὰ "Haotou φησὶν 6 θεός * Ἰδοὺ 
ὁ παῖς µου ὃν ἠρέτισα, ὁ ἐκ.εκτός µου, εἰς ὃν 
η’ δόκησεν ἡ ψυχή µου θήσω có. Πνεῦμά µου 
ἐπ᾽ αὐτῷ, καὶ κρίσιν τοῖς ἔθγεσιν ἑξοίσει. 


Κατάστησον, Κύριε, »οµοθέτη» ἐπ) αὐτούς. 
Ἐνταῦθα τὸν Χρισιὸν αἰνίττεται, κατὰ τό. Ἐγὼ 
χατεστάθην βασιλεὺς ὑπ αὑτοῦ * νέον γὰρ ἔδω- 
x&v νόµον, τὸν τοῦ Εὐαγγελίου. 


DTvórocar ἔθγη ὅτι ἄνθρωποί slow. Ὀψέ 
ποτε µαθέτωσαν, ὡς ἄνθρωποι ζῆν, xal ὡς μὴ 
θηρία. 


Judicentur gentes in conspectu tuo. lloc est pro- 
tectione et custodia tua digne efficiantur. Nam qui 
judicat ad eum qui judicatur aspicere solet. Ju. 
dicium vero illud intellige quod contra d&monem 
faciendum erat : dequo per !saiarm dicit Deus: 
Ecce puer meus quem elegi, electus. meus. in. quo 
com'lacuit animad mea, ponam Spiritum meum super 
eum et judicium afferel gentibus **. . 

Vrns. 21. Constitue, Domine, legislatorem super 
eos. Per legislatorem hic Christum intelligit, juxta 
illud : Ego autem constitutus sum Rex ab eo, qui 
legislator novam eis legem tulit : sanctutna scilicet 
Evangelium. 

Cognoscant gentes quod homines sunt. Sero saltem 
aliquando addiscant vivere ut homines, et non ut 
ferz. [Vel aliter : Doceantur, inquit, quod corru- 


ptibiles sunt, quodque longe sunt a diis: qua propria eos gloriatio ac superbia de seipsis suadet 


cogitare.] 


"Iva εἰ, Κύριε, ἀφέστηκας µακρόθεν; Ἐντῦ- GC. PSAL. X JUXTA HEBRAEOS. Vens. 1. Utquid, 


θεν εἰς τοὺς περὶ mpovolag εἰσθάλλει λόγους, τῶν 
πονηρῶν μὲν εὐημερούντων, δυσπραγούντων δὲ τῶν 
ἀγαθῶν * xal προσώπῳ τῶν θλιδοµένων ποιεῖται τὴν 
διχαιολογίαν. Διατί, φησὶν, ἀφῆκας τοὺς ἀνθρώπους 
ὡς ἔτυχε φέρεσθαι; kx μεταφορᾶς τῶν πὀῤῥωθεν 
ἱσταμένων, χαὶ ἁμελούντων. 


Domine, recessisti longe ? Incipit tractare de divina 
Providentia : ac veluti pravorum hominum res bene 
ac feliciter succederent, eontra autem, justi ac boui 
viri infeliciter degerent, ex persona justorum in 
afflictionibus exsistentium sermonem facit: οἱ 
rationem quodaninodo exquirit a Deo, dicens : 


Quore permittis homines temere ac casu ferri quo sors juhet, nec ullam eorum curam habes ? quod ex 


metaphora illorum sumptum est, qui procul abierunt, et relictorum nullam curam habent. 


᾿Ὑπερορᾷς ἐν εὐχαιρίαις ày θλίψεσιν; Ὕπερ- 
ορᾷν ἐστι, τὸ προσποιεῖσθαι uh ὁρᾷν, ἀλλὰ. τοὺς 
ὀφθαλμοὺς αἴρειν ὑπὲρ τὸ ὀρώμενον. "Iva τίτοίνυν, 
Qno, παρὼν, ἁρεστάναι δοχεῖς διὰ τὴν μακροῦν- 
μίαν , χαὶ βλέπων ἅπαντα, προσποιῇ μὴ βλέπειν, 
διὰ τὸ μὴ ἐπαμύνειν τοῖς πράγµασι, χαὶ ταῦτα. ἓν 
χαιροῖς δεοµένοις τῆς σῆς ἐπισχοπῆς, Ἠγουν ἐν 0λί- 
Ψεσι τῶν χαχῶς πασχόντων ; Ταῦτα δὲ λέγει παρα- 
χαλῶν, οὐκ ἐγχαλῶν, EIS" ἂν ὁ cb; πρὸς ταῦτα τὸ 
γεχραμμένον Al ἁμαρτίαι ὑμῶν διιστῶσι μεταξὺ 
ἐμοῦ xal ὑμῶν. 
rogans dicit et exhortans. Nam alioquin respondere 
Peccata vestra dividunt inter me et vos. 

"Er τῷ ὑπερηφαωνεύεσθαι τὸν ἀσεδῆ, ἐμπυρί- 
ζεται ὁ ατωχόρ. Τοῦ ἁσεδοῦς, φηαὶν, ἑπαιρομένου, 
διὰ τὸ εὐοδοῦσθαι πρὸς ἅπαντα, βλέπων πᾶσι 
προσχύπτων εὐσεθᾶς, πυρπολεῖται τῷ ζήλῳ τῆς 
εὐδοχιμήσεως, οἷόν τινα. χαπνὸν τὸν στεναγ μὸν διὰ 


** ]|sa, A Liu, 10. 


ei Deus potuisset, id quod alibi 


Despicis in prosperitatibus in tribulatione ? Despi- 
cere est dissimulare, non videre, ac quasi deorsum 
aspicere, et non ad rem illam, qui. ante oculos 
posita est. Quid igitur, inquit, tu qui omnibus 
prissens es tanta. tua. longanimítate ac patientia 
abesse videris, et cum omnia videas, simulas 
non videre, ut rebus nostris auxilium non feras, 
atque hoc eo potissimum tempore, quando prote- 
ctione tua potissimum índigemus, nunc scilicet 
eum in tribulationibus constituti sumus? Hac autem 
non accusans aut eulpans Deum Propheta, sed 
scriptum est : 


Vins. 2. Dum superbit impius, incenditur pauper. 
Quando, inquit, aliquis extollitur, quando bene illi 
cuncta succedunt, tunc si quis fidelium est, qui 
frequentibus urgeatur calamitatibus, is zelo quo- 
dam atque amnulatione opinionis ac boui noiiuis 








155 


quosdam fumi instar emittit, deplorons, quod cum 
ipse ejusmodi sit, obseurus tamen est, atque igno- 
tus (47). Vel aliter etiam intellige, quod extollente 


EUTIIYMII ZIGADENI 
pene aceenditur, atque cx proprio ore gemitus A τοῦ 


156 


στόματος ἀναπέμπων, ὅτι τοιοῦτος ὧν, 
εὑροεῖ. Ἡ καὶ τοῦ δαίµονος ἑπαιρομένου κατὰ τοῦ 
ἀνθρωπίνου γένους, ὁ πτωχὸς τὴν ἀρετὴν φλέγεται 
πρὸς τὰ πάθη. 


se impio dzemone adversus humanum genus, ille qui virtutibus est pauper, nimia accenditur pas- 


sione. 

Coadjuvantur in consiliis que cogitant. Hoc de 
impiis etiam dictum est. Coadjuvantur, inquit, in 
his qua consulunt. Coadjutorium vero hoc pro- 
speritatem intellige. Vel coadjuvantur a suis simi- 
libus. Obscrvandum est autem quod propheta s:e- 
penumero tam de pravis, quam de probis homíni- 
bus loquens, singulari aliquando, et aliquando 
plurali utitur sermone : quia numero quidem 
multi sunt, sed virtute aut. vitio unum, Vel ali- 
ter : Quia Grzca dictio συλλαμθάνονται non tan- 
tum significat coadjuvantur, sed ctiam comprehen- 
duntur, dicerc possumus, Prophetam hic loqui 
de illis fidelibus, qui in propriis cogitationibus 


Συ1.Ἰαμόάνονται ἓν διαδου.ΐοις, οἷς διαλογίζον- 
ται. Καὶ τοῦτο περὶ τῶν ἀσεθῶν, ὅτι τρόπον τινὰ συν- 
εργοῦντᾶ, εἰς ἃ Δουλεύσονται. Συνεργίαν δὲ νοµιστέον 
τὴν εὐόδωσιν. Ἡ καὶ συνερχοῦνται παρὰ τῶν ὁμοίων. 
Παρατηρητέον δὲ πολλάκις, ὅτι ἐπὶ τῶν ἀγαθῶν, xol 
ἐπὶ τῶν πονηρῶν, τοῦτο μὲν πληθυντικῶς, τοῦτο δὲ 
ἐνιχῶς ἐκφέρει τὸν λόγον’ o? ce (Xp ἀγαθοὶτῷ ἀριθμῷ 
μὲν πολλοί sisi, τῇ δὲ ἀγαθότητι, εἷς' χαὶ οἱ 
πονηροὶ δὲ, τῷ μὲν ἀριθμῷ, πολλοὶ, τῇ δὲ πονη- 
pla, εἷς. Ἡ καὶ περὶ τῶν εὐσεθῶν ὁ λόγος, ὅτι ἓν οἷς 


B διαλογίζονται περὶ τῶν ἀσεδῶν τῆς εὐημερία:, συλ- 


λαμθάνονται’ τουτέστι, περιπίπτουσιν ἓν μικροφυ- 
χίαις, οὐ καταστοχαζόµενοι τῶν χριµάτων τοῦ θεοῦ, 


comprehendun:ur, quas de impiis, εἰ de illorum prosperitate cogitant; ac sj diceret, quod ob pro- 
priam infirmitatem labuntur, non valentes percipere aut considerare judicia Dei. 


Vens. 5. Quoniam laudatur peccator in desideriis 
anime suc, ct injustus. benedicitur. Observandum 
est quod dictio, quoniam, seu quia, apud Ilebrzeos 
nou semper causam reddit, sed aliquando adver- 
h:um est confirnmandi : aliquando etiam abundat 
juxta idiomatis usum. Adeo, inquit Propheta, inter 
eos vitium pravaluit, ut et peccatores de delictis 
laudentur, quz carni ac propriz libidini obtempe- 
rantes committunt, et ii pariter qui injuria quem- 
piam afficiunt, a sui similibus majorem inde sce- 
leris gloriam consequantur. 

VrnBs. 4. Irritavit Dominum peccator. Ad ultio- 
nem Deum commovit, suis eum urgens atque in- 
citans delictis. 

Secupdum multitudinem ire sue non. exquiret. 
Non exiget, inquit, Deus poenas ire sua condi- 
gnas, juxta illud : Si iniquitates observaveris, Do- 
mine, Domine, quis sustinebit *'? Iram enim Dei, 
justam poenam et. condignum supplicium appellat. 
Misericors, -inquit, Deus est: summas ac meritas 
penas non infliget. Alii [legunt]: Irritavit Dominum 
peccator secundum multitudinem ire sus, hoc 
est condigne, et prout exigebat divina ira, qux» ab 


"Ort. ἐπαιγεῖεαι ὁ ἁμαρτωλὸς ἐν ταῖς éxiÜu7 
µίαις τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, καὶ d ἁδιχκῶν ἐγευ.ο- 
γεῖται. Καὶ τοῦτο παρατηρητέον, ὡς τὸ ὅτι mapi 
τοῖς Εδραίοις , οὐκ ἀεὶ αἰτιολογικὸν παραλαμδάνε- 
ται ' ἀλλ' ἔστιν ὅτε xal βεδαιωτικὸν καὶ παρέλχον 
τίθεται χατά τινα συνήθειαν, Οὕτως οὖν, qxolv, 
ἐχράτησεν fj χαχία, ὡς τοὺς ἁμαρτάνοντας ἔπαινεῖ- 
σθαι μᾶλλον Ev. τοῖς πλημμελήμασιν ὧν ἐπιθυμοῦ- 
σιν, ὡς ἐμπαθεῖς, xal τοὺς ἁδικοῦντας εὐφημεῖσθαι 
παρὰ τῶν ὁμοίων, ἐν οἷς ἀνοσίως πράττονσι. 


Παρώξυγνε τὸν Κύριον ὁ ἁμαρτω-λός. Eiq ἐχδί- 
χησιν ἠρέθισε, παρ) ἑαυτοῦ ὀξύνας xai ταχύνας 
αὐτὸν, δι ὧν ἑργάζεται. 

Κατὰ τὸ π.Ίῆθος τῆς ὁργῆς αὐτοῦ obx ἑκζητή: 
σει. θὺχ ἀξίως τῆς ὀργῖς αὐτοῦ ἀπαιτήσει δίχας ὁ 
θεός. ᾿Εὰν γὰρ ἀνομίας παρατηρήστῃς, τίς ὑπο- 
στήσεται; "Opyh δὲ Θεοῦ, fj διχαία τιμωρία. Ἐλεή- 
pov, φησὶν͵ῶν, οὐκ ἑπάγει χόλασιν ἄκρατον. Ἔστι δὲ 
καὶ ἑτέρως χατά τινας, ὅτι Παρώξυνε τὸν Κύριον ὁ 
ἁμαρτωλὸς κατὰ τὸ πλῆθος τῆς ὀργῆς αὑτοῦ, τουτ- 
ἐστιν ἀξίως τῆς παρ) αὐτοῦ δήπου τοῦ ἁμαρτωλοῦ 
ἀναπτομένης τῷ θεῷ ὀργῆς * ἀναπτομένης 6b, διὰ 


ipso peccatore propriis sceleribus instigata fuerat Ώ τῶν πονηρῶν πράξεων, εἶτα τὸ, οὐκ ἐκζητήσει, 


et accensa, et quod sequitur, non erquiret, legen- 
dum dicunt per interrogationem , vel etiam abso- 
lute, et tunc. sit. sensus, quod Deus per ρωπ]- 
tentiam illum non exquiret, qui ita eum irritavit, 

Vgus. δ. Non est Deus in conspectu ejus. Putat 
peccator quod eum Deus peccata committentem 
non videat. Vel aliter : Deus qui ubique praesens 
«St, 3 peccatoris oculis non percipitur. 

Inquinatg sunt vic illius. in omni tempore. Cum 


5) Psal. cxxix, 5. 


xav ἐρώτησιν &ávavvtoctovy* f) xal αὖθις χατὰ ἀπό- 
φασιν (48), οἷον' Οὕτω παροξύνας τὸν Osbv, οὐκ ix- 
ζητήσει αὑτὺν διὰ µετανοίας. 


Οὐκ ἔστι' d 8sóc ἐνώπιον αὐτοῦ. Ὢ, οἴξται, 
οὐ βλέπει αὐτὸν οὕτω πράττοντα ὁ θεός’ ἡ οὗ λαμ- 
θάνεται πρὸ ὀφθαλμῶν αὐτοῦ, ὡς παρών. 

ΒεθηΛοῦνται αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ ἑἓν zartl καιρῷ. 


| 


Varie lectiones, 


(41-48) Graca ita sonant: quod talis cum sit (impiusvi delicet) prosperet. 


151 


COMMENT. IN PSALMOS. 


153 


ΜΗ 6oxoU/x x; βλέπεσθαι, μα.ραὶ γίνονται al πράξεις À peccator sua videri non putat delicta, perversiores 


τοῦ ἁμαρτωλοῦ xai µεμολυσμέναι. 

Ἁνταναιρείῖται τὰ κρίµατά σου ἀπὸ προσώπου 
αὐτοῦ. ᾽Αφαιροῦνται αἱ Χρίσεις σου ἀπὸ τοῦ vob; 
αὐτοῦ ' vou; γὰρ ὁρᾷ ' τουτέστιν ἐχδάλλονται, uh 
ἐνθυμουμένου ταύτας, μηδὲ λογιζομένου, ὅτι χριτὴς 
εἶ δίχαιος, χαὶ ἰσχυρὸς, καὶ µαχρόθυµος. Παρέλ- 
χουσα δὲ ἡ dvcl πρόθεσις, χαὶ χαταχρηστικώτερον, 
ὥσπερ ἐπὶ τῆς ἀνταποδόσεως ἡρμηνεύχαμεν * Ίρχει 
γὰρ εἰπεῖν, ᾿Αναιρεῖται. Ἡ xal ἄλλως"' Ἀναίρεσις μὲν 
τῆς ἁμαρτίας, al τοῦ Θεοῦ χρίσεις, ἃς ὁ ἁμαρτάνων 
ἐνθυμούμενος παύεται' ἀνταναίρεσις δὲ -ούτων 
αὖθις, fj λήθη αὐτῶν. 


Πάντων τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ κατακυριεύσει. 
Πάντας ἀμννεῖται τοὺς ἀνθισταμένους αὐτῷ, διὰ τὴν 
τοῦ Oto) µαχροθυμίαν παραχωρούμενος πολλάκις 
, νιχᾷν χαὶ Ey τοῖς πολέμοις. 

Κἶπεν γὰρ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ * Οὐ pni; cadsv6o. 
Ἡαράμονον ἑνόμισς τὴν εὐημερίαν ' σαλευθῆναι δὲ, 
τὸ µετατραπῆναι τῆς δυνάµεως. 


Απὸ γενεᾶς εἰς γενεὰν dvev καχοῦ. Λείπει τὸ 
ὅσομαι, $, διαθήσηµαι * ἑνενόησε γὰρ ὅτι ἀνέπαφος 
ἔσται χαχύσεως, ἀπὸ γενεᾶς εἰς γενεὰν, τουτέστι͵, 
420' ὅλην ζωήν. γενεὰν γὰρ ἐνταῦθα τὴν ζωὴν 
οἱητέον, τουτέστιν, ἀπὸ τῆς ἑαυτοῦ ἄχρι τῆς μετ 
αὑτόν. 


O6 ἁἀρᾶς τὸ στόμα αὐτοῦ γέμει, xal πικρίας, 
xal Σό.Ίου. Ob τινος αὐτοῦ τὸ στόμα’ αύνηθες δὲ 
καὶ τοῦτο τὸ σχΏημα τῇ τῶν Ἑδθραίων διαλέχτῳ, xai 
πολλαχοῦ xsíusvov, λέγω δὴ τὸ συζευγνύειν τὰ 
ἄρθρα ταῖς ἀντωνυμίαις, ὡς τό» Μακάριος οὗ ὁ 
Θεὸς Ἱακὼό fon0óc αὐτοῦ ' χαὶ τό Μακάρισς 
ἀνὴρ, ᾧ ἐστιν ἀντείέηψις αὐτῷ παρὰ cov. Πε- 
πλησμένον δέ ἐστιν ἀρᾶς, χαταρωµένου πᾶσι ' »oi 
πιχρίας, ὀργίλως φθεγγοµένου * xat δόλου, μή χρω- 
µένου τοῖς λόΓοις κατὰ τὴν χαρδίαν, ἀλλ' ἕτερα μὲν 
Ἀέγοντος, ἕτερα δὲ χρύπτοντος. 


Ὑπὸ τὴν γΛ1ὥσσαν αὐτοῦ xógoc καὶ πόνος. 
Ἐχεῖνα φθέγχεται, & χόπον xa πόνον τοῖς ἐπιδου- 
λενοµένοις παρέχουσιν. Ἡ xat &v τῇ διδασκαλίᾳ αὐ- 
τοῦ χάµατος xal ὀδύνη, ὧν µεθέξουσιν οἱ αὐτῷ πει- 
θόµενοι, uh εὑρίσχοντες τὴν ἄνεσιν, "H καὶ χάἆμῃ 
χαὶ ὀδυνηθήσεται f) γλῶσσα αὐτοῦ, τὰ χατὰ τῶν 
πολέμων «φθεγγομένη. Ad δὲ τῆς Ὑλωσσαλγίας 
ταύτης τὴν συνέχειαν τῶν λόγων ἑδήλωσεν. 


Ἐγκάθηται ἐν ἐνέδρᾳ µετα xAovolor. "Evsópá 
ἐστι τόπος χρύφιος, ᾧ τις ἑγχαταδυόμενος, ἀφανῶς 
ἐπιτίθεται τοῖς παριοῦσι. Καταλέγει 03 ὁ λόγος τὰς 
πολυειδεῖς χαχίας τῶν πονηρῶν, ἃς ποιεῖν εἰώθασι, 
τοὺς δόλους, τὰς ἐπιθουλὰς, τὰς ἁρπαγὰς, τοὺς φό- 


** ['sal, οχιν, 5. "* Psal. εκκσ, 6. 


semper atque inquinatiores flunt ejus mores. 

Auferuntur judicia (ua α facie ejus. Judicia, ἵπ- 
quit, tua ab ejus intellectu auferuntur. lpse siqui- 
dem intellectus oculos etiam suos habet. Verum 
hujusmodi delinquens tantze czecitatis est, ut judi- 
cia, quz a te proferuntur, non videat, non consi- 
deret, non animadvertat, te justum, fortem et lofi- 
ganimem judicem esse. Redundat autem pr»posi - 
tio ἀντὶ, el abusive usurpatur, ut in voce ávta- 
ποδόσεως interpretati sumus. Sat enim erat dicere 
ἀναιρεῖται. Vel alia ratione : Peccati quidem oblit- 
teratio eunt Dei judicia, quippe qu: recogitans is 
qui peccat, a peccato desistit. Divinorum viclssim 
oblitteratio judiciorum est eorum oblivio. 

Omnium inimicorun suorum dominabitur. Ulci- 
scetut omnes qui adversus eum insurrexerunt, 
Deo, longanimitate sua, permittente illum s:zepius 
in bello iuimicos suos superarc. 

Vgns. 6. Dixit enim in corde suo: Non movebor. 

Putat felicitatem suam diu esse permansuram, 
Moveri enim hic, intellige pro mutari, a priori 
nimirum peteutia atque a propriis viribus. 
. A generatione in. generationem sine malo. Sub- 
intellige verbum ero, vel pertransibo : cogitavit 
enim peccator ille et credidit, se 4 generatione in 
generationem, hoc est per totam vitam, futurun 
absque afflictione aliqua. Generationem enim hic 
posuit pro vita : quasi dicat, ab ejus vita ad eum 
qu: erit post ejus mortem. 

Vgns. 7. Cujus maledictione os ejus plenum, et 
amaritudine et dolo, Verba illa Os ejus, more He- 
braici idiomatis posita sunt, quemadmodum mul- 
tis in locis reperitur. Solent enim Ilebrzi prono- 
mina articulis conjungere; cujusmodi et illud est : 
Beaius cujus Deus Jacob adjutor ejus**. ltem illud : 
Beatus vir cui est auxilium ei abs te**.. Est autem 
maledietione plenum os, cum omnibus maledicat : 
et amaritudine, cum iracunde ad omnes loquatur. 
Dolo etiam plenum dicitur, cum non ex cerde ser- 
monem proferat, sed alia dieat, et alia in secreto 
auimi babeat. 

Sub lingua ejus labor et dolor, Ea, inquit, lo- 
quitur, quze laborem et dolorem iis pariunt, qui- 
bus insidias tendit : vel quia. in ejes doctrina la- 
bor est et dolor, quorum erunt participes qui αἱ 
obtemperant, dum nullam in ejus doctrina requiem 
invenient ; vel in labore et dolore erat lingua ejus, 
laboris nimirum et doloris verba adversus eos 
proferens quos impugnabat. Hujusmodi autem lo- 
quendi modo loquacitatem illius ae maledicentiam 
indicavit. 

εκδ. 8. Sedet in insidiis cum divitibus. Per iusi- 
dias oceuMum insidiarum loeum intelligit, unde 
insidiatores latenter solent impetum facere. Con- 
numerat autem Propheta hic, multiplicia pravorum 
hominum vitia, dolos vidclicet, insidias, rapinas, 





159 


EUTIIYMII ZIGADENI 


160 


cedes, atqwe alia hujusmodi. Absenndet. enim, Α νους. καὶ τὰ τηιαῦτα. Ἐγχατακρύπτεται, φησὶ, τῇ 


inquit, se in insidiis, simul cum iis, qui vitiis di- 
lores sunt; hoc est qui pre»clariores οἱ celebrio- 
res sunt jn delictis: quos veluti eadem secum 
sentientes socios sibi habebit. Deinde insidias de- 
clarans, insidiarum etiam causam addit: 
ο In occuliis wt. interficiat innocentem. Ut morti, 
inquit, sine causa eum tradat, qui nulla eum affe- 
cit injuria. Hanc enim particulam τοῦ, quae cau- 
san significat, adhibere veteres consueverunt. 
εδ. 9. Oculi ejus in pauperem respiciunt. Assi- 
duam ac perpetuam hujus insidiatoris attentionem 
narrat : qui. cum pertranseuntem aliquem viderit 
summa animi sollicitudine considerat, quomodo 
eum comprehendat. 

Insidiatur in abscondito quasi leo in spelunca sua. 
Tandem repetit sententiam, vario quodammodo, 
propalans, et in publicum traducens corum 806- 
lera actu ac malitia undecunque plena : ferasque 
quodammodo illos fleri. demonstrat, Nam quem - 
admodum leo, ex propria caverna aut latebra in- 
firmioribus animalibus insidiatur, quze nihil tale 
timentia secura pertranseunt : ita eiiam iste fecit 
occultis usus latebrarum insidiis. 

Insidiatur ut rapiat pauperem, ut rapiat pauperem 
dum attrahit eum. Cum leoni eum ob insidias , et 
czedium cupiditatem comparaverit , perstat adliuc 
in comparatione, docens congruere ei leonis operta. 
Irruit, inquit, ut leo, ut predam rapiat, ut ad late- 


bras trahat. Neque enim insidiatur ut feram aliquam Ο 


perniciosam aut inimicam capiat, sed ut pauperem, 
pauperem inquam, et bonis et viribus humanis, Et 
dum attrahere eum dicit, magis declarat raping 
modum. Repetitione vero illa, e; rapiat, summam 
hujus hominis impietatem denotat. Vel ideo fortas- 
sissermonem ingeminavit, ut exaggeratione quadam 
Deum magis excitaret ad vindictam. 


VeBs. 10. In laqueo suo humiliabit eum. Hoc est, 
dolo et calliditate sua ei dominabitur : vel oecisum 
in terram projiciet, Humilis enim est qui humi 
prostratus jacet. 

Inclinabitur , et cadet cum dominatus fuerit pau- 
perum. Ubi potens iste pauperum dominatus fuerit, 


tunc et ipse humiliatus inclinabitnr, et peribit. D 


Nam qui cadunt prius inclinantur. Hxc autem 
omnia (lent, ut et immedicabile ejus vitium pateat, 
e Dei pariter longanimitas , et pauperum oppres- 
sorum patientia, et eorumdem demum vindicta. 
Vgns. 11. Dixit enim in corde suo : Oblitus est Deus, 
atertit (aciem suam ne videat. in finem. 1s cui] per- 
missum esse diximus anims suz concupiscentias 
explere in valde absurdas decidit opiniones : dum 
intra seipsum reputat quod Deus proprie provi- 
dentia oblitus sit, qua mundum gubernat, quod- 


ivébp1 μετὰ τῶν πλουσίων, τὴν καχίαν τῶν ἔπιφα- 
νεστέρων αὐτῷ τούτους γὰρ ὡς ὁμοίως ἔχοντας 
προσεταιρίξεται’ εἶτα σαφηνίζων τὴν ἕνεδραν, ἅμα 
δξ χαὶ τὴν αἰτίαν αὐτῆς προστιθεὶς, ἐπίγαγεν 


'Ev ἁποκρύφοις τοῦ ἀποκτεῖναι ἀθῶον. Ὥστε 
θανατῶσαι ἄνθρωπον ἀναίτιον, μηδὲν ἁδιχήσαντα. 
Τὸ τοῦ γὰρ αἰτιολογιχὸν πολλάκις παραλαμβάνει 
τῶν παλαιῶν f) διάλεκτος. 

Οἱ ὀφθα.1μοὶ αὐτοῦ slc τὸν «ένητα ἆποδ.ἰέ- 
πονσι. Thv ἔμμονον αὑτοῦ χατασχοπὴν ἐνταῦθα 
διηγεῖται, βλέποντος ἀτενῶς, πότε παριόντα τοῦταν 
εὐχαίρως συλλήψεται. 


᾿Ενγεδρεύει ὃν ἀποχρύφφῳ ὡς «έων ἐν τῇ μάνδρᾳ 

αὑτοῦ. Τὸ αὐτὸ xal νῦν rol, τὴν πανονργίαν 
ἐχείνου ποιχίλην ἐχπομπεύων, καὶ θηρίον αὐτὸν 
ἄντιχρυς Ὑεγενηµένον δείχνυσιν. Ὥσπερ ὁ λέων ᾽ 
τῷ οἰχείῳ φωλεῷ ἑἐγχρυπτόμενος * τοῦτο γὰρ d 
Μάνδρα βούλεται ΄ τοῖς ἀσθενεστέροις ζώοις ἐπι- 
θουλεύει, παρερχοµένοις ἀπονήρως ' οὕτω xal οὗτος 
ποιεῖ, τῷ ἀποχρύφῳ τόπῳ φωλεῷ χρώμενος. 


Ἐγεδρεύει τοῦ ἁρπάσαι πτωχὸν, ἁρπάσαι 
πτωχὸν ἐν τῷ ἑλκῦσαι αὐτόν. Λέοντι γὰρ αὑτὸν 
ἀπειχάσας, χατά τε τὴν ἐπιθουλὴν, xal τὴν ἁπ- 
Ίνειαν, xaX τὸ φονικὸν, ἑπέμεινε τῇ τροπῇ, προσ. 
αρµόζων αὐτῷ τὰ ἔργα τοῦ λέοντος. ᾿Αρπάζει γὰρ, 
ἐπιπεσὼν αἰφνίδιον ὁ λέων, χαὶ ἑλχύει πρὸς τὴν 
ἑαυτοῦ µάνδραν. Ἐνεδρεύει (49) δὲ, φησὶν, οὐχ ἵνα 
ἐπ/δουλον, f| πολέμιον, f) θηρίον ἕλῃ, ἀλλὰ πτωχὸν, τὴ» 
ἐν χρήµασι περιουσίαν, xai χαταπεπονηµένον τη» 
ἀνθρωπίνην ἰσχύν. Ἐξηγεῖται δὲ χαὶ τὴν ἁρπαγην, 
ὅτι ἐλχυσμός ἐστι. Διὰ δὲ τῆς ἑπαναλήφεως τού 
ὀνόματος ἁρπαγῆς, ἐμφαίνει σχετλιασµόν. Ἡ xai 
διὰ τῆς συνεχείας τῶν παθητικῶν ῥημάτω», διεγοί- 
pet τὸν θεὸν εἰς ἄμυναν. 

Ἐν τῇ 'παγίδι αὐτοῦ ταπεινώσει αὐτόν. Ἐν | 
τῷ ἰδίῳ δόλῳ χυριεύσει αὑτοῦ * 7] χαὶ εἰς γῆν νο 
Χτείνας * ταπεινὸς γὰρ, ὁ πρόσχειος. 


Κύψει καὶ πεσεῖται ἓν τῷ αὐτὸν καταχυριεῦ- 
σαι τῶν πεγ ήτων. "Ost κατακχυριεύσει τῶν πενήτων 
ὁ δυνάστης, τότε χαὶ αὐτὸς χλιθήσεται ταπεινού- 
µενος xal ἀπολεῖται. Οἱ γὰρ πίπτοντες πρῶτον 
χύπτουσι. Τοῦτο δὲ γίνεται, ἵνα καὶ τὸ ἀνίατον σὺ- 
τοῦ φανῇ, xai τὸ µακρόθυµον τοῦ Θεοῦ, χαὶ ἡ τῶν 
πεπονθότων ὑπομονὴ, xai ἡ ἐχδίχησις τῶν ἁδιχου- 
μένων. e 

Εἶπε γὰρ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ ' ἘΕπιλέλησται ὁ 
θεὸς, ἀπέστρεγεν τὸ πρόσωπο» αὐτοῦ. τοῦ μὴ 
Φξέπειν' slc τό Ίος. Παραχωρούμενος γὰρ πληροῦν 
τὰς ἐπιθυμίας τῆς φυχῆς αὐτοῦ, πρὸς ἁτόπους ὑπο- 
λήφεις ἐχπίπτει, λογιζόµενος ἐν ἑαυτῷ ἐπιλελήσθαι 
τὸν θεὸν τῆς τοῦ χόσµου προνοίας, ἀποστρέγαντα 


Varie lectiones. 


(49) Graece sic : Yon enim insidiatur, ut. iusi liatorem aliquem capiat, tel inimicum, tel [cram. 


1*1 

τὴν ἐπισχοπῆν a2:00 ᾿ 
γινόμενα * «b γὰρ εἰς téAoc, πῆ μὲν, τὸ ἄχρι παν- 
τὸς, Tj δὲ, τὸ ὅλως ἐμφαίνει ' ταὐτὸν δὲ χαὶ ἄμφω 
δύναται, τοῖς λεπτώτερον ἐπισχεπτομένοις. Χρὴ δὲ 
γινώσχειν, ὅτι τὰ προῤῥηθέντα νοοῦνται xal εἰς τὸν 
Ἰουδαϊκὸν δῆμον xoi τὸν Χριστὸν, προσαρμµοζό- 
μενα χατὰ µέρος. Καὶ οὗτος γὰρ ἑνήδρενε μετὰ 
τῶν ἀρχόντων τοῦ λαοῦ τὸν ἀθῷον ἀπὺ ἁμαρτίας, 
τὸν δι᾽ ἡμᾶς πτωχεύσαντα, xal ἀεὶ παρετήρει, καὶ 
πάντα ἑποίει, xal τέλος ὅτε αὐτὸν ἀπέχτεινε, xal 
τοὺς ἆ “οστόλους ἑδίωξε, τότε χαὶ αὐτὸς ἄρδην ὑπὸ 
Ῥωμαίων ἐξωλοθρεύθη. 


᾿Αγἀάστηθι, Κύριε ὁ θεός µου, ὑψωθήτω ἡ 
χείρ σου. Κινήθητι, φησὶν, εἰς ἐχδίχησιν *. τὸ δὲ, 
Ὑγωθήτω ἡ χείρσου, κατὰ µεταφοράν, Εἰώθατι 
Υὰρ οἱ χολάζοντές τινας ἑπαίρειν τὴν χεῖρα, χατα- 
φέρουσαν τὴν μάστιγα. ἛἩ καὶ ὑψηλὴ, φησὶν, οὖσα, 
χαὶ ὑπερφερὴς ἡ δύναμίς σου, vov μάλιστα τὸ αὐτὸ 
δεικθήτω * χεῖρα Υὰρ θεοῦ ταύτην ὑποληπτέον. 


Mi) &xiAd0g τῶν πενήτων σου εἰς téloc. Τὸ 
εἰς téAoc, ἀντὶ τοῦ, µέχρι παντός. 

ἛἜνεκεν τίνος Ξαρώργισεν ὁ ἁσεδὴς τὸν θεόν; 
Ἓνόδρα δεινοπαθήσας ἐπὶ τοῖς τοιούτοις τῶν πονη- 
pov τολµήμασιν, εἰς ἐρώτησιν χρηµατίζει τὸν λό- 
γον * εἶτα λύει τὴν ἀπορίαν, ἑπαγαγών 


COMMENT. IN PSALMOS, 
ὦστε ph βιέπειν G0. τὰ À que custoliam, et protectionem suam ita averterit, 


162 


nt prorsus nou videat quas fiant. Quod vero ait 
ἐν finem, alibi prowsquequaque accipitur ; 3libi vero 
pro omniuo. Utrumque tsmen ad idem tendit rccte 
considerapti : verum predicta omnia intellig! pos- 
sunt de populo Judzorum , et de Christo. Quippe 
cum populus simul cum principibus innocen:em 
Christum , et peccato omni prorsus carentem , et 
pauperem propter nos effectum , insidiose obser- 
varint ut caperent , omniaque alia fecerint, quie 
superius dicta sunt: et tandem postquau eum oc- 
ciderunt , apostolos etiam persecuti sint : ipsique 
postremo a Romanis funditus fuerint deleti, 
VeRs. 12. Exsurge, Domine Deus meus, exalietu: 
manus (ua. Commovearis, inquit, ad vindictam. 


B Quod vero ait : Exaltetur manus tua, per metaplio- 


ram dictum est. Solent enim qui aliquem castigant, 
manum erigere, ut plagas ac verbera inferat. Vel 
aliter : Cum potentia tua excelsa semper sit, et su- 
blimis, nunc precipue quzeso, inquit , ita omuibus 
appareat. Per manum enim Dei , ejus potentiam 
intelligere debemus, 

Ne obliviscaris pauperum tuorum in finem. In f- 
nem, hoc est, in perpetuum. 

Vgns. 15. Propter quid. irritavit impius Deum ? 
&Egre ferens Propheta tam grandes pravoru:n 10- 
minum ausus, per wodunm interrogationis scruio- 
nem format : et deinceps dubitationem respondendo 
solvit, dicens: 


Εἶπε γὰρ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ. Οὐκ ἐκζητήσει. C Dizit enim in corde suo, Non exquiret. Est, inquit, 


Τοῦτο, φησὶ, τῆς ἁνοαιουργίας ἐστὶν αἴτιον *. ofezac 
γὰρ, ὡς οὐκ ἑἐξετάσει ch, τὰ δρώμενα. 

BJézeic, δει σὺ πόνον xal θυμὸν xatarosic, 
τοῦ παραδοῦναι αὐτὸν εἰς χεῖράς σου. Τὸ BA£- 
πεις, ἀναγνωστέον xa0' ἑανυτὺ, στίζοντας τελείαν, 
ἵνα ᾗ τὸ νόηµα τοιοῦτον * ὡς εἰ xoi τοῦτο µυριάχις 
ὁ πονηρὸς ofszat, διὰ τὴν σἣν µαχροθυμίαν εἰς ἁπό- 
νοιαν ἐχτραχηλιζόμενος, ἀλλὰ σὺ βλέπεις πάντα, 
óc xov ἁπανταχῆ, διότι σὺ ὀρᾷς ἀκριδῶς τόν τε mó- 
νον τῶν ἁδιχουμένων, χαὶ τὸν θυμὸν τῶν ἁδιχούν- 
των. Κατανύησις γὰρ, dj λεπτομερῆς διάγνωσις. 
ΑἈχριθῶς δὲ ὁρᾷς, ἵνα παραδῷς αὐτὸν ὕστερον εἰς 
τὰς τιμωρίας σου * τοῦτο γὰρ αἱ χεῖρες ἐνταῦθα 
νοοῦνται * φοθερὸν δὲ ἀμπεσεῖν εἰς χεῖρας θεοῦ 
ζωρτος. 


Σοὶ dyxaca.téAeuxtac ὁ ἁτωχός. Πάντων ἆπο- 
στραφέντων, αὐτῷ σοι µόνῳ ἀπέμεινεν εἰς ἀντίληψιν, 

Ὅρςανφ σὺ ἦσθα βοηθός. Ὡς Πλάστης αὐτοῦ 
xai Δεσπότης. Ταῦτα νοοῦνται μὲν xa περὶ τῶν 
ἁπλῶς πενή:ων xal ὁρφρανῶν οὐχ Ἠκχιστα δὲ xal 
περὶ τοῦ ἐξ ἐθνῶν λαοῦ, πένητος μὲν ὄντος, διὰ τὰς 
προειρηµένας αἰτίας, ὁρρανοῦ δὲ, διὰ τὸ μὴ γνωρί- 
ζειν τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα χαὶ Ποιητὴν θεόν. 

Σύντριγον τὸν fpayiora τοῦ ἁμαρεω.1οῦ καὶ 
Φον ηροῦ. Ὡραχίονα τὴν δύναμιν λέγει ^ καὶ γὰρ iv 


! [Iebr. x, 9l. 


tautorum scelerum cansa, quod existimant Deui 
flagitia eorum non disquirere. 

Vens. 14. Vides, quoniam tu laborem, ct furorem 
consideras, ut (tradas eum in manus (uas. Quod aii, 
Vides, per se legendum est, ac statim postea sistene 
dum, ut sit sensus : Licet millies pravrs ita 
existimet, ob tuam nimirum patientiam ita in ar- 
rogantiam lapsus : tu tamen, o Deus, vides omnia, 
quocunque penetrans, et in omnes partes perve- 
niens. Ideoque tu summa diligentia hominum ome 
nium injuría affectorum laborem perspicis, iramque 
et furorem eorum qui injuriam inferunt. Cons:de- 
rare autem, est subtiliter discernere. Magno, inquit, 
cum examine tu perspicis ut in futurum illus poenis 


D tradas. |ta enim hoc in loco manus sign ficant 


juxta illud apostoli : Horribile uc vulde timendum 
est incidere in manus Dei viventis !. 

Tibi re'ictus est pauper. Omues à paupere aversi 
sunt, unde tuo tantum anxilio relictus eat. 

Orphano tu eris adjutor. Tanquam ejus Creator, 
et Dominus, [8ο tamen non tantum de pauperibus 
et orphanis intelliguntur, sed de gentium populo 
qui dictam ob causam pauper crat ; et. orphauus, 
quia patrem a€ factorem. suuin. non noverat. 


Vens. 15. Contere bruchium peccatoris et maligni. 
Per brachium potentiam ac vires  intel'ig:t, 


1063 


tor autem ille est, qui concupiscenti:e dominanti 
 jnservit [malignus vero is qui proposito ac voluntate 
"propria pravus est εἰ scelestus : pro peccatore 
etiam et maligno ipsum potes dzemonem intelligere.] 

Quaretur peccatum illius εἰ non iucenietur. Quia 
$i Dcus peccatum illius exquisierit, et lengauimis 
erga eum non fuerit, statim peribit judicatus morte 
dignus. Intel'igi etiam possunt hsc verba de 
Christo, ita ut prenuntient ea. qua Pilatus erat 
dicturus, quando ait : Nullam cousam invenio ἐπ 
homine * ; item et quod ipse Christus dixit: Nunc 
princeps hujus mundi ejicietur foras, et in me non 
4nveniet quidquam *. Neque enim Pilatus peccatum 
aliquod invenit propter quod occidi Jesus deberet, 
neque ipse etiam damon, tempore quo immaculata 
illa Christi anima ab ejus corpore separata est, vel 
tantillum potuit invenire peccatum, tametsi ia hoc 
inultum incubuerit. 


Vgns. 16. Dominus Rex est in seculum, et in se- 


culum seculi, Verba hac ad. eos dicta suot , qui 
scandalizantur , quod pravi homines non statim 
puniantur. Regnum, inquit, et judicium Dei, non 
est ad tempus , sed perpetuum. Unde licet 
nullas nunc deut ponas, aliquaudo tamen eas da- 
bunt. Vel Christi regnum prenuntiat, quod o!im 
quidem semper habuit ut Deus, sed post resurre- 
ctionem etiam denuo aecepit ut homo : Data vest 
enim mihi, inquit, omnis potestas in calo et in terra*; 


EUTHYMI ZIGABENI 
ln brachio etenim robur hominis consistit, Pecco- A τούτῳ ἡ τοῦ ἀνθρώπου δύναμις ' 


165 


ταῖς τυραννούσαις ἐπιθυμίαις δεδονλωµένος xa? 


πονηρός. 


Ζητηθήσεται ἡ ἁμαρτία αὐτοῦ, καὶ οὗ μὴ εὐ- 
ρεύῃ. Ei ἐξειάσῃς γὰρ τὴν ἁμαρτίαν αὐτοῦ, xai 
ph µαχροθυµήσῃς, αὐτίχα ἀπολεῖται αὐτὸς, ἄξιος 
θανάτου χριθείς. Λαμθάνεται δὲ καὶ εἰς Ἀριστὸν ὁ 
λόγος, προαγορεύων, ὅπερ ὕστερον ὁ Πιλάτος εἴρη- 
χε, ὡς Οὐδεμίαν aitíav εὑρίσχω ἐν abro. Kot 
αὖθις, ὅπερ ὁ Χριστὸς εἶπεν, ὅτι Νῦν d. ἄρχων τοῦ 
κόσμου τούτου ἔρχεται, καὶ ér ἐμοὶ εὑρήσει οὐ- 
δἐν ' οὔτε γὰρ ὁ Πιλάτος εὗρεν ἁμαρτίαν, δι ἦν 
ἔμελλε θανεῖν ὁ Χριστὸς, οὔτε ὁ διάδολος ἓν τῷ χω- 
ρισμῷ «τῆς ἀχράντου αὐτοῦ ψυχῆς τὴν οἱαναῦν ἴσχυ- 
σεν εὑρεῖν ἁμαρτίαν, πολλὰ 'χαμών. 


Κύριος βασιλεὺς εἰς εὐν αἰῶγα, καὶ εἰς τὸν 
αἰῶνα τοῦ αἰῶνος. Τοῦτο πρὸς τοὺς σχανδαλιζοµέ- 
νους, ἐπὶ τὸ μὴ διδόναι δίχην εὐθὺς τὸν πονηρόν. 
«Οὐκ ἔστι γὰρ, φησὶ, πρόσχαιρος fj βασιλεία xat ἡ 
χρίσις τοῦ Θεοῦ ' ἀλλὰ xüv μὴ vov δώσει δίκην, 
δώσει ποτέ. Ἡ xal τὴν τοῦ Χριστοῦ προανεφώνει 
βασιλείαν, fjv ὡς Θεὸς ἔχων, ἔλαδε xal ὡς ἄνθρω- 
πὸς μετὰ τὴν ἀνάστασιν. ᾿Εδόθη µοι γὰρ. φησί», 
ἐξουσία ἐν obpardQ xal ἐπὶ γῆς, ὥστε βασιλεύσιν 
οὐκ iv τῷ mapóvtt µόνον αἰῶνι, ἀλλὰ καὶ tv τῷ 


jta ut non in praseuti tantum szculo, sed in futuro £j μέλλοντι. 


etiam regnaturus sit, 

Peribitis gentes ex. terra illius. Per gentes eos 
intelligit hoc in loco qui evangelicam legem non 
susceperunt, Gentes siquidem sinc lege snnt. Per 
terram autem illius, totum orbem intelligit. [ eum 
dictam sit : Domini est terra et plenitmdo ejus * ; a 
qua hos exterminandos esse przdieit] fide nimirum 
divulgata, Vel per ierram Domini , regnum e;us 
intelligit, a quo omnes decident, qui mále vixerint, 

VghBs. 17. Desiderium pauperum exaudisti, Domine, 
prearationem cordis eorum asdivit auris iua. Do- 
siderium, inquit, pauperum, et praparationem 
cordis eorum , clamantia quodammodo ad te, ct 
injustorum destructionem optantia , tu exaudisti. 
Erant enim hi pauperes praeparat οἱ recti corde 
ac nullo vitio inppediti. Vel fortassis eo pertinent 
liec verba, ut prophetarum | indicent. desiderium, 
qui Incarnationem Domini optabant, et prompti 
eraut ad susceptionem fidei : ii nimirum qui postea 
eam susceperunt. 

Vgns. 18. Ut judices pupillo et humili, Exaudisti, 
inquit, et attendisti ut judex fieres orphano et 
humili, et vindictam eorum faceres. 

Ut non apponat ultra magnificare se homo super 
terram. Ut omnis homo oppressorum cernens vin- 
dictam , audaciam ac temeritatem deponat, nec 
glorietur quis amplius aut extollatur super infe- 


* Joan. xix, 6, 


᾽Απο.εῖσθε, ἔθνη, ἐκ τῆς γῆς αὐτοῦ. Ἔθνη vov 
ὀνομάζει τοὺς μὴ δεξαµένους τὸν εὐαγγελιχὸν νό- 
μον «τὰ yàp ἔθνη, ἄνομα. Τοῦ Κυρίου δὲ ἡ η. 
εὐσεθείας ἑξαπλουμένης. "H χαὶ γῆν Κνρίου καλεῖ 
τὴν βσσιλείαν αὐτοῦ, ἧς ἀποπεσοῦνται οἱ ἀνόμως 
ξήσαντες. 


Τὴν ἐπιθυμίαν τῶν πονήτων εἰσήκονσας, K9- 
UR τῇ ἐτοιμασίᾳ τῆς καρδίας αὐτοῦ προσέσχες 
τὸ οὖς σου. Τρόπον τινὰ χεχραγότων ἄμφω πρὸς 
σὲ * ἐπεθύμουν μὲν yàp χαταστραφῆναι τοὺς àb:- 
xou; * ἦσαν δὲ εὐθεῖς τῇ xapbla, μηδεμιᾶν κακίας 


D ἐμποδιζούσης. "H καὶ ὅτι ἐπεθύμουν τὴν ἑνανθρώ- 


πησιν τοῦ Σωτῆρος ol προφῆται * ἔτοιμοι δὲ ἧσαν 
εἰς ὑποδοχὴν τῆς πίστεως οἱ ταύτην ὑποδεξά- 
[46 vot, 


Κρῦαι ὀρφανῷ xal casxewQ. Ἐϊσήχουσας, quot. 
καὶ προσέσχες, ὥστε χριτὴς γενέσθαι ὀρφανῷ xal 
ταπεινῷ, καὶ ἐχδιχῆσαι αὐτόν. 

"1να μὴ προσθῃ ἔτι τοῦ μεγαλαυχεῖν ἄνθιω- 
πος ἐπὶ τῆς 1Ίς. "Iva. πᾶς ἄνθρωπος, βλέπων ^v 
ἐχῥίχησιν τῶν ἁδικουμένων, μὴ τολµήσῃ ἔτι peya- 
λαυχεῖν, τουτέστιν. ἑπαίρεσθαι xoi ἁλαζονεύεσθαι 


* joan, xn, 5). * Matth, xxviri, 1δ. 5 Psal. xxi, 1. 


ἁμαρτωλὸς δὲ, Ó 


; 


165 


COMMENT. IN PSALMOS. 


1f6 


xità τῶν ὑποδεεστέρων. Τὸ δὲ, ἐπὶ τῆς τῆς, τὸ A riores se: quod vero ail super lerram, idem signii- 


χαθόλου xa περιεκτικὸν τῶν ἀνθρώπων ὑποση- 
μαίνει. 
Εἰς τὸ céAoc ψα..μὸς τῷ Δαθίδ. 
ΨΣΑΛΜΟΣ TY. 
Τοῦτον σε τὸν ψαλμὸν διωχόµενος ὑπὸ Σαούλ. 
Εἰς céAoc δὲ, ἅτε πρόῤῥηόιν ἔχων τῆς γεγενηµένης 
τῷ Δαθὶδ ἐχδιχήσεως, 


Ἐπὶ τῷ Κυρίφ πέποιθα ' πῶς ἑἐρεῖτε τῇ Υυχῃ 
µου, Μεταγαστεύου ἐπὶ τὰ ὅρη, ὡς στρουθἰον ; 
Ἐπεὶ πρὸς τὴν ἔρημον φυγόντι συνεθούλευον ol 
εὐνοϊχώτεροι µεταναστῖναι μᾶλλον ἐπὶ τὰ ὄρη. διὰ 
τὴν ἐντεῦθεν ἀσφάλειαν, αἰτιᾶται τούτους, ὡς οὐκ 
ἅμεμπτα παραινοῦντας * Ἐτπὶ τῷ Kvplo γὰρ, qnot, 
πόποιθα, πᾶσαν ἄλλην βοῄθειαν παραδραμών. Καὶ 
διατί λέγετε τῇ duy] µου, τουτέστιν ἐμοί * Μετάδαι- 
νε στρονθίου δίχην ἐπὶ τὰ ὄρη, xaX καθάπερ ἑπτοη- 
μένον ἄγαν πτηνὸν ἑνδιάτριθε τούτοις; Παρατη- 
ρητέον δὲ, ὅτι πολλάχις ἀπὸ τῆς φυχῆς ἑαυτὸν ὀνο- 
µάζει χατὰ περίφρασιν, ὡς ἐν τῷ, HoAA0l. Aérovci 
τῇ γυχῇ µον, προειρήχαμεν. 


"οτι ἰδοὺ οἱ dpapto.1ol ἔτευ-'αν τόξον, ἠτοίμα- 
σαν BéAn slc gapérpar. Διὰ της ἑντάσεως τοῦ τὸ- 
ξου, xaY τῆς ἑτοιμασίας τῶν ἐν τῇ φαρέτρᾳ βελῶν, 
th» ὅλην τοῦ πολέμου παρασχευὴν ἑδήλωσεν. "H 
καὶ ὅτι τόξοις ἐπὶ τοὺς φεύγοντας ἐχρῶντο. Tau ck 
τὰ ῥτητὰ τίθησιν αἰτίαν τῆς πεποιθήσεως. ἸΤεθάῤ- 
ῥηχα γὰρ, φησὶν, ὅτι πολεμοῦσί µοι οἱ ἁμαρτωλοί. 
Καὶ γὰρ ἁμαρτάνουσιε, χαταξιώκοντες τὸν ἀναίτιον, 
xal ἀμειθόμενοι θανάτῳ τὸν γενόµενον αὐτοῖς σω- 
τηρία. αἴτιον, &v τῷ ἀνελεῖν τε Γολιάθ, 'χαὶ τῷ 
καταδ,ῶσαι τὸ ἀποπνίγον τὸν Σαοὺλ δαιμόνιον. 


Tov κατατοξεῦδαι ἐν σχοτομήγῃ τοὺς εὐθεῖς 
εῇ καρδίᾳ. Παρέσχευάσθησαν δὲ, ὥστε θανατῶσαι 
ἡμᾶς, τοὺς ἀπονήρους, xal μηδὲν ἓν χαρδίᾳ σχο- 
λιὸν ἔχοντας. Κατατοξεῦσαι δὲ, λαθραίως ἐξ ἔπιδου» 
kg; * τοῦτο γὰρ ἡ σχοτομήνη νῦν σηµαίνει. Καὶ γὰρ 
el ἐν ἀσελήνψ νυχτὶ βαλλόμενοι, τοὺς βάλλοντας 
οὐχ ὁρῶσιν. *H xat ὡς ἓν σχοτοµήνῃ, xav! ἕλλειψιν 
εοὔ ἐπιῤῥήματος, Ti φθόνῳ yop σχοτισθέντες, οὐχ 
δρῶσι τίνα τοξεύειν ἐπείγουσι * τὸν εὐεργέτην γὰρ 
καὶ φῖλον αὐτῶν. 


cat quod inter homines. 


In [inem Psalmus ij5i David. 
PSALMUS X. 

Psalmum hunc cecinit beatus David cuin perse- 
queretur eum Saul : et in finem inscribitur ,. quia 
continet prophetiam vindictze quam Deus ejus gra- 
tia in Saulem illaturus erat. 

Vrns. 9. In Domino confido : quomodo dicitis anime 
mec, Transmigra in montes sicut passer? Cum [ugc- 
Tet beatus David in desertum, suadebant ei benevoli 
ipsius ut ad montes potius pertransiret , tutiorem 
illic eum futurum esse asseverantes. lMujusmo:i 
igitur amicos tanquam non recle suadentes , accu- 
sat presenti Psalmo. Ego, inquit, ronfido in Domino, 
et omne aliud auxilium respui. Quare igitur dicitis 
anima mee , hoc est mihi ipsi , ut passeris instar 
pertranseam ad montes? et veluti timida avis illic 
permaneam ? Iliud observandum est quod Propheta 
si penumeero circumloquendo per animam suam 
seipsum intelligit, ut in tertio etiam Psalmo dixi- 
mus, ibi: Mulii dicunt anime mee. 

Vgns. 3. (Quoniam ecce peccatores intenderunt ar- 
cum, paraverunt sagillas suas. in pharetra, Per in-, 
tentum arcum, et per sagittas praeparatas qus erapt 
in pharetra , totum belli apparatum significavit. 
Vel quia his telis contra fugientes utebantur. Ha: 
autera verba fiduciz ipsius David causam ostendun'. 
Hac enim, inquit, de causa ego confido, quia pec- 
catores sunt qui pugnant adversum me, Peccant 
etenim dum temere ine insequuntur, et morte me 
afficere volunt, qui ei salutis causa fui, quando oc- 
cidi Goliath , et quando a Saule suffocantem ejeci 
daimnonem. 

Ut sagittent in obscuro. rectos. corde. Praeparati 
sunt , ut nos insontes perdant , qui in corde niliil 
non rectum gerimus. Ut sagittent vero ex insidiis, 
quod Grzca ditione, σχοτοµήνη | significantius ex- 
primitur [ quz noctem significat quando luna ob- 
scurata est, et quam Latine unico vocabulo dicerc 
possumus obscurilunium ]. Nam si quis eo tempore 
percussus fuerit, inimicum videre non poterit, Vel 
aliter, subintellige bic adverbium quasi, vt sit 


D sensus, quod inimici summa invidia, quasi obscu- 


rilunio quodam obtenebrati, non &ognoscunt,' nec vident, quisnam is sit quem sagitlare contendunt , 
quodque adversüs amicum οἱ benefáctorem dirigunt tela. 


"Οτι d σὺ xatnpclow ἀὐτοὶ xaÜsiAor." Καὶ τοῦ- 
to τῆς πεποιθῄσεως αἰτία. Τεθόῤῥηχα γὰρ ἔτι, ὅτι 
ὃν σὺ ἔχρισας εἰς βασιλέα, χαθεῖλον οἱ ἀμφὶ τὸν 
Σαούλ. Κατηρτίσω Yàp, λέχει, τὸ (50) ποιήσω" 
xa0sAsiv δὲ, τὸ κἀταδα.1εῖν, bx μεταφορᾶς τῶν àva- 
τρεποµένων οἰχοδομημάτων. Τοῦτο δὲ τολµήσαντες, 
Eyouct δε πολέμιον, ὃν οὐχ ὑποστήσονται. "H xal 
ὅτι οὓς ἔθου νόµους, ἀνατρέπουσιν * ἑνετείλω Ττὰρ 
μηδένα ἁδιχεῖν, µηδένα ἀποχτείνειν ἀθῶον 


Vrns.4. Quoniam que perfecisti destruxerunt. Hzc 
est etiam alia fiduciz causa. Confido, inquit, ea 
etiam de causa, quoniam ili eum destruxerunt 
quem tu in Regem unxisti. Perficere vero hic po- 
suit pro facere, et destruere pro dejicere : quod 
metaphorice tractum est ab zdificiis, quz? evertun- 
tur. Cumque talia audeant, te inimicum habent ; 
qnem Lameu non sustinebunt, quia leges eas 
everterunt quas tu posuisti. Mandasti enim. nemi- 


nem injuria esse afficiendum : mandasti etiam innocentes ócéidi non debere [qua precepta àb eis 


prorsus negliguntur]. 


IY arie lectiones. 


(590) Τρ. ἐποιῄσω. 





je1 


Justus autem quid fecit ? Quid fecit, inquit, ju- Α 


stus, ut hujusmodi persecutionem sustinere debe- 
ret ? quod de seipso Propheta dicit, veluti qui in- 
juria eos minime affecerit, qui sibi adeo fuerant 
inimici. Vel de superna Dei custodia et protectione 
loqui intendit, dicens : Deus qui proprie ac vere 
justus dicitur, qui omnem semper odit injustitiam, 


EUTHYMIH ZIGADBENI 


163 

'0 δὲ 6ixaloc τί ἐποίησε ; Tc 65 ἕπτα.σεν ὁ δί. 
xatog, ἵνα οὕτως διώκηται; Περὶ ἑαυτοῦ δὲ τοῦτ2 
φησιν, ὡς οὐχ ἁδικήσαντος τοὺς ἁδικοῦντας. "H περὶ 
της ἄνωθεν ἐπισχοπῆς βούλεται διδάσχειν  ὁ δὲ 
θεὺς, ὁ χυρίως δίχαιος, 6 μισῶν τὴν ἁδιχκίαν, ὁ µό- 
vog κρίνων ὀρθῶς, τούτων οὕτω Υινοµένων, τί ἑποίη. 
σεν; ἆρα παρεῖδεν ; Οὐ μὲν o5v. 


qui solus rectejudicat, quid fecit ? post tanta nimirum scelera quz? ab illis patrata sunt ? numquid 


fortassis despiciet aut non videbit ? Minime. 

VgRs. 5. Dominus in templo sancto suo, Domi- 
nus in celo sedes ejus. Est, inquit, Doininus in 
templo Jerusalem; est etiam Dominus sedens in 
colo. Quasi dicat : Ubique adest Deus, et. omnes 
prospicit qui injuria afficiuntur : quod ex sequen- 
tibus magis etiam declarat dicens: 

Oculi ejus in pauperem  prospiciunt, palpebre 
ejus exquirunt filios hominum. Non dixit Aspiciunt, 
-sed Prospiciunt, protectionem illam nimirum si- 
gnificans, quam ex alto habet. Oculi autem Dei 
intelligendi sunt, exquisita illa scientia et cognitio 
rerum omnium qu:e fiunt : palpebre vero hujus, 
ejus cognitionis velamen. Palpebrz siquidem teg- 
mina oculorum sunt. Per palpebras igitur siguifi- 
care voluit, quod si quando videtur Deus non 
aspicere, sed in absconditis animi ac mentis mo- 
rari, tunc tamen nihilo minus videt : vel quod 
omnia prospicit, veluti qui non oculis tantum, 
sed ipsis etiam palpebris intueatur, et ex omni 
parte omnia cognoscat. Exquirere etiam idem est 
quod cognoscere. Filios autem hominum pro ho- 


Κύριος ἓν γαῷ ἁγίῳ αὐτοῦ, Κύριος ἐν οὗρανῷ 
ὁ θρόνος αὐτοῦ. Ἐν τῷ κατὰ τὴν Ἱερουσαλὴμ ναῷ 
ἔστι, καὶ τῷ οὐρανῷ κάθηται, τουτέστιν, ἀπανταχοῦ 
πάρεσνι, χαὶ τοὺς ἁλικουμένους ὁρᾷ. Τοῦτο γὰρ διὰ 
τῶν ἑξῆς ἐπήνα”εν * 


Οἱ ὀφθα.]μοὶ abrov εἰς τὸν πένητα ἐπιδλέ- 
πουσι τὰ β.έφαρα αὐτοῦ ἑξετάζει τοὺς υἱοὺς 
τῶν ἀνθρώπων. Οὐχ εἶπε Βλέπουσιν, ἀλλ ἐπιδ.έ- 
πουσι, τὴν ἐξ Όψους δηλῶν ἐπισχοπήν. Ὀφθαλμοὶ 
δὲ θεοῦ, ἡ ἀχριδὶς γνῶσις τῶν γινοµένων * βλέφαρα 
δὲ, ἡ ἐποχὴ τῆς τοιαύτης γνώσεως τὰ βλέφαρα 
γὰρ, καλύπτραι τῶν ὀφθαλμῶν. Διὰ μέντοι τῶν βλε- 
φάρων παρέστησεν, ὡς καὶ ὅτε δοκεῖ μὴ ὁρᾷν, οἷον 
ἓν τοῖς ἀποχρύφοις τῆς ψυχῆς, οὐχ ἔλαττον ὁρᾷ. Ἡ 
xai τὸ πανιέφορον αὐτοῦ δείχνυσιν ἐντεῦθεν, οὗ 
µόνον ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ xai βλεφράροις ὀρῶντος, xal 
πανταχόθεν πάντα γινώσχοντος, Ἐξετάζειν δὲ, τὸ 
διαγινώσχειν. Υἱοὺς δὲ ἀνθρώπων, πάντας τοὺς ἀν- 
θρώπους. ᾽Απλῶς διττὸς xal ὁ πένης, χατά τε τῆν 
bv χρήµασι περιουσίαν, χαὶ τὴν Ev ἀρεταῖς. Σαφὲς δὲ 


minibus simpliciter posuit. Pauper vero dupliciter C οὕτως" Τὸν μὲν οὖν κατὰ τὴν ἓν χρήµασι περιουσίαν 
dicitur, patrimonii scilicel possessione, et virtu- Ἠπένητα ἐπιθλέπει, πλουτοῦντα thv ἀρετήν' τὸν δὲ 


tum, Verum illud manifestum est quod pecuniis 
pauperem, qui virtute dives sit, respiciat Domi- 
nus: quodque eontra, virtutibus pauperem abo- 
minatur, quaquam pecuniis sit dives. Primum 


κατὰ τὴν àv ἀρεταῖς ἀποστρέφεται, πλουτοῦντα ἓν 
χρήµασι. Τὸν μὲν οὖν πρῶτον ὁρᾷ, πλουτοῦντα el; 
ὁ δεύτερος πένεται * τὸν δὲ δεύτερον ἁποστρέφεται, 
πενόµενον olg ὁ πρῶτος πλουτεῖ, xatT' ἐναλλαγῖν, 


igitur pauperem Dominus respicit, qui rebus iis abundat, quibus secundus indiget: a. secundo autem 


avertitur, qui iis caret, quibus abundat primus. 

Vgns. 6. Dominus exquirit justum. et impium. 
Per lioc declaratur quid significent illa verba, filios 
kominum ; justos nimirum et injustos, quos impios 
etiam appellat, quia Deum negligunt, dum illius 
pr:ecepta observare contemnunt, 

Qui autem diligit injustitiam, odit animam suam. 
lec est autem causa quare confidat Propheta. 


Κύριος ἐξετάζει τὸν δίκαιον, xal τὸν ἀσεόη. 
Τοῦτο διαχριτικὸν τῆς τῶν ἀνθρώπων σηµασίας, 
ὅτι xal τοὺς διχαίους λέγει, xai τοὺς ἁδίχους, ἆσε- 
θοῦντας ἐν τῷ ἀτιμάζειν θεὸν, δ.ὰ τῆς τῶν ἐντολῶν 
αὐτοῦ χαταφρονῄσεως. 

Ὁ δὲ ἁγαπῶν τὴν ἁἀδικίαν, μισεῖ τὴν ἑαυτοῦ 
Ψυχή». Καὶ τοῦτο θάρσους αἴτιον, χαὶ διδασκαλικχὀν, 


Documentum przterea continent hzc verba, quod D ὡς ἅδιχος τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς τὸν θάνατον κατεργά- 


injustus quisque vitze proprie mortem operatur, 
animz sus inimicus effectus.  Pravis etenim 
ac scelestis. actionibua suis, Deum semper magis 
irritat ac provocat adversus animam suam. 

Vgns. 7. Pluet super peccatores laqueos. Addu- 
cet, inquit, Dominus supplicia super peccatores, 
quibus detenti a pristino impetu compescentur. 
Mac autem pluvie metaphora, summam supplicio - 
rum abundantiam ac perpetuitatem denotavit. 

[gnis et sulphur et spiritus procelle pars. calicls 
ejus. Ignis quidem efficacissimus est ; sulphur vero 
pinguis et crassa illius esca. Hoc enim fomitis 
genere, ignis valde nutritur. Spiritus etiam seu 


ζηται, ἐχθρὸς τῆς οἰχείας ψυχΏς Ὑινόμενος. Auà γὰρ 
τῶν &voclov πράξεων παρυξύνει xav! αὐτῆς τν 
θεόν. 


ἘΕπιέρέξει ἐπὶ ἁμαρτωλοὺς παγίδας. "Ev 
θρέξει, τουτέστιν ἄνωθεν ἐπάξει, τοῖς ἁμαρτωλοῖς 
παγίδας, Ἠτοι τιμωρίας, δι ὧν θηρευόµενοι, τῆς 
ὁρμῆς ἐφέξονται. Τῇ μέντοι βροχῇῃ τὴν δαφίλειαν 
καὶ συνέἐχειαν τῶν τιμωριῶν ἡνίξατο. 

Πῦρ καὶ θείον xal πγεῦμα καταιγίδος ἡ μερὶς 
τοῦ ποτηρίου αὐτοῦ. Δραστήριον μὲν τὸ πὺρ 
λιπαρὰ δὲ τροφὴ πυρὸς, τὸ Ociov* εἶδος γὰρ τοῦτο 
λίαν θρεπτικὸν πυρός ἀναῤῥιπιστικὺν δὲ τῆς qve. 


159 


COMYENT.]N PSALMOS. 


110 


τὸ πνεῦμα. Τοῦτο δὲ τὸ εἶδος τῆς τιμωρίας, πάλαι Α ventus pari modo flamniam excitat. lloc autem 


Σόδοµα κατέστρεφε. Βούλεται δὲ λέγειν, ὡς τὸ µέρος 
τοῦ ποτηρίου, τουτέστι τῆς kx θεοῦ τιµωρίσς, πῦρ 
καὶ θεῖον xai πνεῦμα συστρέφον ἑστίν. Ei δὲ τὸ 
µέρος οὕτως ἀνύποιστον, τί ἄν τις εἴποι περὶ τῶν 
ἄλλων τῆς τιμωρίας μερῶν, τουτέστιν εἰδῶν; Πολ- 
λαχοῦ δὲ τῆς Γραφῆς ποτήριον xaY χόνδυ τὴν τιµω- 
ρίαν ὀνομαζομένην εὑρίσχομεν, ὡς xat iv 'Hsatz ’ 
'E£erelpou ἹερουσαΛὴμ, ἐξεγείρου, ἡ πιοῦσα τὸ 
ποτήριον τῆς ατώσεως, τὸ κόνδυ τοῦ Üvjiov , x2Y 
«à ἑξης. 


"Oti δίκαιος Κύριος, xal δικαιοσύγας ἡγά- 
ἆησε», εὐθύτηεας εἶδεν εὃ πρόσωπον αὐτοῦ. 
Ὥσπερ ἅχιος ἐν ἁγίοις ἑπαναπαύεται, οὕτω xal 
δίχαιος ὧν, Δικαιοσύνας ἀγαπᾶ οὕτω δ᾽ ἔχων, ἁμυ- 
νεῖται πάντας τοὺς ἀδίχους, xat διὰ τοῦτο θαῤῥητέον 
αὑτῷ * τοῦτο γὰρ συμπέρασμα τῆς Ev ἀρχῇ τοῦ 
αλμοῦ προτεθείσης πεποιθήσεως. Τὸ δὲ, Εὐθύτη- 
τας εἶδε τὸ πρόσωπον αὑτοῦ, ταντὸν δύναται τὸ, 
Δικαιοσύγας ἡγάπησεν" ὃν γάρ τις ἀἁγαπᾷ, τοῦτον 
καὶ ὁρᾷ χαθάπερ οὖν καὶ ὃν μισεῖ, ἀποστρέφεται. 
Πρόσωπον δὲ νοοῦμεν τὴν ἑἐποπτιχὴν δύναμιν τοῦ 
Θεοῦ. 'AXÀ' οὕτω μὲν τὴν χατὰ τὸν Δαθὶὸ συµόαί- 


νουσαν ἱστορίαν ὁ φαλμὸς ἡρμήνευται. ᾽Αρμόζει δὲ ΄ 


xa παντὶ ἁδιχουμένῳ, xal πολεμουμένψ, εἴτς ὑπὸ 
ὁρχτῶν ἐχθρῶν, εἴτε ὑπὸ ἁοράτων. Ἠνίχα xai τὸ, 
ΗἩῶς ἑρεῖτε τῇ ψΨυχῇ µου, ῥηθείη ἂν πρός τε τοὺς 
λογισμοὺς τοὺς ὑποτιθεμένους µεταθαίνειν cl; ἐν- 


supplicii genere Sodomam olim eversam fuisse lc- 
gimus. Sensus itaque est, quod pars calicis, lioc 
est pars supplicii a Deo infligendi, ignis est et 
sulphur ct spiritus, hoc est ventus, converteus. 
Quod si vel sola hujus calicis pars adeo intolera- 
bilis est, quid dicendum est de reliquis supplicio- 
rum partibus, hoc est, de aliis suppliciorum ge- 
neribus *? Sapenumero enim apud Scripturam po- 
culam-et calicem pro poena positum invenire licet, 
ut illud Isaiie : Exsurge qua bibis poculum rumw, 
el culicem furoris *, et qui sequuntur. 

Vrns. 8. Quoniam justus Dominus et justitias di- 
lexit, equitutem. vidil vultus ejus. Quemadmodum 
Deus sanctus est et requiescit in sanctis, ita ctiam 
justus est et justitias diligit : unde injustos om- 
nes, et eos qui injuria aliquem afficiunt, purire 
8olet. Q:a de causa beatus David sibi magis cewufi- 
dendum esse dicit. Hzc etenim ratio est οἱ con- 
clusio quare fiduciam habeat, de qua in principio 
Psalmi dictum est. Quod vero ait: JEquitatem 
vidit vulius ejus, seu (ut in Grsco verius h.betur) 
rectitudines : idem siguificat, quod, Justitia dile- 
£it. Naim quem quis amat, eumdem etiam libenter 
intuetur : quemadmodum contra, ab ille quem quis 
edit statim avertitur. Per vultum vero seu faciem 
Domini, intelligimus potentiam videndi qws est 
in Deo.|Et liec quidem interpretatio dicta est prout 
congruit bhistori: beati David. Convenit etiam hic 


vola; ἀκανθώδεις, xal κρηµνώδεις, xal ἀθάτους C Psalmus cuilibet oppresso atque oppugnato a visi- 


ὀρθοδόξοις, xax σφαλεράς' olov, ὅτι φέρεται τὰ πάντα 
κατὰ τὸ αὐτόματον, xal οὐχ ἔστι θεὺς ἐχδιχήσεων. 
(51) Ναὶ μὴν xal πρὸς τοὺς δαίµονας, προτρεποµέ- 
νους ἆπὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἐννοημάτων χωρεῖν. 'Auap- 
τωλοὺς δὲ, νοητέον xal τοὺς ἀδίκους ἄνδρας (52), 
χαὶ τοὺς πονηρούς. Τόξον δὲ xal βέλη, εἴτε τὰ iv 
ἀναιρετικοῖς ὀργάνοις, εἴτε χαν τὰ τῶν ἀτόπων 
σροσθολῶν' xal τὰ ἑξῆς δὲ τοῦ ψαλμοῦ, κατὰ àva- 
λογίαν. 


bilibus seu etiam invisibilibus inimicis. Et tunc ea 
verba : Quomodo dicitis anime mec? dicta esse 
intelligantur adversus cogitationes qure suadent 
transcundum esse ad spinosa quodammode et pric- 
cipitantia consilia, qua fidelibus  inaccessibilia 
sunt et non tuta : cujusmodi illa sunt, quod for- 
tuna omnia ac casu regan'!ur, quod uonm sit Deus 
qui scelera ulciscatur, et. quecunque alia hujus- 
modi. Quinimo et adversus daemones, dicta esse 


intelligi pessunt, qui conantur in liujusmo:li nos sententias atque hzereses. inducere ; per peccatores 
enim intelligi possunt tam injusti homines quam pravi daemones, Et per arcum el sagittas yel hzre- 
ticorum instruuenta intellige, vel ,cogitationdi) absurdarum impetus : et que sequuntur. in. Psaliuo 


juxta hujusmodi analogiam intellige. 


Εὶς τὸ téAoc ὑπὲρ enc ὀγδόης yatyuóc τῷ Δαδίδ. Ὦ 


ΨΛΛΜΟΣ ΙΑ’. 

Τοιαύτην χαὶ οὗτος ἔσχεν ἐπιγραφὴν, ofav καὶ 
ὁ ἔχτος, xal ἰχανῶς tv. ἑχείνῳ διηρµήνενται. Καὶ 
γὰρ οὗτος περὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ mpozn- 
τεύει, xal τῆς ἑχδικήσεως τῶν ἁδιχουμένων πιστῶν. 
Καὶ ἄλλως γάρ ᾽ τέλος τῆς ἐν χόσµῳ ζωῆς διὰ 
θανάτου δεξάµενος, ἀνέστη κατὰ τὴν ὀγδόην ἡμέραν, 
τὴν Κυριαχὴν : fs ὡς μὲν ἀρχὴ τῶν ἡμερῶν, 
πρώτη λέγεται * διὰ δὲ τὸ πάλιν ἐπιέναι μετὰ την 
ἑθδόμην, fl ἐστὶ τὸ Σάόδατον, ὀνομάδεται xal 


* Isa. Li, 17. 


In finem pro octava Psalius ipsi Duvid. 
PSALMUS XI. 

llic Psalinus eamdem habel. inscriptionem cum 
sexto, ubi eam abunde sumus interpretati :. et 
prophetiam pariter continet tam de Christi resur- 
rectione quam de fidelium oppressorum viudicta. 
Et aliter : Christi humanitas, flnem presentis 
vit suscepit per mortem : et octava, hoc est Do- 
minica die resurrexit : qu: dics, et prima dicitur, 
tanquam dierum omuium principium : et octava, 
quia rursus post septimam diem, hoc est post 


Varie lectiones. 


(51) Τρ. xat. 


(52) Ejus luci sensus est : Jnjusti et. pravi homines. 


PaTRoL, CX XV]. 


111 


EUTHYMII ZIGABENT 


112 


Sabbatum, redit. Pro octava. ctiam, ct non Do A ὀγδόπ. Οὐκ ἐπιγέγραπται δὲ, Περὶ της ὀγδόης, ἁλλ᾽ 


octava inscriptum est, Neque enim docct Psalmus, 
quid sit octava, sed rogat diem iilum cito adven- 
iare, ut. homines nimirum, qui sub sva demo- 
num opprimuntur tyrannide, atque idolis ser- 
viunt, tanto cilius. servitutis jugo liberentur : et 
daemones commissorum in Ώου criminum poenas 
Juant majores. | 

VEns. 2. Salvum me fac, Domine, quoniam de[ecit 
sanctus. Jastus is dicitur qui humanis in. negotiis, 
ab eo quod honestum est, non. dcelinat : sanctus 
vero [cum apud Graecos duplici dicatur nomine, 
ὅσιος nimirum ut hic, et ἅγιος (utraque enim dictio 


sanctum significat) consequenter et in duplici sumi 


potest significatione] ; ille autem proprie ὅσιος dici- 
tur, qui pietatem et religionem colit, qux: ad. Deum 
pertinet, ἅγιος vero ille qui per semitam virtutum, 
divinitatis eflicitur particeps. H»c autem viriutum 
nomina, scalae quodammodo comparari possunt, 
per quam qui gradiuntur, perveniunt ad Deum. Alihi 
etiam diximus quod apud Seripuiram, justus sze- 
penumero is dicitur, qui non. solum justitia, sed 
omni virtutum genere ornatus est : sel de hujus- 
modi justo nunc non est sermo. Rogat igitur 
Propheta salvari se a malignis hominibus qui 
prevaluerant, cum sancti liomines qui olim fuerant 


Ὑπὲρ τῆς ὁ)δόης ' οὗ yàp διδάσκει, τί ἐστιν 
1j ὀγδόη, ἀλλὰ παρακαλεῖ, θᾶττον ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν 
ἐχείνην, ἕνεχεν τῆς ἐχδιχήσεως τῶν τυραννουµένων 
ὑπὸ τοῦ διαθόλου, xai δεδουλωµένιυν τῇ εἰδωλος 
λατρεία. | 


Σώσόν µε, Κύριε, ὅτι ἐκ.1έλιπεν ὅσιος. Δίκαιος 
μέν ἐστιν, ὁ τὰ πρὸς ἀνθρώπους ἀῤῥεπὴς τοῦ χαλυῦ * 
ὥσιος δὲ, 6 τὰ πρὸς θεὸν εὐσεθής ' ἅγιος δὲ, ὁ διὰ 
τοῦ τέλους τῶν ἀρξτῶν θεώσεως µετασχών. Kal 
ἑοίχασι ταῦτα χλίµαχι, πρὸς τὸν Θεὺν ἀναγούση 
τοὺς βαδίζοντας δι’ αὐτῶν. Εἴρηται δὲ, ὅτι δίχαιον 
μὲν λέγουσιν αἱ Γραφαὶ ἔστιν ὅτε χαὶ τὸν τέλειον 
τὴν ἀρετήν * ἀλλ᾽ οὐ περὶ ἐχείνου νῦν ὁ λόγος ἡμῖν. 
Ὡς οὖν δικαίων μὲν τὴν ἀνθρωπίνην xol pepuxhv 
διχαιοσύνην ὄντων τινῶν, τῶν δὲ ὁσίων ἐχλελοιπό- 
των * τῶν μὲν, τῷ θανεῖν ' τῶν δὲ (53) , τῷ ἑλαύ- 
νεσθαι παρὰ τῶν ἁνοσίων * εὔχεται σωθῆναι ἀπὸ 
τῶν ἐπιχρατούντων πονηρῶν ἀνθρώπων. Προσώπωῳ 
δὲ τῶν µελλόντων ὑποδέξασθαι τὸ κήρυγμα τοῦ 
Εὐαγγελίου, ποιεῖται τὴν ἔντευξιν ὁ προφήτης. 
Τηνιχαῦτα γὰρ οἱ ὅσιοι ἐξέλιπον μάλιστα, ὅτε xal 
διὰ σαρχὸς ἡμῖν ὁ Κύριος ἐπεδέμησεν. 


erga Deum, partim morte, partim etiam  Lyranno- 


rum persecutionibus prorsus defecissent: tametsi fortassis aliqui adhuc essent, qui humana hao 
justitia atque (ut. ita dicam) ex parte justi esse viderentur. Sermonem autem suum Propheta. ex 
corum habet persona, qui Evangelium erant suscepturi. Tunc. enim maxime sancti defecerant, quando 


Christus in carne ad nos advenit. 


Quoniam diminute sunt veritates a filiis hominum. C 


Sancti quidem penitus defeceruut, veritates vero 
paucte admodum relicta: sunt: secundus enim 
casus hic pro tertio sumitur. Quandoquidem in 
rebus majoris momenti, mentiri solent, qui in 
parvis fuerant veraces. 

Vgns. 9. Vana loculus est unusquisque ad pro- 
zimum suum. Vana, hoc est deceptoria. Nec alienos 
1antum decipiebant, sed familiares etiam οἱ ἀοιπο- 
sticos. Proximum enim non loco, sed familiaritate, 
aique amicitia, aut alio conjunctionis vinculo, 
propinquum vocat. 


Labia dolosa in corde, et corde locutus est mala. 
Per dolosa labia, dolosui ipsum intelligit (veluti a 
parte totum), qui in duplicitate cordis et mentis 
suz, mala ac noxia locutus est, aliam intra ani- 
mium sententiam servans, et aliam verbis expri- 
mens. - 

Vens. 4. Disperdet Dominus universa labia dolosa, 
εἰ linguam magniloquam, Apud Scripturam sacram 
sepenumero optativum modum foriari reperimus 
iu futurum indicativi, veluti nunc. Optat enim 
Propheta ut dolosi penitus perdantur, et ii pariter 
qui adversus in(irmiores quosque gloriari ac ja- 
citare se solent, et de seipsis magna praedicare. 


"Οτι oAuroncarx αἱ ἀ.ῑήθειαι áxó τῶν vior 
τῶν ἀνθρώπων. Οἱ μὲν ὅσιοι, παντάπασιν ἔπιλε- 
λοΐπασιν * ἀλήθειαι δὲ, ὀλίγαι τινὲς ὑπελείφθησαν 
ἐν ἀνθρώποις. Γενικη γὰρ, ἀντὶ δοτικῆς ἐνταῦθα * 
περὶ γὰρ τὰ χαίρια μὲν ἑφεύδοντο * &v δὲ τοῖς ἐλα- 
χίστοις πράγµασιν, ἠλήθευον. 

Μάταια ἐ.άλησεν ἕκαστος πρὸς τὺν π.Ίησίον 
αὑτοῦ. Τουτέστιν ἁπατηλά ΄ οὐ µόνον γὰρ Ἱπάτων 
τοὺς ἀλλοτρίους, ἀλλὰ xai τοὺς οἰχείους αὐτοῖς. 
Πλησίον γὰρ χαλεῖ τὸν ἔγγιον, ob τόπῳ, ἀλλ οἱ- 
κειότητι. | 


Xsl.An δό.Ίια éy καρδἰᾳ, xal év χαρδίᾳ éAddnes 
xaXá. Χε[λη δόλια λέγει τὸν δόλιον, ὡς ἀπὸ µέρους 
τὸ, πᾶν ΄ ὁ γὰρ δόλιος ἐν διπλῇ xal καρδίᾳ xol 


D γνώμῃ ἐλάλησεν xaxà xal BAa6epá * ἔσω μὲν ἀλ- 


λοίαν γνώμην ἔχων * ἔξωθεν δὲ ἁλλοίαν δειχνύς, 


Ἐξο.οθρεύσει Κύριας πάντα τὰ χείλη τὰ δό.Ίτα, 
γήῶσσαν μεγαοῤῥήμονα, Πολλάχις fj Γραφὶ τὸ 
εὐκτικὸν εἰς μέλλοντα χρόνον σχηματίζει, χαθάπερ 
ἐπὶ τοῦ παρόντος. Εὔχεται γὰρ προῤῥίζους ἀφανι- 
αθῆναι τοὺς δόλους, ἔτι δὲ xal τοὺς ἁλαζόνευομένους 
κατὰ τῶν ἀσθενεστέρων, xal μεγάλα περὶ ἑαυτῶν 
χομπάσοντας. "H xai προρητεύει την τούτων παν» 


Varie lectiones. 


(55) Tp. τῷ. 


173 


COMMENT. IN PSALMOS. 


14 


ωλεθρίαν * διράσκων δὲ τίνας λέγει µεγαλοῤῥήμο- A Vel eorum futuram exterminatonem praedicit : οἱ 


vac, ἐπῆγαγεν' 


Τοὺς εἰπόντας * Την γάῶσσαν ἡμῶν ueyaAv- 
γοὔμεν. Τοὺς σχεφαµένους ἓν αὐτοῖς, ὃτ' Μεγαλυ- 
νοῦμε», Ίτοι μεγάλα xai ἁἆλαζονιχκὰ φθέγγεσθαι 
παρασχευάτοµεν τὴν γλῶσσαν ἡμῶν. 


Τὰ χείλη ἡμῶν παρ᾽ ἡμῖν ἐστι, τίς ἡμῶν Κύ- 
ριός ἐστιν ; Εἰπόντας ἔτι, ὡς Ἡμεῖς ἐξουσιάζομεν 
τῶν χειλέων ἡμῶν, xai λοιπὸν τίνα δεδυίχαµεν μὴ 
τοιαῦτα λέγειν 5 Καὶ τίς ἡμῶν κωλυτῆς τῶν τοιούτων 
λόγων; 

΄Ενεχεν τῆς ταΔαιπωρίας τῶν πτωχῶν xal τοῦ 
στεναγιοὺ τῶν πενήτων, νῦν ἀναστήσομαι, 
Aéret Κύριος. Τὸ ῦν, ἀντὶ τοῦ τότε ληπτέο», κατὰ 
τὸν πρέποντα χαιρλν, ἵν ᾗ τοιοῦτον, ὡς Τηνικαῦτα, 
φγσὶν ὁ Χριστὸς, ἀναστήσομαι τοῦ τάφου, ἔνεχεν 
τῆς ταλαιπωρίας τῶν δεδε,ιένων τῇ πλάνῃ δι ἄγνοιαν, 
Ἶτις ταλαιπιορία γέἐγονεν αὑτοῖς ἀντὶ τοῦ στεναγμοῦ, 
καθ) ἣν ἀποδεδώχαμεν ἐξήγησιν, ἑρμηνεύοντες τὸ, 
Οὖκ ἐπε.1άθετο τῆς κραυγῆς τῶν πεν ήτων. Αχήχοε 
δὲ τοῦτὸ Δαθὶδ τοῖς προφητιχοῖς doi. Φασὶ δέ τινες 
πτωχὸν μὲν χαλεῖσθαι τὸν ἀπὸ πλούτου πεπτωχότα, 
κατὰ τό ' Π.ούσιοι ἑπτώχευσαν * πένητα δὲ, τὸν 
διὰ πόνου τῶν οἰκείων χειρῶν τροφῆν ἀναγχαίαν 
Χομιζόμενον. Τοιοῦτοι δὲ καὶ οἱ πιστεῦσαι µέλλοντες: 
τάς τε Υὰρ οὐσίας περιῃρέθησαν, καὶ αἱ χεῖρες αὖ- 
τοῖς διηχόνουν εἰς τὴν χρείαν τοῦ σώματος * Aap6á- 


ducens quinam ii sint, qui suam magnificant lin- 
guam subjicit : 

γεας. 5. Quidigerunt : Lingkam nostram magnij- 
cabimus. Eos, inquit, qui intra se cogitarunt di- 
ccntes :. Magnificabimus linguam nostram, hoc est, 
Magna et jactabunda quiedam praparabimus, quie 
nostra loquatur lingua. 

Labia nostra apud nos sunt, quis noster Dominus 
est ? Qui et illud dixerunt : Nos labiorum nostro- 
rum potestatem habemus, et quemnam deinceps. 
Ginebimus : ut ista non dicamus 7 et quis erit qui 
sermones nostros compescat ? 

VrRs. 6. Propter miseriam inopum εἰ gemitum 
pauperum nunc ezxsurgam, dicit. Dominus. Dictio 
nunc pro lunc accipienda est, hoc est, cum oppor- 
tinum tempus fuerit, ut sit sensus : Tunc, inquit 
Christus, resurgam ο sepultura propter eorum 
miseriam, qui ignoranter in errorem captivati sunt. 
Miseria autem illa clamoris loco eis fuit et gemi- 
tus : juxta ea qui superius diximus in Psalmo ix, 
ihi : Non est oblitus clamorem pauperum. Dici vero 
hec a Domino audiebat beatus David propheticis 
auribus suis. Inops, juxta Graci nominis etgmolo- 
giam, is dicitur, qui a statu suo decidit, quem οἱ 
nos dicimus quasi sine opibus, juita illud : Inopes 
facti sunt divites. Pauper vero jaxta eamdem Graci 
nuominis etymologiam, is dici potest, qui proprio 
labore necessarium sihi victum parat, cujusmodi 


veta. δὲ πολλάχις xoi ἁδιαφόρως, ἀντὶ θατέρου (; fuere omnes qui primi fidem suscepturi erant ; 


θάτερον. Ἔστι δὲ xal ἄλλως εἰπεῖν" Φησὶν ὁ θεός : 
Διὰ τὴν ταλαιπωρίαν xol τὸν στεναγμὸν τῶν χατα- 
πονουµένων, νῦν κινηθήσοµαι, τουτέστιν͵, αὐτίκα, 
οὐθὺς, ταχέως. θεοπρεπῶς δὲ νόει τὸ Κινηθήσομαι, 
καὶ τὸ ᾽Αμυνῶ, εἰ xal ἀνθρωποπρεπέστερον εἴρηται. 


quippe qui bonis omnibus privati, propriis manibus 
necessaria sibi omnia paraverunt : tametsi sape- 
numero promiscue alterum pro altero accipiatur. 
Possumus et aliter dicere, Deus propter afflictorum 
gemitus el miseriam, dizit : Nunc movebor, seu 


ulciscar, hoc est, cito ac stalim id faciam. Decentertamen ac digne Deo intellige verba illa : Movebor, 
ev: Vindicam sumam, tametsi liumano quodam more dicta sunt. 


θήσοµαι év cornplo, παῤῥησιάσομαι ἓν αὐτῷ. 
Ἡνημονεύσας τῆς ἀναστάτεως, μνημονεύει xal τῆς 
ταφῆς, ἀναστρέψας τὸν λόγον ἐπὶ τὸν διὰ σταυροῦ 
θάνατον. "Ετι γὰρ, ero, καὶ τοῦτο λέγει ὁ Κύριος, 
ὅτι Τεθήσομαε, τουτέστι, προσπαγἠσομαι ἐν τῷ 
σταυρῷ. Τοῦτον Υὰρ ὑποληπτέον σωτήριον. Τῷ 
δύρατι yàp τοῦ σταυροῦ χαταχκοντήσας τὸν τύραν- 
vo), ἔσωσεν ἡμᾶς, xol σώαν τὴν ἑλευθερίαν τῆς 
πλάνης ἑχαρίσατο * xal ἀσθενοῦντας πρὶν, ἕῤῥωσε 
χατὰ τῶν δαιμόνων * παῤῥησιάσομαι δὲ ἐν αὐτῷ, 
τουτέστιν, ἓν αὐτῷ δημοσιεύσω τὴν ἐπικχρυπτομένην 
£v ἐμοὶ δύναμιν * διεΣῥάγη γὰρ xb χαταπέτασµα, 
ὁ fto; ἑσχοτίσθη, αἱ πέτραι ἑἐσχίσθησαν, fj v7 
ἐσείσθη, χαὶ ὅσα τότε γεγόνασιν ἐξαίσια. Ἡ πάλιν" 
Θήσομαι αὐτοὺς slg σωτηρίαν, Ίγουν σωτηρίας 
ἀξιώσω, xal παῤῥησιάσομαι ἓν τῇ τοιαύτῃ σωτηρίᾳ 
αὐτῶν, Ίγουν φανερώσω, δείξω τὴν Ισχύν. 


Ροπαπι in salutari, libere agam in eo. Cum 
de resurrectione meminerit, meirninit et sepul- 
ture sermonem facieas de morte quam in cruce 
sustinuit : ex Christi cnim persona h:zc etiam 
dicta sunt. Ponar, inquit, hoc cst infigar, in cruce, 
quam salutare illud esse credimus, de quo nunc 
loquitur, quippe cum hoc crucis jaculo, Christus 
tyrannum demonem transfixerit : unde et salvavit 
nos, et libertatem nobis erroribus liberam ac salu- 
tarem donavit ; et cum antea infirmi essemus, for- 
tes contra demones reddidit. Quod vero ait: 
Libere agam in eo, idem sibi vult ac si diceret, 
quod in ipsa cruce publicabit ac libere propalabit 
occultam antea, atque ignotam potentiam suam. 
Nain et velum templi tunc scissum est, et sol obtc- 
nebratus, et terra commota, et petre discissm, οἱ 
admiranda alia contigerunt. Vel aliter : [ quia 


Grxcum verbum θήσομαι, ut futurum medium, tam activam. quam passivam significationem habct, 
legere potes alio modo : Ponam in salutari, hoc est], Ponam eos in salutem : hoc est faciam eos sa- 


lute dignos; in hujusmodi etiam salute libere agam : 


declarabo vires meas. 
Τὰ .1όγια Κυρίου, Aópua. ἀγνά. Ἐἰπὼν ὅτι τάδε 


hoc est libere loquar, et palam omuibus 


vgas. 7. Eloquia Domini eloquia casta. Cum Do- 


» 


1:5 


EUTHYMII ZIGABENI 


176 


minum narravcrit haec atque illa dixisse, nunc de Α xal τάδε λέγει Κύριος, διαθεθαιοῦται xal περὶ τῆς 


veritate sermonum ejus testimonium redd;t, di- 
cens, quod munda ac pura sunt ab omui menu- 
dacio. 

Argentum igne examinatum probatum terre. Adeo 
munda ac nitida sunt eloquia Dei, ab. omni dolo 
et ab omni deceptione, ut argento conflato, quod 
viliori omni carere solet materia, puiitate ac imun- 
ditia sua possint comparari, Probatum vero terre 
dixit, pro, in terra. Fabri etenim conflatum argen- 
tum fundunt in. lerram. Vel Probatum. terre, hoc 
est, ex terra. Deinde lianc eloquiorum Dei mundis 
tiam adliuc. magis extollens, adit : 

Purgatum septuplum. Septuplum, hoc'est, ssepius. 
Solent enim. Hebraei septies poucre pro pluries. 
Argentum autem quod sspius couflatum est, mun- 
dius omuino ac purius esse solet. Sunt igitur elo- 
quia. Dei vera et. nitida, ac similia argento sanpius 
conflato. Λόγια vero dicit, non dininutivo utens, sed 
quia oracula eloquia, propter eorum brevitatem, 
appellare consueverant. Paucis enim litteris maxi- 
maim cogitationis vim complectcebantur. 

Vgns. 8. Tu, Domine, custodies nos, ct conservabis 
nos a g^neratione hac in sPculum. Τά nos, Domine, 
custodies ab exterioribus inimicis, οἱ conservabis 
ab iis qui interius insidias parant. Vel custodies 
quidem a przsenti generatione, et servabis ab iis 
qui postea in sxculum futuri sunt, hoc est, semper 
et perpetuo proteges nos. Nam ct fides eorum qui 


τῶν Ἠνρίου λόγων ἀληθείας, ὡς καθαρὰ ψεύδους 


ἑστίν. 


Αργύριον πεπυρωµέγον, δοχίµιον τῇ 74. 00- 
τως εἰσὶν ἀμιγεῖς ἁπάτης, ὡς τὸ χεχωνευμµένον &p- 
χύριον ἀκοινώνητόν ἐστιν Όλης χείρονος, Δοκίμιον 
δὲ τῇ Ti ἀντὶ τοῦ, δοχιµαζόμενον ἐν τῇ vf * καὶ 
γὰρ εἰς γῆν ἔχεον οἱ τεχνῖται τὸ χωνευόµενον. Ἡ 
xai δοχ/µιον τῇ ΥΠ, ἄντι τοῦ, δόχιµον ἐκ τῆς γῆς 
ἐπιτείνων γὰρ τὴν χαθαρότητα τῶν τοῦ Κυρίου λό- 
γων, ἐπήγαχεν 


Γεκαθαρισμένο» ἑπταπ.ασίως. Τὸ ἑπταπλα- 
σίως, ἀντὶ τοῦ πολλάχις * τὸ γὰρ ἑπτάχις, ἀντὶ τοῦ 
πολλάχις fj τῶν Ἑθραίων παραλαμόδάνει διάλεχτος. 
Τὸ δὲ πολλάχις χεχωνευµένον, παντάπασίν ἐστι 
καθαρὀν. Οὕτως οὖν εἰσιν ἀληθεῖς, ὡς ἀργύριον χε- 
χωνευμένον πολλάχις. Λόγια δὲ εἶπεν, οὗ γαθ) 
ὑποχκοριαμὸν εὐτελείας, ἀλλ' ὅτι τοὺς χρησμ.ὺς λόγια 
ἐχάλουν διὰ τὴν βραχυλογίαν αὐτῶν . "Ev ὀλίγαις 
γὰρ λέξεσι, μεγάλην δύναμιν ἑννοίας ἐἑμπεριςῖχον. 

Σὺ, Κύριε, φυ.]άξεις ἡμᾶς, xal. διατηρήσεις 
ἡμᾶς ἁπὸ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ εἰς τὸν αἰῶνα. 
Τὸ μὲν Φυ.Ιάξεις, ànb τῶν ἔξωθεν πολεμούντων ' 
τὸ δὲ Διατηρήσεις, ἀπὸ τῶν ἔσωθεν ἐπιθουλευύντων. 
"Il καὶ τὸ μὲν Φυ.Ιάξεις, àxb τῆς παρούση; γενεᾶς ' 
τὸ δὲ Διατηρήσεις, ἀπὸ τῶν ἑσύστερον, ὅπερ ἑστὶν 
εἰς τὸν αἱῶνα, δηλονότι, µέχρι παντό:. Καὶ μέντοι 


Evangelium susceperunt, ab illa generatione stabi- C fj πίστις τῶν δεξαµένων τοῦ Εὐαγγελίου τὸ xfjpu- 


lis permansit : et in seculum adco manebit invicta, 
"! neque gentiles, qui aperte eam oppugnant, nce- 
que hzretici, qui intra nos clam contra eatn insi- 
dias disponunt, praevalere possint. 


VEns. 9. In circuitu impii ambulant, Undique, 
inquit, nos circumdant, obsidere certantes fidem 
nostram. Et hoc οἱ de gentilibus intelligas. Quod si 
loqui Prophetam intelligas de hzreticis, dicatur : 
Ambulant in circuitu, hoc est, non recte, sed obli- 
que : cum sacram omnem Scripturam perverse 
interpretentur. 

Secundum | alüitudinem | tuam | magni. pepeudisti 
filios hominum. 'Tu, inquit, in cruce exaltatus suni- 
mam de hominibus curam habere dignatus es: 
quam ob causam mortem etiam subiisti. Et quod 
ait Magni pependisti, Graece liabetur ἐπολυώρησας: 
et quemadmodum apud Grzcos ὁλιγωρία vilipensio 
dicitur δὲ neglectio, ita πολυωρία ejus contrarium. 
Vel aliter tum ad celos usque exaltatus, assum- 
ptionis nimirum tuze tempore, magna in humanam 
naturam contulisti bencficia, misso ad eam Spiritu 
l'aracleto, qui apostolos illuminavit, atque in Evan- 
gelii predicationem direxit. Potest etiam hic Psal- 
musa juxta historie sensum accomuodari beato 
David, illo potissimum temporc quando eum fugien- 
tcm a facic Saul, quidam se, οἱ amicos fingentes, 
Icntaverunt, ut in perseculoris manus eum trade- 
rcnt. Quorum infidelitatem, simulaticneu. dolos 


γµα, xal ἀπὸ τῆς τηνικαῦτα γενεᾶς ἀχαταγώνιστος 
ἔμεινε, xal el; τὸν αἰῶνα μενεῖ, καὶ οὔτε οἱ φανε- 
po; πολεμῄσαντες Ἕλληνες, οὔθ) οἱ ἓν ἡμῖν λα- 
θραίως ἐπιθουλεύοντες αἱρετιχοὶ, χατίσχυσαν αὐτῆς, 
* χατισχύσαι δυνῄσονται. 

K)xAo οἱ ἀσεθεῖς περιπατοῦσι. Πάντοῦεν γὰρ, 
φησὶν, ἡμᾶς περικυκλοῦσι, πολιορχήσαι τὴν πίστιν 
σπεύδοντες. Καὶ τοῦτο μὲν ἐπὶ τῶν Ἑλλήνων: ἐπὶ 
δὲ τῶν αἱρετιχῶν, τὸ Κύχῳ περιπατοῦσι, ἀντὶ 
τοῦ, οὐκ Em εὐθείας, ἀλλὰ πξεριεστραμμένης * παρ- 
ερμηνεύουσι γὰρ τὰς θείας Γραφά;. 


Κατὰ τὸ boc σου, ἐπο.Ἵνώρησας τοὺς υἱοὺς 
τῶν ἀνθρώπων. Ὑφωθεὶς, φᾳησὶν, ἐπὶ otaupou, 


D πολλῆς φροντίδος τοὺς ἀνθρώπους Ἰξίωσας, ὅτι δι 


αὐτοὺς πέπονθας. Ἠολυωρία γὰρ, fj πολλὴ φροντὶς, 
ὥσπερ xai ἡ ὁλιγωρία, τοὺναντίον. Ἡ καὶ ὑγωθεὶς 
ἐν τῷ χαιρῷ τῆς ἀναλήφεως, εὐηργέτησας τοὺς 
ἀνθρώπους, ἑξαποστείλας τὸν Παράχλητον, φωτί- 
ζοντα xal ὁδηγοῦντα τοὺς ἀνθρώπους εἰς τὸ χἠρυγμα. 
Δύναται δὲ xol ἱστορικῶς οὗτος ὁ Φλλμὸς ἁρμόσαι 
τῷ Aa6ib* φεύγοντα γὰρ τοῦτον ἀπὸ προσώπου 
ZaoUA, τινὰς ὑποκρινόμενοι φιλανθρωπίαν, ἐπεχεί- 
ρΏσαν προδοῦναι τῷ διώκοντι. "Qv διασύρει τὴν ἁπι- 
στίαν, καὶ thv χρίσιν, χαὶ τὸν δόλον, xal τὴν παν- 
υυργίαν, xat µόνον ἐπ'.καλεῖται Σωτῆρα τὸν θεὸν, 
οἷα τῶν φίλων προσθεµένων τοῖς ἐχθροῖς αὑτοῦ, xal 
προλέγει τ«ύτων τὴν ἀπώλειαν. Αλλά xal τὴν µεγα- 


λοῤῥυμοσύντν τῶν &uqi τὸν Σαοὺλ . ἀποσθεσθῆναι 





171 


διὰ τὸ Νυν ἀναστήσομαι, χαὶ τὰ ἑφεξης, τῇ ἀναστά - 
σξι μᾶλλον τοῦ Σκυτῆρος ἁρμόζοντα. El γὰρ xal ταῦ- 
τα πρὸς τὸν Δαθὶδ ἐλχύσομεν, ὥσπερ ἀχηχοότος τοῦ 
θεοῦ xai ὑπισχνουμένου χινηθῆναι χατὰ τὸν χαιρὸν 
τῆς ἐπιθουλῆς εἰς ἐχδίχησιν αὐτοῦ, xaX θεῖναι τοὺς 
πτωχοὺς xal πένητας εἰς σωτηρίἰαν, xai παῤῥησιά- 
σασθαι, τουτέστι φανῆναι ἰσχυρὸς xal δίχαιος διὰ 
τῆς σωτηρίας αὑτῶν ' ἑναντιωθήσομαι τῇ ἐπιγραφῇ 
τῆς ὀγδόης. Ἱστέον δὲ, ὅτι τὸ σωτήριον οὐδετέρως, ἡ 
σωτηρία. 


COMMENT, ΙΝ PSALMOS. 
προαγορεύει c ἐπιγέγραπτχι δὲ, ᾿} πὲρ τῆς ὀγδόης, A 


173 
et scelera hoc Psalmo reprehendit, unicum ad pro- 
priam salutem Deum invocans : quasi nulla jain 
amplius ei spes superesset in auxilio amicorum, 
qui sese hostibus*adjunxissent, ct quorum interi- 
tum hic pradicit : ipsius etiam Saul ac socierum 
jactantiamn evertendaim essc prznuntians. Pro octa- 
va vero iuscriptus est propter illa verba, Nuwuc 
resurgai : qua lamen resurrectioni Salvatoris 
congruere magis videntur. Nam e quis trahcre 
velit sensum verborum ad beatum David, tanquam 
ipse sudiverit Deum promittentem se ei, insidio:um 


tempore in auxilium adventurum, et ad ejus vindictam : et posilarum insuper pauperes Omnes atque 


inopes in salute, demum libere se acturum, hoc est, fortem ac justum se couspiciendum — csse, 
si quis, inquam, sensum Psalmi illuc trahere voluerit, non. videbuntur verba 
Sciendum est etiam, quod salutare hic neutrum — oomen 


pter. illorum salutem : 
Psalmi inscriptioni, Pro octava, convenire. 
substantivum est, et ponitur pro salute. 
Εἰς τὺ τέλος να] μὸς τῷ Δαξθίδ. 
ΨΛΛΜΟΣ IB. 

Μετὰ τὴν µοιγείαν Βηρσχθδέε, χαὶ τὸν φόνον τοῦ 
ἀνδρὸς αὑτῆς Οὑρίου, ὃ.αφόροις περιπεσὼν πειρα- 
σμοῖς ὁ Aa615, ἥτε θυγάτηρ αὐτοῦ παρὰ τοῦ ἁἀδελφοῦ 
aot; ᾽Αμνών  χαὶ τὸν ᾽Αμνὼν ὁ ἁδελφὸς αὐτῆς 
᾽Αθεσαλὼα ἀνεῖλε, xal τῶν βασιλιχῶν οἴχων οὐχ 
ἑλαχίστη Υέγονε σύγχυσις ' ἐπεὶ τελευταῖον xal τυ- 
ῥαννίδα µελετήσας ὁ maiz οὗτος ᾿Αθεσαλὼμ., ἁπήλα- 
σε μὲν αὐτὸν τῆς βασιλείας, οὑκ ἕστησε δὲ µέχρι 
τούτου τὸν θυμὸν, ἀλλὰ τὰς δυνάµεις τούτου συνεχρό- 
τησε, xol παρεσχευάζετο χαταδ.ῶδαι τὸν πατέρα, 
xal ἀνελεῖν. Αναλογιζόμενος 6 Δαθὶδ τὸ πλῆθος xal 
μέγεθος τῶν συμφορῶν, (peto «tv δηλωθεῖσαν µοι- 
χείαν xal τὸν φόνου τὰ τοιαῦτα προξενῆσαι καχὰ, 
ἑγχαταλιπόντος αὐτὸν τοῦ θεοῦ, εἰ xal τηνικαῦτα 
συνεχωρήθη. Διὸ xal τὸν παρόντα συνέθηχε φαλμὸν, 
μετὰ τὸν τρίτον, ὅτε ὁ Χουσὶ διασχεδάσας τὴν βου- 
λὴν Αχιτόφελ, ὡς προειρήχαµεν, ἐμήνυσεν αὐτῷ τὴν 
µελέτην πᾶσαν ᾿Αδεσαλὼμ, xal τὸ πραχκτέον ὑπέθε- 
το. Εἰς τὸ τέλος ἐπιγέγραπται. διὰ τὴν kv τούτῳ 
πρόῤῥησιν τῆς τοῦ πολεμοῦντος ἧττης, εἰς τὸ τέλος 
ἐχθεθηχυία;. ᾽Αγαλλιάσεται γὰρ, φησὶν, ἡ χαρδία 
µου ἐπὶ τῷ σωτηρίῳ σου. 


Ἔως πότε, Kopie, ἐπιλήσ]ῃ µου εἰς τό-Ίος ; Λήθη 
μέν ἐστιν ἁπηθολὴ µνήµης ' τῷ θεῷ δὲ πάντα bv- 
ώπια, xal οὐχ αἱ πράξεις µόνον, ἀλλὰ xai τὰ τοῦ 
νοῦ κινήματα. Λήθην οὖν ἐπὶ θεοῦ, τὴν ἐγχατάλει- 
Ψιν τῶν πεπλανηκότων οἱητέον, παραχωροῦντος πει» 
ράζεσθαι τούτους εἰς παίδευσιν. Τὸ δὲ εἰς τέλος, 
ἀντὶ τοῦ, µέχρι πολλοῦ παρείλητται. 


Ἕως πότε ἁποστρέφεις τὸ πρὀσωπόν σον ἁπ᾿ 
ἐμοῦ; Πρόσωπον μὲν οὖν ἐστι θεοῦ fj ἐποπτιχὴ xal 
εὑεργετιχὴ αὐτοῦ δύναμις ἀποστροφὴ δὲ, ἡ πρὸ, 
τοὐναντίον αὐτῆς ἑνέργεια, ὡς ἁποστρεφομένη τοὺς 
ἀναξίους τῆς ἐπισχοπῆς αὐτοῦ, διὰ τὸ βδξελύττεσθαι 
τὰς πράξεις αὐτῶν, Απὸ τῶν ἀνθρωπίνων δὲ, χα- 
ρακτηρίσει xal τὰ θεῖα. Καὶ γὰρ οἱ ἑγχαταλιμπά- 
νοντές τινα, xal τὴν μνήμην αὐτοῦ συναπολιμπᾶ- 
ν7υσι, καὶ οἱ ἀποστρεφήμενοι οὐχ ὁρῶσιν, οὓς &mo- 
στρέφαντα"». 


pro M 


In finem Psalmus ipsi David. 
PSALMUS XM. 

Post adulterium Bersabes et post. caedem Uri;e, 
cum in varias incidisset calamitates beatus David : 
quippe cum et filia ejus Thamar ab Awmon fratre 
fuisset corrupta, et Amnon a fratre Absalone in- 
teremptus : unde non mediocris confusio in. regia 
illa domo orta est : pri::cipue cum ipse Absalon 
postremo tyrannidem etiam affectaverit, ct patrem 
regno expulerit, et crescente in immensum furorc, 
copias etiam collegerit et persecutus sit patrem, ct 
iuterimere etiam eum conatus sit: cum igitur in 
las omues calamitates incidisset beatus David, οἱ” 
que animo eas semper revolveret, existimavit se 
ob commissum adulterii, οἱ cedis criwen tantis 


* opprimi malis : et quanquam olim sibi remissum 


fuisset peccatum, veritus tamen se a Deo fuisse 
derelictum, hunc Psalmum conscripsit, post ter- 
tium, quando Cliusi fregit consilium Aehitojhel, ut 
jam pradixzimus. fJoc autem Psalmo, et. Absalonis 
filii cogitationes explicavit, et quse eventura eraut 
praedixit : atque ideo ἐπ finem inscriptus est : quia 
profligationem Absalonis przdicit, quze verum finem 
erat consecutura. Exsuliabit, inquit, cor meum in 
salutari tuo. 

Vens. 1. Usquequo, Domine , oblivisceris mei. im 
finem ? Oblivio est memorie deperditio. Deo vero 
omnia prazesentia sunt : nec lantum actiones nostra, 
sed ipsius etiam mentis cogitationes ac motus, 


D Oblivisci vero dicimus Deum alicujus, quando ob 


illius delicta eum Deus derelinquit, tentarique 
permittit atque aifligi, ut flagello erudiatur. η finem 
autem posuit pro díw. 

Usquequo avertis. (aciem. tuam a me? Facies Dci 
potentia illa in Deo est, qua aspicit nos, ac custodit 
et beneficiis donat. Aversio vero Dei contraria 
operatio est : quando nimirum indignos quosque a 
custodia* et protectione ssa avertit, tanquam ea 
operentur qui in ipsius conspectu. abominabilia 
videri possiat : verum humanis loquendi modis 
Propheta divinas nobis actiones exprimit. Nam qui 
aliquem derelinquunt, iliius pariter memoriam 
perdunt, et qui aliquos averiunt, amplius e»s non. 
vident, a quibus aversi sunt. 





119 


P 


EUTHYMI! ZIGABENI 


{90 


Vrns. 2. Usquequo ponam consilia in anima mea, A "ως εἶνος θήσομαι BovAác ἐν ψυχῇ µου. 


dolorem in corde meo die et nocte? Sollicitus, in- 
quit, ac cogitabundus, quo pacto valeam a eala- 
iuilatibus liberari, et viam nullam inveriens, assi- 
dvis doloribus premor. 

Vins. 5. Usguequo exaltabitur inimicus meus su- 
per me ? Parricida, inquit, filius Absalon, qui jam 


diu fuerit contra me (ex €o sane tempore quo - 


Amnon fratrem interemit), usquequo exaltabitur ? 
Moc est, Usquequo prospere ei oumnia succedent 
ndversum me ? extollere enim se solent atque 
; erigere caput, omnes qui leti sunt, et quibus ex 
animi voto cuncta contiugunt : contra. vero liumi- 
les ac demissi, qui maesti sunt ac tristes. Possumus 


 óéóvvac ἐν καρδίᾳ µου, ἡμέρας καὶ νυκτὸς; Φρον- 


τίζων xal μερ.μνῶν πῶς ἁπαλλαγείην τῶν me:pa- 
σμῶν, xal ph δυνάµενος ἐλενθερίαν» εὑρεῖν, ὀλυνῶ- 
μαι διὰ παντός. 

Ἔως xóts ὑψωθήσεται à ἐχβρός pov ἐπ᾽ ἐμέ; 
'O πατραλοίας, ὁ διὰ πολλοῦ μηνύων pot, à' οὗ 
τὸν παῖϊδά po) ᾽Αμνὼν ἐθανάτωσεν. Ὑψωθήσεται 
δὲ, ἀντὶ τοῦ Εὐπραγήσει. Ὁ μὲν yxp yatpuv, ato: 
την χεφαλήν * ὁδ' ἀνιώμενος, αυγκέχυφε, ταπεινού- 
µενος. "H ἐχθρὸν, τὸν διάδολον ὑποληπτέον. αὐτὸς 
ἵάρ ἐστιν, ὁ τῶν πειρασμῶν αἴτιος, ἐπεμθαίνων τοῖς 
πάσχουσι, καὶ οἷον καταπατῶν καὶ θλίδων, ἕστερι- 
μένοις τῆς παρὰ θεοῦ fortc. 


et inimieum diemonem intelligere qui tentationum nobis ac calamitatum est causa, dum afflictis in- 
sultat ; quinimo δὲ gravius eos etiam affligit, qui divino auxilio destituti sunt. 


Vens. 4. Respice, exaudi me, Domine, Deus meus. D 


Verbo avertis conveuienter apposuit verbum res- 
pice : Dignum we efficito, inquit, benevolentia : res- 
pice ine graviter afflictum : et misertus, eum exaudi, 
qui te advocat in auxilium. 

lllumina oculos meos ne wnquam obdormiam in 
morle, Est etenim. super. me circumfusa tristis 
calamitatum nox, detentique sunt oculi mei a 
meroris sopore. Solent enim qui moesti sunt facile 
in somnum deferri. Dglore scilicet cordis gravedi- 
nem quamdam ac tenebras in corporis oculos im- 
mittente. Tu igitur eos illumina : hoc est concedito 
μὲ recte ac pure videant. Et gaudium instilla cordi 
meo, ita ut exsultans, somnum ab oculis expellat, 
ne aliquando fortassis hujusmodi somnus.ob dolo- 
ris mei vastitatem, desinat in mortem. Vel ocu- 
los ipsius auiwze intelligit, mentem ipsam nimirum, 
seu intellectum. IHumina, inquit, intellectum meum 
peccati caligine obscuratum, et libera me ab 
hujusmodi tenebris, ne aliquando mori me eontin- 
gat morte peccati, αμ bominem virtutibus mor- 
tuum reddit : vel ne morte desperationis moriar, 
exstincta 96 mortua omni spe quam in te habe- 
bam. 

Vgns. 5. Nequaudo dicat inimicus meus, Pravalui 
adversus eum. Nam si quid hujusmodi acciderit, 
meam inimicus mortem su: ascribet potentis : οἱ 
quemadmodum ab initio ille mibi calamitatum 
omnium causa fuit, ita et interius nune fuisse 


gaudebit. Inimicum vero et visibilem et invisibilem Ὦ 


potes intelligere. 

Vens. 6. Qui tribulant me exsultabunt οἱ motus 
fucro. Si fluctuavero, inquit, ab illa securitate 
quam in te labeo, inimici mei letabuntur, &pe- 
rantes me deinceps facillime io przceps delatum 
iri, veluti qui nullam basera aut fundamentum ba- 
beam salutis. 

Ego autem in misericordia tua speravi. Postquam, 
inquit, ob scelera qux commisi, fiduciam omYem 
abjeci quam antea de. virtute habebam, quod reli- 
quum est, modo in tua tantum spero misericordia : 
tametsi abundantissimum hoc mihi remedium esse 
noverim atque inexhaustum. 


Ἐπίθ1εψον, εἰσάκουσόν µου, Κύριε ὁ θεύς 
tov. Πρὸς τὸ ἀποστρέφεις κατάλληλον τὸ, Επίδ.ε - 
vov. ᾽Αξίωσόν µε τῆς ση: εὐμενείας ' ἔπίδε χακῶς 
τάσχοντα, xoi ἑλεῆσας, εἰσάκουσόν µου, παραχα- 
λοῦγτος εἰς βοήθειαν, 

Φώτισον εοὺς ὀφθα.μούς µου, µήποτε ὑπγώ- 
σω εἰς θάνατον. Tac νυκτός pot περιχυθείσης τῶν 
συμφορῶν, κατέσχε τοὺς ὀφθαλμούς µου ὕπνος ἆθυ- 
μίας" εἰώθασι γὰρ εἰς ὕπνον οἱ λυπούμενοι χαταφέ- 
ρεσθαι, τῆς ὀδύνης τῆς. καρδίας .σκότον καὶ βάρος 
ἐμποιούσης τοῖς ὀφθαλμοῖς. Φώτισον οὖν αὑτοὺς, 
τουτέστι χαθαρῶς ὁρᾷν δὸς, χαρὰν ἑνσταλάξας τῇ 
χαρδίᾳ µου, ὑφ᾽ ἧς αὕτη σκιρτῶσα, τὸν ὕπνον &mo- 
δ.ὧξει τῶν ὀφθαλμῶν, μὴ ποτε ὑπνώσω εἰς θάνατον, 
εἴτ' οὖν, µήποτε ὁ Ünvog οὗτος εἰς θάνατόν µοι 
καταλήξῃ δι ἀθυμίας ὑπερθολὴν, µήποτε ὑπνώσω 
θανάσιµον. Ἡ καὶ ὀφθαλμοὺς τοὺς τῆς quytic λέγει, 
δγλαδὴ τὸν νοῦν, ὡς ἐσκοτισμένον ὄντα τῷ ζόφῳ τῆς 
ἁμαρτίας, ὃν ἁπαλλαγΏναι τοῦ σχότους ἱκετεύει, 
µήπως ἀποθάνῃ τὸν ἐν ἁμαρτίαις θάνατον, νεκρὺς 
εἰς ἀρετὴν ἤδη γεγονώς * ἢ καὶ τὸν ἓν ἀπογνώσει, 
νεχρωθεὶς ὅλως εἰς ἑλπίδα τὴν σἠν. 


Μή ποτεεἴπῃ ὁ ἐχθρός µου. Ἴσχυσα πρὸς 


: αὐτόν. El γὰρ τοιοῦτόν τι πείσοµαι, τῇ ἑαυτοῦ 6)” 


νάµει ὁ ἐχθρὸς τὸν ἐμὸν ἐπιγράφεται θάνατον, ὡς 
καὶ τῶν ἀλγεινῶν vevópsvog αἴτιος. "Εχθρὸν δὲ 
νοῄσεις, εἴτε τὸν ὁρατὺν, εἶτε xol ἀόρατον. 


Οἱ θ1ἱδοντές µε, ἀγαλλιάσονται, ἑὰν σαλευθῶ. 
Ei παραχινηθῶ ἀπὸ τῆς ἀσφαλείας, οἱ ἐχθροί µου 
χαρῄήσονται, χαταχρημνισθηναί µε τοῦ λοιποῦ θαῤ- 
ῥοῦντες, ὡς οὐκ ἔχοντα σωτηρίας βάσιν. 


'Eqà) Σὲ ἐπὶ τῷ ἐλέει σου ἤ Ίπισα. Τὴν ἐξ ἁ; ετὼν 
παῤῥησίαν ἁπολωλεχὼς, διαπέπραχα zaxà, ἐπὶ τῷ 
ἑλέει σου µόνῳ Άλπισα. δαψιλὲς γὰρ τοῦτο, καὶ 
ἀνεξάντλητον. 


ret 


COMMENT. IN PSALMOS. 


182 


᾽Αγα1λιάσεται ἡ καρδία µου ἐπὶ τῷ σωτηρῳ A — Ezsultabit cor meum in salutari tuo. Pravidens 


σου. Προχατιδὼν τὴν τοῦ πολεμοῦντος ἦτταν τοῖς 
προθλεπτιχοϊῖς ὄμμασιν ἐγὼ δὲ, φησὶν, εὐφρανθή- 
sogar ἐπὶ τῇ παρὰ σοῦ δωρουµένῃ pot σωτηρίᾳ. 
"Acc τῷ Κυρίῳ τῷ εὑεργετήσαντί µε, xal ύ-α- 
4 τῷ ὀγόματι Κυρίου τοῦ ὑψίστου. ᾿"Ασω διὰ 
γλώττης, φαλῶ διὰ τοῦ ὀργανιχοῦ φαλτηρίου. "H xal 


θεωρητιχῶς εὐφρανῶ, καὶ πραχτικῶς. ᾿Αρμόζει δὲ. 


οὗτος ὁ dap, καὶ πᾶτιν ἀδιχουμένοις, 


Εἰς τὸ τέλος γαἲμὸς τῷ Δαξίδ. 
ΨΑΛΜΟΣ ΙΓ’. 


Καὶ οὗτος 6 φαλμὸς πἐρας ὑπισχνεῖται τῶν ἑαυτῷ 
προηγορευµένων * οἱ μὲν γὰρ, αὐτὸν προλέγειν qao! 


τὰ χρόνοις ὕστερον ἐπὶ Ἐζεχίου τοῦ βασιλέως Ἱε- B 


ϱουσαλὴμ, καὶ τοῦ πολιορχοῦντος αὐτὴν 'Aacuplou 
Στεναχηρεὶμ γεγενηµένα ' οἱ δὲ, τὰ ἐπὶ τῶν χρόνων, 
καθ) οὓς à Κύριο; ἐνηνθρώπησεν. Ἡμεῖς δὲ, ἄμφω 
τὰς ἐξηγήῆσεις ἁποδώσομεν. 

Εἶπεν ἄρρων ἓν καρδίᾳ αὐτοῦ, Οὐκ ἔστι θεές. 
Ὁ ἄφρων Σεναχηρε]μ ἐν τῇ αὐτοῦ χαρδίᾳ ἀπεφί- 
νατο μὴ εἶναι Θεὸν τὸν Θεὸν τῶν Ἰουδαίων. El γὰρ 
ἑφρόνει, οὐκ ἂν εἰς τοιοῦτον ἦλθε λογισμὸν, καὶ 
ταῦτα καθ) ἑχάστην ἀχούων, ὖσα παράδοξα κατὰ 
τῶν Σχβραινόντων Ἰουδαίοις à θεὸὺς ἑπρίησεν. 00:0 
δὲ παρ ἑαυτῷ λογισάµενος, xal διὰ προφοριχοῦ λό- 
yov τὸν θεὸν ἐθλασφήμησε, τὸν ἄρχοντα τῶν δυνά- 
piov αὐτοῦ Ῥαφάκην τῷ τάχει τῆς πόλεως παρα- 


propheticis oculis inimici prefligationem beatus 
David : Lietabor ego, inquit, de salute wibi a te 
praestita. 

Cantabo Domino qui bona tribuit mihi et psallam 
nomini Altissimi. Cantabo ore, psallam vero Psal- 
terio ; vel, Oblectabo te, inquit, contemplationis 
studio εἰ vite mex. actionibus. Acconmodari 
etiam potest hic Psalmus oppressis omnibus et in- 
juria affectis. 


In finem Psalmus ipsi David. 


PSALMUS XI. 


Finem rerum pollicetur hic Psalmus qua in eo 
prenuntiantur. ΑΠ dicunt przedici hic, ea quz 
Ezeclix regis tempore eventura crant in Jerusa- 
lem, quando civitas obsessa est a Sennacherib 
Syro; lii vero ea qu: ad. tempora Incarnationis 
Christi pertinent. Nos utranique expositionem re- 
feremus. | 

Vens. 1. Dixit iusipiens in corde suo * Non est 
Deus. Insipiens Sennacherib, dixit in corde suo 
Dcum non esse ; Deum, inquam, Jud:orum, Quod 
si sapiens fuisset, in hujusmodi errorem non esset 
prolapsus, precipue cum audiret assidue quanta 
Deus Israel adversus eos operatus sit, qui Judzo- 
rum gentem oppugnare conati fueraut. Cum auiem 
hoc pacto in corde suo Deum jam  neglexisset, 
addidit eL aliud facinus : ut verbis proprio ore 


στήσας, xal bt αὐτοῦ µηνίσα:, ofa thv xav' αὐτὸν C prolatis ei palam malediceret, quaudo principem 


ἀναγινώσχοντες εὑρήσομεν ἑστορίαν. 
civitatis ea populo annuntiavit , 
cere. 

Διερθάρησαν, xal ἐδδεΙύχθησακ ἐν ἐπιτηδεύ- 
pact. Οἱ ἀμφὶ τὸν Σεναχηρεὶμ. διεφθάρησαν μὲν, 
ἐκπεσόντες τῆς ὀρθῆς ὑπολήψεως: ἐδδελύχθησαν 5t 
τῷ Bed, διὰ τὰς ἀνοσίους πράξεις αὐτῶν. Ὕδριζον 
Υὰρ τὸν θεὸν, καὶ ὡς μὴ ὄντι θεῷ ἀσθένειαν ὠνείδ.- 
ζον, καὶ τῷ λαῷ αὑτοῦ πανωλεθρίαν ἠπείλουν. Καὶ 
οὕτως ἁλαξονευόμενοι, µέθαις xal ἀσελχείαις, ἑνι- 
λυσπῶντο xat χατεμολύνοντο. Νοοῖτο δ᾽ ἂν καὶ xa" 
ὑπερθατὸν ὁ στίχος, ὅτι διεφθάρησαν ἐν ἐπιτηδεύ- 
pact, xal ἐδδσλύχθησαν. 


qui historiam 


exercitus sui Rapsacem misitl, qui ad moenia 
illam legentibus in libris Regum licet inspi- 


E * 

Corrupti sunt et abominabiles (acti sunt in studiis 
suis. Sennacherib nimirum et qui cum eo erant, 
corrupti sunt, quando a recta epinione deciderunt : 
insuper et abominabiles facti οὗ nefandas eorum 
actiones. Jurgiis quippe Deum impetebant, infir- 
mititem οἱ atque impolentiam | improperantes , 
quasi Deus non esset. Praterea et populo Dei in- 
ternecionem | minitabantur : cumque adeo jacta- 
bundi essent, ebrietatibus insuper ac libidinibus 
immersi erant el coinquinati, Construi etiam potest 


bic versiculus per figuram hyperbaton, hoc modo * Corrupti sunt. in studiis, et abominabiles facti 


sunt. 

Obx ἔστι ποιῶν χρηστότητα. Οὐδεὶς ἐν αὐτοῖς 
χρηστὸς, ἀλλὰ πάντες πονηροἰ. 

Κύριος éx τοῦ οὐρανοῦ διἐκυψεν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς 
ών ἀνθρώπων, τοῦ ἰδεῖν, εἴ ἐστι συνιὼνι, i ex- 
ζιτῶὠν τὸν Θεόν. Ἐπὶ τοὺς νἱοὺυς τῶν ὀνθρώπων, 
τουτέστιν͵ ἐπὶ τοὺς ἀνθρώπρως ἐχείνους, τοὺς ἔχον- 
τας, ὡς εἰρήχαμεν. Ἐκ τοῦ οὑρανοῦ δὲ, ὑφ οὗ xat- 
οικεῖν ὑπολαμέάνεται, χατὰ τό: 'O κατοικῶν ἐν 
οὐρανοῖς. ἙἘπέθλεψε δὲ, ὥστε ἰδεῖν, ct τις ἐν αὐτοῖς 
ἔστι συνιὼν ἀπὸ τῶν τεραστίων τὸν θ:ὸν, f) ἐχν ητῶν 
αὐτὸν, τουτέστιν ἐπικαλούμενος, ὡς só* ᾿Εξεζήτησα 
τὸν Κύριὀν, καὶ ἐπήκουσέ µου ' τινὲς γὰρ συνιέν. 


* Psal. xxxvi, 15. 


Non est qui faciat bonum, Nullus, inquit, intcr 
eos bonus est, sed omnes sunt pravi. 


D Vens. 3. Dominus de celo prospexit ad filios ho- 


minum, ul viderel, si est qui intelligat, aut qui re - 
guirat Deum, Ad (ilios hominum, lioe est, ad illos 
homines, qui ita dispositi sunt, ut diximus. De 
celo vero ideo dixit, quia opinio qusdam esse 
videtur, Deum illic habitare, juxta quod alibi di- 
ctum est : Qui habitat in colis irridebit eos *. Pros- 
pexit autem ut videret, si quis inter eos esset, qui 
ex miraculis et prodigiis Deum intelligeret, aui 
saltem qui exquireret eum, hoc est qui invocaret, 


183 EUTHYMII Z:GADENI 186 


justa Ελιά: Exquisivi Doiinum et exaudivil me *. A τες Ev τισιν, ἐθελοχανχοῦσιν. ᾿Ανθρωπίνος δὲ τὸν Κύ- 
Et licet in aliquibus quidam eum intellexerint, pe- ριον ἑσχημάτισεν, ὡς ἐξ ὑπερώων ἐπικύπτοντα, xal 
jora tamen sectantur. llumano. autem more. ex- θεώμενον΄ xal Υὰρ ἁπαντχχοῦ παρὼν, ἅπαντα γι- 
pressit Deuni Propheta, quasi ex alto. comaeulo. yo5xet. Παρατηρητέον ὅτι τὸ σχημα κοῦτο πολλαγοῦ 
procumbere et spectare : cum tamen et ubique δι κεῖται τῆς Γραφῆς. "AJhe; δὲ, xal τὸ παντέγρορ’ν 
Deus, et omnia exaeiissime noverit. Observandum τοῦτο μηνύει τῆς θείας ἐπιαχοπῆς, ὡς ἐξ οὗὑρανοῦ 
cliam quod hujusuiodi loquendi. modus spe apud βλέπειν εἰς γῆν, xat διαγινώσχειν, μηδὲν εἴργουτος 
Scripturam reperitur. Et aliter. his verbis signifi- τοῦ τασούτου διαστήματος. 

care viditur. quomodo Deus. omnia. videt. et. spectat, quasi. qui ex colo prospiciat in terram, et 
cognoscat ou:nia, et nullo ei impedimento tantum. sit intervallum. 

γε». 5. Omnes declinaverunt, simul inutiles facti llárcec é£éx.Aivay, ἅμα ἠχρειώθησαν, oix *crr 
sunt, non est qui facial. bonum, non. est usque ad ποιῶν χρηστότητα, οἳ κ ὅστι ἕως ἑνός. Ἐς:κλ..- 
«num, Declinaverunt quidem in jam connuinerata.— vay μὲν εἰς τὰ προῤ/ηθέντα ἐπιτηδεύματα - tg osuo- 
studia atque exercitia; inutiles vero facti suut, θησαν δὲ. βδελυρω γεγονότες, xaX οὐδὲ x&v. γοῦν εἷς 
cuti adeo abominabiles essent ut. inter ipsos ne- p; iv αὐτοῖς 722325. 
que unus etiam reperiretur, qui bonus o»ppellaii 
poss-t. 

Vrns. 4. Nonne cognoscent omnes qui operantur Qb^yl Ίνώσοντιι λΛάντες οἱ ἑργαζμενοι τὴν 
iniquitatem ? Per interrogationem lioc legendum est, — drop/ar ; Τοῦτο xav! ἐρώτησιν ἀναγνωστέον, ἵν' 
ul lujusmodi efficiatur sensus : li qui Deum Israel ἐἑμγήνη τοιοῦτον νοῦν, ὡς, El xaX εἶπον pij. elvas τὸν. 
dixeruut. verum Deum non esse, qui et lingua δια Oz0v, dp! οὗ γνώσονται πάντες οὗτοι οἱ ἀχόλαστοι 
et omnibus alüs voluptatibus adeo intemperautes — xat κατὰ γλῶσσαν xal πᾶσαν ἄλλην ἡδονὴν, ὅτι θεός 
sunt, nonne sliquando cognoscent quod Judieorum. — &5zt6. τῶν Ἰουδαίων ὁ θεός; NaV γνώσονται, ὅταν. 
Deus, verus Deus est ? Certe aliquando. id. ου- πέντε καὶ ὀγδοήχοντα xax ἑχατὸν ἀναιρεθβσονται χι- 
gnoscent, quando nimirum centum octoginta quin-  λιάδες ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου τοῦ Θε2ῦ. Καὶ αὐτὸς δὲ ou- 
que millia corum interempta erunt. ab angelo D. ji. y&v αἰσχρῶς ὁ Σεναχτρεὶμ, εἴσεται τὸ τρόπαιον. 
Ipse etiam Sennacherib turpiter fugiens tunc. co-— "H μὴ µόνον αὐτοὺς, ἀλλὰ καὶ πάντα τ' ἄλλα ἄνομα 
gnoscet, quisnam fuerit qui in hoe populo trium-  ἔθνη, µεμαθηχότα λέχειν, τηλικαύτην ᾿Ασσονρίων 
phum erexit. Nec taptum, inquit, Assyrii, sed ἀπώλειαν ἐπιγνῶνσι ὅτι Θεός ἐστιν ὁ δια,θείρας 
omnes etiam gentes, uli tantam illorum stragem ϱ αὐτοὺς. 
didicerint, cognoscent Jud:orum Deum, qui ita co3 
perdidit. 

Vgns. 5. Qui comedunt populum meum in cibo Οἱ écülovcec τὸν «αόν µου ἓν βρώσει ἄρτου, 
panis, Dominum non invocaverit. Mic versiculus — tóv Κύριον οὐκ éxexaAécarto. Τοῦτο τὸ ῥητὸν, Ex 
ex persona Dei proferendus est. Bi, inquit, qui προσώπου τοῦ Θεοῦ λέλεχται * ὅτι OL δαπανῶντες, 
instar cibi panis, populum meum consumunt, ore — xai ἀναλίσχοντες δίκην βρώσεως ἄρτου τὸν λαόν µου, 
nimirum obsidionis, famis et minarum, ii, inquam, ἐν στόµατι πολιορχίας xal λιμοῦ xal ἀπειλῆς, ἐμὲ 
me omnium Deum non invocaverunt : hoc est — 55v Κύριον πάντων οὐκ ἐπεχαλέσαντο, τουτέστιν οὖκ 
Deum non appellaverunt. Possunt et populi omnes ὠνόμασαν Θεόν. Λέγοιντο 6 ἂν xal λαὸς τοῦ 3618 
Judaeorum, qui, obsidente Sfnnacherib, erant in — ol πολιορχούµενοι τότε, ὡς kx τῆς αὐτοῦ καταγόµε. 
Jerusalem, dici populus beati David, veluti qui ab — vot βασιλείας, ἵνα xal προσώπῳ τοῦ Δαδὶδ 6 λόγος 
ilius regno descenderunt : stque hoc pacto ex — etn, Κύριον οὐχ ἑαυτὸν, ἀλλά τὸν θεὸν εἰπών. 
ipsius Propheta: persona verba versiculi etiam poterunt proferri ; et Doininum, tune, non se ipsum 
l'ropheta, sed. Deum intelligit. 

]llic trepidaverunt timore ubi non erat timor. Ὁ 'Exti ἐδειλ/ίασαν φόδῳ, οὗ obx ἦν φόδος. Ἐν 
Ezechias tunc et qui eum eo erant in Jerusalem  Ἱερουσαλὴμ τότε ἑδειλίασαν οἱ ἀμφὶ τὸν Ἐξεχίαν, 
timuerunt potentiam Sennacherib, qui timendus ἐν φόδῳ τοῦ Σεναχηρεὶμ, οὗ οὐκ ἣν φόδος, τουτέ- 
non erat, Neque enim dicebat ut Judzi Assyrium Ἅστιν, ὃν οὖν ἔδει φοδηθῆναι, μὴ δυνάµενον φοθῆσαι 
hunc timerent, qui eum Deum sibi adversantem διὰ τὸ ἔχειν ἀντίπαλον τὸν Θεόν ' τοῦτο γὰρ ἑδήλω- 
haberet, jure eos perterrere non poterat, quod ex σεν διὰ τῶν ἑξῆς, εἰπών' 
sequentibus magis declaratur. [lllud tamen advertendum, quod aliqui legunt : Cujus non. erat. timor, 
cujus lectionis diversitas ex vicinitate provenit Graecarum vocum.] 

γεας. 6. Quoniam Dominus in generatione justo- "Or, Κύριος ày. yeved δικαίων. Δικαίΐους λέγει, 
rum est. Per justos hic fideles intelligit ac pios in τοὺς εὐσεδεῖς' τοιοῦτοι γὰρ οἱ περὶ τὸν Ἐζεχία,, 
Deum. Talis erat. Ezechias rex, qui magna cum θεοφιλῶς τοὺς ὑπηχόους ποιµαίνοντες. l'eveàv δὲ st. 
pietate ac religione in Deum, subjectos sibi popu- — prx£v, ὅτι πάντες ἐχ μιᾶς ῥίζης οἱ Ἰσρχηλῖται. "H 
los regebat. Generationem autem singulari numero — xa! αὖθις' Ἐκεῖ ἐδειλίασαν οἱ ἀμφὶ τὸν Σεναχηςεὶψ 


* Psal. xxxii, 5. 





185 


COMMENT. IN; PSALMOS. 





186 


kv φόδῳ θεοῦ, οὗ φόδος οὐχ ἦν παρ’ αὐτοῖς πρὸ πεί- A dixit, quia Israclitie omnes ex una sunt radice. 


ρας. Καὶ Υὰρ αὐτὸς fv 6 θεὸς dv τῷ γένει τῶν πο- 
λωρχουμένων Ἰουδαίων, ὑπὲρ αὐτῶν μαχόμενος. Ἡ 
xaX ἐδειλίασαν ἓν φόδῳ τοῦ Ἐζεχίου, οὗ οὐχ ἣν φό- 
6ος. μᾶλλον ὑποπτήσσοντος, xal τὴν αὕριον προσ- 
ῥοχῶντος μετὰ τῶν σὺν αὐτῷ πάντας ἀναιρεθῆναι : 
καταασφαττόμενοι γὰρ οἱ ᾿Ασσύριοι, ἐδόχουν ἀπὸ τοῦ 
βασιλέως Ἰουδαίων ἀνῃοῆσθαι, χαὶ ὅτι θεός ἐστιν ὁ 
Θεὺς ᾿Εδραίων, βοηθῶν αὐτοῖς, ἐντεῦθεν ἐμάνθα- 
vov. 


ipse potius ab eis maxime formidaret, exspectaretqne se una cum universo populo, sequenti 


Vel aliter : [llic trepidaserunt, Sennacherib nimi. 
rum, et qui cum eo erant, timore Dei, cujus Dei, 
antequam experimentum hoc sumerent, nullus 
apu eos fuerat timor. Et causa quare postmodum 
timuerint, hoc versiculo declarat Propheta : quia 
scilieet Deus in Judszorum obsessorum generatiene 
aderat, et pro eis pugnabat. Vel aliter : Treypida- 
verunt Assyrii, timore Ezechiz regis, eujus non 
erat timor; hoe est qui timeri non debebat, cum 
die in- 


terimendum esse. Nam cum oceiderentur Assyrii, existimarnnt sea Judeorum rege occidi. Ex bis 
itaque cognoverunt, queinadmodui Deus Judieorum, verus Deus est, cum tantam populo opem tu- 


lerit. 
Bovdt* πτωχοῦ κατῃσχύνατε, ὁ δὲ Κύριος 


Consilium inopis confudisiis, Dominus autem spe* 


&Azlc αὐτοῦ ἐστι. Τοῦτη λέγει πρὸς τοὺς Ασαν- p ejus est. Ad Assyrios sermonem dirigit. Vos, in- 


ρίους, ὅτι ᾿Εφανλίσατε, χαὶ ἐξουθενῄσατε τὴν σχἑψιν 
f» ἑσχέφατο Ἐξεχίας ὁ πτωχὸς, ὅσον ἐπὶ τῇ τοῦ 
πολέμου παρασχευᾖΠ. Ἐθουλεύσατο δὲ, τῶν ἄλλων 
ἁπάντων ἀπογνοὺς, bv σάχχκῳ χαὶ σποδῷ αχαταφυ- 
γεῖν εἰς Θεόν. *O µεμαθηχότες οἱ τοῦ Σεναχηρεὶµ, 
διεχωµῴδησαν, dx ἀνωφελές. Ὑμεῖς μὲν οὖν, qnot, 
κατῃσχύνατε τὴν βουλὴν αὐτοῦ : αὐτὸς δὲ τὸν Κύ- 
ριον ἑλπίδα ἔχει, προαδοχῶν αὐτὸν µόνον ἔχειν. 


Τίς δώσει ἐκ Σιὼν τὸ σωτήριον τοῦ "IopaslA ; 
Τίς τῶν κατοιχούντων ἓν Σιὼν, δώσει τὴν σωτηρίαν 
τῶν Ἰσραηλιτῶν, ἄγαν ἡσθενηκότων ; xal τίς αὐ- 
τοὺς ῥύσεται τῶν χειρῶν τοῦ Σεναχηρείµ ; Οὐδεὶς 
ἀνθρώπων, εἰ μὴ ὁ θεὸς, ἐφ᾽ ὃν Ἠλπισαν. Καὶ οὗτος 
γὰρ ἐν τῷ ναῷ τῆς Σιὼν ἐδόχει οἰχεῖν. 


Ev τῷ ἐπιστρένψαι slc τὴν alypadAocíar τοῦ 
Jacv αὐτοῦ, ἆγα- Ιιάσεται Ιαχκὼόδ καὶ εὖφραν- 
θήσεται Ἱσραήᾶ. Αἰχμαλωσίαν μὲν λέγει, οὗ γενο- 
μένην, ἀλλὰ δοκοῦσαν αὐτοῖς ὑπὸ τοῦ ἐπηρτημένου 
φόδου τῆς ὅσον οὕπω ἁλώσεως * χεχυχλωμένοι γὰρ, 
xal σεσαγηνευµένοι ταῖς αἰχμαῖς, τρόπον τινὰ xat- 
είχοντο. 'laxo6 δὲ χαὶ Ἱσραὴλ, αὐτοὺς 6h τούτους, 
ὡς χαταγοµένους. ix τῆς ῥίζης "laxo6, τοῦ xal 
Ἱσραήλ. “Ὁ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι τοῦ Κν- 
loo ἐλευθερώσαντος αὐτοὺς, οἷον αἰχμαλωτισθέντας, 
ἀγαλλιάσονται οἱ ἔλευθερωθέντες, xal εὑφρανθῄσον- 
ται * χαὶ ἀγαλλιάσονται μὲν, σωματιχῶς * εὐφραν- 


quit, o Assyrii, Ezechise regie universo belli appa- 
ratu inopis consilium neglexistis ac vilipendistis, 
quando omni alia prorsus salute desperata, in s3cco 
et cinere confugit ^d Dominum, ld enim intelli- 
gens Sennacherib ccepit hujusmodi consilium ve- 
luti inane atque inuti'e deridere : verum Ezechias 
in Deo recte spem suam collocaverat, ab eo tantum 
auxilium postulans, qui vere illud poterat pra- 
stare. 

Vgnas. 7. Quis dabit ex Sion salutare Israel ? 
Quisnam eorum, inquit, qui habitant in Sion, in- 
firmo ae debilitato populo Israel salutem dabit ? 
quis eum eripiet ex manu hostis Sennacherib ? 
Nullus hominum profecto, sed solus Dcus, in quo 
speraverant, et quiin templo Sion, hoc est in 
Jerusalem habitare videbatur. 

Cum converterit Dominus captivitatem plebis suc, 
exsultabit Jacob et letabitur Israel. Captivitatem 
aliquam non dicit que jam exstitisset, scd eam 
quam twne ob immensum timorem omnes incum- 
bere arbitrabantur, et qualis nunquam antca ime 
minere visa fuerat ; circeumdati enim Judzi ac cir- 
cumvallati inimieorum armis, detineri ab eis, ac 
captivi quodammodo esse videbantur. Per Jacob 
vero et per Israel ipsum Judaeorum populum im- 
telligit ex illorum radice descendentem. Et seusus 
est, quod cum Dominus eos ex bac, quam «ixi- 
mus quodammodo captivitate liberaverit, exsulta- 


θήσονται δὲ xal ψυχιχῶς ' τοῦτο μὲν, τῇ εὐθυμίᾳ p) bunt tunc et letabuntur : corpore quidem exsulta- 


τῆς τροφῆς * τοῦτο δὲ, τῇ µελέτῃ τῶν θείων λόγων, 
ὧν kv ταυτῷ εἴργοντο πολιορχούµενοι. ᾽Αλλὰ χατὰ 
μὲν Ἐξεχίαν xa! Σεναχηρεὶμ, οὕτως ἑποιησάμεθα 
τὴν ἐξήγησιν. Ἐξηγητέον δὲ λοιπὸν xal χατὰ τὰ 
ἐπὶ τῶν χρόνων χαθ᾽ οὓς ὁ Κύριος ἐνηνθρώπησεν. 
Εἶπε, φησὶν, ὁ ἀνόητος Ἰουδαίων δήμος, ὁ μὴ συν- 
εἷς τὰς περὶ Χριστοῦ προφητείας, ὅτι οὐχ ἔστι 
θεὸς, ὁ τὰς θεοσηµείας ἓν αὐτοῖς ἑργαξζόμενος Χρι- 
στός. Οὕτω δὲ παρ᾽ ἑαυτῷ πρῶτον λογισάµενθς, xal 
φανερῶς αὐτῷ τὴν τοῦ cou χλῆσιν ἑνεχάλει. Τὰ δὲ 
ἑξῆς, χατὰ «hv ἀνωνέρω ῥητέον ἐξήγησιν. Οὐκ ἦν 
δὲ ποιῶν χρηστότητα ἓν αὐτοῖς, δηλαδὴ τοῖς μὴ 
δεξαµένοις τὴν διδασκαλίἰαν αὐταῦ. Κύριος δὲ ἐκ 
τοῦ οὑὐραγοῦ διέχυψε, τουτέστιν, ὁ Υἱὸς ἐξ οὐρανοῦ 


bunt, animo vero ac spiritu letabuntur; et alteruiu 
quidem ob alimentorum copiam , alterum vero ob 
studia ac meditationes eloquiorum Dei ; quibus 
omnibus carebant quando civitas obsessa eral. 
Et hec quidem interpretatio est juxia sensum, 
quo Psalmum intelligimus de Ezechia et de Sen- 
nacherib. Alia etiam datur expositio, ut prophctia 
in eo sit tradita, quee eontineat illorum temporum 
gesta, quibus Doninus incarnatus est. Jusipiens 
Jud:eorum populus, et prophetias de Christo non 
intelligens, dixit, Dominum Jesum, qui magna 
alioquin inter eos et divina miracula ae signa - 
opcratus fuerat, Deum non esse: cumque primum 
boc dixisset ac ccgitasset intra se, posuuoduin 


187 


.EUTHYMU ZIGABENI 


185. 


palam etiam, ac manifeste eumdem accusavit, qui A διακύψας, κατῆλθεν el; γῆν ἐπὶ τοὺς ἀνθρώπουςν 


Dei nomen indebite sibi usurparet. 'Qu:e sequuintur 
juxta priorem expositionem intelligenda sunt. Non 
esi qui faciat bonum inter eos, scilicet, qui Chri- 
sti doctrinam non susceperunt, Deminus de colo 
prospexit, Hoc est Filius, de.coelo hominum mise- 
riam prospiciens ad ees in terram descendit, et 
per carnem cum eis conversatus est; qui sensus 
ex Graco verbo διέκυφε  manifestior redditur : 
quod aspectum «ueindam ex altiori loco significat 
eum inclinatiene quadam et deflexione. EL. quz 
sequuntur, juxta praedictam — interpretationem 
exponantur. Quod vero ait, Usque ad unum, intel- 
lige, hoc est, nisi unus Cliristis. Ünicus quippe 
erat inter eos qui bonum faceret. Et quia Graeca 
dictio οὐχὶ non solum pro interrogatíva dictione 
sumitur, noue, sed negative aliquando «letermi- 
nat, ita ut hoc in. loco legere etiam possimus : 
Non cognoscent omnes qui operantur iniquitatem ?* ; 
dic, quod Judei noluerunt Christum cegnoscere, 
οἱ quod ob eorum iniquitatem merito iniqui, seu 
potius (ut verior Grici nominis eigniflentio posru- 
lai) exleges appellantur ; eo quod exlegum gentium 
instar, οἱ invidia tabescebant, et maligna opera- 
bantur. Et quod ait : Qui comedunt populum meum, 
ex Christi persona. adversus ingratos Judaos le- 
gendum est, qui Christi discipulos, instar cibi 
panis in ore gladii ac persecutionis devorabant : 
qui etiam Dominum suum Dei Filium, Deum non 
appellaverunt, et qui illic. trepidaverunt timore, 
ubi non erat timor. Timebant enim fateri quod 
Christus Deus esset, atque hoc ne legem transgre- 
: derentur, dicentem : Non erit tibi alius Deus ; οἱ 
rursus tunc. timuerunt. quando non erat timor. 
Suspenso enim Clwisto in cruce, arbitrati sunt se 
esse liberatos, veluti eo exstincto, quem vereban- 
tur: verumtamen tunc. moxime timuerunt, cum 
terraemotum viderent et alia quee consecuta. sunt 
signn, prxterea etiam timentes ne nocte venireut 
discipuli, et farto tollerent corpus ejus, statuerunt 
milites in sepulcri custodiam. lllic igitur timuerunt 
timore, ubi on.erat timor. Neque enim discipu- 
lis unquam tale quid in mentem vonit, eum eis 
Dominus prsüixisset, :se pest triduum propria 
potestate resurrecturum. Quod. vero ait : Dominus 
in generatione juetorum est, idem est quod, in con- 
gregtione fidelium, qui ex gentibus crediderunt, 
qui post cognitionem via justa atque regia incedere, 
nam ex quo Judzi eum non. receperunt, ad gentes 
conversus est, Hlud etiam. quod. ait : Consilium 
$nopis conftuisatis, intelligi debet, ut dictum sit 
ad Judzos, propter populum ex gentibus, qni. olim 
pauper fuit, substantia nimirum atque opibus 
cognitienis Dei : et a qua cognitione deciderat, 
quando ad idolorum «αρ cultum prelali, qui 
etiam postmodum propter Cliristum. temporalibus 
bonis pauper effectus est. Harum igitur gentium 
cousi'um neglexerunt ac deriserunt Judaii, tan- 
** Pal. xut, 4. 


καὶ διὰ σαρχὸς ὠμίλησεν τούτοις ᾽ κόατειν Υὰρ. τὸ 
ἐξ ὕψους εἰς γῆν χάμπτεσθαι. Τὰ δὲ Eds, κατὰ τὴν 
ἀνωτέρω ἐξήγησιν. Τὸ δὲ, Οὐκ ἔστιν ἕως &vóc, ἀντὶ 
τοῦ, εἰ μὴ εἷς, Ίγουν à Χριστὺς µόνος ἀγαθοεργὸς 
ἓν αὐτοῖς ἀποστρεφόμενος. Τὸ δὲ, Οὐχὶ γνώσοντεαι 
πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν, κατὰ ἀπόφασιν 
ἀναγνωστέον ἐνταῦθα * οὐ γὰρ Ἠθέλησαν αὑτὸν ἐπι- 
γνῶναι οἱ δέχην ἀνόμων ἐθνών φθονοῦντες, xa πο- 
νηρευόµενοι. Τὸ δὲ, Οἱ ἐσθίογτες τὸν «Ἰαόν µου, 
λεχτέον Ex προσώπου τοῦ Χριστοῦ, πρὸς τοὺς ἀχρῆ- 
στους Ἰουδαίους, ἐσθίοντας ἓν στόµατι µαχαίρας 
καὶ πάσης χαχώσεως τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ, δίκην 
βρώσεως ἄρτου, οἳ τὸν Κύριον αὐτὸν, τουτέστι τὸν 
χἱὸν τοῦ θεοῦ, οὐκ ὠνόμασαν Geóv, Ἐχεῖ δὲ ἑδει- 
λίασαν φόδῳ, ὅπου οὐκ ἣν φέδος. πὐλαθοῦντο γὰρ - 
ὁμολογῆσαι τὸν Χριστὸν θ5εὺν, µήποτε παραθῶσι τὸν 
νόµον θεσπίζοντα, ὅτι Obx ἔσται σοι θεὸς ἕτερος. 
Καὶ αὖθις τότε ἐδειλίασαν, ὅτε οὐχ ἣν «φύδος * ὅτε 
γὰρ ἀναρτήσαντες αὐτὸν ἐπὶ σταυροῦ, ἔδοξαν 
ἀπηλλάχθαι αὐτοῦ, Ίδη τεθνηχότος τότε ἐφοδήθησαν 
σφόδρα, ἱδόντες τὸν σδισμὸν, χαὶ τὰ γινόμενα ττνι- 
καῦτα σημεῖα * xaX πάλιν δειλιάσαντες, μήπως ἑλ- 
θόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ νυχτὸς, χλέφωσιν αὐτόν. 
Καὶ διὰ τοῦτο στρατιώτας ἐπιστήσαντες τῷ τάφῳ, 
ἐχεῖ ἐδειλίασαν ἓν φόδῳ, οὗ οὑκ Ty φόδος ' οὐδὲ 
γὰρ el; νοῦν ol. μαθηταὶ τὸ τοιοῦτον ἔδαλον, ἐχείνου 
προειπόντος αὑτεξουσίως ἁνφστῆναι μετὰ τρἰτην 
ἡμέραν. 'O δὲ Κύριος ἐν γενεᾷ δικαίων, ἀντὶ τοῦ, 


C ἐν τῷ συστήµατι τῶν ἐξ ἐθνῶν πεπιστευχότων. ot 


μετὰ τὴν ἐπίγνώσιν, ὁδῷ δικαἰᾳ, χαὶ βασιλικῇ ἔπο- 
ρεύθησαν. Τῶν γὰρ Ἰουδαίων μὴ δεξαµένων αὐτὸν, 
ἐπὶ τὰ Έθνη µετέθετο. Τὸ δὲ, Βου.]ἡν απτωχοῦ 
κατησχύγατε, νοῄσωμεν εἱρῆσθαι πρὸς Ἰουδαίους, 
διὰ τὸν ἐξ ἐθνῶν λαὸν, τὸν πάλαι μὲν πτωχὸν τὴν 
οὐσίαν τῆς θεογνωσίας, ἧς ἐξέπεσεν εἰς εἴδωλα χατ- 
ενεχθείς' ὕστερον δὲ, καὶ «hv ἓν χρήµασι περιουσίαν 
διὰ Χριστόν * τούτου γὰρ την βουλὴν λαοῦ ἐφαύλισαν 
οἱ "lou&aTot, καὶ διεχωµώδησαν, ὡς µαταίαν. Ῥουλὴ 
δὲ, τοῦτο ἣν, τὸ παραδέξασθαι τὴν εἰς Χριστὺν πί- 
στιν. Τὸ δὲ, Τίς δώσει x. Σιὼν τὸ σωτήριον τοῦ 


"Ἱσραὴ.ἲ, ἀντὶ «o0, Τίς ἀναθὰς εἰς τὸ χυχλοῦν thv 


Ἱερουσαλὴμ ὄρος Σιὼν γαλούμενονυ, ἀναγνώσεται τῷ 
λαῷ τὸ σὠτήριον ; τουτέστι τοὺς νόµους. "Ἔθος γὰρ 
4v ἐν ἡμέραις ὠρισμέναις τοῦτο ποιεῖν. Τοῦτο δὲ 
λέγει προφητεύων, ὡς τῆς Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ Ῥω- 
µαίων πολιορκηθείσης, τοῦ Ἐὐαγγελίου τὰ πέρατα 
τῆς γῆς περιλαθόντος, οὐκ ἔτι τοῦτο γενῄσεται. Εν 
τῷ ἐπιστρέψαι δὲ Χριστὸν τὴν αἰχιια.λωσ/αν τοῦ 
οιαοῦ αὑτοῦ ' — Δώσω σοι yàp, φησὶν, Korn τὴν 
xAnpovouíay σου, fv ἠχμαλώτευσε τῷ δόρατι τῆς 
πλάνης ὁ διάθολος * ἀἁγαλλιάσεται Ιαχὼδ, καὶ εὖ- 
φρανθήσεται Ἱσραἡλ, τουτέστιν ob b« τῆς ῥίζης 
Ἰσχὼδ φῦντες προφῆται, οἳ τοῦτο προχατήγγειλαν. 
Αγαλλιάσονται δὲ, xal εὐφρανθήσονται, βλέποντες 
τῶν προφητειῶν αὐτῶν τὰς ἐχδάσεις. Ἡ Ἱακὼδ xa 
Ἱοραῇλ, οἱ πιστεύσαντές εἰσιν, ὡς ἀντεισαχθέντες 
τῶν Ἰουδαίων, of; ἣν πρόγονος Ἰακώδ. Ἐπιστρέ- 





189 COMMENT. IN PSALMOS. 190 


φαι Ok, «b &zogcpéjat el; τὰ obuta, ὧν ἑξ- A quai inane. Erat autein. id. consilium. ut Christ 
έπεσον. fi. em susciperent. Sequitur: Quis dabit ex Sion 
salutare 1irael ? Quis est, mquit, qui montem amplius illum ascendet, qui dicitur Sion, et est it 
cireuite Jerusalem ? Et quis est. qui leget populo salutare? hoc est leges: quemadmodum certis 
quibusdam ac statutis diebus facere mos erat. Quse. verba prophetiam videntur contimere destruetionis 
Jerusalem : quasi indicet propheta quod ea urbe a Romanis deleta, οἱ Evangelio in finibus terrm 
predicato, mes ille amplius servandus mon esset, Sequitur : Cum arverterit Domiuus captivitatem 
plebis eue? (dabo enim, inquit, tibi gentes hereditatem tuam, quam demon antea etroris jaculo ca. 
pvaverat), exsultubit Jacob et letabitur Israel, Prophetz;  nimnlrum qui de Jacob atque Israel 
slirpe nati sunt, quique hzc antea prenuntiaverunt. Exsultabunt etenim, οἱ Letabuntur videntes 
adinwleta esse, quie przeüiveragt. Vel per Jacob et Israel fideles intellige : quasi Judzorum loco in 
Wwoductosquorum progenitor fuit Jacob. fllud etiam, Cum  converterit, idem sibi vult ac si dixisset : 


€uui ad proprias demos eos reverti fecerit [intelligendo captivitatem, lioc est, ipsos Faptivos]. 


Εἰς τὸ céJoc yraAuóc τῷ Δωδίδ. 
TAAMOZ IA. 
Elc τὸ τέλος οὗτος ἐπιγέγραπται, διότι ὁποῖον 
εἶναι χρὴ τὸν xav' ἀρετὴν τέλειον ὑπογράγει. 


In finem Psalmus ipsi David. 
PSALMUS XIV. 
In finem ideo inscribitur hie Psalmus quia per- 
feetissime ac. consummatissime descrihit qualem 


esse oportet viruim virtete proditum. [Greca enim dictio τέλος non tantum finem, sed. perfectionem 


etiam sigmificat.| 

Κύριε, τίς παροιχήσει ὃν τῷ σχηνὠματί σου; 
ἢ εἰς κατασκηνώσει ἐν δρει ἁγίῳ σου; Ὁ μὲν 
Ἰουδαῖος ἀχούων σχῄνωµα 'Θεοῦ, xal ὄρης ἅγιον 
εὐθὺς τὸν ἐν Ἱεροσολύμοις ἐννοεῖ ναὺν, χαὶ τὸ Υγει- 
ανιάζον ὄρος Σιών ΄ ἵστων δὲ, ὅτι οὕπω ὁ ναὺς ᾧχο- 
δόµητο, οὔτε τὸ ὄρος Σιὼν ἠἡγίαστο * μετὰ γὰρ τὸν 
Δαξ)δ πάντα γεγόνασι. Λοιπὸν οὖν ἀναχτέον τὰ ῥητά. 
Σχηματίζει «bv λόγον ὁ Δαθὶδ εἰς ἐρώτησιν, πυνθα- 
νόµενος, ὅτι Té; ὃστιν, ὃς ποιῆσει τέδε καὶ τόδε ; 
Νύριει elc παροικήσει ἐν τῷ exnrupaci cov; Παρ- 
οιχία μέν ἔστιν, fj ἐν ἀλλοτρίῳ οἵχψ πρόσχαιρος 
διατριδή ^ σχήνωμα δὲ φυχΏς τὸ σῶμα, ᾧ ἐγκατ- 
ῴχισται. "Epotd δὲ μαθεῖν τίς ἐστιν ὃ τέλειος, ὃς 
παροιχίαν πρόαχαιρον ἠγήσεται τὴν ἓν a pat: ζωὴ», 
xa ὡς ἀλλοτρίῳ τῷ σώματιχοῄσεται, μικρὰ τούτου 
Φροντίξων. Τὴν cov δὲ ἀντωνυμίαν προσέθηνεν τῷ 
σχηνώματε, ὃτλῶν, ὅτι τοῦ Θεοῦ xal Λόγου ἔργον 
ἑστὶ, χαὶ παρ) αὐτοῦ τῇ φυγῇ ᾠχοδομήθη; J| ὅτι 
xal αὐτὸς τοῦτο σχηνώσει ποτὸ δι’ ἡμᾶς γενόμενος 
ἄνθρωπος. Ἡ τὶς κατασκηγώσει ày ὄρει ἀγίφσου; 
κατασχήνωσις μὲν, fj ἐξ ὁδοιπορίας βεδαία κατάπαν- 
cte * ὄρος δὲ ἅγιον, ὁ ὑπερουράνιος τόπος, τῶν τα- 
πεινῶν xal ἐγχοσμίων ὑπερηρμένος. Φησὶ γὰρ ὁ Από- 
στολος * Προσε.λη.1ύθατε Σιὼν ὄρει, xal πόλει θεοῦ 


ζῶντος Ἱερουσαλὴημ ἑπουρανίῳ. Καὶ τίς, φᾳησὶν,. 


Vers. 1. Domine, quis incolet tabernaculum tuum, 
nut quis requiescet in monte sancto. (uo? Ubi. cudit 
Judzus tabernaculum aut montem sanctum, anino 
statim ad templum percurrit quod erat in Jerusa- , 
lem ct ad vicinum Illi montem Sion :. sciendum e:t 
tamen quod tempore beati David, templum nondum 
ediffeatum erat, nec mous Sion. adhuc sanctifica- 
tus. Hec enim omnia post ilius mortem faeta sunt, 
Restat igitur ut per anagogen intelligantur hzc di- 
cta. Forint itaque beatus David sermonem suum 
per interrogationem, querens, quisnam hoc aut 
illud facturus sit. Domine, inquit, quis taberna- 
culi tui incola futurus est? incola autem seu. pe- 
regrinus is dicitur, qui aliena in domo aut regione 
ad tempus moratur: anim: autem tabernacalum 
corpns est, inquo habitat. Interrogat igitur. Pro- 
pheta edoceri cupiens, quisnam si!, qui vitam 
lianc in humano corpore, incolatum aut. peregri- 
nationem esse putet temporalein : quique hoc cor- 
pore quasi aliena re utatur, et. modicam ilius ha- 
beat curam. Tuo autem dixit tabernaculo, ad Deum 
sermone faciens, judicans ab eo illud creatum 
esse, et adanimz habitationem destinatum : vel qnod 
nimirum homo aliquando Deus ipse illud t.abitatu- 
rus erat , factas propter nos. Aut quis reqniescet 


ἀπὸ τοῦ παρόντος βίου, ὃς ἐστι στάδιον, εὔβυδρο- p in. monte sancto tuo? Requicscere is dicitur qui ex 


Βήσας, κατασχηνώσειε tai; Exoupavlatg σχηναῖς 
ταῖς αἰωνιζούσαις ; 


supra humiles ac mundanos homines elevatum : Accessistis enim, inquit Apostolus, ad montem Sion, 


longo itinere fessus requiem capit. Per montem 


sanctum supercaelestem locum mtelligere debemus 
t 
L 


civitatem Dei viventis Jerusalem celestem *. Et. quisnam igitur, inquit Propheta, a curriculo praesentis 
vitze recto cursu veniet, et requiescet in celestibus atque in zelernis tentoriis? 


Πορευόµεγος ἅμωμος, xal ἑργαζόμεγος διχαιο- 
σὑύνην. Τοῦτο τῆς ἐρωτήσέως fj ἀπόχρισις, ὡς ἐχεῖ- 
voe παροικήσει, xal κοτασχηνώσει, ὁ χεκτηµένος τὰ 
ῥηθῆναι μέλλοντα, xaX διαζωγραφεῖ τῷ λόγῳ τὸν 
ἐνάρετον. Ἐκεῖνος, φησὶν, ὃς ἂν πορεύηται ἅμεμ- 
πτος, παἱ ἑργάζηται διχαιοσύνην , Καὶ ἅμωμον μὲν, 
νοητέον τὸν ἐν θεωρίᾳ τελειούμενον * διὰ ταύτης 


» Ην. τη, 92, 


Vgns. 9. Qui ingreditur sine macula εἰ operetur 
justitiam, Hiec est enim interrogationis facte re- 
sponsio. llie, inquit, incolet et requiescel, qui ea 
possidebit, quie dicenda sunt. Describit autem ac 
fere pingit his verbis hominem summa einrute pr:e- 
stantem. Ille, inquit, qui sine macula, scu polius 
[ut Graeca dictio verius significat] qui irreprelieus 


191 
sibilis ambulaverit, et justitiam fecerit, 
hensibilis eliam hoc in loco dici potest, ille qui 
. contemplando, perfectionem aSséCulus οί. Cun. 
templatione quippe meus in celum ascendens in- 
greditur: οἱ justus, sen justitiam operaus ille quj 
per actiones moraleg virtutem, prastantior evasit. 
Operatio quippe ad ?Cliones pertinet, 
lempore Propheta ig 
nunquam oporteat ab hujusmodi contemplatione, 


Irrepre- 


aut a bonis actionibus desistere. Et cum vita activa. 


multiplex sit, e, in 
C:eteras omnes vehitur. 
quod ad se pertinet. 
prosequitur, 

VEns. 3. Qui loquitur terilatein 
Qui vera nimirum 
profert, 


iu corde oto. 
dogmata in animo sentit et ore 


Nec egit dolum inli.gua sua, Ει rursum qui vera 
Cicit et non dolosa : hoc egt qui vera in Seipso co- 
q''0d ait, jn corde suo, ga- 
clum atque intas beue dispositum ser- 


monem denotat. Similiter οἱ eum qui ore profertur, 
dum dicit, [η lingua sua. 


Nec fecit proximo 
OUWnes nutuyg Sumus, vel communicatione humani. 
tatis, j i Per 
hic lesionem intelligit ; consequenter 
aulem primo cordis meminit, et postinodum lingua, 


! Opprobrig Hon accepit adversus ticinos suos, 
Mem lioe in loco Sibi vult vicini nomen quod pro- 
Ximi, Et qii, inquit, opprobrium quasi tolum ali- 
q"od nOn accepit, contra proximos, ho est qui 
proximum, aut membro mutilatum 
S infortunio OpDressum, non Oppro- 
brio afficit aut contumelia, Opprobrium 34 deri- 
sionem tendi, . reprehensio vero ad emendationem 
delicti, Unde reprehensionem in bonim partem 
accipimus. Opprobrium vero nusquam: quinimo 
ut reprehen sioni quid valde contrarium, 

VERs, 4. Ad nihilum deductus est in Conspccu ejug 


aut alio quo; 


malignus, l'imentes autem. Dominum glorificat, Uni. D 


cuique COndigna, wt decet, distribuit, Nam οἱ 
malignum hibili estimaudum putat, tametsi ille 
divitiis fortasse aut nobilitate Blorietur, 3ub. alio 
splendore Clarus videatur: ct Limenteg ΙΙΙ 
magnipengii, licet adversa detineantur fortuna : 
Beati enita omne, gui timent Dominun ο 


VERS 5. Qui Jurat prozimo δΗΟ et noy spernit. 
Antiqui confirmati nem sermonis juramentum ap- 
pellabant. Juramentum enim uihil aliud egt quam 
dictorum confirmatio, in qua testem. assumimus 
Dcum. Et lege quidem antiqua juramentum concces- 
50) crat, in quo Dei nomen, ad. confirmandam 


19 Dial, CXXVI, |. 


EUTHYMII ZIGABENI 
À Yáp ὁδεύει πρὸς οὐρανὸν ó. νοῦς - 


B  AaJó» ἀ.1ήθειαν ἐν. 





193; 
óíxao; δὲ, τὸν. 


ἡ ἐργασία γὰρ, πράξεως. 
Ἐνεστῶτι δὲ χρόνῳ ἐπ) ἀμφοῖν ἐχρήσατο, διὰ τὸ μὴ 


πράξει χαταρτικόμενον.: 


χρῆναί ποτε λήχειν τὸν οὕτως ἔχοντα. Πολυμεροῦς 
δὲ τῆς πραχτιχῆς οὔσης, περιέλαθε πᾶσαν τῷ τῆς 
χαθόλου δικαιοσύνης ὀνόματι - μόνη yàp ἡ διχαιο- 
σύνη πάταις ἐποχεῖται ταῖς ἀρεταῖς - δικαιοσύνη Ἱάρ 
ἐστιν, ἡ ἑχάσττς δικαιοπραγία. Καθόλου & τὴν &- 


Χαιοσύνην Üsic. εἶτα χαὶ τὰ xarà µέρος αὐτὴν ἐπ. 
έξεισιν. 


p'ures partes divisa solo justitia notine eam appellavit, eo quod virtus Stpra 
Vera enim. tunc justitia dicitur, 


quando unusquisque facit UOd suum egt, et 


Cumque in universum justitiam posuerit, singulas Partes deincepg £igillatim 


xapóla αὐτοῦ. ᾽Αληθὴ 5o. 
Υματίξων, καὶ λογιζόµενος, 


ἀληθῆ καὶ 
λογιζόµενος ἓν αὐτῷ, χαὶ λέγων πρὸς ἄλλους, Διὰ 
μὲν γὰρ τῆς Χαρδίας, τὸν ἑνδιάθετον λόγον ἐδή- 
λωσε: διὰ δὲ τῆς γλώττης, τὸν Ἱροφοριχόν, 


Καὶ οὐκ ἐποίησε τῷ π.1ησίογ αὑτοῦ χαχκόν. 
Πλησαίον ἐσμὲν ἀλλήλων, 3| τῇ φύσει τῆς ἀνθρωπό. 
τητος j τῷ αὐτῷ τῆς πίστεως, ῆ τῇ σχέσει τοῦ γέ- 
νους. Καχὸν δὲ λέγει τὴν βλάθην. Αχολούθως δὲ 
πρώτως ἐμνημόνευσε Χαρδίας, εἶτα Υλώασης, εἶτα 
ποιῄσεω» * ἐνθυμεῖται Υάρ τις, εἶτα λέγει, εἶτα 


αὐτοῦ, τούτεστιν, ὃς οὑκ ὠνείδισεν αὗτο 


Us πλημμε- 
ἣ πη ρωθέντας, 


ἣ ἄλλως ἀτυχοῦντας. Ὁ 
μὲν γὰρ ὀνειδισμὸς, τέλος ἔχει χωμῳδίαν: 6 δὲ 
ἔλεγχος, διόρθωσιν πταίσματος, "O0cv τὸν ἔλεγχον 
μὲν, ἐπὶ χαλῷ λαμδάνομεν. οὐδέποτε δὲ τὸν όὀνε.- 
δισμὸν, ὡς ἐναντιώτατον, 


. Διανέ.. 
µων γὰρ ἑχάστῳ τὰ πρὸς ἀξίαν, τὸν μὲν πονηρὸν, 
χαὶ οὐδενὸς ἄξιον ἡγεῖται φαυλιζόμενος, xiv TÀoUttp, 
xà» εὐγενείᾳ χομᾶ, xày ἄλλῃ Ῥεριφανείᾳα λαμπρό- 


ται" Μαχάριοι 
βύριον. 

Ὁ ὀμνύων tQ π.]ησίον αὐτοῦ, χαὶ οὐκ ἀθεεῶν-. 
Τὸ ὀμνύειν, ἀντὶ τοῦ διαθεδαιοῦσθαι παραλαμθάνοι», . 
σιν οἱ παλαιότεροι. 
ἢ βεθαίωσις λόγου, 


Yép πάντες οἱ οθούμενοι τὸν- 


Θεόν. Ἡ καὶ τῇ παλαιᾷ νοµοθεσία δυγχεγωρηµένος 


Tv 6 χατὰ θεοῦ Ὑενόμενος ἀληθὴς ὄρχο;, ἵνα μὴ 


193 


COMMENT. IN PSALMOS. 


194 


χατὰ τῶν εἰδώλων ὀμνύοντες, συλαγωγηθεῖεν. "U A veritatem proferehotur, ne per idola fortassis ju- 


ὃδ τοῦ Εὐαγγελίου νόµος, τοῖς τελειοτέροις τὰ τε’ 

ειότερα νομοθετῶν, παντάπασιν τὸν Goxov ἐξέχοφεν. 
Εἰσὶ δὲ τινες λόγοι σχἠµατα μὲν ὄρχων ἔχοντες, 
οὐχ ὄρχοι δὲ ὄντες, ἀλλὰ θεραπεία πρὸς τοὺς ἀχού- 
οντας. Nh τὴν ὑγείαν Φαραώ, φησί xaX πρὸς 
Κορινθίους ὁ Απόστολος: NT) τὴν ἡμετέραν χαύχη- 
σι’ Τύπον δὲ Χριστιανοῖς ὄρχων ὁ θεσπέσιος κατ- 
έλιπε Παῦλος’ Μάρτυς poU ἐστιν ὁ θεὸς, ᾧ Aa- 
τρεύω ἓν τῷ αγεύματί nov. Καὶ πάλιν: Μάρτυρα 
τὺν θεὸν ἐπικα.οῦμεγ * χαὶ τὰ τοιαῦτα. 

Τὸ ἀργύριον αὐτοῦ οὐκ ἔδωκεν ἐπὶ τὀκῷ. Tol; 
ἀρχαίοις λίαν ἑπονείδιστον ἣν ἡ τοχογλυφία, xal 
αἰσχρὺν, xal χατάπτνστον * ὁ γὰρ ἑλεήρμων, kv χαι- 
po δανείζων, ἀγαπητὸν ἡγεῖται µόνον ἀπολαθεῖν ὃ 


rantes. seducerentur: verum. Evangelii lex, qua 
perfectioribus perfeetiora mandavit, juramentum 
penitus abscidit ; tametsi loquendi modi quidam sunt, 
qui jurameuti formam praseferre videantur, et ju- 
ramenta vere non sint , sed in reverentiam aut ohse- 
quium audientium sic prolaii, ut illud : Per sanitatem 
Pharaonis. Wem illud Pauli ad Corinthios : Per glo- 
riationem (54) vestram !, Formam vero jurameuti di- 
vus Paulus Christianis reliquit dicens : Testis est mihi 
Deus quem colo? ; et rursus : Testem Deum invoco. "3. 

Argentum suum non dedit ad usuram, Apud anti- 
quos usura summo in dedecore erat atque exprobra- 
tione. Nam qui misericors est, et opportuno tem- 
pore mutuum prastat, dignum ducit, id tantum 


δέδωχε. Νοοῖτο δ' ἂν xa οὕτως, ὅτι τὸν περὶ εὖσς- B recipere quod dedit. Et aliter intelligi potest, de 


θείας λόγον, ὃς ἔστιν ἀργύριον δόχιµον τῇ γῇ, οὐ 
χατεθάλετο χάριν τοῦ χομίσασθαί τι σωματικὸν ἄγα- 
θὸν, ἀλλὰ προῖχα χαὶ ἁἆμισθὶ πάντας ἑδίδαξε. 


Kal δῶρα ἐπ᾽ ἀθώοις οὐκ δ.1ᾳ6εν. ἝἜνεχεν à- 
θώων * ὥστε βλάψαι τοὺς ἀναιτίους. 


Ὁ ποιῶν ταῦτα, οὐ σα.λευθήσεται εἷς τὸν αἰῶνα. 
Διαζωγραφήσας τὸν εἰς ἀρετὴν τέλειον, ἐπέθηχε 
τῷ λόγῳ τέλος ἐπάξιον . Ὁ ποιῶν γὰρ, φησὶ, τὰ προ- 
ειρηµένα, τέλειος Gv, οὗ παρακινηθήσεται τῖς iv 
Θεῷ βάσεως. Τὸ δὲ, Elc τὸν alova, ἀντὶ τοῦ, διὰ 
παντός f| xavkX τὸν παρόντα βίον. El δὲ κατὰ τὸν 
παρόντα, πολλῷ μᾶλλον κατὰ τὸν μέλλοντα. 


quam, Vel etiam non commovebitur in praesenti szeculo, hoc est in presenti vita : 


eo qui divina eloquia, qua argentum igne exami- 
natum ac terrg probatum appellantur, eo. prae- 
textu apud aliquem nou deposuit, ut illinc bonum 
aliquod externum reportaret. ; quinimo gratis ac 
sire, mercede omnes docuit. 

Ei munera. super innocentem. mon accepit. Qui 
propter innocentem nullum munus recepit : ut eos 
videlicet l»deret qui insontea sunt. 

Qui facit hec, non. commorebitur in. seculum. 
Cum descripsit Propheta virum summa virtute 
praditum, sermoni $uno condignum finem apposuit: 
Qui facit, inauit, ea qua dicta sunt, veluti ex omni 
parte. perfectus, nunquam a soliditate illa €om- 
movebitur, aut stabilitate, quam ín Deo habet. 
Et quod ait, /n seculum, id siguificat quod nun- 
quod si in pre. 


* . . . 
senti s:cculo non commovebitur, mu!to minus in futuro. 


' Στη-ογραφία τῷ Δαθίδ 
$AAMOZ ΙΕ’. 

Σττλαε, xal εἰχόνες, xal ἀνδριάντες τοῖς ἀριστεὺ- 
σιν εἰς ἀνεξάλειπτον χλέος ἀπονενέμηνται, χηρύτ- 
τουσαι τὴν ἐχείνων ἀνδραγαθίαν. "O0cv ἀντὶ τούτω», 
6 παρὼν ψαλμὸς ἑνετέθη τῷ νικητῃ Χριστῷ, xa0- 
ελόντι τῷ τοῦ σταυροῦ δόρατι xal τὸν θάνατον, xal 
τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου διάθολον. Αν- 
αμαρτήτου γὰρ µείναντος, οὔτε dj Φυχὴ αὑτοῦ τῷ 
ἅλη ἐγχατελείφθη, μάλιστα xal σχυλεύσασα τοῦτον, 
οὖτε ij σὰρξ εἶδε διαφθορὰν, τριήµερος ἀναστᾶσα, 
περὶοὗ καὶ Πέτρος 6 ᾿Απόστολος ἐν τῇ βίδλῳ τῶν 
Πράξεων διέλαδεν, ἐφαρμόζων τὸν παρόντα ψαλμόν. 
Ἐπὶ τοῖς οἰχείοις οὖν χατορθώμασι τὴν στήλην ταύ- 
την ἀνέστησε διὰ γλώττης τοῦ Δαθὶδ ὁ Σωτῇρ, τοῦ 
παναγίου Πνεύματος ἐμπνεύσαντος xal χινῆσαντος 
τὸν προφήτην. ᾽Αναγράφει δὲ τὸ εἶδος τῆς νίχης, 
χαὶ ὅσα πρὸ τοῦ τέλους αὐτοῦ ἐγένετο. 


Tituli inscriptio ipsi David. 
PSALMUS XV. 

[| Apud Gracos, pro tituli inscriptione στηλογρ1- 
φίαν - legimus : quee. dictio. stotue seu. columna 
potius. inscriptionem significat quam tituli]. Mos 
autem erat. antiquis, ut columnas, imagines, aut 
statuas, sirenue militantibus viris in perpetuam 
ponerent wu:emoriam. Loco igitur hujusmodi co- 
lumnz aut statux presens Psalmus victori Christo 
conscriptus est : qui uti strenuus miles crucia 
jaculo, et mortem ipsam, et mortis pariter impe- 
rium obtinentem diabolum destruxit, dum ex co 
quod peccatum non fecit, auima ejus in inferno 
relicta non est ; quinimo infernum potius spolia- 
vit, ncc etiam ejus caro vidit corruptionem, cum 
tertia mortis die resurrexerit : de qua Christi resur- 
rectione Petrus apostolus, in libro Actionum dis- 
serens, prsesenti hoc Psalmo auctoritatem ac robur 


dictis suis addere arbitratus cst. In rebus itaque 3 se pr:eclare gestis Salvator, statuam seu colum. 
mam hanc per linguam  beoti David sibi erexit: sancto nimirum Spiritu prophetam inspirante ct 


labia ejus aperiente. Describit autem, non tantum viclori:e genus, 


finem gesta sunt. 


$5 lI Cor. 1, 90. ** Rom. 1, 9. 5Η Cor. 1, 35. 


Varie lectiones. 


sed et quaecunque ante victoris 


(54) Graece ἡμετέραν, nostram, pro quo Latinus interpres legit ὀμετέραν. 





105 


EUTHYMIL ZIBA3BENI 


196 


Vens. 9. Conserva me, Domine,quoniam speravi  Α Φύ.]αξόν µε, Κύριε, ὅτι ἐπὶ col fjAzica, 


te. Hujus Psalmi verba liumano omnino more dicta 
sunt [et homini magis quam Deo videntur conve- 
nire]. Neque enim ut Deus, sed ut homo diemo- 
nem divicit, erudiens nos quod et facillime daemon 
a prudentibus superari potesl : el artem pariter 
tradens qua ipse eum debellavit, seque nobis, ut 
fidelissimum archetypum, imitandum proposuit. 
Fundit igitur. velut homo preces ad Deum : quod 
eliam apud evangelistas szpenumero fecisse eun 
legimus : oratque servari se ab omnibus tam ma- 
nifestis quam occultis insidiis. Tu, Domine, in- 
quit, serva me, quoniam in te solo speravi. Neque 
enim alia in re confisus sum, quoniam te salvare 
omues novi, qui in te sperant. 

Dixi Domino : Deus meus es tu. Dixi ergo Patri 
οἱ omnium Domino : Tu, Pater, es etiam meus 
Dominus, atque ideo mei custodiam habeto [ut ab 
homine euim diximus dici hzc verba, non uta 
Dco]: nam ut bomo divina et ipse indigebat custo- 
dia. Subiectus enim, inquit, fui Domino et oravi 
eum. 

Quia bonorum meorum non eges. Ad hzc, illud 
etiam amplius dixi, quod tu donis meis, quz in 
sacrificium offerri solent, non indiges. Neque enim 
eges ut tibi sacriflcem, atque hoc pacto te placa- 
tum. mihi adjutorem reddam, Licet enim grate 
recipiat Deus quz ei pie ac religiose a nobis of- 
feruntur, verum non ul is qui indigeat, sed ut 


Ανθρωποπρεπῶς οἱ τοῦ φαλμοῦ λόγοι. Καὶ Υὰρ οὐχ 
ὡς θεὸς, ἁλλ᾽ ὡς ἄνθρωπος χατεπολέµησε τὸν ἐχθρὸν, 
διδάσχων, ὥς ἔστιν εὐχαταγώνιστος τοῖς νηφουσιν' 
ἅμα δὲ καὶ τοὺς τρόπους, δι) ὧν αὐτὸν κατεπάλαισεν, 
ἁπολιμπάνων ἡμῖν ἀχριθῶς ἀρχέτυπον εἰς µίµητιν. 
Εὔχεται το,γαροῦν ὡς ἄνθρωπος εἰς 8sóv: vai γὸρ 
x&v τοῖς Εὐαγγελίοις διαφόρως εὔξασθαι µνημµο- 
νεύεται * παραχαλεῖ δὲ φυλαχθῆναι ἁπὸ πάσης ért- 
θουλΏς, φανερᾶς xai ἀφανοῦς, λέγων ' Συμφύλαξον, 
ὅτι ἐπὶ col µόνῳ fma, μηδενὶ τῶν ἄλλων τε- 
θαῤῥηκώς  οἶδα γὰρ, ὅτι σώζεις τοὺς ἑλπίζοντας 
ἐπὶ σέ. 


B ἥΕἶπατῷ Kvpiq: Κύὐριός µου sl σύ. Εἶπα τῷ Πα- 


τρὶ τῷ Κυρίῳ πάντων, ὅτι Βύριος él χἀμοῦ, ὡς 
ἀνθρώπου xal οὐχ ὡς θεοῦ, xal διὰ τοῦτό µε περι- 
φρούρησον. Ὡς γὰρ ἄνθρωπος, ἑἐδεῖτο τῆς ἀπὸ coU 
θεοῦ φυλακῆς * Ὑπετάγην γὰρ. φησὶ, τῷ Κυρίῳ, 
xal ixétevca αὐτόν.. 

"οτι τῶν ἀγαθῶν µου οὗ χρείαν ἔχεις. Εἶπον 
δὲ προσέτι, ὅτι τῶν Δώρων µου. τὴν θυσἰαν οὐ χρείαν 
ἔχεις, ἵνα xaX θύσω σαι, χαὶ οὕτω βοηθὸν ἕξω. El 
Υ2ρ xai προσίεται θεὸς τὰ εὐσεθῶς προσαγόµενα, 
ἀλλ' οὐχ ὡς ἐνδεῆς αὐτῶν, ἁλλ᾽ ὥστε ταῦτα xplvstv 
εὐγνωμοσύνης ἀπόδειξιν, xal ποιεῖσθαι πρόφασιν 
ἀντιδόσεως τῶν πολλῷ κρειττόνων. 


ἔ]α, gratitudinis ac benevolentiz nostrae erga eum, indicium habeat : atque in. przetextum et occasio- 


nem retributionis majorum donorum. 


VsBs. $. Sanciis qui sunt in terra ejus mirabilia C — Toic ἁγίοις τοῖς ἐν τῇ γῇ αὐτοῦ ἐθαυμάστωσεν 


fecit Dominus. Bon:x, inquit, sum spei, sciens quod 
Dominus quzdam fecit mirabilia, ac przeter om- 
nium opinionem, sanctis hominibus qui in terra 
ejus sunt, Sanctus autem ille cst, qui Deum sincere 
amat, et in eo confidit : qualis erat qui prassentis 
psalmi verba ' protulit. Et sanctos, dé quibus nunc 
loquitur, omnes intellige, quicunque ante Christi 
adventum Deo placuerunt. Per terram νότο aüt 
hanc intellige, de qua alibi consoue scriptum est: 
Domini est terru ** aut. supernam Jerusalem, in 
qua conversabantur, tametsi adbuc in terra essent, 
et in qua post mortem babitare existimantur. Vel 
per sanctos intelligere possumus apostolos οἱ fide- 
les qui per illos crediderunt : qui a multiptici morte 


ὁ Κύριος. Εὔελπίς clt, φησὶν, εἰδὼς, ὅτι τοῖς 
ἁγίοις, τοῖς Ev τῇ yf] αὐτοῦ θαυμαστά xal παράδοξα 
ἐποίησεν ὁ Κύριος, "Άγιος δὲ, ὁ τὸν Θεὸν εἰλιχρινῶς 
ἀγαπῶν, xol im' αὐτῷ παεποιθὼς, οἷος ἣν ὁ ταῦτα 
λέγων. Elev δ᾽ ἂν οὓς λέγει, πάντες ol πρὸ τῆς 
Χριστοῦ παρουσίας εὑαρεστήσαντες τῷ θεῷ., Γην 
δὲ αὐτοῦ, ἢ ταύτην εἴποις, Tov γὰρ Κυρίου ἡ γῆ: 
Ἡ τὴν ἄνω Ἱερουσαλὴμ, Ev fj καὶ κάτω ὄντες, ἐπολι- 
τεύοντο, xal iv f οἱ λαν)άνοντες πολιτεύονται, "H 
xai ἁγίους μὲν ὑποληπτέον τοὺς ἁποστόλους, xa* 
τοὺς ἑξ αὐτῶν πιστεύσαντας, πολυειδῶν ῥυσθέντας 
κινδύνων, καὶ θανάτων, γῆν δὲ τὴν Ἐκκλησίαν, ἓν 
ᾗ ἀναστρέφοντα'. Εἶτα τίθησι καὶ τὴν αἰτίαν, δι ἣν 
αὐτοῖς θαυ μαστὰ ποιεῖ. 


et a gravibus periculis liberati fuerunt a Domino, οἱ per terrai, Ecclesiam in qua. versantur. Deinde 
caesam ponit, propter quam fecit eis Deus hoc mirabilia. 
Qinnes voluntates ejus in eis. Ubi enum fit Dei Ὁ Ildrca τὰ 0£A4ipata. αὑτοῦ ἐν αὑτοῖς. Ὅπου 


voluntas, illic Deus semper manet, dirigeus et con- 
versans. 


VgRs. 4. Multiplicate sunt. infirmitates eorum, 
postea acceleraverunt. Per infirmitates, labores at- 
que afflictiones eorum intelligit, qua sic dispen- 
sante ac permittente Deo erant multiplicate : et quae 
postmoduin eodem annuente cito pertransierunt ; 


'* Psal. xxii, t. 


γὰρ τὰ τοῦ θεοῦ γίνονται θελήµατα, xat ὁ θεὸς 
πάντως ἐν αὐτοῖς ἐδτι, φυλάττων xal κατευθύ- 
νων. 

'ExAn00rv0ncav αἱ ἀσθένειαι αὐτῶν * μετὰ 
ταῦτα ἑτάχυναν. Ασθενείας λέγει τοὺς πόνους καὶ 
τὰς θλίψεις αὑτῶν. Ἐπληθύνθησαν χατ᾽ οἰκονομίαν, 
tiva θεοῦ νεύσαντος, ταχέως παρῆῃλθον' Πο.1αἱ 
Y&p, φησὶν, αἱ θ.1{γεις τῶν διχαίω», xal ἐκ za- 


197 


COMMENT. IN PSALMOS. 


195 


σῶν αὐτῶν ῥύεται αὐτοὺς ὁ Κύριος. Ἡ καὶ 8327; * A Μια enim, inquit, tribulationes justorum, εἰ de 


Ἐπληθύνθησαν πρότερον αἱ ἁμαρτίχι τῶν πετι- 
ὁτευχότων εἰς Χριστόν ΄ ἀσθενούσης γὰρ τῆς φυχῆς, 
ἡ ἁμαρτία γίνεται, εἶτα τοῦ Εὐαγγελίου κπρυχ- 
θέντος, ἑτάχυναν cl; εὐσέδειαν. Τὰ δ᾽ ἐντεῦθεν, 
οὐχ ὡς ἄνθρωπος, ἁλλ᾽ ὡς θεὸς ἁποφαίνεται. 


Οὗ μὴ συναγάγω circ συνα}ωγὰς αὐτῶν ἐξ ai- 
. µάτων. Τοῦτο, περὶ τῶν ἀνελόντων αὐτὸν Ἰονδαίων, 
ὧν τὰ πλήθη συναγαγὼν ἀπὸ σφαγῆς ἀνανεύει, δια: 
φθαρησόμµενα ταῖς τῶν Ῥωμαίων χερσίν. 


006 οὗ ui] μγησθῶ τῶν ὀνομάτων αὐτῶν διὰ 
χει.]έων µου. Ὡνομάξετο γὰρ ὁ λαὸς Exelvoc, Jab 


Θεοῦ, καὶ περιούσιος, xal ἄμπελος, xat μερὶς, xal n 


πληρονομία, xaX σχοΐνισμα, xat ὅσα τοιαῦτα, Oox- 
έτι οὖν Ἰουδαίους χαλέσω τοῖς ὀνόμασιν, οἷς καὶ 
πρότερον ΄ ἀλλά τέχνα μωμτητὰ, xat γενεὰν σχκολιὰν, 
χαὶ γεννήµατα ἐγιδνῶν, xaX σπέρματα πονηρὰ, vai 
eU τι τοιοῦτον. Ἡ xai περὶ τῶν ἐξ ἐθνῶν áp. co τὰ 
ῥητὰ νοῄσοµεν, ὅτι Οὐ p οἰχειώσομαι τὰς ἔχχλη- 
σίας αὐτῶν, ££ ἑναίμων 0,σιῶν » ἀλλ᾽ ἐξ εἰλιχρινοῦς 
πίστεως, xal πνευματιχῆς θυσίας * οὐδὲ μνησθήσοµαι 
τῶν ὀνομάτων, οἷς αὐτοὺς ὠνόμαξζον πάλαι διὰ τῶν 
προφητῶν, ἀλλ ἀντι μὲν ἐχθρῶν, χαλέσω φίλους, 
ἀντὶ ἁἀπίστων, πιστοὺς, καὶ ὅσα τούτων ἀχόλουθα. 
Χείλη δὲ Θεοῦ νοοῖντ ἂν οἱ λόγοι’ xai ταῦτα 
Y&p, λόγων ὄργανα. "Αλλως τε xat, ὁ Σωτὴρ ἑναν- 
Θρωπήσας, ὠνόμαζε xai Ἰουδαίους, xat τοὺς ἐξ 
ἐθνῶν, τοῖς ἑναντίοις τῶν προτέρων ὀνόμασιν, ὡς 
δεδήλωται, 


Κύριος μερ)ς τῆς xAnpevopíac µου, xal τοῦ 
ἁοτηρίου µου. Οὐ παρὰ γνώµην, qnot, τοῦ Πατρὸς 
ἐγενόμην ἄνθρωπος” χαὶ αὐτὸς γὰρ τῇ εὐδοκίᾳ µέτ- 
οχός ἐστι τοῦ λαοῦ, τοῦ πιστεύσαντος EZ ἑἐθνῶν : 
τοῦτο γὰρ καλεῖ χληρονομίαν, ὡς àv τῷ δευτέρῳ 
φα)μῷ προείρηται΄ ἔτι δὲ καὶ τοῦ θανάτον ' ποτή- 
Ριον γὰρ παρὰ τῆς Γραφῆς ὁ θάνατος ἑρμηνεύεται’ 
x&y τοῖς Εὐαγγελίοις vàp λέχει' Τὸ ποτήριον ὃ 
ἐγὼ πίνω, ὑμεῖς οὐ δύνασθε πιεῖν’ χαὶ αὖθις 
Πάεερ ἐμοῦ, εἰ δυνατόν ἐστι, παρεἸθέτω ἀπ᾿ 


onmibus. his liberavit eos Dominus. Vel aliter : In- 
firmitates, id est peccata corum, scilicet qui In 
Christum crediderunt, prius multiplicatze sunt, 
Nam ubi anima iufirma est, peccatum oritur. Prze- 
dicato vere postmodum Evangelio, acceleraverunt 
in religionem ac pietatem. Quz scquuntar non vt 
ah liomine, sed tanquam a Deo proferenda sunt. 

Non congregabo congregationes eorum de sangui- 
nibus. Hoc de Judzis dictum est, qui Dominum oc- 
ciderunt, et quorum maximam partem Romanorum - 
manibus perdendam, negat se Deus de ea strage 
congregaturum. 

Nec memor ero nominum eorim per. lubía mea. 
Appellabatur asfem populus ille, populus Dei ct 
populus pecaliaris, et vinea, et pars, et heeredit:s, 
et (uniculas Domini, atque alla hujusmodi. Non 
amplins, inquit, hujasmodi nominibus, ut antea, 
cos appeHabo : quinimo filios repreheusibiles, ge - 
nerationem pravam ac perversam, generatione 
viperarum, semen malum, aut quid aliud simile. 
Vel utrumque dictum. intelligamus de iis qui ex 
pentíbus crediderant. Nou cdiflcabo, inquit, Ec- 
clesias eorum ex sanguinolentis sacrificiis, sed ex 
sincera fide, ex spirituali hostia : neque menor 
ero nominum, quibus olim per prophetas eos ap« 
pellabam, sed quos oliut inimicos dicebam, amicos 
vocabo : et quos infideles, fideles, et quaecunque 
3lia bis eongruentia sunt. Labia autem Dei intel- 
Hgi possunt ejus verba, cum labia verborum sint 
instrumenta, Et aliter : Salvator noster Jadzos ct 
fideles. ex gentibus, contrartíis nominibus appcl- 
lavit, qnam antea. appellareutur, ut jam. dcelara- 
tum e-t. 

Vgns. 5. Dominns pars hereditatis mec et calicis 
mei. Non sum factus homo, inqnit, preter Patiis 
mei sententiam. Tpse enim Pater clementia ac bona 
voluntate sua, particeps factus est populi, qui ex 
gentibus eredidit. lunc enim populum hzreditatem 
appellat, quemadmodum in. secundo Psalmo dictum 
est : quinimo et particeps factus est mortis. Cali- 
cem enim et poculum (ut alibi diximus) multis in : 
locis apud Scripturam pro morte positum legimus. 
Unde in Evangeliis : Calicem quem ego bibo, vos 


ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο. Ἑὐδόχησεν ὁ Πατὴρ γὰρ D non potestis bibere **. Et rursum : Pater mi, si pos- 


χαὶ ἐπὶ τῇ ἀναχλήῆσει τῶν ἐθνῶν, χαὶ ἐπὶ τῷ θα. 
νάτῳ τοῦ υἱοῦ. "H xal μερίδα, τὸν πλοῦτον νοῄσεις, 
(w' fj τοιοῦτον" 'O θεὸς πλοῦτός ἐστι τῆς ἐξ ἐθνῶν 
κληρονομίας μου ἔτι δὲ καὶ τῆς διδασκαλίας µου 
πλούτος καὶ χεφάλαιον' πανταχοῦ Υὰρ τοῦ Εύαχγ- 
γελίου, περὶ τοῦ Πατρὸς δίεξεισιν. Αλλά πλοῦτος 
μὲν, ἡ µερὶς, ὡς τό. Μερίς µου el ἐν qj ζώντων». 
Καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν µεριζόντων thv. οὐσίαν τοῦ πα- 
τρὸς, fj μερὶς ἑχάστου πλοῦτός ἐστιν. Ὥστε συµ- 
θαΐνει λέγεσθαι τὸ αὑτὸ xal µερίδα, χαὶ πλοῦτον, 
xai χληρον " τὸ μὲν, ὡς µεριζόμενον» τὸ 6b ὡς 
πλουτίζον» τὸ δὲ πάλιν, ὡς χαταγόµενον ἀπὸ πα- 


sibile est transeat a me εα[ία isie '* ; consensit 
quippe Pater tam in gentium vocationem quam in 
Filii mortem. Vel quod ait Pars kareditatis mec, 
divitias potes intelligere, ut sit sensus : Deus 
Pater, thesaurus est et. divitie, harreditatis mex 
ex gentibus, insuper, et thesaurus doctrinz me : 
unde in Evangelio Christus ubique Patrem comime- 
morat. Ίος itaque partis seu portionis nomen, pro 
divitiis sumitur juxta illud : Portio, seu pars mca 
Dominus in terra viventium ". Unde in filiis pater- 
nam dividentibus substantiam, singulae portiones, 
ut cuique obveniunt, loco divitiarum sunt. Quocirca 


55 Matth, xx, 22... Μαν xxvi, 99, !! Psal. exti, 6. 


159 


EUTIIYMII ZIGADENI 


200 


recte convenit, ut eadem res, οἱ portio dicatur, et A τρός. Διδασχαλία ὃξ, τὸ ποτῄριον , ὅτι xai οἵνος 


divitize , et hzreditas * ea nimirum ratione, quia 


αὕτη, διὰ τὸ «εὑφραίνειν, καὶ ἄμπελος ὁ Χριστό». 


et dividitur, et quia divitem reddit, et quia relinquitur a Patre. Calix etiam pro doctrina accipi potest, 
qua vino merito comparatur, et quia laetificat, et quia Christus vinea appellatus est. 


Tu es qui restitues. haereditatem meam — mihi. 
Gentes quie olim a. Patre atque a Filio creatze fue- 
rant, et Dei figmentum dicebantur, discesserant 
ab eo, et converse ad idololatrias, postrenio ei per 
fidem iterum restitutze sunt : hanc. autem restitu- 
tionis gratiam Filius, in Patrem tanquam in prin- 
cipium refert. Aptissime vero hic versiculus ad 
praecedentem interpretationem eonsequitur. Hac, 
inquit, de causa tu es particeps bxreditatis mee 
et calicis mei, quoniam tu mihi eam restituisti. Et 
haereditatem posuit priusquam calicem, quoniam 
hireditas mortis illi causa fuit. Propteripsam enim 
mortuus est. Nec tacenda nobis est quaedam non 
inelegans de predictis speculatio. Hominem ad 
imaginem et similitudinem Dei factum et plasma- 
tum, atque ideo hzreditatem Creatoris dictum, sub 
propriam redegerat dzemon tyrannidem, et alienum 
mancipium sibi usurpaverat : ad quem, Dei Filius 
et lizeres, litteras misit, scribens ei per prophetas, 
haereditatem illam repetens, qua fuerat fraudatus. 
Et. quia dzmon continue magis resistebat, οἱ ra- 
pinam reddere negabat, hzres accepto Patris sui 
testamento, ad raptorem descendit. Inter eos autem 


judex fuit Pater: qui condemnato raptore, Filio h:reditatem restituit. Hujus 


Σὺ εἶ ὁ ἁποκαθιστῶν τὴν xAnpovopgiov gov. 
Τὰ γὰρ ἔθνη πλάσμα τοῦ Υἱοῦ xal Θεοῦ τυγχάνοντα, 
ἀπέστησαν εἰς εἰδωλολατρείαν, εἶτα πάλιν ἀπεχατ. 
έστησαν αὐτῷ διὰ τῆς πίστεως. ᾿Ανατίθησι δὲ τῷ 
Πατρὶ «t» χάριν, ὡς αἰτίᾳ. Καὶ ἔστι τουτὶ τὸ ῥγτὺν 
ἐφερμηνευτιχὸν τοῦ πρὸ αὐτοῦ. Atà τοῦτο γὰρ. 
φησὶ, κοινωνὸς εἶ τῆς χληρονοµίας µου, xai τοῦ 
ποτηρίου µου, διότι σὺ µοι ταύτην ἀποκατέττησας. 
Ἡρὸ τοῦ ποτηρίου δὲ, τὴν Χληρονοµμίαν τέθειχεν, 

τι αὐτὴ γέγονεν αἰτία τοῦ θανάτου αὐτοῦ * δι’ αὖὐ- 
τὴν γὰρ ἀπέθανεν. Ῥητέον δέ τι xal γλαφυρὸν θεώ» 
ρηµα περὶ τῶν προχειµένων ' ὅτι τὸν xav! εἰχόνα 
θεοῦ πεπλασμένον ἄνθρωπον, xal διὰ τοῦτο χληρον 
τοῦ πλάσαντος ὄντα, δελεάσας ὁ δυσμενὴς, xal τν- 
ῥραννήσα;, ἐπεσπάσατο, xaX τὸν ἀλλότριον ἑσφετερί- 
cato, πέποµφε 6b πρὸς αὐτὸν ὁ χληρονόμος χράµ- 
µατα διὰ προφητῶν, ἀπαιτοῦντα τὺν ἀφαιρεθέντα 
χλῆρον. Ὡς δὲ μᾶλλον ἀντείχετο, λαθὼν αὐτὸς ὁ 
χληρονόμος διαθήχας τοῦ Πατρὺς, χάτεισι πρὸς τὸν 
ἅρπαγα, xal διχαστὴς αὐτοῦ γίνεται ὁ Πατίρ. Καὶ 
χαταδιχκάσας τὸν βιαστὴν, ἀποχκαθιστᾷ τῷ Ylio τὴν 
κληρονομίαν. OO χάριν, καὶ κοινωνὸν αὐτὸν τοῦ χατ- 
ορθώματος ὁ Υἱὸς ἑκάλεσεν. 
rei gratia, Filius 


nunc participem illum tam przclari operis appellavit. 


Vgns. 6. Funes. ceciderunt mihi in optimis meis. 
li qui terram dividunt, funibus cam metiendo desi- 


Zxowla ἐπέπεσέ poi ér τοῖς κρατίστοις µου. 
Οἱ χληροδοτοῦντες thv γῆν, σχοινίοις ταύτην δια- 


gnantes determinant. Et sensus est: Restituta C μετροῦντες, περιορίζουσι. Βούλεται γοῦν λέγειν, ὡς 


mihi hzereditate mea, funes multi mihi ceciderunt, 
hoc est, obvenerunt, et sorte quasi mihi contige- 
runt. Per funes autem credentium multitudinem 
intelligit. Hoc etiam loquendi modo, denotare vide- 
wur quod hereditas hec sua, designata esset ac 
deterininata, et quod omnibus notissima esse debe- 
bat. Bina enim hec opera funiculi sunt, ut dixi- 
mus. Quod vero per optimos, suam b:ereditatem 
significet, in sequentibus magis declarat, dicens : 
Etenim. hereditas mea optima est. mihi. Supra 
plurali numero optimos dixit propter fideles qui 
variis sunt in locis, nunc vero singulariter opti- 
mam appellavit : quia fidelium omnium, qui in 
difersis sunt inundi partibus, una est congregatio 
[una Ecclesia], una opinio ac fides. Optimam vero 
appellat, quasi przcipuawm ac dilectam. Ve! [juxta 
aliam Graci dictionis κρατίστη siguificationem, 
uon optimam tautum, sed] fortissimam ac poten- 
tissiimam appellat. Cum adversarium ac potentem 
damonem superaverit. Funcs etiain intelligi possunt 
pro vinculis qua Christo «^ciderunt, hoc est. obti- 
gerunt : a. Judeis nimirum, quando ad Pilatum 
ductus est. Obtigerunt aulem ei, propter optimos, 
hoc est, propter fideles, pro quibus pati voluit. 
Olim Jud:eorum populus bxreditas Dei dicebatur : 


Facta est. enim, inquit, pars Domini populus ejus Jacob, (uniculus hereditatis ejus — Iorael. '*. 


15 Deut. xxxii, 2 sec, Lxx. 


᾽Αποχατάστασίς uot τῆς χληρονομίας µου, ἐπέπεσέ 
pot, τουτέστιν ἑπέδαλον, xal ἔλαχον &pol σχοινία 
πολλὰ, κἀντεῦθεν διεµετρήθη «s αὕτη xat περιω- 
ρίσθη, xal ἐγένετο γνώριµος * διὰ γὰρ τῶν σχοινι- 
σµάτων , τό τε πλῆθος τῶν πιστενόντων Πνίξατο, 
καὶ τὴν Ὑνωριμότητα. Δύο γὰρ ἔργα ταῦτα τοῦ 
αχοινίσµατος, ὡς ἔφημεν. Κρατίστους δὲ λέγει, τὴν 
κληρονομίαν αὐτοῦ, καὶ τοῦτο παρέστησεν διὰ τῶν 
he. 

Kal γὰρ ἡ xAnporopla µου, κρατίστη ol 
ἐστιν. "Ανω μὲν πληθυντικῶς κρατίστους εἶπεν, 
διὰ τοὺς χατὰ µέρος πιστούς ' κάτω δὲ ἑνιχῶς, xpa- 
«είστη, διὰ τὴν τῶν κατὰ µέρος µίαν συναγωγὴν, xal 
ἑμοδοξίαν. Κρατίστην δὲ λέγει, τὴν ἐξαίρετον, xat 
ἠγαπημένην. Ἡ χαὶ τὴν γενναίαν, ὡς καταπαλαίου- 
σαν τὺν ἀντίπαλον. ἹΝοοῦνται δὲ σχοινία, τὰ δεσμὰ, 
ἃ ἔπεσον τῷ Χριστῷ, παρὰ τῶν Ἰουδαίων ἀγομένῳ 
πρὸς Πιλάτον. Ἐπέπεσον δὲ αὐτῷ διὰ τοὺς χρατί- 
στους, ἧτοι τοὺς πιστοὺς, ὑπὲρ ὧν ἕπασχε. Πάλαι 
μὲν οὖν οἱ Ἰουδαῖοι σαν θεοῦ χληρονοµία’ Ἐγεν ήδη 
150, qnot, μερὶς Κυρίου, «αὸς αὐτοῦ Ἱακὼδ, 
σχοίνκσµα κ.ἱηρογομίας αὐτοῦ Ἱσραή-. ἍΑπο- 
6λήτων δὲ τούτων γενοµένων, ἑτέραν ἀντέλαδε χλη- 
ρονοµίαν, τὴν βασ,λείαν τῶν ἐξ ἐθνῶν, ἣν κρατίστην 
εἶπεν, ὡς ὑπὲρ τὴν παλαιοτέραν. 

Verum 


201 


COMMENT. IN PSALMOS. 


203 


i: populo judzorum abjecto aliam loco illius suscepit l:ereditatem : reginam videlicet ex — gentibus. Eccle« 
sam, quam et optimam oppellat et fortissimam, veluti qux antiqua illa ac repudiata lzreditate exe 


cellentior sit. 


Εὐ.Ιογήσω τὸν Κύριον, τὸν συγετίσαντά ji. À Vens. 7. Benedican Dominum qui. tribuit. mihi 


Τὰ ἐντεῦθέν φησιν ὡς ἄνθρωπος * έχει γὰρ ὁ εὖ- 
αγγελιστὶς περὶ αὐτοῦ Τὸ δὲ παιδίον πὔξανεν, 
xal ἑκραταιοῦτο πγεύµατι, z Anf cópevcey σοφίας. 
Γὐγνωμονεῖ τοίνυν περὶ τὸν δωρησάµεγον αὐτῷ Or. 
σα»ρ)ν σογρία»;. 


"Er, δὲ xal ἕως γυχτὲς ἑλαίδευσάν µε οἱ νε- 
οροί µου. Ἱεφο.ὺς νοητέον τὸ ἐπιθυμητιχὸν µέρος 
τὶς φυχῖς * περὶ τοὺς νεφροὺς γὰρ χεῖται, χαθὼς 
ἐν τοῖς δουν ἔφημεν ΄ νύχτα Ob, τὸν Δε- 
σποτιχὸν θάνατον. "Αχρι Υὰρ, φησ', θανάτου, ἔπαι- 
δαγώγησε, καὶ ἐρύθμισέ µε dj ἐπιθυμία µου, µη- 
δενὸ; τῶν γπῖνων ἐρααθεῖσα, µόνων δὲ τῶν θείων 
ἱμειρομένη. Ἡ καὶ νύχτα οἰητέον τὰ ἀπόχρυφα 
μυστήρια, ἵν' ᾗ τοιοῦτου, ὅτι Μέχρι καὶ αὐτῶν τῶν 
ἁγνώστων τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις, ἐπαιδαγώγταἑν 
µε ἡ ἐπιθυμία µου. 


Προωρώμην τὸν Πύριον ἑνώπιο' µου διὰ 
παντός. Πρὸ παντὸς ἄλλου ἔθλεπον τὸν θεὺν τοῖς 
ὀφθαλμοῖς τῆς φυχῆς µου, ἑγώπιόν µου φαινό- 
μενον. 

"Ot. ἐκ δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα μὴ caAev0o. 

᾿Εθιεπον δὲ αὐτὸν ἐνώπιόν pov, διότι ἐν ταῖς δεξιοίς 
µου πράξεσἰν ἐστιν, ἑπαναπανόμενος αὗταὶ», * ἐγγί- 
ζεται γὰρ ὁ θεὺς τοῖς ἐγγΥ/ζουσιν. Ἐκ δεξιῶν µου 
δέ ἐστιν, ἵνα βοηθούμενος ὑπ' αὐτοῦ, μὴ παραγιντ- 
θῶ τῆς εὐθςείας ὁδοῦ πρὸς τὴν ἑναντίαν' Φυ.1άσσει 
γὰρ Κύριος τοὺς ἁγαπώντας αὐτόν. 


Αιὰ τοῦτο εὐφράνθῃ ἡ χαρδία µου, xal ἠγα.ὶ- 
«Ίιάσατο ἡ TÀoccd µου. Τῆς καρδίας µου γὰρ 
πληρωθείσης εὑὐφροσύντς, ὡς ἁπολαθόντος τὴν χλη- 
ρονοµίαν, xal χαταγωνισαµένου τὸν ἐχθρὸν, καὶ 
τοιοῦνον ἔχοντος ἐπίχουρον, παραπῇλαυσεν χαὶ ἡ 
γλῶττα τῆς ἄγαν χαρᾶς, οἷα τὸν ἐπινίχιον Όμνον 
ἄδουσα, χαὶ τὰ τοῦ θεοῦ μεγαλεῖα διηχουµένη. 

"Eri δὲ xal ἡ σάρξ µου κατασκηγώσει ἐπ &A- 
ἄαἰδι. Τοῦτο περὶ τῆς sagi]; τοῦ Δεσποτιχοῦ σώµα- 
τος ' χατοιχέσει γὰρ τὸν τάφον ἐπ ἐλπίδι ταχείας 
ἁἀναστάσεως * εἰδὼς yàp προειρ/χει πολλάχις τοῖς 
μαθηταῖς, ὅτι Μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι. 


intellectum. H:ec, et que sequuntur, ut bomo lo- 
quitur. De humanitate ctiam Christi loquebatur 
Evangelista, quando consona his verba illa dice- 
bat : Puer autem crescebat, εἰ spiritu invalescebat, 
et implebatur sapientia [et gratia. apud Deum et ho- 
mines !*], Gratias agit igitur de sapientie thesourà 
sibi a Deo przstito. 

Iusuper usque ad noctem erudierunt me renes mei, 
Per renes. partem. illam anim: intellige, quam 
concupiscibilem dicimus. Concupiscentia enim in 
renibus jacet : et per noctem, ipsam Domini mor- 
tem. Concupiscentia mea, inquit, nulla nimirum 
appetens terrena, sed divinis tantum eloquiis, ac 
piis operationibus intenta, erudivit me, et a1 
ipsam usque mortem vitam meam direxit, Vel, 
per mortem, occulta mysteria intellige. Ut sit sen- 
sus : Concupiscentia mea erudivit ac ροττεσὶι 
me usque ad occulta ipsa mysteria, et plerisque 
hominun ignota. 

Vzgns. 8. Previdebam Dominum in conspecty mea 
semper. Ànte omnes alios ego semper videbam 
Deum : qui mihi in oculis animz mes, quasi in 
conspectu ipso apparebat. 

Quoniam a deziris est mihi Re commovear. Vide- 
bam autem eum in conspectu meo, quoniau in 
dextris actionibus incis semper adest, in eig re- 
quiescens. Appropinquat enim Deus omnibus iis 
qui per virtutem ei appropinquant. A dextris vero 
meis adest ut adjuvet me, ne a recta unquam via 
coimovear ad non rectam, Custodi enim. Deus 
omues qui eum diliguni 39. 

VERS. 9. Propter hoc. letatum. est. cor meum, et 
exsultavit lingua mea, Cor meum laetitia impletum 
est, quia liereditateim recepi, quia inimicum devici, 
quia talem mecum adjutorem habui : unde lingua 
mea potita atque oblectata tanto gaudio, hymnum 
et laudes victoris canit, et magnalia Dei comme- 
inorat, 

Insuper et. caro. mea. requiescet iu spe, Moc de 
sepultura Dominici corporis dictum est, quod in 
sepultura jacebat : in spe tamen celeris resurre- 
ctionis, Sciens enim id Dominus pradixerat &zpe 
discipulis se post triduum resurtecturum. 


"Οει οὐκ éyxacaJe(yeuc civ Ψυχή» µου εἰς Ὁ Vgas, 10. Quoniam non derelinques animam 


ἄδην. Τίθησι καὶ τῆς ἑλπίδος tf,» αἰτίαν * Kal γὰρ 
οὐχ ἐἑγκαταλείφεις τὴν duyhv µου εἰς ἄδην, ὅπου 
τῶν τελευτώντων αἱ duyas χατέχονται. Ἰόπος γὰρ 
ὁ (re ὑπὸ γῆν ἀποχεχληρωμένος ταῖς τῶν j&no0a- 
νόντων ψυχαῖς. Ποῦ τοίνυν ὁ λῆρος ᾽Απολινάριος, ὁ 
τὴν προσλητθεῖσαν σάρχα δογµατίζων ἄφνχον xal 
ἄνουν, ὡς ἀνόητος ; 


13 Luc, n, 0. ?* Psal. Ὕσεν, 20. 
PATROL. Gh. CXXVIII, 


meam in inferno. Wlujus etiam spei causam appo- 
nit, Tu enim, inquit, non derelinques animam 
meam in inferno, ubi caferorum inortuorum ani- 
mae delipentur. Infernus quippe locus est sub 
terra animabus mortuorum degignatus. Ubi igitur 
sunt Apollinaris nugm, qui assumptam Christi car- 
nem sine aniina, sine intellectu et sine mente css? 
dicebat ? Sed o quam ipse potius sine mente fuisso 
convincitur ! 


9(3 


EUTHYMII ZIGABENI 


201 


Nec dabis santium. tuum. videre corruptionem. Α — 0006 δώσεις τὸ» ὅσιόν σου ἰδεῖν διαρθορἀν'. 


Hoc de corpore Domini similiter dictum est, Tu, 
inquit, c"i ob partas virtutes, oblatus, dedicatus, 
et sanctificatus sum, non me permittes corruptio- 
nem corporis sustinere : quinimo illud tanquam 
quod omni caruit peccato, in suis partibus indis- 
solutum  conservabis, ut anima in incorruptum 
corpus remeante, cito resurgam. Illud etiam adno- 
tandum est, quod interitus in mortuis disjunctio 
est ac separatio anime a corpore : corruptio vero 
280. memhrorum atque aliarum partium in terram 
et in pulverem resolutio. 

Vgns. 11. Notas mihi fecisti vias vite. Docuisti 
me, inquit, virtutes que ad immortalem vitam 
hominem dirigunt [per quas et iucedere:m ipse et 


Τοῦτο περὶ τοῦ Δεσποτιχοῦ σώματος. Οὐδὲ γὰρ ἐμὲ, 
τὸν ἀναχείμενον σοι δι’ ἀρετῶν οἰχξειώσεως, παρα- 
χωρήσεις ὑποστῆναι τὴν χατὰ τὸ σῶμα διαφθοράν * 
ἀλλ ὡς ἀναμάρτητον τούτων, συντηρῄσεις ἁδιάλυ- 
του ἓν τοῖς olxsiot; µέρεσιν, ἵνα τῆς ψυχῆς ἐγχατοι- 
χισθείσης αὐτῷ, παντελῶς ἁρτίῳ, θᾶττον ἀναστῶ 
Φρορὰ μὲν οὖν, ἐπὶ τῶν θανόντων, fj διάζευξις τῆς 
ψυχῆς ἀπὸ τοῦ σώματος * διαφθορὰ δὲ, d$ διάλυσις 
τῶν τοῦ σώματος μερῶν xal μελῶν εἰς χοῦν. 


— Ἑγνώρισάς µοι ἑἐδυὺς ζωῆς. "Ἔδειξάς uot τὰς 
ἀρετὰς, od ποδηγοῦσι πρὸς την ἀθάνατον ζωήν. Ἡ 
ἀπεχάλνψάς pot τοὺς τρόπου; τῆς ἑμῖς ἀναστά- 


discipulis meis incedendum esse traderem]. Vel B σεως χαὶ παλινζωίας, (94) ἃς αὐτὸς βαδίσας, cep» 


4liter : Revelasti tu. mihi, inquit, vias vitae, hoc 


τοῖς μαθηταῖς. 


est, resurrectionis mex atque iterake vitae modos ; per quas vias docens discipulos ingressus 


sum. 

Adimplebis me letitia cum vultu tuo. Filius. vul- 
tus est et faeles Patris. Qui enim, inquit, vidit 
me, vidit εί Patrem meum*'. Nam et character 
etiam ejus dicitur οἱ imago**. Post resurrectio- 
nem, inquit, letificabis me, me, inquam, assum- 
ptum bominem, et assumenti conjunctum divini- 
tati. Ante resurrectionem enim moestus erat ac 
tristis, lacrymabaturque, et sollicitudinibus erat 
sylenus, lege nimirum human: naturz. Vel aliter : 
Cum vultu iuo, cireumloquendo dixit ; id est, te- 
cum. Ipsum enim Christi eorpus Filio unitum 
erat. et Filius Patri : unde communis erat eorum 
letitia propter humanam salutem, quam mors per 
erueem operata est. 


IIAnpócsic µε εὐφροσύνης μετὰ τοῦ προσῶπου 
σου. Ἡρόσωπον Πατρὸς Ylóg. 'O ἑωρακὼς vip. 
φησὶν, ἐμὲ, ἑώραχεν τὸν Πατέρα µου *. ἐπεὶ καὶ 
χαρακτὴρ αὐτοῦ λέγεται xol εἰκών. Εὐφρανεῖς οὖν 
µε, qnot, τὸν προσληφθέντα ἄνθρωπον, μετὰ του 
προσλαβόντος θεοῦ, μετὰ τὴν ἀνάστασιν * mpb ταύ- 
της Υὰρ, καὶ ἑλυπεῖτο, xai ἐδάκρυε, xal γωνία 
vópup φύσεως. "H xai μετὰ τοῦ προσώπου σου, 
ἀντὶ μετὰ σοῦ, περιφραστικῶς * Ó μὲν γὰρ ἠνωμέ- 
vog ἣν τῷ Υἱῷ, ὁ δὲ Υἱὸς, τῷ Πατρὶ, xai χοινὴν 
ἔσχον τὴν εὐφροσύνην ἐπὶ τῇ σωτηρίᾳ τῶν ἀνθρώ- 
πων, fj» ὁ διὰ σταυροῦ θάνατος clpyácato, 


Delectaiio in dextera tua usque in finem. Dextera C Tepzvócnc ἐν τῇ δεξιᾷ cov εἰς cÉAoc. As& 


Patris, Filius dicitur, quemadmodum et brachium 
ejus, et potentia et delectatio. Ait igitur quod per- 
petua exsultatio erit Filio Dei, quia secum eos 
exsurgere fecit, qui olim ob peccatum deciderant : 
et quia hzreditatem suam recepit. 

Oratio ipsi David. 

PSALMUS XVI. 

Persecutionem sustinens a Saule beatus David, 
et multis impetitus injuriis, psalmum hunc conscri- 
psit, quo Deum in auxilium advocat. Qui tamen 
unicuique viro virtute przdito atque oppresso ab 
inimicis accommodari potest. 

Vgns. 1. Exaudi, Domine, justitiam meam. Exaudi, 
inquit, justitiam meam : boc est affectum atque 


τοῦ Πατρὸς, 6 Υἱὸς, ὥσπερ xai βραχίων, καὶ δύνα” 
µις. Τέρψις, qnot, xal ἀγαλλίασις ἔσται τῷ Ylo 
σου διὰ παντὸς, νοὺς πεπτωκότας συναναστῃσαντι, 
xa τὴν ἀὐτοῦ κληρονοµίαν ἀπολαθόντι. 


Προσευχἡ τῷ Δαδίδ, 
ΨΑΛΜΟΣ Ισ’. 

Ὑπὸ τοῦ Σαοὺλ διωχόµενος, xal ποιχίλως ἐπι- 
θουλενόµενος, ἔγραφε τὸν ψαλμὸν τοῦτον, εἰς ἐπι- 
χουρίαν τὸν Θεὸν ἑγχαλούμενος, ᾽Αρμόζει δὲ xal 
παντὶ ἑναρέτω ἐπιθουλευομένῳ. 


Εἰσάκουσον, Κύρια, δικαιοσύνης µου. Της περὶ 
τὸ δίχαιον διαθέσεως, Ἆτις διὰ τῶν πράξεων ὡς διά 


amorem meum erga justitiam, qui actionibus atque D γλώττης, Bod: διαφόρως yàp δυνάµενος ἀνελεῖν τὸν 


operationibus suis, quasi lingua quadam ad te ela- 
mat. Nam cum potuerim sepenumero inimicissi- 
mum mihi Saulem occidere, abstinui tamen justi- 
ti: hujus amore ; quia a te constitutus est rex. 
Quinimo nec verbis illum objurgare ausus sum, 
cum sit populi caput, et ab iliius injuria abstinere 


"' Joan. xiv, 9. 1. []ebr. 1, 2. 


πολεμιχώτατόν µοι Σαοὺλ, ἐφεισάμην, ὡς ἐπὶ Θεοῦ 
βεθασιλευχότα, xat οὐδὲν ὑδρίσαι τοῦτον λόγῳ ἑτόλ- 
µησα. Κεφαλὴ yáp ἐστι παντὸς τοῦ λαοῦ᾽ δίκαιον 
(δὲ τούτου διὰ γαῦτα φείδεσθαι χατὰ πάντα. Ἡ δι- 
κάιοσύνην ἐνταῦθα λέγει τὴν δικαιολογίαν αὐτοῦ, 
χαθ) fjv διχαιοῦται, fiv χαὶ προϊὼν τίθησιν. Οὕτως 


Varie lectioncs. 


(54; "Ac, Co) 227 τὰς à2t: 35. 


4 


205 COMMENT. IN PSALMOS. 206 
οὖν νουύντων ἡμῶν, ob δέξει χοµτάνειν ὁ Προφή- A semper sequum sit. [ Scriptum est enim : Principi 
της, ἀλλὰ λόγῳ παραχαλεῖν. populi tui non maledices **.] Vel per justitiam hoc 
in loco justificationem suam ct. juris sui rationes intelligit, quibus causa sua Justificatnr, εἰ quas. in 
progressu ponit. Atque boc pacto a jactantie suspicione Prophetam vindicabimus, quoniam magna 


eum cum ralione sic pelere perspecturi simus. 

Πρόσχες τῇ δεήσει µου. Δέησιν ὑποληπτέον, τὸ 
037,,a τῖς παβρακλήσεως᾽ ἐλεεινὸν γὰρ, ὡ; μεστὸν 
 κατηφείας, xai συντρ.θΏς, xal ταπεινώσεως, xal 
μόνον ἀπὸ τῆς ὄψεως δυτωπεῖγ δυνἀµενον. 


Ἐγώτισαι τὴν προσευχήν µου, οὐκ ἓν' χείΊεσι 
λο.λίοις. Τοῦτο xa0* ὑπερθατὸν ἀναγνωστέον, ἵν ᾗ, 
τὴν opx iv χείλεφι δολίοις προσευχἠν pov. "H xal 
ἑλλειπτιχῶς' Ἐνώτισαι τὴν προσευχἠν pou, οὐχ ἓν 
χείλεσι δολίοις γινοµένηγ, Ἡ προπαγομένην’ καθαρὰ 
Υὰρ ψεύδους τὰ χείλη µου, καὶ οὐ σύνοιδα λαλήσας 
ποτὲ δόλια τῷ Σαοῦὺλ, ἁλλ᾽ ὁμολογήέσας τὴν εἰς αὐτὸν 
ἀγάπην, φυλάττων καθαρὰν τὴν ὁμολογίαν, εἰ xat 
αὑτὸς τὰς noh; ἐμὲ φεύδεται συνθήῄχας. Τρία δὲ 
τροδάλλεται πρὸς ἀντίληψιν, τὴν διχαιοσύνην αὐτοῦ, 
τὸ φχῆμα τῆς ὄξήσεως, καὶ τὴν ἐξ ἁδόλων χειλέων 
προσευχῆν, iva xax μᾶλλον ἐρεθίση πρὸ; ἄμυναν. 


'Ex προσὠπόυ σον τὸ xplua µου ἐξέ.θοι. Σὺ 
δικαστὴς ἡμῖν, ὁ τὰ ἡμέτερμα mph. ἀκρίδειαν elo, 
zai μόνος ὀῤῥεπὴ- δ.καστίές. 'O Osb; γὰρ, χριτῆς 
δίχαιος, καὶ isyopb; περατὼσαι τὴν οἰκείᾳν ἁπύ- 
φασι». "Ex προσώπου δὲ, ἀντὶ τοῦ, Ex 050, περι- 
«ρᾳστιχκῶς, Ἡ ἑνώπιόν σου. Τὸ κρῖμα µου δὲ, 
Σουτέστιν, fj περὶ ἐμὲ ἀπίφασ.ς. "Ab:xov yàp ἡγοῦ- 
μαι δικάνειν ἐμαντῷ, xal xoláyety τὸν ἀναιρεῖν 
ἐπαγόμενον (55). 


Οἱ ὀρθαλμοί µου ἰδέτωσαν εὐθύτητας. "Ίδοιμι 
ήχους ἐφ᾽ ὑμῖν (56) ἐξενηνεγμέναι. 


Εδοκχίµασας τὴ καρδίαν µου ἐπεσχέγω γυ- 
κτός.Οὐ µόνον ἀδίκου πράξεως ἀπεσχόμην, ἀλλὰ καὶ 
πονηρᾶς ἐνθνμήσεως Ἱρεύνησας yàp, ὁ xap- 
διογνώστης, καὶ οὐχ εὗρές τινα µελέτην κατὰ τοῦ 
Σαούλ, àv τῇ καρδίᾳ pov* xai ἴδε αὐτὴν oox 
ἐν τῇ εὐπραγίᾳ µόνον ὀρθῶς ἔχουσαν, ἀλλὰ 


Intende deprecationi mee. Deprecationem | accipi 
pro figura et forma precum suarum, qua wiseranda 
erat, marrore nimirum lena ac contritione et bu- 
militate: quzque vel solq intuitu conciliare sibi 
poterat Deui. 

Auribus percipe orationem meam, mon in labiia 
dolosis. lloc per figuram hyperbaton lcgendum cst, 
ul sit sensus : Suscipe oratjonem meam, obla!am 
tibi non dolosis labiis. Munda quippe sunt labia mea 
ab omni mendacio et dolo. Neque enim mihi cou« 
scius sum, quod Sauli dolosa aliquando locutus 
sin : quinimo amorem et dilectionem meam jn eum 
palam confessus, integram adhuc confessionem con« 
servo : tametsi is pacta inccum inita confregerit 
et mentitus sit. Tria vero in auxilium suum pro. 
ponit : justitiam, supplicationis formam et oratio- 
nem & non dolosis labiis provenientem, ut per hiec 
tria nimirum in auxilium suum Deum magis conis 
moverct. 

VeRs. 2. De vultu (uo. judicium. meum prodeat. 
Utinam, inquit, tu nobis judex sis, qui nostra om- 
nia exactissime nosti ; ct solus Justus judes es, et 
potens, qui ad exitum propriam dedncas senten- 
tiam. De vultu Quo, circeumloquendo dixit ; hoc est, 
8 le ipso, vel coram te: Judicium autem meum, hioc 
6s sententia, qux de ic ferenda est. Joc, inquam, 
judicium, opto ut feratur a te : injustum enim re- 
puto, ut in propria mihi causa judex sim, et a me 
ip:o punire. illum dcbcam, qui ad meum festinat 
iuteritum. 

Oculi mei videant. &quitates. Vtinam. ego; ' in- 
quit, suffragia videam et «quas de uobis proferen- 
das a te sententias. 

VtRs. 9. Probasti cor meum et visitasti nocte. Non 
tantum, inquit, ab injustis ego actionibus alstipui, 
sed a pravis etiam cogitationibus. Tu enim qui 
scrutator es cordium inyestigasti me, nec ullam in 
corde mco iniquam adversus Saul cogitationem 
invenisti. Tu mentem meam rectam semper fuisse 


xai ἐν τῇ νυχτὶ τῶν πειρασμῶν καὶ θλίψεων, ἃ D nosti, nec in secunda id tantum foriuna, sed et in 


σχοτίσουσι tbv γοῦν, xal τῆς εὐθείας ἁποπλανᾶσθαι 
παρασχενάζουσι. Κατὰ γὰρ τὸν Ἰὼδ εἰπεῖν, Ἐν 
«τῷ φωτ σου ἑπορευόμην ἓν σκότει, ὅτι Aóxvoc 
yr τοῖς ποσί µον ὃ νόμος σου, xal φῶς τοῖς 
εφίδοις µου. Ἠ καὶ νύχτα λέγει, καθ) ἣν ἓν τῷ 
σπηλαίῳ λαθὼν ὑποχείριο», οὐχ ἀνεῖλεν, 

meis **, vel noctem fortassis illam 
occidere euin. noluit. 

Ἑπύρωσάς µε, xal οὐχ εὑρέθη ἐν ἐμοὶ ἁδιχία. 
Ἐπύρωδάς µε πυρὶ τῶν πειρασμῶν, ὡς οἱ τεχνῖται 
τῷ πυρὶ τὸν χρυσὸν, ὅπως vvolev, eC ἐστι χαθαρός' 

** Exo, xx, £8... 9* Job xxii. 3. 


ipsa etiam tentationum atque afflictionum nocte : 
quz mentes hominum obtenebrare solet, et occa- 
siones przstare, ut veluti errabundeus a recto calle 
quis deviet. Nau, ut verbis et an utar beati Job . 
In lumine tuo ambulabam in tenebris : quoniam lex 
tua. [ucgerna erat petibus meis, et lumen semiii* 


dicit, qua in potestate sua Saulem babuit iu spelunca, ct tamen 


Igne me cxaminasti, et non est inventa in me ini. 
quitus, Examinasti me, inquit, igne tentationum, 
non secus ac cum artifices ignc aurum examinapt, 


Varie lectiones. 


53 fc. ἐτξι svOV. 
4 [] 9 


(90) vp. ἐξσνηνεγμένας, 


αμ] 


EUTHYMII ZIGABENI 


208 


ul cognoscant an mandum id sit et purum. Et cum A χαλχὠνευθέντος pou zoutot; xai βασανισθέντος, 


auri instar fusus sim.et probatus, nulla tamen in 
me inventa est injustitia, quam patraverim adver- 
sus Saul. Neque enim inter angustias malum ali- 
quod adversus eum, ut pusillaniwis, aut consultavi 
unquam aut decrevi. 

Vens. 4. Ut non. loquatur os meum opera liomi- 
num. Hic versiculus consequentia non caret ad 
pricedentia, ut aliqui existimarunt, quiuimo com- 
modissime eis adjungitur, et causam continet, qua- 
ré examinatus fuerit et afflictus beatus David. μας, 
inqui!, de causa. tu me tentationibus examinati 
perinisisti, ne si major fuissem quam quod tentari 
aut affligi possem, extollerer fortassis : ncve ac- 
cusarem' Saul, out. illius injustitias superbe deri- 


οὐχ εὑρέθη tv ἐμοὶ ἁδιχία κατὰ Σαρὺλ, οὐδὲ µι- 
χροφυχἠσας ὑπὸ τῆς ἀνάγχης ἐθουλευσάμην c: 
πονηρόὀν, 


Ὅπως ἂν μὴ «Ία.ήσῃ có στόμα µου τὰ ἔργα 
τῶν ἀνθρώπων. (02x ἕστι τὸ παρὸν ῥητὸν ἀναχέ- 
λουθον, ὥς τινες φήθησαν * ἁλλ' αἰτία δοχεῖ τῆς 
πυῤώτσεως᾽ διὰ τοῦτο γὰρ παρεχώρησας πνρωθτναί 
µε πειρασμοῖς, ἵνα μὴ µένων ἀνώτερος αὐτῶν 
ὑπεραίρωμαι, xal διαδθάλλω τοὺς ἀμφὶ τὸν Σαοὺλ, 
θριαμξεύων ἃ πράττουσιν ἄδιχα. Ἡ xay ἵνα pb; σὲ 
συντόμως ἐπιστρεφόμενος (ἐν θλίψει γὰρ ἐμνήῆσθη- 
μέν σου), τὰ σὰ ἔργα Ἰαλῶ, πῶς ἅπαντα πρὸς e 


derem atque exprobrarem. Vel aliter : Tu ideo me B συμφέρον οἱκονομεῖς. 
esaminasti, ut ego conversus ad te, non humana opera, scd tua commemorarem beneficia, οἱ quo- 
modo tu omnia in melius. semper dirigis. Solemus enim in offlictionibus tui semper magis memi- 


nisse. 

Propter verba labio:um tuorum ego custodivi vias 
duras. Per veri a labiorum Dei, mandata legis ia- 
telligit, que per Moysem data sunt, Labioruin 
autem Dei, improprie dicit, quasi a Deo prolata sint 
ea mandata. Propter hzc itaque mandata cao, 
inquit, custodivi , lioc est, ego ambulavi vias du- 
ras : virtutum nimirum vias qua aspera sunt et 
laboriese , et omni corporis delectatione proisus 
carentes, Custodire ctiam apud Scripturam sxyis- 
sim? positum reperimus, pro operari, uli illud 
Custodivi mandata tua 35, hoc est adimplevi. 


Διὰ τοὺς «Ἰόγους τῶν xyeidéov σου ἐγὼ ἐφό- 
Ίαξα ὁδοὺς σχ.ὶηράς. Λόγους χειλέων καλεῖ τὰς 
ἐντολὰς τοῦ διὰ Μωσέως δ,θέντος νόμον΄ χειλέων δὲ 
θ:οῦ, καταχρηστικῶς, ola παρὰ θεοῦ ὑφηγηθείσας. 
Διὰ ταύτας 09v, φησὶν, ἐγὼ ἐφύλαξα, τουτέστιν ἐθά- 
δισα ὁδοὺς σχληρὰς, τὰς τῶν ἀρετῶν' τραχεῖαι γὰρ 
αὗται, xal ἐπίπονοι, πάσης σωματικῆς ἡδονΏς ἁπξ- 
στερημέναι. Φυλάττειν δὲ παρὰ τῇ συνηθείᾳ τῆς 
Γραφῆης, τὸ ἑνεργεῖν, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, λέγεται, 
ὡς τό. ἘΕφύλάξα τὰς évrodldc σου, τουτέστι, 
πράξας ἑπλήρωσα. | 


Σεβ». 5. Perfice gressus meos in semitis tuis, ut C ΄ Κατάρτισαι τὰ διαθήματά µου ἐν ταῖς τρίέοις 


ion commoveantur gressus mei. Dis gressuuim 1ιο- 
uinil, et per eos priori loco mentis inotus intclli- 
gil, secundo vero motus corporis. Ait igitur, Τη, 
Dominc, perfectas ac rectas facito cogitationes 
meas, in mandatis tuis, quz gradientes per ea lo- 
mines ferunt ad te. Nam si hx mentis cogitationes 
perfectiores reddantur, caterze ctiam. operationes 
eorporis non titubabunt, quinimo tutiores erunt, 
Vcl perfice gressus 11606, hoc est, 
meas, dum ambulo per vias tuas, quas in manda- 
tis tuis essestatuisti iis qui festinant venire ad te : 
ne si forte commeinorati gressus mei nullam a te 


perfectionem acceperint, devient aliquando ab honesto, et sequantur qua deteriora sunt. 


és qui doces liominem scientiam. 


Vrns. 6. Ego clanaviquoniam exaudisti me, Deus. D 


Non frustra, inquit, fundo preces ad te, nam et 
alias cum ad te orarem exautit:s sum. 

Inclina aurem. (uam — mihi el exaudi verba mea. 
' Atqui aures in nobis inclinari non. possunt : sed 
cum inclinato capite erga illum quem audituri 
sumus, condescendimus, videntur etiam aures in 
nobis inclinari. In superioribus jam diximus quem- 
admodum Propheta sepenumero ab humanis ope- 
rationibus divinas exprimit, imbecillitati ac eras- 


35 Psal. cxviini, 166. 


omnes actiones - 


σου, Ίνα pi) σα.1ευθῶσι τὰ διαθήµατά µου. *Avo- 
μὲν ὠνόμασε δ.αθήµατα τὰ τοῦ νοῦ κινήματα" χάτω 
δὲ, τὰ τοῦ σώματος. Οἷον τέλεια xat ὁρ)ὰ ποίησον 
τὰ νοἡματά µου ἐν τοῖς προστάγµασί σου, τοῖς φέ- 
ῥρουσιν εἰς σὲ τοὺς δι) αὐτῶν ὀδεύοντας' τυύτων YÀ( 
τελειωθέντων, οὐδὲ αἱ διὰ σώματος πράξεις ἀποσφα- 
λεῖεν ἄν. Ἡ χατάρτισαι τὰ διαθἡμµατά μον, τουτέστιν, 
ἑνέργειάν µου πᾶσαν ἐν τῷ ὁδεύειν τὰς τρίθους σου, 
ἃς διὰ τῶν ἐντολῶν ἔτεμες τοῖς σπεύδουσιν ἑἐλθεῖν 
ἐπὶ σὲ, ἵνά pj παραχινηθῶσι τοῦ προσήκοντο”, ph 
π;ρὰ σοῦ χαταρτιζόµενα’ σὺ γὰρ el ὁ διδάσκων ἄν- 
θρωπον γνῶσιν. ᾿ 

Tu euim 


'Eyó ἐχέκραξα, ὅτι ἐπήκουσάς pov, ὁ θεός. 
05 µάττην ποιοῦμαι τὴν παράκλησιν, ὅτι xal πἆλα: 
παρακαλέἐσαντός µου ἤχουσας. 

KAirov τὸ oc σρυ ἐμοὶ, καὶ εἰσάκουσον τῶν 
ῥημάτων µου. Καὶ μὴν ἄχλιτόν ἐστιν ἐν ἐμοὶ (51) 
τὸ οὓς. ἀλλ ὅτι χλινοµένης τῆς κεφαλΏς ἐπὶ τὸν 
Ἰέγοντα, δοχεῖ τοῦτο χλίνεσθαι, Προείρηται δὲ, ὅτι 
ἀπ τῶν ἀνθρωπίνων ἑνεργειῶν τὰ θεῖα χαρακτηρί- 
ζει, συγκαταθατιχώτερον, διὰ τὴν τῶν ἀχροωμένων 
ἀσρένειαν. O1 γαρ βουλόμενοί τινος ἀκριδέστερον 


Varie lectiones. 
(01) fc. ἡμῖν, ut legisse videtur Latiuus. interpres. 





299 COMMENT. 


IN PSALMOS. 


91 


ἀχούειν, ἁδρανῶς ὑπ ἀσθενείας «φῦεγγομένουν κλί- A situdini auditorum condesceudens. Solent. itaque 


νουσ: αὐτῷ διὰ τῆς χεφαλἠς τὸ οὓς. Κλῖνον ὡς ύφη- 
λὸς ἐπὶ ταπεινῷ, ὡς ἰατρὸς ἐπὶ νοσοῦντι. Εἵη δ᾽ ἂν 
ὅρασις μὲν θεοῦ, ἡ ἁπλῶς γνῶσις τῶν πραγμάτων’ 
οὓς δὲ, fj λεπτοτέρα ᾿ τὰ γὰρ ὁρατὰ τῶν ἀχουστῶν, 
παχύτερα, διὰ chv Όλην. Άνω δὲ xai χάτω τῆς 
παραχλῆσεως τὸ, εἰσάκουσον, xàY πρόσγες, καὶ ἑνώ- 
τισαι, xal τὰ τοιαῦτα, εἰς ἔμφασιν τΏς πρὸς τὴν 
αἴτησιν ὀλογύχου διαθέσεως. 


ii caput inclinare, qui exilis homiuem vocis audire 
diligen&us cupiunt : unde et cum .capite aures 
pariter inclinare videntur. lncliua igitur et tu, 
Deus, aurem tuam, tanquam excelsus ad bumilem, 
lanquam medicus ad iuürmam. Et visus quidem 
in Deo est siinplicior quzdam rerum cognitie, au- 
ditus vero exactior et perfectior scientia. Nam quie 
visibilia sunt, propter materiam quz visibilibus 


rebus inest, erassiora sunt, quam que audiri queunt. Soperius igitur atque — inferius — supplicans 


beatus David, bujusmodi verbis usus. est, quie. majorem — Dei cognitionem 


ac majorem attentione 


desiderent. Exaudi enim, inquit, intende, auribus percipe, et alia hujusmodi, quae verba etiam sapius 


replicavit in majorem nimirum empbasim, ος 


majorem significationem summa affectionis suz, 


ex lola cupientis anima petitionem a se oblatam impleri. 
Θαυμάστωσον τὰ é&AÍn σου, ὁ σώζων τοὺς ἐλ- B. Vgns. 7. Mirifica misericordias tuas qui saltos 


πίζοντας ἐπὶ cé. θαύματος ἄξια φανῆναι ποίησον. 
Ἐλέη δὲ λέχει, τὴν ἀντίληψιν. Ot γὰρ ἰδόντες αὖ- 
τὸν ὑπερασπιζόμενον, ἐθαύμασαν αὐτῖν, ὡς τ2- 
χεῖαν, xaX πανσθενη, χαὶ ὣς μὴ µόνον δίχαιο», ἀλλὰ 
καὶ ἁμαρτωλ»» ἀντιλαμβανομένην. 
celere ac. validum ouxiliuimn 
bus etiain opem przstat. 
'Ex τῶν drücotnxórov τῇ δεξ;ᾷ σου, φύ.λαξύν' 
ps8 ὡς κόρη» ὀρθα.μοῦ. Φύλαξόν µε. Κύριε, ἀπὸ 
τῆς ἐπιδουλῆς τῶν περὶ Σαοὺλ, oi ἀνθεστέχασι τῇ 
χειροτονίᾳ σου. Διά γὰρ τῆς χειρὸς, ταύτην ἑδήλωσε. 
Σὺ μὲν γὰρ ἐχειροτόνησάς µε βασιλέα, διὰ τοῦ 
προφήτου χρίσαντος" οὗτοι δὲ σπουδάζουσιν ἀνελεῖν, 
οὗ χαταδεχόµενοι. θΘαυμαστὴ δὲ ὄντως ἡ περὶ τὴν 
χόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ φυλαχή’ χιτὼν γὰρ ἐπὶ χιτῶνι, 
xal περιβολαὶ ποικίλαι ταύτην περιτοιχίζουσι. Καὶ 
oí μὲν λεπτοὶ xal διαφανεῖς, ἵνα μὴ τραχύνωσιν 
ὑγρὰν οὖσαν καὶ ἁπαλήν. ἔξωθεν δὲ, παχὺς ὁ τῶν 
βλεφάρων, δυσὶν ἡμικυχλίοις διῃρηµένες, ἵνα xa: 
τν χονιορτὸν ἀποσοδῇ, χαὶ τὴν ἐξ ἀέρος βλάδιν, 
καὶ τὰ περιττὰ ζωῦφια. Τετρύχωται δ᾽ οὗτος, ἵνα 
τὸν ἐγγὺς ἱδρῶτα χαταῤῥέοντα κωλύῃ' δριμὺς γάρ 
ἑστι xat λυπηρός. Ἐπάνω δὲ τούτου, φάραγξ ὀφρύος. 
Ἐσχημάτισται δὲ χκαθάπερ τις στεῤῥεὸς ὄροφος. 
πεπύχασται δὲ xal οὗτος θρ:Ών, ἵνα μὴ ἡ φερόµενος 
ἄνωθεν ἱδρὼς ἐπὶ τὴν σχηνὴν τῆς κόρης ἐμθάλλοι" 
ἀλλ ἀναχρουόμενος ἐχεῖθεν, ἐπὶ τοὺς xpotágou; 
μετοχετεύεται. 


ac condensis ornatum ac munitum est, nc iilo desuper fl1ens in pupillie habitaculum  irruat. 


facis sperantes in te. Fac, inquit, u& misericordie 
tuz admiratione digna videantur. Misericordias 
autem Dei hic divinum auxilium appellat. Omnes 
enim qui heatum David ajutum a Deo, et serva- 
m a tantis viderunt periculis, admirati sunt ta:a 


: quinimo et illud, quod non tantum justis Deus,-sed «quod peccatori- 


Vins, 8. Α resistentibus dextere iue custodi me, 
Domine, ut pupillam oculi. Custodi me, Domine, ah 
insidiis Saul et complicum ejus, qui electioni per 
ιο facte res'stunt. Per manum enim, hanc siguiti- 
cavit. Tu enim per prophetam, a quo inunctus 
sum, me in regem elejisti : isti vero non susci- 
pientes quod fecisti, mihi necem parant. Admiranéa 
est autem quam maxime custodia illa, quam oculus 
pupilla przstat. Siquidem tunica super tunicam, 
et quzdam tegumenta eam muniunt : quorum ali» 
tenuia ac transparentia sunt, ne pupillae quie sua- 
pte natura humida est ct mollis, asperitatem iu- 
ferant, alia. vero exterius crassiora, ut palpebra- 
rum tunica, qua duobus est semicirculis distincta, 
uL pulveris et aeris lesionem, et parvula quaqu. 
animantia, repellat : et pilis etiam quibusdam 
vallata, ut sudorem prope fluentem prohibeat. 
Acutus enim sudor est atque admodum immnolestus. 
Superius praterea supercilii vallis formata est. 
Ipsum autem supercilium, veluti tectum qnoddap: 
firmum ac validum jacet : quod pilis etiam multis 
Illine 


enim repulsus, in ipsa devolvitur tempora. [Cum tanta igitur prastet oculus pupille custodiam, 
non mirandum si parem sibi a Deo Propheta przstari optat. | 
Ἐν σκέπῃ τῶν πτερύγων σου σκεπάσεις µε Ὦ Vgns. 9. ]n protectione alarum (uorum proteges 


ἁπὸ ἀνθρώπων ἀσεθῶν, tov τα.αιπωρησάντων 
µε. ᾿Ἑτέραν ε]χόνα φυλακῖς εὑρὼν, ἀξιοῖ νεοττοῦ 
τρόπον ἐπισχέπτεσθαι, πτέρυγας χαλῶὼν τὰς συνο- 
πτικᾶς, xat φρουρητᾶς, xat θαλπτιχὰς δυνάµεις τῆς 
παντοδυνάµου πρρνοίας, ἐκ μεταφορᾶς τῶν ταῖς 
ἑαυτῶν πτέρυξι σκεπόντων τοὺς νεοττοὺς πετεινῶν, 
Τὸ vo)v Σχεπάσεις, ?) ἀντὶ εὐχτιχοῦ νοήσοµεν 
πολλαχοῦ γὰρ τῆς Γραφῆς τὸ τοιοῦτον εἴδος * ἢ xal 
προφητεύει τὴν παρὰ θεοῦ βοήθειαν. Πρόσωπον δὲ 
ἀσεθῶν. αὐτοὺς λέγει τοὺς ἀσεθεῖς. Καταχρηστ.κῶς 
0k υῦν εἶπεν ἀσεθεῖς τοὺς ἁμφὶ τὸν Σαοὺλ, ὡς δίκην 
ἁσ.θῶν ζῶντας ἐν ἀνομίχις, χαὶ διφῶντας ἑλεῖν 


(46 a (acie impiorum, qui me affixerunt. Adinventa 
alia custodie similitudine, pulli in morem rogat 
Propheta se protegi. Per alas autem divina Provi- 
dentiz€ vires intelligit : quibus continere conscr- 
varéque omnia Deus solet οἱ fovere. Quod ex me- 
taphora avium sumptum e-t, qux: proprios pullos 
alis tuentur ac protegunt, (uod vero, ait, Proteges, 
futurum pro optativo positum intellige, ul Sap» 
apud Scripturam positum | reperimus. Vel quia 
pradicit beatus David, ut Propheta, auxitium quo.l 
sibi a Deo prastandum erat. Faciem ctiam impio- 
run pro ipsis impiis intellige. lhinproprie aute 





211 


EUTHYMII ZIGADENI 


913 


Saulem et socios, impios [seu potius, ut &zep? alibi A τοὺς ἀθώους, καὶ ὡς μὴ σξδοµένους τὴν ἔηλωθ-ἶσα , 


diximus, juxta Grace dictionis ἀνόμους veriorem 
signifiéationem, exleges] appellavit : eo quod gen- 
tium more, exleges viverent in peccatis, el quia 


iz αὐτῷ τοῦ θεοῦ χειροτονίαν» οἳ xal ἑταλαιπώ- 
ρῃσαν αὐτὸν, περὶ τὴν φυγὴν πᾶσαν χαχοπάθειαν 
ὑφιστάμενον. 


innocentem occidere studebant ; nec electionem illam  verebantur, quam eia Deus signiflcaveral se 
feci-se de David, dum iminodice cum affligerent, et in causa essent ut exsul ac profugus omue calami- 


tàtum genus sustineret. 

Vens. 10. Inimici mei animam meam circumde- 
derunt. Per animam suam seipsum intelligit, totum 
exprimens a parte. Circumdederunt autem, insidiis 
himirum undique depositis. 

Adipem suum concluserunt, Per adipem cor in- 
lelligit et viscera : quoniam circum hzc multa so- 
let inesse pitiguedo. Ait igitur, omnem eos a corde 
atque a viscefibus misericordiam intra seipsos 
clausisse. Misericordia enim a corde atque a visce- 
ribus dicitur descendere. Alii adipem exponunt 
pro lona hübitudine ac felicitate, quam illos clau- 
sisse dicit Propheta, atque in seipsis continuisse, 
veluti nunquam ampliüs recessuram, sed cum eis 
perpetuo futuram. 

Us eorum loculum est superbiam. Jactabant exiim 
illi cito sé comprelensuros beatum David, wec 
posse illum ab eorum manibus evadere : quasi ex 
nullo latere exspectanduni illi amplius esset auxi- 
lium. 

Vens. 11. Ejicientes me nunc circumdedertint me. 
Expulerunt nie, inquit, ex omnibus bonis meis : 
nec satis hoc eis fuit, sed rursus etíam circumde- 
derunt, inorti me tradere festinantes. 


Οἱ ἐχθροί µου τὴν ψυχή» µου περιέσχον, 
Ἀπὸ τῆς φυχῆς ἑαυτὸν ἐνέφηνεν, ὡς ἀπὸ μέρους 
τὸ πᾶν. Περιέσχον δὲ, ἀντὶ τοῦ, πεβιεχύχλωσαν 
πἆντοθεν χαθίζοντες λόχους. 

Τὸ στέαρ αὐτῶν συγέἐχεισαν. Διὰ τοῦ στέατοᾷ 
την καρδίαν xal τὰ σπλάγχνα δηλοῖ: περὶ ταῦτα γὰρ 
πολλὴ πιμελή. Καὶ φησιν ὅτι ᾿᾽Απέχλεισάν por τὸν 
ix χαρδίας xai σπλάγχνων αὑτῶν ἔλεον, ἐξ ὧν οὗ- 
τος πρόειόιν. "Άλλοι δὲ φάσιν ἑρμηνεύοντες στέαρ 
την εὐδοξίαν εἶναι xal εὐὴμερίαν, ἣν ἀπέχλεισαν 
καὶ οἷον συνεῖχον, ὡς pnxétt φευζομένὴν, ἀλλὰ 
δι) ὅλου ἑσομένην αὐτοῖ». 


Τὸ στόμα αὐτῶν &AdAncer ὑπερηφανίαν. Ἑχόμ. 
παζον γὰρ θἄττον αὐτὸν συσχεῖν ὡς ἀθήρευτον, µη: 
δαμόθεν ἔχοντα βοῄθειαν. 


'Ex6d.AAovtéc µε voy περιεκὐκ.Ἰωσάν µε. Ἐξώ- 
σαντὲς µε τῶν ἐμῶν ἁπάντων, οὐκ Τρχέσθησαν 
ἀλλὰ xat vov περιεχύχλωσάν µε, θανατῶσαι σπου. 
δάεοντες. 


Uculo$ suos. siatuerniit declinare in. terram. Ὄε-ς Tobc ὀφθα.μοὺς αὑτῶν ἔθεντο éxx.livac &v τῇ 


creverunt, induit, declihare ὅου]ος $uos; a te nimi- 
rum, qui iri calis habitas : atque à mandatis tuis, 
quibus mandasti ne insontem quis laidat; atque 
hoc ut illos in terram conveiterent, hoc est ad 
lerrenas concupiscebtias. Quod nihil aliud est, 
quam absqué ullá ratione quidquid libido postulat 
explere. Vel aliter litteram lege : Oculos suos 
Btatuerunt ut declinént ih Lérram ; et tunc expone 


ΥΠ. "Eü0sv:o, ἑσχέφαντο ἐχχλῖναι τοὺς 042023507; 
αὐτῶν ἀπὸ σοῦ, τοῦ kv οὐρανοῖς οἰκοῦντος, καὶ τῶν 
σῶν Προσταγμάτων, ἃ χελεύουσι μὴ ἀδιχεῖν τν 
ἀναίτιον, εἰς γῆν, τουτέστιν εἰς γεηρὰς ἐπιθυμίας: 
αἴτινές εἶσιν ἁλόγως ἀποπλῆσαι xdv τὸ καθ) ἡδονήν. 
Καὶ τοὺς ὁρθαλμεὺ: αὐτῶν ἑστήριξαν, ἐπιτηροῦντες 
ἐχχλῖναι xal καταθαλεῖν µε εἰς γῆν, ὑπ' αὐτῶν 
ἁποόφαττόμενον: 


statuerunt, hoc est stabiliverünt et firmaverunt, observantes nimirum ut illum inclinent et demittan! in 
lerram, quem olim morli tradere contendunt, Oratio enim Graca-ntrumque sensum recipit, 


Vgns. 12. Susceperunt me quasi leo paratus ad 
predam, et quasi catulus leonis habitans in nbdítis. 
Quanium ad eorum spem  atlinet, ipsi me ita sus- 
ceperunt; quasi dicat : Illi sperabant accedere ad 
me, et suscipere me : lioc est sursum accipere, 
alque extollere a terra, et discerptum efferre. 
Differentiam inter leoriem et leonis catulum, qui- 
dam hujusmodi tradiderunt dicentes : quod leo 
proprio fretus robore maníleste ac palam rapit, et 
quod catulus tanta carens confidentia, clam atque 
occulte se accingit ad predam, unde abditus con- 
sidere dicitur. lloc pacto etiam inimicorum beati 
David, alii aperto Marte suis freti viribus in eum 
irruebant, alii autem veluti timidiores sibi ipsis 
tion adco fidentes, clam insidias struebant ; tametsi 


Ὑπέλαδόν µε ὡσεὶ Aéur ἔτοιμος εἰς θήρανι καὶ 
ὡσεὶ σχύμγος olxor ἐν ἁποχρύφοις. "Όσου ἐπὶ 
ταῖς ἑαυτῶν ἐλπίσιν, ὑπέλαδόν µε, τουτέστιν ὑπ- 
ελθόντε:, μετέώριόαν τῆς γῆς ἀνάρπαστον φέροντες. 


p Διαφορὰν δὲ τοῦ λέοντος xal τοῦ σχύμνου τοιαύτην 


τινὲς ἀποδεδώχασιν, ὡς ὁ μὲν ἀἁλχῇ πεποιθὼς, φα- 
νερός ἐστιν ἐπὶ τῷ θηρεύειν΄ ὁ δὲ σχύµνος. pfo 
θαῤῥῶν kx τοῦ προφανοῦς ἁρπάξειν, κάθηται χρυ- 
ἁτόμενος. Καὶ ἑῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ τοίνυν οἱ μὲν 
ἐθάῤῥουν προφανῶς αὐτὸν ἁρπάσαι ' τινὲς δὲ χα. 
θραίως , ἑαυντοῖς οὐ τεθαῤῥηνότες. Οὐδὶν δὲ χωλύει 
ταὐτὸ xal ἄμφω δηλοῦν' εἴωθε γὰρ πολλάκις ἐν τοῖς 
παθητιχοῖς λύγοις ὁ Προφήτης ταντολογεῖν, ἐν ὑπ- 
αλλαγαῖς λέξεων, ἵνα (58) αὐξήσῃ τὸ πάθος, εἰς 
ἔλεον ἐπισπάδηται 


nihil impedit quiu utrumque idem sibi velit atque. idem signiflcet, Solet. emim Propheta. szpenumeio 
Varia lectiores. 


(908) γρ. αὐξίσας vel valde xgY ante ii. 








213 


COMMENT. ]N PSALMOS. 





2!i 


in hujusmodi locis affectu plenis, easdem sententias varia Oorativhe repetere, ut aucto affectu. αἱ 


majorem Deum misericordiam trahat. 


Ἀνάστηθι, Κύρις. Δοχῶν χαθεύδειν διὰ «bv µα Λ Vens. 15. Exsurge, Domine. Quippe cum οὗ los- 


χροθυµίαν, χινήθητι τοὺς ἄμυναν. 


Πρόφθασον αὐτοὺς. Πρὸ τοῦ δοῦναι πέρατι τὰ 
μεμελετημένα, κατάλαθε αὑτούς. 


Kal ὑποσκχέ.]ισον αὐτούς. Ἑμπόδισον τῷ xas' 
ἐμοῦ δρόµῳ ' τοῦτο δὲ ix μεταφορᾶς τῶν βουλοµέ- 
νων τισὶν ἑπιχόπτειν τὸν δρόµον, ol. τρεγόντων τοῖς 
ποσὶν αὑτῶν ὑποτιθέασι τὰ σχέλη κατὰ nápobov, 
xat οὕτως εὐχερῶς χαταθάἀλλουσι. 


ῬΡῦσαι τὴν »υχἠν µου ἀπὸ ἀσεθοῦς, ῥομιραίᾳ 


σου, ἁπὸ ἐχθρῶν' τῆς χειρός σου. Ἐν τῇ ῥομφαίᾳ 


σου ῥῦσαι τὴν ψυχἠν µου ἀπὸ τοῦ ἀσεεοῦς Σαοὺλ, ῃ 


χαὶ ἀπὸ τῶν ὑπηχόων αὐτοῦ, τῶν ἐχθραινόντων τῇ 
χειροτονίᾳ σου, τουτέστιν ἐμοί. f, τῶν πολεμούν- 
των τῇ χειρί σου, δηλαδη σοὶ, περεφραστιχῶς. El 
γὰρ οἱ μὲν ἐμοὶ πολεμοῦσιν, ἐγὼ 6E, σός’ οἱ πολε. 
μοῦντες τῷ σῷ, col ἄρα πολεμοῦσι. Τίνος χάριν 


ἀο:δῆ τοῦτον λέγει, προειρήχαμεν. Καθ ἑαυτὰ δὲ 


τὰ ῥητὰ ἀναγνωστέον, ἀπολύτως. Κατάλληλα δὲ, χαὶ 
«^ Ρῦσαι τὴν Ψυχή» µου. πρὸς τὸ ῥηθὲν ἀνωτέρω" 
Οἱ ἐχθροί µου γὰρ, εἶπε, τὴν γυχήν pov περι- 
έσχον. Αποροῦσι δὲ τινες, πῶς ὁ φειαάμενος Σαοὺλ 
iv τῷ σπηλαίῳ, νῦν ἀναιρεθῆναι τοῦτον εὔχετα, 
ῥομφαίᾳ θεοῦ καὶ λέγομεν ὡς αὐτὸς μὲν αὐτόχειρ 
βασιλέως οὐκ ἠνέσγετη γενέσθαι, χαθὼς iv πρ)οι- 
μίοις ἐξηγησάμεθα τοῦ ψαλμοῦ * τὸν Θθεὸν δὲ παρ- 
εκάλει πρὺς ἐχδίπησιν, ταλαιπωρούμενος« 
ἓν πάσῃ κχαχοπαθείᾳ. "Qonsp Υὰρ τὸ πρῦὺτον 
ἄδιχον, οὕτω δίχαιον τὸ δεύτερον. "H' xai iv 
ῥομφαίᾳ λέγει, οὐχ ἀναιρούσῃ, ἀλλὰ φοθούση τοὺς 
ἐχθροὺς µόνον. ᾽Ανθρωποπρεπῶς δὲ εἴρηται’ xo 
γὰρ ὁ θέλων ἐξελέσθαι τὸν ὑπὸ πολεµίων κχαταχό- 
µενον, ῥομφαίαν σπααάµενος, ὁρμᾷ χατ αὐτῶν. 
Καὶ ὅτι οὐχ ἁἀναιρεθῆναι τοὺς ἀμφὶ τὸν Σαοὺλ, 
ἀλλὰ δυσπραγῆσαι (59) βούλεται, δηλοῖ τὰ EET. 


ganimitatem dormire quodanimodo vilearis. Ex. 
surge igitur et movearis ad viudictam. 


Preveni cos. Tu, inquit, eos przoccupa prius- 
quam eà quie meditati sunt effectum aliquem sor- 
tiantur. 


Et supplanta cos. Esto. illis impedimento dum 
currunt οἱ festinant adversum moe. Quod ex coium 
metaphora dictum est, qui dum currentem. impe- 
dire volunt, tibiam aut pedem transeunti subji- 
ciunt, ut hujusmodi offendiculo cum in terram 
prosternant. 


Eripe animam meam ab impio framea (xa, ab 
inimicis manus tue. Tua, inquit, framea, hoc est 
tuo telo, libera animam meam ab impio Saul atque 
ejus sociis, qui electioni tux» de me facta tanquam 
inimici adversantur. Vel, Eripe we ab iis qui ini- 
mici sunt manus ae potentie tuz, hoc est ab ini- 
micis tuis: namqui ime oppugnant, qui a te electus 
sum, tecum etiam pugnare videntur. Saulem vero 
cur impium appellet, superius dictum est. Per se 
vero legenda sunt verba absolute. llla auten 
verba : Libera animam meam, congrue dicta. sunt, 
ut prioribus verbis respondeant, dum dixit : Γπί- 
mici mei animam meam circumdederunt, Dubitant 
quidam quomo:o beatus David, qui in spelunca 
inimico Sauli. pepercit, nuuc precetar occidi euu 
gladio Dei. Et dicendum, quod ipse quidem regis 
sui neluit occisor esse, ut circa: principium psalui 


xaX C diximus, et tamen Deum: ad vindiclam advocat, 
veluti qui omni erat calamitatnm genere afflictus. 


Neque enim si occidere regem, injustum dicimus, 
ita etiam injustum dicimus, advocare Deum εἰ 
vindictam. Vel aliter: Libera me, inquit, framea 
tua, non ut occidas, sed ut ea tantum inimicos 
perterreas et repellas.. lioe. etiam humano more 
dicium est; nam eum quis socium ab inimicis 
detentum eripere voluerit , evaginato gladio in eos 


ruit. Quod autem non petat. beatus David Seulem et socios interimit, sed disjungi Cintum 4ο dissolvi, 


manifestam (it ex sequentibus. 


Κύριε. ἀπὸ ὁ-/γων ἁπὸ γῆς διαμέρισον αὐτοὺς 
ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν. Ἔτι ζῶντας αὐτοὺς ἀφόρισον ἀπὸ 
τῶν ἀγαθὼν ἀνθρώπων, xaX μὴ ἔστωσαν αὑτοῖς ἐν» 
αρίθµιοι ΄ ὃ καὶ ἀλλαχοῦ φησι’ Μετὰ δικαίων μὴ 
1ραφήτωσαν ' ἀφορισθέντες γὰρ, τὴν ἀξίον ἆπο- 
Slsovtal ποτε δίχην. Πολλάχις δὲ ἡ Γραφὴ ὀλίγους 
χαλεῖ τοὺς ἀγαθούς. OL γὰρ πλείους, ἀεὶ xaxot, καὶ 
ἀεὶ τὰ χερείονα νικᾷ " ὀλίγοι γὰρ. φησὶν, οἱ σωςό- 
µενοι, xai ὀλίγοι οἱ ἐχλεκτοί, ᾿Ο.1ίγων δὲ εἰπὼν, 
ἐπήγαγεν. ἁπὺ γῆς, ξεικνὺς, ὅτι καὶ οὗτοι ἀπὸ γῆς 
εἰσι : xal ὅμως οὐδὲν ἐμπόδιον τοῦτο Υέγονεν αὗτοῖς 


ερ). tx viu, 29. 


Vgns. 14. Domine, a paucis de terra divide eos in 
tita eorum. Adhuc viventes eos, inquit, divide ac 
distingue a probis hominibus, ne cum ejs conver- 
sentur : quod aliis verbis alibi dicit : Et cum justis 
non scribautur **, Nam si. disjungantur, condignas 
aliquando pornas dabunt. Solet etiam saepenumero 
Scriptura per paucos, probos homines significare : 
quia el pr*vi homines plures sunt, et pejora. nu- 
wero semper vincunt. lauci enim sunt, inquit, 
qui salvautur, et pauci etiam qui electi. Et. po*t- 
quam dixit a paucis, addidit de terra, denotans 


Varie lectiones. 


(29) Codex quidem halet δυσπραγῖσαι ' at Latinus interpres [ομίερο videtur διαμερ:σθΏναι vel 


alind ejusmodi. 





-— neu Án: 


*15 EUTIYMII ZIGABENI ^ 216 
quod pauci illi qui boni sunt, de terra sunt, quode A εἰς àápzzfv. Ἡ δὲ σύνταξις, αὗτη” Διαμέρισον av» 


que hoc eis uihil impedimento fuit ad. virtutem. 
Et constructio sic se habet: Divide eos a paucis 
qui sunt de terra. 

Et de absconditis tuis. impletus esl venter. eorum. 
Per abscondita quidam aurum atque argentum in- 
telligunt, et alia hujusmodi metalla, qu: occultis 
terr? lateribus abscondita, lodiuutur ab iis qui 
illic ea perquirunt : quibus bonis illorum ventrem 
iinpletum esse ait, a parte totum significans, hoe 
est, quibus repleti sunt ; quippe cum eorum celle 
atque hi$pothec?; hujusmodi bonis, instar ventris, 
plenz ac referl:e sint. Vel eorum ventres fupletos 
esse obsoniis intellige, quibus abunde vestentes 
exsaturati sunt. Multi etiam dicunt, per abscondita 


ponas intelligendas esse, quà? apud Deum veluti B 


in thesauri loco reconditze sünt, cum et Moyses in 
Deuteronomio de vario suppliciorum loquens ge- 
nere, ex persona Dei dixerit : Nonne hac congre- 
gala sunl apud me, el sigillata in thesauris iocis *' ? 
Ilzc igitur verba prophetiam continent et przdi- 
cunt: inimicorum illorum ventrem; hoc est ini- 


τοὺς dito τῶν OA Tor, τῶν dk Tüc. 


Kl τῶν xexpvyuéror σου àzxAdo0n ἡ γαστὴρ 
αὐτῶν. Κεχρυμμένα τινὲς ἔφαόαν χρυσὺν xai ἄρ- 
γνρον, & τοῖς λαγόσιν ἐγχεχρυμμένα τῆς γῆς, ἀν- 
ορύττωνται, µεταλενυόμενα. Τούτων οὖν ἐπλέσθη f$ 
γαστιρ αὐτῶν, τουτέστιν σύτοὶ, ἀπὸ γὰρ μέρους τὸ - 
πᾶν, Έγουν τὰ ταμεῖα, δίχην γαδτέρων ἑἐμφορηύ- 
ψενα . T, xal αἱ χοιλίαι αὐτῶν, ὀψωνούντων ὅσα καὶ 
λάδοιεν. Πολλοὶ δὰ λέγουσι τὰς παρὰ θεοῦ τεθησαυ- 
ρισμένας τιμµωρίάς * ἐπεὶ γαὶ Μωῦσης ἐν τῷ Δευτέ- 
ρονοµίῳ περὶ ποικίλων τιμωριῶν Ex προσώπου τοῦ 
θεοῦ διεξιὼν, ἐήγαγεν ' Οὐκχ ἰδοὺ ταῦτα πάντα 
συνῆκται παρ) ἐμοὶ, καὶ ἑσφράγισται ἐν τοῖς 
0ncavpoic µου; Προφητεύει γοῦν, φασὶν , ὅτι τῶν 
ἀφανῶν τιμωριῶν πλησθήσεται ἡ γαστὴρ αὐτῶν, 
τουτέστιν αὐτοὶ, ἁ πὸ Yàp µέρος tó xdv. Πρὸς γὰρ 
thv πλησμονὴν χαταλλήλως ἔθηχεν τὴν» Υαστέραι 
Tol; µέλλουσι δὲ, ὡς ἑνεστῶσιν ἐχρήσατο, τρόπον 
τινὰ θεασάµενος αὐτὰ τοῖς προορατικοῖς ὀρθαλμοῖς, 


micos ipsos, á$bditis atque occultis apud Deum suppliciis implendos esse : unde οἱ adversus tau 
tam corum insotiabilitatem atque irgluvien commodissime — ventris nomen apposuit. Futuro etiam 
lempore pro presenti usus est, quia propheticis oculis prospiciens, ut przesentia esse indicavit. 


Saturali sunt porcis. Suem Hebrzi ut immun- 
dum labebant, eo quod inter cetera animalia quae 
utigulam scindunt non,ruminat. Przterea etiam 
quia in luto atque in. immunditiis versatur. Per 
suem jgitur hoc in loco eorum voluit immunditiam 
Bubnotare. Saturati enim sunt, inquit, immundi- 
tis, consumpto nimirum petrimonio, ac bonis 
omnibus, in varias voluptates. Mulii etiam et do- 
ciissimi interpretes aliter expouentes legunt : Sa- 
furati sunt filiis, non autem porcis, dicentes in lle- 
brzo haberi dictionem banio», qux filios, non sues 
significat ; et errorem bujus vail lectionis ortum 
esse scriptorum vltio : cum Graeca dictiones, 
porcis εἰ filiis, maximam habeant litterarum simi- 


Ἐχορτφσθησάν oov. Τὸν οὖν ἀχάθαρτον εἶχον οἱ 
Ἑδθραῖοι, διά τε τὸ μὴ ἀνάγειν μηρυχισμὸν ἓν τοῖς 
διχηλοΐς, χαὶ διὰ τὸ φιλεῖν τὺν βόρδορον. Διὰ γοῦν 
τοῦ ὑὸς ἑναῦθα τὴν ἀκαθαρσίαν ἠνίξατο. Ἐχορτά- 
σθησαν vip, φησὶν, ἀχαθαρσιῶν, τὸν πλοῦτον εἰς 
βιληδονίαν ἀναλίσχοντες. Οἱ δὲ ἀκριθέστεροι τῶν 
ἐξηγητῶνι viov τῶν τέχνων φασί. Βανιῶν γὰρ tv 
τῷ Εθραϊκῷ κεῖται, ταυτέστι τέχνων, ἵν T] τοιοῦτενι 
ὅτι καθάπερ χρημάτων, οὕτω xat τέχνων ἑχορτά- 
αθησαν, πολύπαιδες γεγονότες. "II καὶ κατὰ διπλΏν 
ἐξήγησιω, ἐχορτάσθησαν τῶν εἴτε χρημάτων, εἴτε 
τιμωριῶν», μετὰ τῶν vlov, ἑλλειπούσης τῆς προθέ- 
σεως * οὐχ αὐτοὶ γὰρ µόνον, ἀλλὰ xal οἱ παῖδες ab- 
τῶν ἐτιμωρήθησαν. 


litudinem. Sensum igitur esse dicunt, quod illi inimici ita saturati sunt filiis, sicut οἱ divitiis, 
multorum videlicet filiorum effecti patres. Vel juxta duplicem proxime przecedentis versiculi in- 
terpretationem, saturati sunt pecuniis, seu paeais, si:nul. cum propriis filiis, ita ut subaudiatur ρες- 
positio cum, et sit sensus : Quod. non solum ipsi patres, sed quod ipsi etiam eorum filii divitiis sa» 


tiati sunt, seu snppliciis, 


Et dimiserunt reliquias parvulis eorum, Éo quod D Kal ἁρήχαν τὰ κατά.Ίοιπα τοῖς γηπίοις αὑτῶγ. 


tanta fuerunt reliquix, ut posteris filiorum sttlice- 
rent, Nam quod ait parvulis eorum , expone, par- 
vulis filiorum : adeo ut illa divitiin , seu pun in 
omnem generationem se extenderint. Et si poanas 
íntelligis, prophetia erit malorum , qux inimicis 
beati David eventura erant. Si vero divitias, ex- 
eggeratio haec quzedam erit iu illorum accusationem, 
quod tantis repleti bonis , prave tamen atque ini- 
que vixerint , longanimitatem Dei summam con- 
iemnentes. 


*! Deut. xxxii, 34. 


Διαρχέσαντα xal eig τοὺς ἐγχόνους τῶν vlv* vr- 
πίοις γὰρ αὐτῶν, τονυτέδτι τῶν υἱῶν, τουτέστιν el; 
ὅλην τὴν γενξὰν παρέτεινεν, εἴτε ὁ πλοῦτος, εἴτξ 
ξιμωρία. Καὶ εἰ μὲν περὶ ποινῆς ταῦτα νοῄσομενι 
προρητεία ἐστὶ τῶν ἁπηντηχότων τοῖς ἐχθροῖς αὐτοῦ 
χαχῶν. Ei 6b πεοὶ εὐδαιμονίας, αὕξησις Χατηγο- 
ρίας, ὕτι τοσούτων ἀγάθῶ» ἀπολαὂσαντες, παρα- 
νόµως ἔζων, τῆς τοῦ Θεοῦ χαταφρονούντες εὖδαι» 
θυµίας (00). 


Vario lectiones. 
(60) ἴσ. εὐδαιμονίας. Latinus interpres legisse videlur µαχροθυµία». 


217 


COMMENT. IN PSALMOS. 


218 


Ἑ)ὼ δὲ ày διχαιοσύνῃ ὀρθήσομαι τῷ προσώπῳ A — Ves. 45. Ego autem in justitía appabebo con- 


σου. Δικαιοσύνη uóo Υὰρ. περὶ ἧς ἓν ἀρχῇ τοῦ φαλ- 
μοῦ λέλεκται. ἄξιόν µε movisr τῆς σῆς ἐπισχοπῆς, 
xaX ἁμφανισθήσομαί σοι χατὰ τὸν Χαιρὸν τῆς τελευ- 
καΐας χρίσεως xal ἀνταπυδόσεως. 


Χορτασθήσομαι ἐν τῷ ὀφθῆναί µοι τὴν δόξἀν 
σου. Καὶ ἰδὼν τὴν δόξαν σου, τηνικαῦτα πλησθήσο: 
μαι τῆς ἐπιθυμίας, ficuc ἐστὶ, τὸ ὀφθῆναί σοι, xal 
ἰδεῖν την δύξαν cov οἱ γὰρ ἁμαρτω]οὶ θεοῦ πρός. 
«oy. (61) ' χαὶ ὁ Κόριος δὲ φησιν ἐν τοῖς ΕὐαγΥε- 
λίοις  Μαχάριοι οἱ Χεινῶντες καὶ διΨῶντες τὴν 
δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονταε, δηλαδὴ 
τῶν ἐπιθυμουμένων αὐτοῖς αἰωνίων ἀγαθῶν, ᾿Αρμύό- 
ζει δὲ ὁ dax ub; xal παντὶ ἑναρέτῳ ἐπιθουλευομένῳ, 


6; μὴ ἀγαπῶν ὅόλους, ζητήσει χριθῆναι |.τὰ ἐχ-΄ 


θροῦ ' Σαοὺλ Υὰρ τὸν ἐχθρὸν νῦν αὐτοῦ λογισεται, 
εἶτε αἰσθητὸν (atoz, εἴτε νοητόν. 'O ὃ αὐτὶς καὶ λό- 
γοὺς χειλέων τοῦ Χριστοῦ νοῄσει τὰς εὐαγγελιχὰ» 
ἐντολάς. ᾽Ανθεστηχᾶτας δὲ τῇ δξξιᾷ τοῦ Θεοῦ, τοὺς 
δαίμονας. ὡς ἀντιχειμένους χαὶ ἆ ποστάτᾶς. Tob; αὖ- 
τοὺς δε, xal ἀσὲθεῖς, xai ἐχθρούς * oi ἐξέδαλον αἎὑ- 
ϱὖν ἀπὸ τῆς σχέπης τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀπὸ τοῦ παραδείσουι 
xai τὰ brc ἀχλλούθως. ἐχλήψετα:. Εὔχεται δὲ δια- 
σχορπισθῆναι xal διαμερισθῆναι τοὺς δαίµονας ἀπὸ 
τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν, ἕως ἂν οὗτοι οἱ ἀγαθοὶ ζῶσι’ 
μετὰ γὰρ θάνατον οὐ δεδοίκασ͵. Καὶ τὰ περὶ τοῦ 
πλούτου δὲ, j| xai τῆς τιμωρίας, xat τὰ λοιπὰ προσ- 
αβμόσει τοῖς δαέµοσιν, ὡς χοσµοχράτορσιν, ὧν καὶ 
υἱοὺς καὶ ἐγχόνους νοῄσει τοὺς μαθητὰς, xai ὑπουρ- 
γοὺς αὐτῶν πονηροὺς ἀνθρώπονς * τῶν γὰρ τοιούτων 


πατὴρ ὁ ὅ,άδολος. 


Eic τὸ c&éloc tà Λαιδὶ Κυρίου τῷ Aa610, d éAd.t- 
σε t9 Kvpío τοὺς Aórovc τῆς ᾠδῆς ταύτης ' 
ἐν ἡμέρᾳ ᾗ ἐῤῥύσατο αὐτὸν ὁ Κύριος àx χειρὸς 
πάντων τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ, καὶ ἐκ χειρὸς 
Σαοὺἲ, καὶ εἶπεν. ᾽Αγαπήσω c8, Κύριε, ἡ 
ἱσχύς µου. | 


ΨΑΛΜΟΣ IZ. 

Elc τὸ téloc ἔπιγέγβαπται, ἢ διὰ τὸ προφητεἰᾶς 
ἔχειν εἰς τέλος ἐχθησωμένας ' περὶ Χριστοῦ γὰρ xal 
χλήσεως ἑἐθνῶν Ev μέρει διαλέγεται * 8 διότι ἐπὶ τῇ 
σντελείᾳ τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ τὸν ὕμνον τοῦτον 
ἀνέθηχε τῷ cc, εὐχαρ',στήριον πάσης εὑεργεσίας, 
5; ἀπήλαυσεν. Ἡ xai διότι ἐπὶ τέλει τῆς ἑαυτοῦ 
ζωῆς τὸν παρόντα ψαλμὸν συνέταξε. T παιδὶ δὲ 
Κυρίου Δαθὶδ, xaX οὗ τῷ βασιλεῖ, ἡ προφήτῃ. ὅτι 
ταῦτα μὲν δωρήµατα θεοῦ παῖς δὲ γίνεταί τις 
Κυρίου, 4 δι εὐγνωμοσύνης, ὡς πιστὸς δοῦλος, 1| 
xai δι εὐαρεστήσεως, ὡς ἡγαπημένον τέχνον. OOo; 
δὲ δι ἀμφοῖν ἄμφω τὰς τοῦ παιδὸς ἑκληρώσατο ση- 
µφσίας, xal δοῦλος, χαὶ τέχνον χρημµατίσας θεοῦ, ὃ 
wai μᾶλλον ἔφερεν αὐτῷ µέγα χαύχηµα, διὰ φιλο- 


3$ Matth. v, 6. 


C 


N 


spectui tuo. Propter justitiam meam, inquit, de qua 

in principio Psalmi diximus, fac me dignum iua 

protectione, et apparebo coram te in ultimi judicii 
tempore , quando ünicuique pro faetis condigna 
reddes prx:»mia, vel supplicia, 

Satfabor eum. apparuerit. mihi gloría tua. Cum 
videro, inquit, gloriam tuam, tunc desiderium meum 
implebitur , ut videar a te , utque vicissim tuam 
ego conspiciam gloriam. Peceatores enim faciem 
Dei non videbunt, et Dominus in Evangelio : Beati 
qui esuriunt et sitiunt justitiam , quoniam ipsi satu- 
rabuntur ?** , :»ternis nimirum et optatis bonis. 
Congruit etiam hic Psalmus cuilibet viro virtuto 
predito, qui insidiis et persecutionibus ab inimicis 
impetatur, qui dolos non diligat et postulet. cum 
inimicis judicari : hic Saulem inimicum suum 
esse reputabit, visibilem fortasse, seu invisibilem. 
Hic etiam verba labiorum Dei, mandata esse evan- 
gelica intelliget, et eos qui dextere Dei resistunt , 
dx mores putabit , quasi adversarios apostatas ac 
rebelles, quos etiam impios atque inimicos appel. 
labit; qui a protectione Dei, atque a paradiso eum 
ejecerunt, et qux» sequuntur consequenter his. ex- 
ponet. Rogabit przterca, disperdi ae dividi dznio- 
nes a probis viris, donec in priesenti. vita sunt, 
Post mortem enim ab eis nihil amplius verendum 
est, Preterea et quie de divitiis, seu. etiam poenis 
et suppliciis dicta sunt , damonibus applicabit , 
tanquam mundi principibus, quorum filios ac po- 
steros eos esse intelliget, quos demonum discipu- 
los ac ministros appellamus : pravos nimirum ho- 
mines, quorum omnium diabolus pater est. 

]n finem puero Domini David , que locutus est Do- 
mino verba cantici hujus, in die qua liberavit eum 
Dominus de manu omnium inimicorum ejus, et de 
manu Saal, et dixit : « Diligam te, Domine, forti- 
tudo mea. » 


PSALMUS XVII. 
In [inem inscriptus est hic Psalmus, quia pro- 
phetias continet qu: ad finem erant perventura. 
De Christo enim et de vocatione gentium tractat. 


D vel quia Propheta ir consummatione ac dissolutione 


inimicorum suorum eum Deo obtulit in gratiarum 
actionem, pro beneficiis omnibus qua ab eo recc- 
perat, vel quia in fine vite. sue eum composuit. 
Puero autem Domini David , et non regi , aut Pro- 
phetze , dixit : quia quod rex esset aut Proplieta 
donum Dei erat, non ita donum quod puer. Puer 
enim Domini quis dicitur vel ob animi gratitu linem 
tanquam fidelis servus, vel quia Deo placeat tan- 
quam filius dilectus, Beatus igitur David utraque 
ratione utramque hujus nominis significalionem 


Yarie lectiones. 


(64) Desideratnr aliquid, quod per Latinum interpretem suppleri facile potest, addendo οὗ fé. 


v$ouct, vel aliud liujusmodi. 








914 


EUTHYMII ZIGABENI 


- 


32) 


sortitus est, appellatus nimirum et servus Dei οἱ A πονίας xcn0iv. "A δὲ &Jd.lqos τῷ Κυρίῳ, λείπον- 


filius : queque major illi fuit 'gloriatio , proprio 
studio ac labore sibi nomina comparavit. Unde hoc 
pueri nomine magis sibi plaeet quam regis aut 
Prophete. Sequitur : Quer locutus. est. Domino. 
Suhintellige pronomen /tec, ut sit liec qua locutus 
est Domino verba cantici hujus. Cantici vero dixit 
t non Psalini : quia non. musico aliquo cum iu- 
strumento, sed ipso tantum ore verba hzc cecinit, 
eum jata. cousenuisset, ut in Regum libris traditur. 
Nos autem improprie Cantica Psalmos appellamus, 
In die qua eripuiteum Deminus de manu inimicorum 
suorum ; hoc est in die quando ab omnibus inimicis 
quos eatenus habuerat , tam alienigenis videlicet 
quam cognatis, ereptum se ac. liberatum putavit. 


τος τοῦ, Ταῦτά slot, δηλαδῆ τοὺς λόγους τῆς φδῆς 
ςαύτης ἑλάλησεν. Ὠδῆς δὲ ἐπέγραφς, χαὶ οὗ ψαλμοῦ, 
ὅτι οὗ διὰ μουσιχῶν ὀργάνων, ἁλλ᾽ ἀπὸ µόνου στό- 
pato; fias την ᾠδῆν ταύτην, Ίδη Υηράσας, ὡς iv 
τῇ βίόλῳ τῶν Βασιλειῶν ἀναγέγραπται. Ἡμεῖς δὲ 
χαταχρώµενοι, φαλμὸν χαὶ ᾠδὴν ταύτην ὀνομάζο- 
μεν. Εν ἡμέρᾳ δὲ, ᾖ ὁ Κύριος ἑῤῥύσατο αὐτὸν 
ἓκ χειρὸς πάντων τῶν ἐχθρῶν αὐτοῦ, τουτέστιν, 
bv ἡμέρᾳ, ὅτε ἔδοξεν ἐλευθερωθῆναι πάντων ἄχρι 
τότε πολεµίων, xal ἀλλογενῶν, χαὶ ὁμογενῶν. Δις- 
λὼν δὲ τῶν ἄλλων ἐχθρῶν τὸν Σαοὺλ. ἰδία xal τελευ- 
ταῖον τέθηχεν, ἡ ὡς πολεμιώτατον αὐτοῦ γενόμενον, 
$j φειδόµενος τοῖς ἄλλοις ἐχθροῖς συντάξχι τοῦτον, ὡς 
βασιλέα xal εὐεργέτην αὐτοῦ ποτε γεγονότα, καὶ 


Privatim tamen Saulem a czeleris distinguens ini- B π:νθερόν, 
micis, ultimo eum lovo, ae nomimatim cegmmnemoravit, vel tanquam. omnium inimicissimum , vel 
fortc quia et regem et socerum, et de se aliquando benemeritum simul cum — aliis cogjungenduu που 


duxit, 

Vghs. 2. Diligam te, Domine, fortitudo meu. Cur 
multa, inquit, et magna beneficia a te receperim, 
οἱ respondere illis nequeam, (quid enim retribuam 
Domino pro omnibus que retribuit mihi **?) quod 
solum valeo id faciam : diligam te, non quod antca 
non amarem, sed quasi magis imposterum amatu- 
rus. Hoc enim inter imandata. emnia primum ac 
precipuum est. Diliges enim, inquit , Dominum 
Deum iuum ex totis viribus tuis, et ex toto corde 
tuo 39, Fortitudinem vero Deum appellavit, veluti 
eum qui ipsius beati David infirmitatem  advereus 
tot ac tales inimicos fortem ac validam reddebat, 


Αγαπήσω σε, Kopie, ἡ lexóc µου. Πολλῶν, 
φησὶ, χαὶ μεγάλων ἀγαθῶν τετνχηχὼς ἀπὸ σοῦ, καὶ . 
μὴ δυνάµεγος ἀμείφασθαι' Τί γὰρ ἀνταποδώσω τῷ 
Κυρίῳ περὶ πάντων ὧν ἀνταπέδωκέ μοι; ὃ µόνον 
δύναμαι, τοῦτὸ xal ποιήσω’ ἀγαπήσω γὰρ σὲ, o5; 
ὥς πρώην ph ἀγαπῶν, ἀλλ ὡς ἐπὶ μᾶλλον τοῦτο 
ποιῄσων ' τοῦτο γὰρ xal πρώτη τῶν ἐντολῶν. ΆἉγα- 
πήσεις Υὰρ, qnot, Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ó4nc 
τῆς δυνἁμεώς σου, καὶ ἐξ ὅ.ἲης τῆς καρδίας σου. 
Ἰσχὺν δὲ τὸν θεὸν ἐχάλεσεν, ὡς «fjv. ἀσθένειαν a5- 
τοῦ ἐνισχύσαντα χατὰ τῶν τοιούτων xal τοσούτων 
ἐχθρῶν. 


Vens. 5. Dominus firmamentum menm , et refu-  ἍµΚύριος στερέωμά µου, xal χαταφρυγή µου, καὶ 


gium meum, et liberator meus. Firmamenium quidem 
appellat Deum, quasi qui eum stabiliat, confirmet, 
et adversurh tentationum impetum immobilem red- 
dat. Refugium vero, tanquam qui eum perieula 
fugieutem in suam protectionem et custodiam re- 
ceperit : et qui muro ac septo divini auxilii eum 
conservet, Liberatorem etiam , quod eun eripue- 
rit ab iis qui obsidere et captivum facere eum 
sperabant. 

Deus mens. adjutor meus, et sperabo in eum. Deus 
meus solus est, qui semper mihi opem ferat: at- 
que ideo 1n eo solo spem ponam , non formidans 
quae mhi contingere possunt, neque etiam de sa- 
lute desperans. : 


ῥύστης µου. Στερέωμµα μὲν, ὡς ἑδραιώσας αὐτὸν xal 
ποιῆσας ἀχλόνητον πρὸς τὰς ἑμθολὰς τῶν ἑχάστοτε 
πειρασμῶν : χαταφυγὴ δὲ, ὡς φεύγοντα δεχόμενος 
εἴσω τῆς ἑαυτοῦ σκέπης, χαὶ τῷ τείχει τῆς θείας 
βοηθείας περιφυλάττων ῥύστης δὲ, ὡς ἑἐξαιρούμε- 
νος τῶν πολιορχεῖν καὶ αἰχμαλωτίζειν ἐλπιζομέ- 
νων. ἳ 


Κύριος βοηθός µου, xal ἑλπιῶ ἐπ᾽ αὐτόν. 'O 
Θεός µου μόνον ἐστὶν ἀεὶ βοηθός µου» διὸ xal in' 
αὐτὸν µήνον ἐλπιῶ, ph. ἀπολιγωρῶν πρὸς τὰ συμ-ί. 
πτοντα, μτδ) ἀπογινώσχων τὴν σωτηρίαν. 


Protector meus , et cornu salutis mec , et adjutor D Ὑπερασπιστής µου, καὶ κέρας σωτηρίας pov, 


meus. Qui in bello protectionem suam ad defensio-- 


nem meam posuit ne vulnerarer. Solent enim qui 
in bello alicui periclitanti opem ferre volunt , cly- 
peum attollere ante eum , quem defendunt , quo 
Ictus et jacula ab eo undique avertant . et hoc pa- 
cto protegere quis alium dicitur. Cornu autem 
salutis , id est salutare propugnaculum, Cornuta 
euim animalia in pugna validissime cornibus cer- 
tant. Et quoniam armorum alia ad defensionem 
&unt, alia ad offensione:n, utrumque, inquit, Deus 


Y s.l, cxv, 102. 


xal ἀἁντιλήπεωρ µου. Ἐν πολέμοις τὴν σχέπην o5- 
τοῦ πρὸ ἐμοῦ τιθεὶς. ἵνα ph βληθῶ. Τὰς ἀσπίδας 
γὰρ οἱ ὑπερασπίζοντές τινων, εἰώθασι πρὸ αὐτῶν 
ἀνέχειν, εἰς ἁποτροπὴν ὅθεν δή ποτε βολῆς. Κέρας ek 
σωτηρίας, ἀντὶ τοῦ, ἀμυντήριον, σωστικόν ' τὰ γὰρ 
χερασφόρα (ia tolg χἐρασιν ἀμύνονται καρτερὼς 
tv ταῖς µάχαις. "Ems Υὲρ τὸ μέντοι φυλαχτριόν 
ἐστιν ὅπλον, τὸ δὲ τι πολεμιστήριον’ χαὶ τοῦτο x&- 
χεῖνο, φηοὶν, ὁ θεὸς ἐγένετο, xai σχέπων iv. πολέ- 
po, καὶ διαφθείρων τοὺς ἐχβρούς. ᾿Αντιλήπτωρ δὲ, 


9 Deut, v1, 5; Matth. xxi, 97. 


921 


COMMENT. IN PSALMOS. 





83 


ὡς ἀντιλαμβανόμενος tig ἀθυμίαν καταπίπτοντος, A factus est mihi. Nam et alj ininicis me protegit , 


καὶ τῶν θλιδερῶ»ν ἄλλως ἀνακτώμενος. 


Αἰνγῶν ἐπικαλέσομαι τὸν Κύριον, xal ἐκ τῶν 
ἐχθρῶν µου σωθἠσοµμαι. Οὗτυ stotxD.otz ὀνόμασι 
Βοηθείας ἑξυμνήσας τὸν θεὸν, ὥς ΑρικΏὼς αὐτῷ 
βητθοῦντα, καὶ κατὰ δἰαφόρους τρόπους, φηδὶν, ótt 
Q3 πεποίηµαι τοῦ Κυρίου τὸν χατάλογον τῶν τοιούτων 
xai τοσούτων ὀνομάζων, ὡς µηλέτι τούτόυ δεόµενος, 
ἀλλὰ διὰ τούτων αἰνῶν xal µεγαλύνων αὐτὸν, Eq" ὁἷς 
εὐηργετήθην, xal δειχνύων τὴν εὐγνωμοσύνην ’ xal 
ἔτι τὸν Κύριον ἐπικαλέσομαι, παρ) ὅλην τὴν ζωήν. 
Διὰ τοῦτο γὰρ εἶπεν, Ἐ 1πιῶ ἐπ᾽ αὐτὸν, καὶ πᾶντως. 


et pariter eos perdit. Adjutor autem, quie in mao- 
stitiam deductum me adjuvat , et inter afflictiones 
refovet. 


Vgns. 4. Laudans invocabo Dominum et ab. ini- 
micis meis salvus ero, Cum tam variis ac multipli- 
cibus divini auxilii nominibus Deum laudaverit , 
veluti eum qui plurimis ac diversis modis sib: opem 
tulerit, postea subintulit dicens : Non ego tantorum 
ac talium nominum auziliorum Del catalogum ea 
tantum recensui ratione, ut de receptis ab eo 
beneficiis gratias agerem, tanquam qui illius auxi- 
lio indigere amplius non deberem , sed per ea pro 
collatis In me donis ita laudavi Deum, et magnifi- 


Ἐκ τῶν ἐχθρῶν pov σωθήσοµαι" εἰ γὰρ καὶ ἀπὸ B Cavi, et gratltudinem animi mei ostendi , ut toto 


τῶν μέχρι τοῦ νῦν πολεμίων ἑῤῥύσθην, à εἰχὸς 
xaX ἄλλους ἑπαναστῆσεσθαι, τῆς ζωῆς ἐμοὶ παρα- 
τεινοµένης. Τοσαῦτα εἰνὼν, ἀναχυχλοῖ τὸν λόγον, 
χαὶ χἀτὰλέγει τοὺς ποιχίλους αὐτοῦ κινδύνους, xaX 
τὰς πολυειδεῖς ἐπιχδυρίας to0 460. Τροπιχώτερον 
δὲ τῇ διηγἠσει λέχρῆται, πβὸς 3λείόνα τῶν 4ραγμά-, 
των ἔμφασιν. 


tempore vitz, mez ilum invocandum mihi esse 
cognoscam , el in eo spes mese omnes collocandz 
sint. Propterea, Sperabo, inquit, in ewm, et, ab ini- 
micis meis saleus ero. Nam etsi ab inimicis quos 
hactenus habui liberatus sum , attamen verisimile 
est, si diutius vixero , et alios in me rursum esse 
Insurrecturos, His dictis sermonem convertit , et 


varia conuumerat pericu a, et multiplices Dei defensiones, Allegorica vero narratione utitur ad 
inajorem rerum emphasim, et ad majorem sermonis sui efficaciam, 


Περιέσχον µε ὡδίνες θανάτου. Ἐπὶ τῶν ἀνδρῶν 
ὠδίνας νοοῦμεν τοὺς Ex θλίψεων πόνους, χαθάπερ καὶ 
ἐπὶ τῶν γυναιχῶν αἱ ὠδῖνές εἶἰσιν, ἀποθλιδομένων 
τῶν πόρων, διὰ τὴν στενοχωρίαν' ἀλλ ἐπ᾽ ἑχείνων 
μὲν, ὠδῖνες ἂν ῥηθεῖεν ζωῆς, εἰς φῶς ζωῆς ἄγουσαι 


τὸ ἐχόμενον ΄ ἐπὶ τούτων δὲ, τοὐναντίον, ὠδῖνες θα- ϱ 


νάτου, ὡς εἰς αχότος θανάτου φέρουσαι τὸν συνεχόμὲ- 


VrRs. 5. Circumdederunt me dolores mortis. Quo 
Latine dolores legimus, in Graco ὠδῖνες habetur : 
qu2 dictio preprie parturientis dolores significat. 
Hujusmodi itaque dolores in hominibus intelligi 
póssunt labores et molestiz, quae de afflictionibus 
atque angustils proveniunt , ad dolorum illorum 
similitudinem qui in mulierum parturitionibus, ob 


vov. Βούλεται τοίνυν εἰπεῖν, ὅτι Συνεσχέθην ἀφορή- angustiam el compressionem | meatuum , molestis- 


τοις ὀδυναις. Διὰ γὰρ τῶν ὠδίνων τὴν δριμύτηΐῖα 
τούτων παρέσξησεν. 


simi oriuntur. Verum in muliere, dolores vitse 
potius quam mortis dicendi sunt, cum ad hujus 


vite lucem hominem producant. lic vero diversum omnino accidit; dolores enim mortis dicuntur, eo 
quod ad mortis tenebras deducant, quem  comprehenderint. Dicit itaque intolerandis se delentum 
fuisse doloribus : illa enim dictione, quam in Greco haberi retullmus, maximam dolorum gravitatem 


expressil. ; 

Καὶ χείµαῤῥοι ἀνομῖας ἐξετάραξάν µε. Χειμάῤ- 
ῥους ἀνομίας χαλεῖ τὰς τῶν ἀνόμων ἐθνῶν προσχα(- 
ρους χαὶ αἰφνιδίους λαὶ ῥαγδαίας προσδολάς. Τοιοῦ- 
τοι γὰρ οἱ χείµαῤῥοι, χειμῶνος ῥέονται αἰφνίδιον 
xoi ῥαγδαίως * ἑπονηρεύοντο γὰρ «φθονοῦντες, xal 
ἀνελεῖν ζητοῦντες αὐτόν. Ἡροσφνὶς δὲ τὸ, Ἑξετά- 
patav* χλονοῦσι γὰρ χαὶ ἑλίσσουσιν ol. χείµαῤῥοι 
«à περιπίπτοντα. Καὶ αὐτὸς οὖν χλόνον xaX [λιγγον 
τοῖς λοχισμοῖς ἔπασχεν ὑπὸ τοῦ αἰφνιδίου τῶν ἆδο- 


κήτων. 


δίνες dóov περιεκύκλωσάν µε. Τουτὶ τὸ ῥη”- 
«bv ταὐτὸν δύναται τῷ, Περιέσχον µε ὡδιγες 0avá- 
του ᾿ τό τε γὰρ περιεχύκ.λωσαν, καὶ τὸ πδριέσχον, 
ταυτησήµαντον’ xal ἄδης, xal θάνατος, ἀλληλούμε- 
va * ἆδην γὰρ ἔλεγον, ἀηδη τόπον, ὑπὸ γῆν τῶν θα- 
νόντων. Ἐπεὶ τοίνυν ὠδίνες Υεννἠσεώς εἶσι, περιε- 
χύχλωσάν µε, φησὶν, ὠδίνες, Ὑεννῶσαι θάνατον, 
ὑπηρέτην ἆδου. Ὁ μὲν γὰρ χωρίδει τὸν φυχἠν’ ὁ 


Ei torrentes. iniquitatis conturbaverunt. πιο. T'er 
torrentes iniquitatis , subitas, temporarías atque 
impetuosas impiarum gentium incursiones intelligit z 
hujuscemodi enim natur torrentes sunt , qui in 
hieme fluunt, statimque ac. cum impetu. Maligne 
enin illi e? iniquo animo agebant quarentes. eum 
interimere. Commodissime etiam apposuit. verbum 
conturbaserunt. Devolvunt enim torrentes ac pet- 
turbant omnia in quecunque inciderint. Ait igitur 
Propheta se etiam circumquaque volutatum fuisse, 
et vertiginem quasi passum ob tan repentinum uno- 
varum atque insperatarum rerum motum. 

Ngns. 6. Dolores iuferni circumdederunt nte. Vic 
versiculus idem significat, quod superior ille : Cir- 
cumdederunt me dolores mortis, seu (ut. verius illic 
habet Greca lectio) continuerunt me. Cireumdare 
enim et continere ac. complecti idem significant. 
Similiter et mors et infernus. Infernus autem 
[juxta Greci nominis etymologiam { insuaveni ct 
injwcundum significat mortuorum locum , qui sub 


- 





- 


224 


EUTHYMII ZIGABENI 


221 


terra est, Quia igitur, ut diximus, accidere solent A δὲ κατέχει παραλαμθάνων. "H καὶ ὠδῖνες δουν 


dolores iu partu atque in generando, Cireumdede- 


πόνοι πρὸς ἄδην ἄγοντες ' 7) διάχονοι ἆδου, 


ruut me, inquit, dolores qui mortem generant, mortem, inquam, inferni ministram. Mors enim àani- 


iain dividit a corpore : unde infernus assumens 
qui in infernum deducunt : vel qui ministri sunt 

Preoccupaverunt me laquei mortis. Prieveneruut 
me, inquit, insidim, qua mortem operantur. Nam 
quod venatoribus laquei adversus feras operaulur, 
hoc insidize hostibus contra hostes praestant. 

VgRs. 7. Et in tribulatione mea invocavi Dominum. 
[n auxilium scilicet. 

Et ad Deum meum clamavi. In. angustiis consti- 
tutus vocem ad Deum meum levavi clamans. 

Audivit de templo sancto suo vocem meam, Tem- 
plum sanctum coelum est, ut superius diximus, aut 
testimonii tabernaculum. Templum enim in Jeru. 
salem nullum adhuc erat, sed a Salomone post- 
modum constructum est. Audisse autem. Deum 
intellige, non bumano more, sed decenter Deo : 
tametsi nos, qui Dei vires ac potentias, quibus to- 
tum continet orbem , nec cumprehendere animo 
possumus , nec lingua exprimere, ad sensibilium 
rerum similitudines eas. deducimus, per quas ea 
qui vere sunt comprehendimus. 

Et clamor meus. in conspectu ejus. Clamor meus 
semper in conspectu ejus est : quia iu angustiis 
constitutus ad ipsum solum clamo. 

[ntroibit in aures ejus. In. tempore etiam. oppor- 


tuno exaudiet me. His autem verbis uti et nos so- C 


lemus cum gratias agimus, et cum danionum pari- 
ter insultationes narramus. 

VgnRs. 8. Commota est et contremuit terra, Nune tra- 
dere incipit prophetiam de Christo, et futura nar- 
rat tanquam przterita prophetarum more. Beato 
enim David nihil simile legimus contigisse ; ct 


quod LXX interpretes dixerunt : Commota est, seu 


potíus, f'uctuavit et contremuit lerra : Aquila dixit, 
Mota est et concussa. Per. terram autem homines 
in ea habitantes intellige. Docente enim Christo 
Jud:ei et gentes perturbati sunt propter opinionem 
ei famam que de eo increbuerat, Fluctuarunt igi- 
tur, hoc est, perturbati sunt. Fluctuare enim. idem 
est quod pertubari. Et timuerunt, videntes nimi- 
rum sigua ac prodigia quz faciebat, Tremere enim 
posuit pro timere, eo quod timidi homines tremore 
corripi soleant. Et aliter : commoti sunt, οἱ Chri- 
stum nimirum confluentes ob famam qu:e de eo erat, 
et tumultuantes propriis consiliis concussi sunt. 
Fundamenta montium conturbata sunt , commota 
sunt, quoniam iratus est eis Dominus. Per montes 
demones intellige ob summam eorum elationem ac 
superbiam ; et per. fundamenta, profundas eorum 
eogitationes. Conspicientes enim d:emones inexpu- 
gnabilem Dei potentiam, propriis cogitationibus 
confundebantur, dubitantes quisnam esset,et reptu- 
tantes qualia ipsi pati deberent. lllorum igitur 
cogitationes sic perturbata sunt, et ipsi etiam 
pariter ab illa potentia commoti, in qua dun vigc- 
rent validiorcs crant ac fortieres. Που autem idco 


eam continet. Vel dolores inferni cos intellige , 


inferni. 


Ilpoí£g0acár p& παγίδες θανἁἀτου. Προκατέ)αθόν 
µε λόχοι, θάνατον ipyatóusvot: ὃ γὰρ τοῖς Ünpsu- 
ταῖς al παγίδες, τοῦτο τοῖς πολεμιίοις οἱ λόχοι. 


Καὶ ἓν τῷ θ.1ίδεσθαί µε ἐπεχαλεσάμην τὸν 
Koptor. Eiz ἀντίληδιν. e 

kal πρὺς τὸν Θεόν µου éxéxpa£a. Ὕψωσα τὴν 
φωνήέν µου ἔτι ἀναγκαζόμενος. 

"Βκουσεν ἐκ ναοῦ ἁγίου αὐτοῦ φὼωνῆς gov. 


B Nabv ἅγιον, τὸν οὐρανὸν ὑποληπτέον, ὡς προλα- 


θόντες εἰρήχαμεν, ἢ τὴν τοῦ μαρτυρίου σκηνἠν. ο 
γὰρ μέγας £v Ἱεροσολυμοις ναὺς ὕστερον ᾧχοδο- 
μήθη παρὰ Σολομῶντος. χουσεν δὲ, οὐχ αἰσθητῶς, 
ἀλλὰ θεοπρεπῶς. Τὰς γὰρ συνεχτιχὰς τοῦ παντὸς 
δυνᾶμεις ἀδυνατοῦντες γνῶναι xal εἰπεῖν. εἰς αἰσθή - 
σεων εἰχόνας ταύτας χαταμεείκομεν, δι ὧν ἡμεῖς 
ἀντιλαμθανόμεθα cov ὄντων. 


Καὶ ἡ κραυγή µου ἑνώπιον αὐτοῦ. Διὰ παντὸς 
ἡ χρανγἠ µου ἐνώπιον αὑτοῦ ἐστι, πρὸς αὐτὸν µόνον 
Χράκοντος ἐν ἀνάγχαις. 

Εἰσελεύσεται elc τὰ ὧτα αὐτοῦ. Καὶ ἓν ναιρῷ 
εἰσακούσεταί µου. Τούτοις δὲ τοῖς ῥήμασι χαὶ ἡμεῖς 
χρώμεθα, εὐχαρ.στοῦντες ἅμα, xai τὰς ἐπιθέσεις 
τῶν δαιμόνων ἐκδιηγούμενοι, 

Καὶ ἑσα-ϊεύθη xal ἔγτρομος ἐγενήθη ἡ γή. 
Τὸ ἐντεῦθεν περὶ Χριστοῦ προφητεύει, περὶ τῶν 
ἑσομένων ὡς Ὑεγενηµένων διαλεγόµενος *. ἰδίωμα 
γὰρ τοῦτο προφητιχόν΄ xal γὰρ ἐπὶ Δαθὶδ οὐδὲν 
ἱστόρηταί τι τοιοῦτον Ὑενόµενον. ᾿Αὐτὶ δὲ τοῦ, 
᾿Εσα.εύθη xal ἔντρομος ἐγενγήδη ἡ rr, ὁ "Axo- 
λας εἶπεν, Ἐκινήθη xal ἐσαλεύθη. Γη δὲ νῦν, οἱ 
ἐκ γῆς ἄνθρωποι, οἱ τὴν γῆν οἰχοῦντες * διδάσχοντος 
γὰρ τοῦ Χριστοῦ, xal οἱ ᾿Εδραΐοι, καὶ τὰ ἔθνη 
ταράχθησαν ὑπὸ τῆς περὶ αὐτοῦ φήμης σάλος γὰρ 
ὁ τάραχος * χαὶ ἑφοθήθησαν, ὁρῶντες ἃ ἐποίει τερά- 
etta * τρόμος γὰρ, ὁ φόθος ἐνταῦθα, διὰ τὸ τρέµειν 


D τοὺς ἄγαν φοθουµένους. Καὶ ἄλλως δὲ, ἐχινήθησαν, 


συῤῥέοντες ἐπ αὐτὸν χατὰ φήμην * καὶ ἑσείσθησαν, 
ταῖς ἑαυτῶν γνώμαις θορυθηθέντες. 


Kal τὰ θεμδ.]ια τῶν ὀρέων ἑταράχθησαν καὶ 
ἐσα.εύθησαν, ὅτι ὠργίσθη αὐτοῖς ὁ θεός. "ὐρη 
νοῄσεις τοὺς δαίµονας, διὰ τὴν ἕπαρσιν, ἢ xat ἆλα- 
ζονείαν. θεμέλια δὲ λέγει τοὺς βαθεῖς διαλογισμοὺς 
αὐτῶν ' ὁρῶντες γὰρ τὴν ἅμαχον τοῦ Χριστοῦ δύ- 
ναµιν, συνεχέοντο τοῖς λογισμοῖς, διαπορούµενο:. 
τίς ἐστι, xal ἀναλογι-όμενοι, ola πείσονται. Οἱ μὲν 
οὖν λογισμοὶ αὐτῶν οὕτως ἐταράχθησαν ' αὑτοὶ δὲ 
ἐσαλεύθησαν, ἀφ᾽ fc ἐθεδήχεισαν δυνάµεως παρα 
χινηθέντες. Τοῦτο δὲ ἔπαθον, ὅτι ὠργίσθη αὐὑτοῖς ὁ 
θεὸς, ἐπὶ τοσοῦτον τυραννἠσασι, χαὶ χαταδουλωσα” 


235 


COMMENT. IN PSALMOS. 


226 


µένοις τοὺς ἀθλκίους ἀνθρώπου:. Δύναται δὲ ταυτὶ tà A accidit, quia iratus cst illis Deus, quod tantam 


ῥητὰ νοεῖσθαι xol περὶ τῶν ἓν τῷ χαιρῷ τοῦ Δεσπο- 
τικοῦ πάθους γεγενηµένων, (032) ὅτι γη ἑσείσθη. ναὶ 
πέτραι ἐῤῥάγησαν, ὅτι ὁ e), ὠργίσθη αὐτοῖς, δη- 
λονότι τοῖς Ἰουδαίοις. . 

'Avé6n καπνὸς ἓν ὁργῇ αὐτοῦ. Ὀργισθέντος Υὰρ 
τοῦ Δημιουργοῦ διὰ τὴν τοῦ πλάσματος ἀπώλειαν, 
προηγήσατο τῆς ἐχδιχήσεως καπυὸς, ὃς ἦν μεριχὴ 
τοῦ τυράαννῄσαντος ἑποχή. Τούς τε γὰρ πιστεύοντας 
ἀφῄρει τῆς ἐκείνου πλάνης, xal ἀπὸ τῶν δαιµονιζο- 
µένων ἁπήλαυνε τὰ πονηρὰ πνεύματα. Τοῦτο δὲ 
προοίµιον ἦν τῆς ἐντελοῦς ἐχδιχήσεως ^ ἀπεὶ χα) 
ὁ καπνὺς, προοίµιον τοῦ πυρός. Ἐδόα γὰρ ἑλαυνό- 
µενα τὰ δαιμόνια". Τί ἡμῖν καὶ σοὶ, Ylé τοῦ 
Θεοῦ ; 140ec πρὸ xaipov βασανίἰσαι ἡμᾶς. 

Καὶ πὺρ ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ καταφνεγήσε- 
ται. El χαπνὸς προηγήσατο, xaX πῦρ ἕγεται, ὅτι 


ἡ τελεία ἐχδίκησις, xal παντελῆς ἀνενεργησία τοῦ ^ 


61460109. ᾿Απὸ προσώπου δὲ αὐτοῦ, ἀντὶ τοῦ, 
ἀπ᾿ αὐτοῦ * ὃς ἣν ἓν πρόσωπον τῶν τριὼν ὑποστά- 
σεων τῆς μιᾶς Θεότητος. "lH καὶ ἀπὸ προσώπου 
αὐτοῦ, τουτέστιν, ἑνώπιον αὐτοῦο Πῖρ γὰρ, φηαὶν, 
ἐνώπιον αὐτοῦ προπορεύσεται, καὶ ϱ.Ίογιεῖ κύ- 
xAqo τοὺς ἐχδροὺς αὐτοῦ. — Κατας.ἰεγήσεται 62, 
ἀντὶ τοῦ, ἐχχαυθήσεται. 
᾿Αγύραχες ἀνήφθησα» ἆπ᾽ αὐτοῦ. Ἐπειδὴ γὰρ 
πῦρ ἐστιγ ὁ Θεὸς χαταναλίσχον τὴν πονηρὰν δύνα- 
pav, µετέλαθον οἱ μαθηταὶ τῆς τοσαύτης ἑνεργείας, 


καὶ ἀπὸ τούτου τοῦ πυρὸς ἀνήφθησαν αὑτοὶ &vOpa- C 


χες ὄμπιπρῶντες τῆν τοῦ ἐχθροῦ ἰσχὺν, τῷ πυρ) 
τῆς οἰχείας πίστεως. ᾿δυὺ γὰρ, qnoi, δέδωκα 
gir ἑξουσία τοῦ πατεῖν ἑπάνω ὄφεων 
xal σχορπίων, καὶ ἐπὶ aácav τὴν δύναμιν 
τοῦ ἐχθροῦ. 

Καὶ Ex.ivev. οὐρανοὺς, xal κατέδη. Τὸ λεληθὸς 
τῆς θείας σαρχώσεως ἐμφῆναι βουλόμενος ὁ Προφή- 
της, εἶπεν, ὅτι ἔχλινεν οὐρανοὺς ἄχρι τῆς χῆς, xal 
ἀφοφητὶ χατέξη. Λαθὼν γὰρ τὰς δυνάµεις ἁπάσας, 
ἐνῴχησε τῇ παρθενιχῇ γαστρί. Σωμµατικώτερον οὖν 
ἐσχηματογράφησξ τῷλόγῳ τὸ πρᾶγμα, καὶ δῆλον 
ἀπὸ τοῦ ἑπαγομένου. Φησὶ váp* 


Καὶ γγόφος ὑπὲρ τοὺς πόδας αὑτοῦ. Γνόφος 2 


μὲν ἐστι σχότος * πόδες δὲ, ἡ πορεία. χεχρυμμµένη 
14 ἡ αἰτία τῆς ἑνανθρωπήσεως, xal ἀχατανόητος 
ὁ τρόπος αὐτῆς. Ἡ xat ἄλλως ' Καθάπερ vr λέγον- 
τα: ol γἠῖνοι ἄνθρωποι πολλάκις, 7| οἱ τὴν γῆν οἱ - 
ποῦντες, οὕτω xal οὐρανοὶ πάντως, οἱ οὑράνιοι &y- 
Υελοι, fj oi τὸν οὐρανὸν χατοιχοῦντες, οὔστινας 
ἔχλινε χατιὼν εἰς γην ^ γέγραπται γὰρ £v τοῖς Εὖὺ- 
αγγελίοις * Οἱ ἄγγε-οι διηκόνουν αὐτῷ ' κάθοδον 
δὲ θεοῦ σωματικῶς νοήσεις * ἀπερίγραπτος γὰρ 


$8! Matth. vin, 20. ** Psal. xcvi, 9. 


(05) Latinus interpres legisse videtur ὅτεο 


esercerent in homines tyrannidem. Possunt etian 
lisec intelligi de his quae acciderunt tempore Pas- 
sionis Domini, quando terra commota est, et peirse 
SCiSS:P Sunl : qua omnia divina permissione cone 
tigerunt, quia iratus erat Dominus Judaeis. 

Vgns.9. Ascendit fumus in ira ejus. Creatore irato 
ob creature sus interitam, praecessit. vindicta: 
fumus, qui tyraunum dzmonem ex parte coercuit. 
Nam et fideles ab illius erroribus abstraxit, et ab 
jis qui dae moniaci erant, epiritus expulit immun- 
dos. lloc autem initium fuit postremz ac majoris 
vindicta : quandoquidem igni fumus solet esse prz- 
vius. Clamabant enim exeuntia daemonia : Quid 
nobis et libi, Fili Dei ** ? veuisti ante. tempus tor- 
quere nos. 

Ei ignis a. (acie ejus exardescet. Si preecessit fu- 
mus, sequetur etiam ignis, boc est, perfectior 
vindicta, el oinnimoda dzmonis impotentia. À 
(acie vero £jus, id est, ab ipso Deo, qui in tribus 
personis uuam habet Divinitatis faciem. Vel, a facie 
ejus, id est, coram eo. /gnis enim, inquit, in con- 
speciu ejus precedet, et. inflammnabit in circuitu ini- 
micos ejus **, — Exardescet vero, id. est. accen- 
dciur. 

Carbones succensi. sunt. ab eo. Quia Deus ignis 
cousumens est, ownem nimirum malignaim poten- 
tiam, ipsius quoque discipuli hujusmodi efficacize 
ac virtutis participes eflecti sunt, et ab hoc ipso 
igne, Deo, accensi sunt carbones : qui ignes pro- 
prie fidei omnem inimici polentiam combureret. 
Ecce enim, inquit, dedi vobis potestatem. concu!- 


candi serpentes εἰ scorpiones εἰ omnem inimici po- 


tentiam ?**, 


Vgns. 10. Et inclinavit celos et descendit. Volens 
nobis Propheta abditum divina incarnationis my- 
sterium significare, ait quod inclinavit coelos usque 
ad terram, et quod sine strepitu. descendit. Oc. 
culte enim ac latenter, insciis nimirum omnibus 
potestatibus, habitavit in Virginis utero. Propheta 
vero corporalius ac sensibilius factum hoc descri- 
psit, ut ex sequentibus etiam magis patebit. Ait 
enim : 


Et caligo sub pedibus ejus. ler caliginem tene- 
bras intellige, et. per pedes viam. Obscura enim 
fuit via humanationis atque incarnationis Domini, 
et illius modus incomprehensibilis. Vel aliter : 
Quemadmodum terreni homines, vel qui terram 
babitant, apud Scripturam szpenumero terra ap- 
pellantur, sic et coelestes angeli qui in ccelo com- 
morantur, colum etiam dici possunt [quos ange. 
los inelinavit Dom'nus in terram, illuc nimirum 
descendentes ad ejus minicterium. Scriptum est 


*3* Luc. x, 19, , 


Varie lectiones. 





2-1 


EUTIIYMII ZIGABENI 


28 


enun in Ενωηβοίίο, quod] angeli ministrabant A xa! πάντα πλτρῶν ΄ GA» ὑπὲρ κατάληγίν τινα, xal 


ei ?*. Descensum autem Dvi uon corporalem intel- 


ἄῤῥητον. 


lige. lucireumscriptus est enim Deus, ct omnia implet, tametsi supra quam a nobis comprehendi 


possit et inelffabiliter. 

Vrns. 11. Et ascendit supe: Cherubim et volarit, 
volavit. super. alas ventorum, Hic est prophetia de 
Christi assumptione. Quod autem ascendens Po- 
widaus susceptus fuerit a Glierubim, Ezechiel visioue 
eua deelaravit dicens : Et extulerunt Cherubim alas 
inas, et rote illis adjunct, et Dominus Israel. in 
ipsis, ei desuper ipsa : et asceudit gloria Domini de 
sedia civitate ὃν, Qus verba sine contradictione de 
Ascensione Domini dicta sunt. Nam ct Paulus 
ipsum Dominum splendorem gloriz appellavit **. 
Volavit autem super alas Cherubim, quz et. ventos 


etiam appellavit ob motus celeritatem. Et revera p 


quidem vectus est in. celum Dominus super Che- 
rub:m, qux Divinitati prozimiora sunt, licet 49” 
stolis vehi ventorum alis visus sit, lioc est ab ipsis 
ventis, quos alatos esse Propheta introduxit, pro- 
pter velocissimum eorum in aere motum. Alata 
4i Sunt omnia qui per aerem ince'unt. (06) [Et 


*Ezé6n ἐπὶ Χερουδ.µ, xal ἐπετάσθη, ἐπετάσθη 
ἐπὶ πτερύγων ἀγέμων. Ταῦτα, προφητεία περὶ τῆς 
ἀναλίφεως τοῦ Χριστοῦ. "Οτι δὲ τὰ Χερουδιμ τότε 
τὸν Ἰησοῦν ἐπέλαδαν, Ἰεσεχιζλ τοῦτο θεασάµενος 
τοῖς προφητιχοῖς ὀφθαλμοῖς, διδάσχει λέγων * Καὶ 
ἑξῆρε τὰ Χερουθὶμ τὰς πτέρυγας αὐτῶν, καὶ οἱ 
τροχοὶ ἐχόμενοι αὐτῶν, xal ἡ δόξα Θεοῦ Ἱσραὴὶ 
ἐπ᾽ αὐτὰ, ὑπεράνω αὐτῶν, ἀνέδη ἡ δόξα Κυρίου 
&x µέσης τῆς πόλεως * ἀναντιῤῥήτως γὰρ περὶτῆς 
του ΣωτΆρος ἀναλήψεως ταῦτά φησιν, Ἐπεὶ xai Hav- 
Aag ἁπαύγασμα τῆς δόξης αὐτὸν ἐχάλεσεν. Ἐπεκάσθη 
δὲ ἐπὶ πτερ’γων τῶν Χερουθὶμ, ἅπερ ἀνέμους ἑκά- 
λεσεν, διὰ τὴν ταχύτητα τῆς Χινῄσέως. Καὶ τῇ μὲν 
ἁληΛείᾳ, ἐπὶ τῶν Χερο»θὶµ ἐπωχεῖτο, πλησιαζόντων 
τῇ θεότητ:, τοῖς δὲ ἁποστόλοις ἔδοξεν ἀνέχεσθαι απτέ- 
ρυξιν ἀνέμων πτερωτοὺς γὰρ ἐχάλεσεν τοὺ; ἀνέμους, 
διὰ την ὀξείαν ἐν ἀέρι χίνησιν. Πτερωτὰ Υὰρ τὰ δια- 
περῶντα τὸν ἀέρα * ἐπεὶ καὶ νεφέλη ἀνέμῳ φέρεται. 


quia de Christi ascensione scriptum legimus, quod nubes suscepit eum ab oculis. eorum **, intellige quod 
nubes illa a veutis ferebatur, quemadmodum alie omnes semper ferri so'ent.] 


Vgns. 19. Et posuit. tenebras. latibulum. suum. 
ler tenebras significat quod videri non pos-et. 
Invisibilitas euim erat qus illum tegebat. Hanc 
igitur invisibilitatem sihi cireumposuit in latibu- 
lum, quia in cmlum assumptus eorum. oculos late» 


ιοί Vel per tenebras carnem Domini intellige, ρ 


qua divinitatem intra se occultabat ; seu. incom- 
prehensibilitatem quas illius divinitatem celabat. 
Obtenebrantur enim et cecutiunt ji qui divinze 
profunduu seienti:e exacte nimis cupiunt pene- 
trare. vo 

]n circuitu ejus tabernaculum cjus. Tabernacu- 
lum hic assumptam earnem appellat, qua:n ct 
ipse Dominus templum suum nominavit [dicens : 
Solvite templum hoc, et in tribus dicbus edificabo 
i'lud **, |n circuitu vero ejus dixit], quia intra 
ipsam carnem habitabat Deus, non tamen ut 
cireumscriptus, sed ut omnipotens, ineffabili quo- 
dam niodo illic perinanens. Hoc autem dixit. ul 
osteuderet Christum. simul cum carne in. οΦ]ιιηι 
assumptum esse, quodque. illuc ascensurus cam 
non deposuit, quemadmodum aliqui insipientes 


Kal ἔθετο σχότος ἀπυχρυφὴν αὐτοῦ. Σκότος 
οἰττέοῦ τὸ µηχέτι ῥλεπόμενον. Τοιγαροῦν fj &opacía 
ἀπέχρυφεν αὐτόν ' ταύτην Υὰρ ἔθετο περὶ ἑαυτὸν 
ἀπόχρυψιν. Ἀναληφθεὶς γὰρ, ἐχρύδθη ἀπὸ τῶν ὁ- 
φθαλμῶν αὐτῶν. "H σχότος οἱητέὸν «tv σάρκα, χρυ- 
κτοµένης ἐν αὑτῇ τῖς θεύτητος. "H ἔθετο σχότος. 
τουτέστιν ἁχαταληφίαν, ἀποχρύπτουσαν αὐτὸν κατὰ 
&kv θεύτητα. Σκοτίδονται γὰρ οἱ Σνατενίζειν τῷ 
βάθει τῆς γνώσεως αὐγοῦ πειρώωενοι, 


Kx αὐτοῦ ἡ cxnrhà αὐτοῦ. Σχηνην λέχει 
τὴν πρ)σληφθεῖσαν cápxe, fiv xai ναὸν αὐτὸς ixá- 
λεσεν ἑαυτοῦ, ὅτι ἐν αὐτῇῃ ἑσκήνωσεν, οὐχ ὡς iv 
αὐτῇῃ περιγραφόµενος, ἁλλ᾽ ἀποῤέήτως ἑνοιχήσας, 
ὡς παντοδύναμος. Τοῦτο δὲ εἶπεν δειχνύων, ὅτι μετὰ 
εἴς σαρχὸς αὐτοῦ ἀνελήφθη, xal οὖχ ἀπέθετο ταύ- 
την, ὥς τινες ἐλήρησαν ὕστερον. "CH χαὶ σχηνὴν 
λέγει τὴν ἁπροσπέλαστον αἴγλην ὅτι χαὶ qug 


οἰκῶν ἀπρόσιτον προσαγορεύξεται, ὅπερ χύχλῳ τῆςα 
D θεότητος ὃν, ἀποχρύπτει μὲν ταύτην, ἀποστρέφει 


6b τὰς ὄψεις τῶν θελόντων |δεῖν. 


postea dixerunt. Vel per tabernaculum divinum illum splendorem intelligit, ad quem nemo potest 


appropinquare, quoniam 


lucem inhabitare inaccessibilem dicitur, qua in circuitu Divinitatis exsi- 


sens, illam. obtegit, et oculos. voleptium illam intueri potenter avertit. : 


Tenebrosa aqua in nubibus aeris. Per aquam hic 
occultum de Cliristo sacramentum intelligit, et per 
aerem, seu (ut verius habet Grzca lectio in plurali 
numero, per aeres) proplietas, et sensus est, quod 
prophetia eorum quie ad Christum pertinent ,- 


?? Matth. iv, 114, et alibi passim. 


!* Ezech. xi, 22, 39. 


Zxotsivór ὕδωρ àv φεφέλαιςο ἀέρων. "Y6wp 
ἐνταῦθα λἐχει τὸ περὶ Χριστοῦ μύτμα * νεφέλας δὲ, 
φὰς προφητείας, καὶ δίδωσι τοιαύτην ἔννοιαν * ὅτι 
σκοτεινή ἐστιν dj περὶ Χριστοῦ προχήρυδις, iv 
ταῖς προφητείαις τῶν προφητῶν, xal δυσθεώρητος 


., fehr. |, ὁ. ?** Act. 1, G.. Joan. 1, 19. 


. Varia lectiones. 
(09) Graeca verha ità sonant ; Quandoquidem. et iubes vertc fertur, 


- 


223 


COMMENT. 1X PSALMOs. 


230 


περὶ του τέλους. Καὶ ὕδωρ μὲν, ὡς ἀναφύχουσα A tenebrosa est οἱ obscura in scripturis prophieta- 


τοὺς λυσσοθυμοῦντας ἐν τῇ πλάνη * νεφέλαι δὲ, ὡς 
χεχρυμμένον ἔχουσαι τὸ μηνυόμενον * ἀέρες δὲ, 
"διὰ τὴν χαθαρότητα χαὶ λεπτότητα τοῦ vou * ὅτι δὲ 
ναφέλας τοὺς προφίτας πολλάχις ἡ Γραφὴ χαλεῖ, 
παρέστησεν Ἡσαῖας ' τὸν γὰρ olxov τοῦ Ἰσραὴλ 
ἀμ.πελῶνα προσαγορεύσας, εἰσῆγαγεν νεφέλας iv- 
τε)λομένας µηγέτι βρέχειν εἰς αὐτὸν, ὃ ἔστι, προ- 
ᾳῆτας μηχέτι προλέγοντας. 


rum. Ante adventum enim perdifficile cognosceba- 
tur. Áquam vero appellat quasi refrigerantem eos 
nimirum, qui inter errores animo defecissent. 
Prophetias etiam nubes ideo vocat, quia occultum 
habeant id quod significant. Prophetas autem aeres 
dixit, propter puritatem ac subtilitatem intellectus. 
Quod autem Seriptura sspenumero per nubes 
prophetas intelligat, 15aias docet ; qui cum domum 


Israel vineam appellasset, introduxit mandatum fuisse nubibus, ne pluerent super vinoam **, hoc 
est, ne prophetz populo Israel amplius prophetarent. 


Ἀπὸ τῆς τη.]αυγήσεως àxàzior αὐτοῦ al γε- 
céAac διῆ.Ἴθον. Ἐπὶ τῆς λαµπρότητος τῆς ἔπιφα- 
νείας αὐτοῦ, τῆς αὐγαζούτης μὴ τοῖς ἐγγὺς µόνον, 
ἀλλὰ xal τοῖς πόῤῥω, αἱ σχοτειναὶ ποφητεῖαι διε- 
Ἀύθησαν. 'Hiiou γὰρ ἀνατείλαντος, ὁ τῶν νεφῶν 
διαλύεται ζόφος, καὶ tb κρυπτόμενον ὑπ αὐτῶν 
µέρος φανεροῦται. Ἡ καὶ νεφέλας ὑποληπτέον 
ἐνταῦθα τὸ νέφος τοῦ σκοτεινοῦ νόμον * λάμψαντνος 
Υὰρ τοῦ Χριστοῦ, διελύθη τὸ χάόλυµµα τῶν αἰνιγμά- 
των αὐτοῦ, xal ἐἑφάνησαν ταῦτα τυποῦντα xal προ- 
μηνύοντα τὸν Χριστόν. ᾽Αλλ᾽ ἐπὶ τούτων μὲν τῶν 
ἐςηγήσεων, τὸ ἐγώπιον αὐτοῦ, τῷ ἀπὺ τῆς τηλ- 
αὐγήσεως συνάψεις, ἵν fj, ἁπὸ τῆς τη-αυγήσεως 
τῆς ἐνγώπιον αὑτοῦ, τουτέστι τῆς αὐτοῦ, ἢἡ τῆς 
ἑπιφανείας αὐτοῦ * κατὰ δὲ τρόπον ἕτερον, δια- 
στείλῃς μὲν τὸ ἁπὸ τῆς τηάαυγήσδως. xai ὑπο- 
στίξας τὸ λοιπὸ», τοῖς ἔμπκροσθεν ἁπ'δώσεις, xot 
τοιαύτην δώσεις ἔννοιαν, ὅτι τοῦ Kuplou τγλαυγή- 
σαντος, χατὰ τὴν ἑνσώματον πολιτείαν, ἐγώπιον 


ΎΕλθ. 13. Pre fulgore in. εονεβεείκ ejus. nubes 
transierunt. À claritate, inquit, divinse praesentiz, 
qua non lantum proximis lucem prastat, sed et 
jis qui procul sunt, tenebrosz »tque obscurz pro- 


p Phetie p:rtransierunt, hoc est, dissolutsm» suul : 


unde illarum destructa ebseuritate, quod oceultumn 
ac velatum erat apparuit. Oriente enim sole, caligo 
nubium dissolvitur, et pars illa quss olim nubibus 
legebatur, apparet et conspicitur, vel per uubes 
tenebras obseurse legis intellige. Nam, lilucesceute 
Christo, velum amigmatum ac figurarum qua in 
lege erant, dissolutum est. Unde manifesta appa- 
ruerunt quaecunque in ea. significabant aut praefi- 
gurabant Christum. llis autem expositionibus sic 
traditis, conjunge verba illa : In conspectu. ejus, 
hoc est, a summo Christi fulgore, vel a fulgore 
presentie ejus, mubes iransierunt, Alio etiam 
modo distinguere pofes et legere pre [κίροτε : 
et sistendo ibi, quod sequitur superioribus appli- 


αὐτοῦ, τουτέστι προσώπῳ αὐτοῦ, xal ἀντ᾽ αὐτοῦ, ϱ cabis, ut hujusmodi sententiam efficias, quod Do- 


οἱ ἀπόστολοι τὸν τοῦ χηρύγµματος λόγον ἁποα-αλά- 
ζοντες, διῆλθον thv οἰκουμένην, τὰς ἀρούρας τῶν 
φνχῶν, ὡς νεφέλας πληροῦνσες, Χαρπογονίαν ἁοετῶν 
ἐγείροντες. 


mino resplendente, δὲ per conversationem ac vitam 
suam in carne nos illustrante, in conspectu ejus, 
seu a facie ejus, lioc est ipso Domino sic apparente, 
apostoli per totum orbem transierunt : evangelicae 


nimirum praedicationis verbum jnsiillantes, atque iustar nubium, animarum arva ac campos irrigantes, et 


2d virtutu:n fructificationem excilantes, 

XdAu$a: xal ἄνγθραχες πυρός. Τοῦτο xoi πρὸς 
τὴν πρώτην ἔννοιαν ἁρμόσομεν ^ αἱ προφητεῖαι 
}ὰρ ἀπειχάζονται xal χαλάζῃ, διὰ τὸ σχληρὺν 
τῆ; ἀσαφείας, xal tup, διὰ τὸ πιμπρᾶν τὰς ἀντι- 
Ζοχίας τῶν ἀπιστούντων, Ὥστε τὸ αὐτὸ νοεῖσθαι 
νεφέλην xal χάλσζαν xai mUp, 6:X τὰς ἁποδοθείσας 
αἰτίας. Οὐχ ἧττον δὲ συµθιδάζεται χαὶ πρὸς τὴν 
ἐσχάτην ἑξήγτσιν, εἰς τοὺς ἁποστόλους ὁμοίως ὑπο- 
λτφόμεθα χάλασαν xal πὺρ * sb. μὲν, ὡς τὴν πλάνην 
ἀποτυφλοῦντας xal διαφθείροντας * τὸ δὲ, ὡς τὴν 
ἀσέδειαν ἐμπιπρῶντας. 


ον 
' 


Kal &6p.vcncoev ἐξ obparov ὁ Εύριος, καὶ ὁ 
Ὕγιστος ἔδωκε φωνὴν αὐτοῦ. Κύριος καὶ "Υψι- 
στος, ὁ θεὸς, ὡς Δεσπότης, χαὶ ὑψηλός. 'E6póvtnae 
0: xai ἔδωχε φωνὴ» αὐτοῦ, ὅτε πρὸς τὸν Πατέρα 
ὁ Υἱὸς ἐδόπσε * Περιδύξασόὀν σου τὸ ὄνομια. 'ΗἨλθε 
Υὰρ. qnot, quvih ix τοῦ φὐρανοῦ * Kal ἑδόξασά 
σε, xal ad. éc£dcw. 'O δὲ ὄχλος, ὁ ἑστὼς, xoY 


35 |s3, v, 7. ?? Joan. xni, 28. 


Grando ei carbones ignis. Hoc ad. primam expo- 
sitioneq coaptabimus, Grandini enim prophetisze 
comparantur, propter earum duritiem ac difficul- 
atem, lioc est prop:er obscuritatem : οἱ igni, quia 
instar iguis infidelium argumenta εἰ contradictio- 
nes consumunt. Nubium igitur et grandinis atque 
ignis nominibus cadem res, prophetia n'm:irum, 


D (obis hoc in loco significaiur ; nec minys lamen 


ultime expositioni conveniunt hujus verba versi- 
culi, si apustolos ipsos pro grandine atque igne 
intelligamus : quia et iustor grandinis, errorem 
omnem dissipant ac contundunt, et velut ignis, im- 
pietatem absumunt. 

Vgns. 14. Et intonuit de celo Dominus, et Altis- 
simus dedit vocem suam. Dominus et Altissimus 
Deus est tanquam Dominus et. excelsus. Intonuit 
autem ac dedit vocem suam, quando Filius ad 
Patrem clamavit dicens ; Pater, glorifica nomen 
tuum 9. Venit enitn tunc (inquit evangelista) vox 
je caelo ciceny : Et. glorificavi. et iterum. g'crifi- 


- 


231 


EUTHYMALZIGABENT 


232 


cubo **. Turba autem quz aderat, hoc audito A ἀκούσας, ἔλεγε βροντὴν Ὑεγονέναι. "Docs τὸ μὲν 


dicebat (tonitruum factum esse. Et quod liie dici- 
tur, intonuit, intellige, habito respectu ad eudien- 
tium opinionem. Quod vero ail : dedil vocem suam, 
ipsam respicit veritatem. Vox euim crat et toni- 
uuum visa est. Admirari autem non debemus 
quando propheti: ordinem aut consequentiam 
rerum non servant. Ex boc enim demonstratur, 
quod prophet» non ea pradicebant qus ipsi 

VrRs. 15. Misit sagilias εἰ dissipavit eos. Per 
sagittas discipulos intelligit in universum orbem 
má$sos, quibus damones dissipavit. Eos namque 
duin dicit, dawones intelligit. Apertius autem eo- 
rum nomen iion expressit Proplieta, cum nonsolum 
illi, sed eorum etiam nomina, sanclo Spiritui su- 
leant esse invisa. 

Ei fulgura multiplicavit et. conturbavit eos. Eos- 
dem discipulos et sagittas esse intellige et fulgura, 
alterum quasi sagittantes atque evertentes daeuno- 
num errorem, alterum vero veluti illorum impieta- 
tem ac lucos eis dicatos comburentes. Discipulo- 
rum enim orationibus victi, εἰ inhabitaptis in eis 
Spit itus fulgorem non sustinentes, eontarbabantur, 
menlisque ac consilii inopes reddebantur. 


Vrns. 16. Et apparuerunt. fontes. aquarum. Per. 


aquarum fontes. apostoli rursus intelligendi sunt : 
veluti primi Christiane fidei doctores a. Domino 
electi. Per aquam enim gvangelieze praedicationis 
doctrina szpenumero apud Scripturam signatur. 


ἑδρόγτησεν, ποὺς τὴν ὑπόληψιν τῶν ἀχουσάντων 
εἴρηται * τὸ δξ, ἔδωχε φωνὴν αὐτοῦ, πρὸς τὴν 
ἀλήθειαν. Φωνὴ γὰρ οὖσα, βροντῆ τοῖς ἀχηχόασιν 
ἴδοξεν. Οὐ χρὴ δὲ θαυμάζειν, ὅταν οὐκ ἔχωσιν àxo- 
λουθίαν καὶ τάξιν αἱ προφητεῖαι ' δείχνυται γὰρ 
ἐντεῦθεν, ὡς οἱ προφῆται, οὗ προεφήτενον & ἐδὂύ- 
λοντο: ἀλλ ἅἄπερ ἂν ὑπὸ τοῦ Πνεύματος ἐνηχήθησαν. 


volebant, sed qux sanctus eos Spiritus dacebat. 


Ἐξαπέστβιᾶαε βέλη. xal ἐόχόρπισεν αὐτούς. 
Βέλη μὲν λέγει τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ, ἁποσταλέντας 
εἰς ἅπαντα τὸν χόσµον, ἘἙσχόρπισε δὲ δι αὐτὼν 
ὁ Ἆριατὸς τοὺς δαίµενας, οὓς ἑδβλωσε διὰ τῆς ἁντω- 
νυµίας. Μισεῖ γὰρ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὥσπερ αὐτοὺς, 
οὕτω καὶ τὴν προσηγορίαν αὐτῶν. 


, Kal ἀστραπὰς ἐπ.λἠθυγε, καὶ συγετάραξεν αὐ- 
τούς, Τοὺς αὐτοὺς οἱητέο» καὶ βέλη χαὶ ἀστραπάς ' 
ἐχεῖνο μὲν, ὡς βάλλοντας χαὶ ἀνατρέποντας τὴν 
πλάνην ἑχείνων * τοῦτο Cb, ὡς ἐμπιπρῶντας τὴν 
ἀσέθειαν, xal τὰ τεμένη αὐτῖς * βαλλάμενοί τε γὰρ 
ταῖς εὐχαῖς, ἔπιπτον οἱ πολέμ.οι, χαὶ τὶν ἀατραπὴν 
οὗ φέροντες τοῦ ἐγοιχοῦντα; tol; μαθηταϊς ἁγίου 
Πνεύματος, συνεταράσσοντο , xai εἰς ἁμηχανίαν 
χαθίσταντο, 

Καὶ ὤφθησαν» αἱ πηγαὶ τῶν ὑδάτων. Πηγαὶ τῶν 
ὑδάτων αὖθες, οἱ ἀπίστολοι» πρῶτοι διδάσκαλοι τῆς 
κατὰ Χριστὸὺν πίστεως, ὑπ' αὑτοῦ χειροτονηθέντες. 
Ὕδωρ μὲν yàp, fj διδα:χαλία τοῦ κηρύγματος * πη- 
γαὶ δὲ, οἱ πρῶτοι ταύττς xpouvot, ol πᾶσιν ὄ,φθη- 


Fontes igitur primi illius aquaductus, seu potius C σαν εἰς ἅπαντας ἐκπεμφθέντες. 
prima scaturigines intelligenda sunt, apostoli nimirum, ut diximus, quod ornibus apparuerunt, 


eo quod ad omnes missi sunt. 

Ei reveluia sunt (undamenta orbis terrarum, Videm 
ipsi fundamenta orbis terrarum dicendi sunt, eo 
quod primi credentes fuere, qui fidei sedem ac 
stabilitatem firmai atque inconcussam posuerunt : 
in qua omnes zdificantur, revelata autem suut. ob 
vite splendorem, ei miraculorum claritatem. Ft 
aliorum quidem :edificiorum fundamenta latent in 
terra, fidei autem fundamenta e contrario, pre- 
clarissimis tam dictis quam factis rclucetntia, 
omnibus patefacta, ab omnibus videri possunt. 

Ab increpatione tua, Domine. llc autem facta 
Sunt, quoniam tu increpasti damones, et timore 
eos maximo percussisti. 

Ab inspiratione spiritus ire tuc. Ira igui similig 
est, Áccensa siquidem atque excitata, vaporem 
quasi summuin emittit, οἱ per irati hominis nares 
in aereum spirat. Unde οἱ spiritus irz dicitur, et 
eos qui valde irati sunt iram spirare aiunt. llac 
igitur similitudine motum ira significavit Propheta, 
humano more loquens. Adeo, inquit, tu, Domine, 
iratus eras, ut spiratio (ut ita dicam ) spiritus ire 
tuz in acre esset, et inimicos dissiparet, 

Vens. 17. Misit de summo et accepit. me, Que 


scquuniur de se ἱρδο Propheta loquitur, ad ser-- 


** Joan. xti, 28. 


Καὶ ἀνεχα1ύφθη τὰ θεμέ.ια τῆς οἰκουμένης. 
Οἱ αὐτοὶ xat θεµέλια τῆς οἰκουμένης, ὡς πρῶτοι 
πιστεύσαντες, xal ὑποτιθέντες ἔδραν πίστεως τῇ 
οἰχουμένῃ στερεὰν xal ἀπερίτρεπτον, ἐφ᾽ ᾗ πάντες 
ἐποιχαδομοῦνται. ᾽Ανεχαλύφθησαν δὲ διὰ τῆς τοῦ 
βίου μαρμαρυγῆς χαὶ τῆς τῶν ἐπιτελυυμένων τερα- 
στίων λαμπρότητος. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων οἰχοδομτ- 
µάτων Ev τῇ Υῇ κέχρυπται τὰ θεμέλια’ τὰ δὲ τῆς 
πίστεω", τοὐναντίον, ὑπὲρ vi; Epalosvo πᾶσι, xal 
πράξει xal λόγῳ λάμπονται. 

Ἀπὸ ἑπιτιιήσεώς σου, Kopie. Ταῦτα 65. Ὑγέγο- 


p νεὺ, ἐπιτιμηθέντων ὑπὸ σοῦ, καὶ φοθηθέντων τῶν 


δαιμόνων. 

᾽Απὸ ἐμπγεύσεως αγεύματος ὁργῆς σου. Πνρὶ 
ἔοιχεν ἡ ὀργή * xaX ἀναπτομένης ἀναδίδοται χαπνώ- 
δης ἀτμὸς, χαὶ διὰ τῶν μυκτήρων ἐμπνεῖται τῷ 
ἀέρι. Διὸ xaY πνεῦμα ὀργῆς λέγεται, xal τοὺς ὁρ- 
γιζοµένους ἄγαν, θυμοῦ πνέειν φαμὲέν. Auk τούτου 
δὲ, τὴν χίνησιν τῆς ὀργῆς ἡνίξατο Προφήτης, ἀνθρω- 
ποπρεπῶς περὶ αὐτῆς εἰρηχώς. Ἐς τοσοῦτον, φησὶν, 
ὠργίσθης, ὡς ἔμπνευσιν πνεύματος ὀργῆς τῷ ἀέρι 
γενέσθαι, διασχεδάκουσαν τοὺς ἐχθρούς. 

Εξακέστειαε ἐξ ὕψους, xal EAa66 µε. Τὰ ἐν- 
τεῦθεν περὶ ἑαυτοῦ φησιν ὁ Προγρ της, εἰς τὸν eip- 


COMMENT. IN PSALMOS. 


231 


piv ἐπαναδραμὼν τοῦ λόγου. Ἐξαπέστειλε τὰρ, εἷ- A monis sui sericm, reversus. Misit enim, inquit, 


πεν, ὁ θεὺς t£ οὐρανοῦ βοῄθειαν, xaX ἑῤῥύσατό µε. 

Προσε.ἰἀδετό µε ἐξ ὑδάτων πο.λῶν. Τὰ ὕδατα 
παρὰ τῇ θείᾳ Γραφῇ ποτὲ μὲν εἰς χάθαρσιν xal àva.- 
ψυχὴν λαµμθάνονται, χαθάπερ ὅταν ὕδατα νοῄσωμεν 
τὴν διδασκαλίἰαν - ποτὰ δὲ χαταποντισμὸν xoi ὅλε- 
θρον, ὡς ἐπὶ τοῦ παρόντο;,. Το:αύτη γὰρ ἡ τῶν 
ὑδάτων φύσις * τὸ μὲν, xaGaipouga * τὸ δὲ, mo. 
πνίγουσα, καὶ μᾶλλον ὅταν εἴη πολλὰ χαὶ βαθέα. 
Χρὴ τοίνυν ὕδατα πολλὰ νοµίζειν τὸ πλῆθος τῶν 
συμφορῶν, ἡ τῶν ἐχθρῶν. Προσελάδετο δὲ, ἀντὶ 
τοῦ, ἐξήγαγέ µε πρὸς ἑαυτόν * ὁ γὰρ ἐξάγων τινὰ, 
«bc ἑαυτὸν ἑλκύει τοῦτον ἀντιλα s 62vópevos. 


Ρύσεταί µε ἐξ ἐχθρῶν µου δυνατῶν. Ἐχθροὺς 


Dominus de colo auxilium et eripuit me. 

Assunpsil me de aquis multis. Aque apua seri- 
pturam pro purgatione quacumque aut refrigera-- 
tione accipiuntur, quemadmodum eum aquas pro 
doctrina accipimus [αυ et refrigerat et purgat], 
quandoque pro demersione ac perditione, ut hic. 
Hzc etiam enim aquarum natura, ut et abluat et 
refrigeret, et suffocet, przcipue si multa aqua sit 
et profunda. Per mult^s it«que aquas calamitatum 
aut inimicorum multitudinem intellige. Asssumpsit 
autem me, hoc esi, ad se me eduxit. Nam qui ali- 
quem adjuvans e periculo educit, ad se trahere 
illum solet. 

γεκς. 18. Eripiet me de inimicis meis potentibus. 


δυνατοὺς ἐνταῦθα τοὺς δαΐµονας ὑποληπτέον, xai B Potentes ininiici hic demones intelligendi sunt, qui 


φανερῶς xai ἀφανῶς πολεμοῦντας, χα) v2xvop xal 
μεθ) ἡμέραν, καὶ διὰ πάσης αἰσθήσεως, χαὶ φύσιν 
Eyovta; ἀκάματον ἐν μάχαις πνεύματα γάρ. Ὅ 
γοῦν ἐκ τῶν αἰσθητῶν µε ῥυσάμενος θὲὸς, αὐτὸς 
ῥύσξταί µε xaX ἐκ τῶν νοητῶν ἐχθρῶν, τῶν δυνατῶν 
εἰ: πονγρίαν χαὶ ὄλεθρον. 


Kal ἐκ τῶν µισούντων µε, ὅτι ἑστερεώθησαν 
ὑπὲρ ἐμέ. Οἱ γὰρ αὐτοὶ µισάνθρωποι ὄντες, μισοῦσι 
κἀ μὲ, xai μάλιστα βοηθούμµενον ὑπὸ θεοῦ. Διὰ τοῦτο 
tk ῥύσεταί µε t£ αὐτῶν 6 Κύριος, διότι συνεσχευά. 
σῦησαν, xal συνησπἰσθησαν, 3 μᾶλλον εἰπεῖν, συν- 
ἡσπισαν xal ἐχραταιώθτσαν ὑπὲρ ἐμὲ, μὴ φυλαξά- 
μενον τοῖς ὅπλοις τῆς ἀρετῆς, ὡς ἓν εἰχὸς, ἀλλ᾽ 
ὑπομαλαχισθέντα. "H xat ὅτι οἱ μὲν φύσιν ἔχουό.ν 
δῦιον, καὶ ὁρῶντες βάλλουσιν’ ἐγὼ δὲ ὁλικῆν, οὐχ 
ὁρῷ τοὺς τιτρώσχοντας. 


palam et clam, diu noctuque, ac per omnes sen- 
$us nos oppugnant : veluti qui potentem atque 
indefessam in pugnando naturam habent. Spiritus 
enim sunt. flle igilur, inquit, Dominus, qui mea 
sensibilibus ac mundanis lrostibus olim liberavit, 
liberabit etiam ab intellectaslibus atque invisibiui- 
bus inimicis , qui ad perdendum atque ad mali- 
gnandum potentes sunt. 


Et de his qui oderunt. me, quoniam confirmati 
suni super me. lpsi enim daemones qui universos 
oderunt bomines, oderunt et me, eo maxime quod 
4 Deo adjutus sam. Dominus autem ea me ratione 
ab eis liberabit, quoniam una insidiati sunt adver- 
sum me, et simul juncti ; imo vero (ut. melius di- 
cam), quia fortiores facti sunt, et pravaluerunt $u- 
per me. Cum ego virtutum armis, ul. oportuisset, 
munitus non essem, scd mollis potius essei 3€ 
debilis, vel quia dzemones naturam habent omni 


carentem materia, et illum facillime vident, quem ferire volunt : cgo vero qui nituram materie ac 
corpori admistam habeo, ferientes me illos non video. 


Προέφθασἀν µε ἐν ἡμέρᾳ xaxócsóc µου. Τὸ 
προφθάνειν οὗ πάντοτε σηµαίνει τὸ προβαμδά- 
ει  ἀλλ' ἔστιν ὅτε «αἱ τὸ φθάνει’ ἁπλῶς, xal τὸ 
ἑπιείθεσθαι, χαθάπερ καὶ vuv  Ἐπέθεντο γὰρ, φη- 
σὶν, οἱ ἐχθροί pou, cite ot ὁρατοὶ, εἴτε οἱ &ópasot, 
ἐν χα.ρῷ χαχώσεώ, µου, τουτέστιν, ἁσθενείας τῶν 
πολεμικῶν παρασχευῶν, εἶτε τῶν ὁρατῶν, εἴτε τῶν 
ἁρράτων * ἀσθενοῦντα γάρ µε βλέποντες, τότε μᾶλ- 
Àov ἐπετίθεντο. 3 2 

Kal ἐγέγετο Κύριος ἀντιστήριγμά µου. Μέλ- 
λοντος χαταπεσεῖν, ἀντέρεισμα ἐγένετο τῇ ἀσθενείᾳ 
poo. Στηριγμὸς, ἀντὶ ῥά6δου ὑπερειδούσης. 


Ἑξήγαγά µε slc. πἁατυσμέν. Απὸ τῆς τῶν 
θλίψεων στενότητος εἰς εὐφροσύνην (64) πλάτος, 
ᾖτοι διάλυσιν, χατὰ τό * Ev θ.1/ψει ἑπ]άτυνγάς µε; 
3| καὶ ὅτι περιχυχλοῦντες οἱ ἐχθροὶ, στενοῦσι τὸν 


* Ps231. 1v, 2. 


Vgns. 19. Prevenerunt me in die afflictionis mee. 
Verbum prevenire, non semper significat preoccu - 
pare, scd aliquando occupare simpliciter, atque 
atderiri, ut in praesentia. In tempore autem afflictio- 
nis mez, lroc est, in tcmpore inlürmitatis, οἱ 
quàndo bellica arma nondum praparaveram, qui- 
bus adversus visibiles aut invisibiles inimicus pu- 
gnarem. Tunc enim illi precipue adorti sunt, cum 
me infirmum viderunt. 


D  Etifactus est Dominus firmamentum meum. Cuin 


futurum esset ut caderem, sustinens ac suffulcieus 
me Dominus, factus est irflrmitati mec ϐι- 
mamentum, οἱ quasi baculus quidam cui inni- 
terer. 

Vrns. 20. Et eduxit me. in latitudinem. Afflictio- 
num angustia pressum, in lztitiz latitudinem, boe 
est in effusani exsultationem emisit. Juxta quod, 
alibi legimus : In tribulatione dilatastt me "'. Vel 


Varia lectiones. 


(64) ἴσ. εὑφροσύνης. 
PATROL, Gn. CXXVIIIJ. 


235 


EUTHYMII ZIGABENI 


236 


quia ab inimicis prius obsessus, qui eum omni A ἐναπειλημμένον. "Orc δὲ ἐξαχθῇ τούτων, ἁπολαύε, 


pracluso aditu in angustias conjecerant, et atro- 


cibus minis urgebant, in arctum quodammodo locum cogi 


εὑρυχωρίας, μηχέτι στενούµενος. 
videbatur : nuuc e tantis eductus. diffi. 


cultatibus, latos ac spatiosos campos sibi excurrere videtur. 


Eripiet me quoniam voluit me. Dcus qui tanta 
me cura ac studio suo dignum fecit, in futurum 
etiam ab omnibus irruentibus in me malis libera- 
pit. Voluit enim me, hoc est elegit me. 

Vkns. 91, Et retribuet mihi Dominus secundum 
justitiam meam. Insidiatores meos nulla. unquam 
íujuria affeci, atque ideo eis comparatus justus vi- 
debor : unde et retributionem etiain suscipiam a 
Domino. Hanc enim ob causam, suum mihi 


Ῥύσεταί µε, ὅτι ἠθέ]ησέ µε. 'O τοιαύτης à£ux 
σας χηδεµονίας, xal εἰς τὸ µέλλον pe πάντων ῥύ- 
σεται. Ἠθέλησε γάρ µε, τουτέστιν, ἐξελέξατό µε. 


Καὶ ἀνταποδώσει uou Κύριος κατὰ τὴν δικαιο- 
σύγην µου. Mh. ἁδικῆσας γὰρ τοὺς ἑχθραίνοντάς. 
μοι, xal δίκαιος τέως Ye πρὸς αὐτοὺς φανεὶς, χατὰ 
τοῦτο τεύθομαι παρὰ θτοῦ τῆς ἁμοιθῆς * ἀντὶ τού- 
του ἁποδώσει pot, χαθάπερ ὀφειλὴν, τὴν ἑαυτοῦ 


auxilium in posterum tanquam debitum pr:zsta- p βοήθειαν. 


bit. 

Ei secundum puritatem manuum mearum retribuet 
milii. Dum manuum puritatem dicit, qualis sua sit 
justitia exponit. Non enim, inquit, rapui, non ali- 
quem circumveni, non insidiatus sum iis qui insi- 
diabantur mibi : unde si inimicorum manibus ma- 
nus mes comparentur, purissimas ego eas ob 
omni inquinatione conservo. Vel per manus, actio- 
nes aique operationes suas significavit, eo quod 
per eas opera fieri soleant. 

Vgns. 99. Quia custodiei eias Domini, nec impie 
gessi a Deo meo. Hoc ponit, ut causam puritatis 
manuum suarum. Mundz enim erant, inquit, quia 
ceustodivi vias Domini, hoc est, ejus mandata; 


Καὶ xarà τὴν καθαρότητα τῶν χειρῶν μον 
ἀγταποδώσει poi. "Il καθαρότης τῶν χειρῶν, ἑφερ- 
μηνευχτιχόν ἔστι τῆς δικαιοσύνης’ οὔτε γὰρ fjp- 
πασα, οὖτε ἐπλεονέχτησα, οὔτε ἐπεθούλευσα τοῖς 
ἐπιθουλεύουσιν, ἀλλὰ χαθαρὰς ἔχω τὰς χεῖρας ἀπὸ 
παντὸς μολυσμοῦ, συγχρινοµένας πρὸς τὰς αὐτῶν. 
"H xax διὰ τῶν χειρῶν, τὰς πράξεις ἁπλῶς ἑδήλω- 
σεν * ἐπεὶ xal διὰ χειρῶν πράττοµεν. 


"Oc égo.lata τὰς ὁδοὺς Kvplov, χαι οὐκ ἠσέ- 
όησα ἀπὸ τοῦ Θεοῦ µου. Ταῦτα αἴτια τίθησι τῆς 
χαθαρότητος τῶν χειρὼν. Ἐχαθάρευον "yàp, ὅτε 
ἐφύλαξα τὰς ὁδοὺς, ftot τὰς ἐντολὰς Kuplou, xai 


neque enim impiorum more ab eis unquam re- ϱ οὐχ ὡς ἀσεθῆς ἀπέστην ἀπ᾿ αὐτοῦ. Ὁ δὲ cauta. τη- 


cessi. Qui vero divina observat praecepta, ac per 
ca graditur, necessario etiam mundus est. 

VeRs,. 95. Quoniam omnía judicia ejus in cons- 
pectu. meo, et justificationes ejus non recesserunt a 
we. Aliud est lex, aliud mandatum, aliud testimo- 
niem, aliud judicium, et aliud justificatio. Lex 
enim illa dicitur, que oninia in. universum conti- 
wet mandata [queque vitam ac conversationem 
optimain ordinat ac moderatur], quemadmodum 
est lex per Moysem data. Mandatum vero illud, 
quod, qux» agenda sunt. [Domini ac Regis in mo- 
rem] aut aliud quid particulatim jubet ; ut illud : 
Non occides ; non futurum facies ** : et quecunque 
alia hoc pacto iu specie jubentur. Testimonium 
vero etiam [quod peccatores contestatur, et trans- 
gressionum panas docet] quodque legislator qua- 
dam cum attestatione ac. confirmatione audientibus 
mándabat : veluti cum Moyses. dicebat : Si hzc 
aut illa feceritis, tcstor vobis coelum et terram, 
quod morte moriemini. Judicium autem, id est 
quod sententiam Dei demonstrat [ac docet quz- 
nam bona is conseculurus sit, qui mandata Dei 
observaverii, et similiter qu:? poena. transgresso- 
re$ maneat, ut sunt quacunque  judicata fuisse 
traduntar a Deo) : quale e-t, quod de blasphemante 
timendum Dci nomen scriptum legimus *f, quando 
Moyses judicium in Deum retulit, et Deus jussit 
làpidari : quod judicium pro certa lege postmo- 


*! Exod. xx, 19, 15. 9 Levit. xxiv, 10 seqq. 


n 
bd 


p.v, xat δι αὐτῶν ὁδεύων, ἀναγχκαίως αχαθαρεύει. 


"Οτι πάντα τὰ xplyaca αὑτοῦ ἐγώπιόν µου, 
καὶ τὰ δικαιώµατα αὐτοῦ οὐκ ἀπέστησαν ἀπ' 
ἐμοῦ. Ἕτερον νόμος, χαὶ ἕτερον ἐντολή,' χα» ἔτε- 
pov µαρτύριον, xal ἄλλο κρῖμα, xal ἆλλο δµκαίω- 
pa. Nópog μὲν, ὁ καθόλου περιεκτικὸς τῶν ἔἕντο- 
λῶν, ὡς τὸ, 'O νόμος διὰ Μωσέως ἐδόθη’ ἐντολαὶ δὲ, 
αἱ κατὰ µέρος, olov, OU φογεύσεις, οὗ µοιχεύσεις, 
καὶ ὅσα κατ εἶδος εἴρηται ^ μαρτύριον δὲ ὅπερ ὁ 
νομοθέτης µετά τινος διαμαρτυρίας παρεγγνᾷ τοῖς 
ἀχούουσιν, ὡς ὅταν ὁ Μωῦσῆς,λέχει πρὸς τὸν Aabv, 
ὅτι Ἐὰν τάδε xal τάδε ποιῄσητε, διαμαρτύρομαι 
ὑμῖν σήμερον τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, ὅτι ἁπωλείᾳ 


D ἀπολεῖσθε * χρίµατα δὲ, ὅσα τοῦ" Θεοῦ xplvovte; 


ἐγράφη, χαθάπερ ἐπὶ τοῦ βλασφηµήσαντος τὸ qo- 
θερὸν ὄνομα * Μωῦσῆς μὲν yàp ἐπὶ τὸν θΘεὸν την 
χρίσιν ἀνέφερεν  ἐκείνου δὲ λιθοθοληθῆναι τοῦτον 
κελεύσαντος, χρῖμα τοῦτο xal ὄρος κατὰ τῶν ἄλλων 
βλασφημιῶν γέγονεν δικαιώματα δὲ, τὰ τοιαύυτα 
προστάγµατα, olov, 'Eàv κτήσῃ παῖδα  "E6pator, 
&E ἔτη δουεύσει σοι, καὶ τὰ ἑξῆς ^ ταῦτα γὰρ 
δικαιοσύνης ἐστὶ µεστά. Καὶ ἡ μὲν διαίρεσις αὐτῶν 


᾿ποιαύτη. Ὀνομάζονται δὲ πολλάκις ταῦτα τοῖς ἁλ- 


λήλων ὀνόμασι, xal μᾶλλον Ev τῷ pio! φαλμῷ' ἐν» 
ταῦθα δὲ, τῷ ὀνόματι τῶν κριµάτων xal τῶν δι- 
χαιωµάτων, ὅλας τὰς ἐντολὰς περιέλαδεν. ἀπὸ μά- 
pov; τὸ πᾶν * Πᾶσαι γὰρ, φησὶν, ἐντολαὶ αὐτοῦ, 








27] COMMENT. IN PSALMOS. 238 
ἑνώπιόν µου, αἱ γινωσκόμεναι, xol οὐδέποτε πόξῥω A dum contra omries alios blasphemantes susceptum 
τιθέµεναι. ac determinatum est. Justificationes vero ill di- 
cuntur, quz docent quod justum est, et quod injustum | est prohibent [et eos qui secundum v'rtutem 
vivunt, justos esse declaraut] ut illud est: Si guis puerum Hebreum aquisiverit, sex annis. εἰ serviat 5, 
et alia hujusmodi, qux summa justitia plena sunt. Et. distinclio quidem horum nominum talis est, sc- 
penumero tamen promiscue unum pro altero accipitur: οἱ maxime in centesimo decimo octavo 
psalmo. Ifoe auteni ih loco, judiciorum et justificationum nomine, omnia mandata cemprehendit, 
quasi totum a parte, Omuia enim, inquit, mandata ejus in conspectu meu; ea s'quidem s3pius lege 


8c revolvo, nec unquam 4 we procul eà esse permitto. 


Καὶ ἔσομαι ἅμωμος get? αὑτοῦ. "Av [τοῦ, δι 
αὐτοῦ, ἡ µετ’ αὐτοῦ &v. 

Καὶ gvAdtopac ἀπὸ τῆς ἀνομίας µου. Φυλαχὴν 
μὲν λέγει νῦν τὴν ἀποχὴν * ἀνομίαν δὶ, τὴν ἆμαρ- 
τίαν. Ἡ δὲ ἀντωνυμία πρόσχειται, διὰ τὸ τὴν 
ἁμαρτίαν οἰχείαν εἶναι τῆς σαρχός * ἢ καὶ κατατίθε- 
tat σφαλΏναι, ὡς ἄνθρωπος * οὐδεὶς γὰρ ἓν ἀνθρώ- 
ποις ἀναμάρτητὸς. 

Καὶ ἀνταπσδώσεε poc Κύριος κατὰ tijv. δικαι- 
οσύνην µου, καὶ κατὰ καθαριότητα τῷ χειρῶν 
µου, ἐνώπιον τῶν ὀρθὰ Ίμῶν αὐτοῦ. Ei δὲ τοιοῦτος 
μην χαὶ ἔσομαι, πάντως ἁἀμοιθῖς τεύξοµαι, χαθὼς 
προείρηται. Καθαριότητα γὰρ τῶν χειρῶν µου, τὴν 
ἑνώπιον αὐτοῦ Υωοµένην * οὐ γὰρ εἰς ἐπίδε ξιν ἀν- 
θρώπων. 


Κετὰ ὁδίου ὅσιος.ἔσῃ, xal μετὰ ἂν δρὸς ἁλώου 
ἀθῶος ἔσῃ, καὶ μετά ἐκ 1εχτοῦ ἑκλεκτὺς Bon, καὶ 
μεξεὰ ctps6AoU διασερένκεις. Ὅτσιος μέν ἑἐδτιν 6 


Ὕεας. 24. Et ero immaculalus cum eo. Hac. οἱ, 
per eum, vel cum eo exsistens. 

Ει custodiam me a6 iniquitate mea. Custodire bie 
posuit pro abstinere, et iniquitatem pro peceato. 
Mea aotem. ideo dixit, quia peocatum proprie est 


B ipsius carnis, vel quia seipsum etiam peccatorem 


fatetur. Inter homines enim nullus est absque pec- 
Εεδἱ0. 

Ness. 20. E! γειτίθκεί mihi Dominus secundum 
justitiam meam, et secundum puritatem. manuum 
mearum in conspectu oculorum ejus. Quod οἱ im 
praeteritum talis fui, et iia etiam deinceps fuere, 
retributionem ounino consequar, ut praediximus. 
Puritatem autem manuum suarum cam dicit, qux 
erit in conspectu Domini, ut doceat, non ad osten- 
tationem aliqua: se id facere, neque ut ab hemini- 
bus videatur, sed ut placeat Deo. 

Vrns. 96, 27. Cum sancto sanctus eris, et. cum 
viro innocente innocens eris, εἰ cum electo electus 
eris, et cum perverso convertes. Sanctus proprie is 


τὰ πρὸς θεὺν εὐσεθής” ἀθῶος δὲ, ὁ τὰ πρὸς ἀνθρώ- C dicitur, qui pius ac religiosus est ia iis qua ad 


πους ἀνεύθυνος * ἐχλεκτὸς δὲ, ὁ τὰ np ἀρετὴν 
τέλειος’ στρεθλὺς δὲ, ὁ σχολίός. Διδασκαλικὸς οὖν ^ 


Ἀόγος, καὶ πορὺς τὸν ἑἐντυγχάνοντα ἀποτεινόμενος,- 


χαὶ λέγων, ὅτι Οἵός ἐστιν, d σὐνοιχεῖς, τὀιοῦτος 
ἔσῃ χαὶ σὺ, πρὸς hv Uv αὐτοῦ µεταβαλλόμεύος. 
To δὲ διαστρέγοις, àv τοῦ, ὀρθὸς ἔσῃ, διαστρέ- 
Φεις τὴν χακὴν γνώµην οαἷς εὐνομίαν. ᾽Ανάγοωνται 
δὲ καὶ πρὸς τὸν θιὺν ταντὶ τὰ ῥήτὰ, xul διδόασι 
τοιαύτην ἔννθιαν, ὅτι Τὸ πρὸς ἀξίαν ἁποδώσεις 
ἑκάστῳ, διχαιότατος (ov * χαὶ τὺν μὲν ὅσιον ὁσιῶν 
ἔση * τὸν δὲ ἀγαθὸν ἀθωῶν * τὸν δὲ ἐχλεχτὸν ἐκ- 
ἀεγόμενος * τὸν δὲ στρεθλὸν διαστρέφων εἰς ἀἆγα- 
057, xal ἐχ. τοῦ κακοῦ ἐμπιδίζων. Καὶ ἔστι τὸ σχῆ- 
B2, ὄνομα ἀντὶ μετοχῆς * ὅσιος, ἀντὶ τοῦ ὁσιῶν. 


Deum pertinent. lnnocens vero, qui circa huma- 
nam conversationem est inculpabilis, Et e'ectus 
is, qui virtutibus perfecius est. Perversus etíam 
ille est, qui non reétis, sed obliquis, ac quasi tor- 
titosis est moribus et malignis. Est aulem sermo 
hic dacuhientis plenus, et in universum ad emnes 
pertinet; οἱ sensus est : Qualis qubque ile 
füerit, cum quo tu habitas, talis et tu. efficeris. In 
iMius nimirum habitum et naturam inmutautug, 
Quod vero ait, Convertes, idéim est quod, rectus 
eris, vel, convertes pravam nimirum sententia in 
bonam. Possunt bec tamen referri etiam ad Deuw, 
ut sit sensus : Cotdigna; tu Domine, omnibus pro: 
meritis rependes, justissiius cum sis. Et sancium 


quideur sauclificabis, et innocentem facies innocentem, electum etiam eliges; et perversum  vertca, 
in bonum sane, et impediendo eum in malis. FA est hic quidam loquendi modus figuratüs, in quo ver^ 
bale nomen poni solet pro participio verbi : veluti sanctus, pro ssRetíficans [et electus pro eligens : 
quz ligura sermonis in Gr»ca lectione clarius percipitur quam in Latina.] 

"Ot. σὺ «αὸν caxswór σώσεις, καὶ ὀφθα.λμοὺς D — Vgns. 928. Quouiam tu populum humilem salvum 


ὑπερηφάνων ταπειώσεις. Τοὺς ἐξ ἀρετῆς ταπει- 
νούς  ὀφθαλμοὺς δὲ ὑπερηφάνων, τοὺς ὑπερηφά- 
νους, ἀπὸ μέρους τὸ xdv. "H καὶ ὅτι ἀπὸ τῶν ὁφ- 
θαλμῶν εἰώθασιν οἱ τοιοῦτοι χαρακτηρ:νεσθαι, αἷ- 


Ροντες τὸν ὁφρύν * ὑπερήφανοι yàp, παρὰ τὸ ὑτὲρ. 


ὅνω τὰ φάη τείνει». Τοὺς οὖν τοιούτων ὀφθαλμοὺς 
ie Υην ὁρᾶν παρασκευάσεις ἐκ θλίφεω;. "H xa 
λαὺν ταπεινὸν, τὸν ἐς ἐθνῶν, τῷ βάρει τῶν ἆμαρ- 


5» Exod. xxi, 3. 


facies, et oculos superborum humiliabis. Humilem 
inquam virtute. Per oculos vero superborum, ipsos 
seperbos intelligit, veluti totum a parte : vel quia 
superbi ex oculis potissimum dignosci soleant, 
dum supercilia toluut, qua supra oculos sunt 
[quemadmodum «tymologia Greci nominis recte 
declarat]. Hos itaque superberum oculos tu faeies, 
uL interram spectent, per afflictiones. nimiruun, 


239 


EUTHYMU ZIGABENI 


210 


quas in eos immiltes. Vel per populum humilem, A τηµάτων χάτω νεύειν ἀναγχαζόμενον. Ὕπερηφά- 


gentilem populum intellige, qui peccatorum pondere 
depressus, lerram aspicere pronus cogebatur : 


νους δὲ, τὸν Ἰουδαίων (65), ἁλαζονευόμενον ἐπί τε 
τῷ νόµφῳ, xal τοῖς προγόνοις. 


per superbos vero, Judzos yloriantes, et jactantes seipsos, tam de lege Dei, quam de propriis proge- 


nitoribus. 

γεης. 299. Quoniam tu illuminabis lucernam 
meam Domine, Deus meus,illuminabis tenebras meas. 
Jntellectus in nobis est quidam anima oculus; 
oculus autem non immerito lucerna dici potest, 
cum veluti dux in tenebris viam demonstret. Per 
animz vero tenebras, iram et concupiscentiam in- 
telligimus. Tu, Domine, inquit, intellectum ac men- 
tem meam divina lace ac splendore illuminabis : 
quod fàciens illuminabis pariter et tenebras meas 
[nam simul eum intellectu, celere anima partes 
ac potentiz proficient]. Et hoc est quod Salvator 
ju Evangelio dicebat : Si lumen, quod in te est, 
tenebre fiant, tenebre quante erunt** ? Hoc cst, Si 
intellectus obtenebratus sit, multo magis et reli- 
que animz partes tenebris involventur. Dicere 
ciiam possumus, ipsum intellectum, lucem esse 
pariter et tenebras. Nam si ad naturam  materia- 
lium rerum comparetur, lux erit, si vero ad Deum, 
ienebrze : eo quod, ab eo Deus conspici non possit 
[neque illius lex] ; vel per lucernam hie Mosaicam 
legem intellige, qua lectorem ad rcetam dirigit 
callem ; per tenebras vero, velum ipsi legi super- 
impositum, quod obscuritalem gencrat : cujus oc- 
eulta, beatus David nunc illuminaunda esse predi- 
cit et. revelanda, incarnato nimirum Deo. Vel 
lucerna, Evangelii est pradicatio, clare ac lucide 
omnibus tradita, et a Domino declarata : tenebre 
vero idolorum error, ac recta fidei ignoratio. Vel 
tucerna quidem, intellectus est, qui bominem di- 


"Οτι σὺ φωτιεῖς «Ἰύχνον µου, Κύριε ὁ θεὸς, 
φωτιεῖς τὸ σκότος µου. Τῆς φυχῆς ὀφθαλμὸς, ὁ 
νοῦς * ὁ δὲ ὀφθαλμὸς, xaX λύχνος, ὡς ὁδηγῶν * σχό- 
τος δὲ αὐτῆς, ὁ θυμὸς, xaX fj ἐπιθυμία. Λέχει γοῦν, 
ὅτι Φωτίσεις τὸν νοῦν µου ταῖς θείαις ἑλλάμψεσι. 
Τοῦτον δὲ φωτίζων, φωτίσεις xal τὸ σχότος µου. 
Ei οὖν τὸ ἓν σοὶ τὸ φῶς σχότ]ς ἑἐστὶ, τὸ σχότος mó- 
σον ; τουτέστιν, εἰ ὁ vou; ἑσχοτισμένος iati, πολλῷ 
πλέον αἱ ἄλοχοι τῆς φυχῆς δυνάµεις. "Ἔστι δ᾽ εἰ- 
πεῖν τὸν νοῦν, xal φῶς, xal σκότος ' πρὸς μὲν thv 


D φύσιν τῶν πραγμάτων, qu;  πρὺς δὲ τὸν θεὸν, 


σχότος, ἁόρατον αὐτῷ τυγχάνοντα. Ἡ λύχνος μὲν, ὁ 
Μωσαῖχὸς νόμος, ὁδηγῶν ἐπὶ τὰ χαλὰ τοὺς ἀναγι- 
νώσχοντας * σχότος δὲ, τὸ ἐπιχείμενον αὐτῷ χά- 
λυμμα τῆς ἀσαφείας, οὗ τὰ χεχρυμµένα προφητεύει 
Δαθὶδ φωτισθΏναι, xal ἀναχαλυφθῆναι, δηλον΄τι 
σαρχωθέντος Θεοῦ * 7| λύχνος μὲν, τὸ κήρυγμα τοῦ 
Εὐαγχγελίου, φωτισθὲν xal γνωρισθὲν ἡμῖν παρὰ 
τοῦ Σωτῆρος αὐτοῦ) σχότος δὲ, ἡ τῶν εἰδώλων 
πλάνη, καὶ d ἄλογος ἄγνοια τῆς ὀρθῆς πίστεω;:. 
"Hl λύχνος μὲν, ὁ vouc, ὁδηγῶν τὸν ἄνθρωπον * σχότος 
δὲ, τὸ σῶμα, διὰ τὴν ἐπιπρόσθησιν, καὶ παχύτητα. 
Φωτισθήῄσονται δὲ ἄμφω  ὁ μὲν, ταῖς θείαις ἑλ- 
λάμφεσι * τὸ δὲ, τῇ χαθάρσει. Τινὲς δὲ λέγουσι λύ- 
χνον ἐνταῦθα χληθῆναι τὸν àx σπέρματος Δαθδιδ 
Ἰησοῦν, ὃν ἐφώτισεν ὁ Λόχος ἑνωθεὶς αὐτῷ, xal 
παρέσχεν ἀφιέναιτὰς ἀχτίνας ἁπανταχοῦ, φησὶ γάρ * 
Εγώ εἶμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου * σχότος δὲ, τὴν cáp- 
χα (66). .. προσλαθὼν, ἐθέωσε xat ἑλάμπρυνεν. 


rigit: tenebrae ipsum corpus, quod quodammodo ante oculos intellectus — consistit, et crassitudine 
sua umbram quasi generat ac tenebras : utrumque autem illuminabitur, intellectus nimirum, divinis 
splendoribus, corpus vero purificatione et inunditia. Quidam vero per lucernam Dominum Jesum 
intelligunt, natuin de semine David, qui a Verbo Dei illuminatus est; illa nimirum divina unione, 
«que illi prebuit ut splendoris radios quocunque emilteret ; unde de seipso dicebat : Ego sum — lux 
mundi **; per tenebras vero carnem tantum assumptam, quam — Christus. illuminavit, ac divinam 


reiddid.t. 

Vgns. 50. Quonlam in te eripiar a tentatione. — 
In te, hoc est, per te. A tentatione autem tam ho- 
minum quam d:emonum. 


Et in. Deo meo. transgrediar murum. Deo meo, 
iuquit, mihi adjutore, ego peccata omnia, viam mihi 
ad Deum, veluti sepe quadam obstruentia, transi- 
liam. 1m illis quippe vires suas antea Satanas 
habebat, ac per ea aditum mihi ad ος) [quasi 
muro quodam] przcluserat. Vel. tentatio pro vita 
hominis juxta. Jobum "' intelligenda est, in qua 
mul:a esca, et multae sunt. voluptatum | illecebrze, 
multi mortis laquei, et multe etiam visibilium εἰ 


* Matti, vi, 25. ** Joan. vir, 12. " Job vn, 1. 
Varie lectiones. p 


(03) Adde διµον, vel scribe Ἰουδαῖον. 


"Ori ΕΥ col ῥυσθήσομαι ἀπὸ «πειρατηρίου. --- 
'Ev σοὶ μὲν, τοι διὰ coU * πειρατηρίου δὲ, τουτ- 
ἐστι πειρασμοῦ, παρὰ ἀνθρώπων, 3 δαιμόνων ἑπ- 
a Youévcu. 

Καὶ év τῷ ϐΘεῷ pov ὑπερθήσομαι τεῖχος. To 
Θεῷ µου βοηθούμενος, ὑπερπηδήσω τὰ ἀποφράτ- 
τοντά µοι τὴν πρλς αὐτὸν ὁδὸν ἁμαρτήματα ' οἷς 
ἔχει τὴν ἰσχὺν ὁ Σατανᾶς, xaY δι ὧν χωλύει τὴν 
εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον. Ἡ πειρατήριον μὲν, ὁ βίος, 
κατὰ τὺν 106, ἐν ip δελέατα ἡδονῆς, χα) παγίδες θανά» 
του, xal λόχοι, καὶ πολέμιοι, νοητοὶ xal αἰσθττοί" 
τεῖχος δὲ, τὸ σώμα, προθεθληµένον τῆς φυχΏς, xal 
ἀποφράττον αὐτὴν τὰς θείας αὐγάς ' ἢ χαὶ τεῖχος, 


460) Repone fjv, quani; nt legisse videtur Latinus interpres. 


211 


COMMENT. IN PSALMOS. 


945 


οἱ ἑναέριοι δαίμονες, διαβαινούσαις ταῖς ψυχαὶῖς ἐμ- A invisibilium inimicorum insidie ; murus vero pro 


ποδίζοντες. 


quodam eam circumdat, atque obstruit, et prohibet a divina luce. Vel per muros, 


torpore, quod positum ante animam vcluti muro 
ipsos d»mones 


intellige versantes in aere: qui animam ad Deum pertransire cupientem, muri instar impediunt. 


΄'Ο θεός µου, ἅμωμος ἡ ὁδὸς αὐτοῦ. Σχημα xaY 
τοῦτο τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς, ἀντὶ γὰρ τοῦ εἰπεῖν, 
ὅτι Τοῦ Θεοῦ µου ἅμωμος fj ὀδὸς, εἶπεν, ὅτι Ὁ Θεός 
Ιου, ἅμωμος ἡ ὁδὺς αὐτοῦ * ὁδὺς δὲ θεοῦ, ἀρετὴ, 
πρὺς αὐτὸν ἀνάγουσα. Xph γοῦν ἅμωμον εἶναι xal 
τὸν b. αὐτῆς ὁδεύοντα. "H xai περὶ τοῦ Συτηρος 
ὁ λόγος * ὁδεύσας γὰρ τὸν βίον ἁμαρτίαν οὐχ ἑποίη- 
σεν. 


Τὰ .1όγια Κυρίου πδπυρωµένα. ᾿Ἀληθινἁ xal 
παθαρὰ φόγου παντὸς, ὡς τὸ χεχωνευμένον χρυσίον * 
ἀλλαχοῦ γὰρ εἴρηται᾽ Τὰ «Ἰόγια Κυρίον, «Ίόγια 
ἀγγὰ, ἀργύριον πεπυρωµένον. - 

'Ὑπερασπιστής ἐστι πάντων τῶν ἐλπιζόντων 
ézx' αὐτόν. Ἐπαγγελλόμενος γὰρ βοηθεῖν, ob ψεύ- 
δετει,. 

"Ort εἰς θεὺς παρὲκ τοῦ Κυρίου ; Τὸ ὅτι, 
παρέλκον ἐνταῦθα. Ἡ ἀντὶ τοῦ, Ἐπειδὴ τίς ἄλλος 
φύσει tb; παρὲκ τοῦ Κυρίου ; τουτέστι, τοῦ Πα- 
τρός. 

Τίς θεὺς π.ὶἠν τοῦ θεοῦ ἡμῶν ; θεὸν ἐνταῦθα 
τὸν Υἱὸν ἐχάλεσε' 'Ημών δὲ εἰπὼν, συνέταξεν ἡμῖν 
ἑαυτὸν τοῖς πιστοῖς, οἷα προγνοὺς τὸ εὐτελὲς τῆς 
πίστεως. 

Θεὸς ὁ περιζωννγύων µε δύναμιν. Τοῦτο περὶ 


τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Bl δὲ καὶ τοὺς τρεῖς στίχους C 


ix παραλλήλου τὸ αὐτὸ φῄσει τις ἑρμηνεύειν, οὗ - 
δὲν ἀπεικός ’ περιζωννύων δὲ µε δύναμιν Ev πολέ- 
pots. 

. Kal ἔθετο ἅμωμον τὴν ó0or µου. Au τῶν ἔντο- 
λῶν ἐρύθμισεν τὴν κατὰ τὸν βίον ἀναστροφήν µου. 
"H xai περὶ τοῦ Σωτῆρος ὁ λόγος, προσώπῳ τῆς 
Ἐχκλησίας τῶν πιστῶν, ὅτι ἑξωμάλισέ uot τὴν 
ὁδ»ν διὰ τῆς ἑαυτοῦ πορείας, καὶ ἅμωμον ἀπειργά- 
σατο. 


Καταρτειζόµενος τοὺς πόδας µου, ὡσεὶ éAdgov. 
Ἐντρεπίζων, τελειῶν εἰς δρόµον ἐν χαιρῷ φυγῆς. 


Kai ἐπὶ τὰ ὑψη.ὶὰ ἱστῶν µε. Καὶ εἰς τὰ ὄρη 
σώζων µε, xat ἱστῶν, καὶ πχύων τὸν δρόµον, δίχην 
τῶν φευγουσῶν ἑλάφων, xal ἀναδαινουσῶν eig τὰ. 


ὅρη. καὶ τῇ ἁπαλλαγῇῃ τοῦ δέους ἱσταμένων xoi 


ἀνα νεουσῶν. "H καὶ δρομιχώτατόν µε ποιῶν, ὥστε 
φυχεῖν τοὺς ἑλεῖν ζητοῦντας δαίμονας, xal ἐπὶ τὸ 
ὕφος τῶν ἀρετῶν ἀνάγων. | 
Διδάσκων χεῖράς µου εἰς πὀΊεμον». Αὐτός got 
xa τ]νσύνεσιν τῆς πολεμικῆς ἐμπειρίας δέδωχεν, οὐ 
µόνον τῆς χατὰ τῶν ὁρωμένων ἐχθρῶν, ἀλλὰ xal 
τῆς κατὰ τῶν δαιμόνων * ὡς εὖ μὲν, τὸν θυρεὸν τῆς 
πίστεως * εὖ δὲ, την μάχαιραν τοῦ Πνεύματος µετα- 
χξειρίζεσθαι, χαὶ διὰ τῶν πραχτικῶν ἀρετῶν, at δη- 
λρῦνται διὰ τῶν χειρῶν, καταπολεμεῖν αὐτοὺς. Είη 


55 Psal. σι, 7. 


Vgns. $1. Deus meus, impolluta via ejus. Hic cst 
etiam quzdam figura loquendi apud sacram Scri. 
pturam usitatior. Pro enim quod dicendum erat, 
Dei mei impolluta via est, dixit: Deus meus, im- 
pelluta via ejus. Via autem Dei virtus est, qua ad 
Deum ducit. Oportet igitur irreprehensibiles illos 
esse, qui per viam istam incessuri sunt. Vel de 
Salvatore nostro est sermo, qui per viam banc 
ambulans peccatum non fecit. 

Eloquia Domini igne examinata. Vera scilicet pura 
ac munda ab omni macula, auri iustar quod fusuin 
sit. Alibi etiam dixit: Eloquia casta, argentum igne 
examinatum **, 

Protector est omnium sperantium in se. Cum pol- 
licitus sit se auxilium prastaturum, minime men- 
tietur. , 

Vgns. 52. Quoniam quis Deus preter Dominum? 
Dictio, ὅτι, abundat hoc in loco. Vel sensus cst: 
Quoniam quis alius natura ipsa Deus est, preter 
Dominuin? hoc est, extra Deum Patrem. 

Aut quis Deus preter Deum nostrum? Deum hoc 
inloco Filium appellavit. Deum autem nostrum 
dicens Propheta, seipsum nobis fidelibus conjun- 
xit, animo prospiciens fidei simplicitatem. 

Vrns. 55. Deus qui preciuxit me potentia. Hoc 
de Spiritu sancto dictum est. Quod εἰ quis ctiau 
hos tres versiculos idem significare dixerit, abso- 
num non crit. Precinxit autem me potentia, in 
bello scilicet. 


. 

Ει posuit. irreprehensibilem viam meam. Vile 
mex conversationem composuit ac direxit. Domi- 
nus mandatis suis. Vel de Salvatore est sermo 
ex persona Ecclesiz fidelium dicentis: Salvatorem 
gressibus suis viam ei explanasse atque irrepre- 
hensibilem reddidisse. 


VkRs. 54. Qui períecit pedes meos quasi cervi. 
Perficit, hoc est praeparat vel perfectos facit ad 
cur&um, in. tempore scilicet fugae. 


E& super excelsa statuit me. Qui in montibus.ser- 


p vat me, atque dHlic sisterefacit, et cessare a cursu, 


more fugientium cervorum : qui ubi montes ascen- 
derunt et liberati sunt a timore, consistere incipiunt 
et respirare; vel Qui me cursu promptissimum 
fecit, ita ut perquirentes me dzmnones effugerem; 
unde οἱ ad virtutum culmen me pervexit. 


VeRs. 35. Qui docet manus meas ad. prelium. 
Hic practerea bellicae artis peritiam me docuit, sed 
ita ut nop tantum adversus visibiles hostes, etiam. 
adversus invisibiles' contendere valeam, scuto ni- 
mirum fldei armatus et gladio spiritus : qainimo 
non tantum cum illis contendere, sed ipsis mauni- 
bus, hoc est virtutibus illis qux ad actiones perti-. 


213 


EUTHYMII ZIGABENI 


214 


nent, me eos etiam docuit superare. lllud preterea Α δὲ xa ἡ «ph, 8cby τῶν χειρῶν ἕκτααις, παράπαξις 


dici potest quod extendere manus ad Deum, adver- 
sus inimicos validissimum est genus certaminis. 

Et posuisti arcum ereum brachia mea. Subintel- 
lige dictionem quasi, ut sit sensus : Posuit brachia 
mea quasi arcum zreum, hoc est, vwalidissimos 
mihi dedit laeertos, qui crebra sagittarum missione 
non fatigarentur. | 

ια». 56. Et. dedisti mihi prolectionem | salutis. 
Auxilium mihi przstitisti non inutile, quinimo sa- 
lutare. 

Et dextera tua adjuvit me. Solent enim qui ali- 
eui opem ferunt uti dexlera; quippe qux εἰ po- 
tentior est aptiorque atque agilior quam sit Leva. 


xat' ἐχθρῶν. 


"Eóov τόξον χαΊκοῦν robc fpayiorác pov. 
Λείπει τὸ ὡς, ἵν ᾗ ' Ὡς τόξον χαλχοῦν, "ταυτέστι, 
στερεοὺς xal μὴ χάμνοντας bv ταῖς ἀρέσεσι τῶν 
βελῶν. 


Καὶ ἐδωκάς joi ὑπερασπισμὸν σωτηρίας. Ἂν- 
τίληψιν οὐκ ἀνόνητον, ἀλλὰ σώκουζαν. 


Καὶ ἡ óstid. σου árre.JAd6srÓ pov. Εἰώθασι 
γὰρ οἱ ἀντιλαμθανόμενοι τῇ δεξιᾷ χρῄσθαι χειρί’ 
ὁραστικωτέρα γὰρ αὕτη, καὶ ὀννατωτέρα, καὶ ἔπι- 


[Vel quia dictio Graca ἀντελάθετο non. tantum ad- p «Ἠδειοτέρα τῆς λαιᾶς. "H δεξιὰν οἰητέον τὸν ivav- 


juvit significat, sed suscepit] , per dexteram Crca- 
torem. humanatum iuteflige, qui naturam nostram 
assumpsit. | 

Et disciplina tua direxit me in finem. Per disci- 
plinam hie legem intellige, quia eruditus est, ct 
instructus ad virtutem: vel calamitates ac tenta- 
tiones, in quas peruisit eum Deus incidere, disci- 
pline atque eruditionis gralia: Ex utroque, inquit, 
latere tu utilia milii operatus est, dum videlicet 
opem ulisti jn periculis, et affligi atque erudiri 
promisisti tentationibus. 

Et disciplina tua ipsa me docebit. Et adhue une 
docebis atque erudies ut filium. x tribulatione 
enim, inquit, modica disciplina Iua nobis **. Inter 


Üpwrfcavca Δημαουργὸν τῆς κτίσεως, ὃς ἀντελάδετο 
τῆς φύσεως ἡμῶν. 


Καὶ ἡ παιδεία σου ἀνώρθωσέ µε εἰς téloc. 
Νοήσεις παιδείαν τὸν παιδαγωγὸ»ν νόµον, δι᾽ 09 xat- 
ἠρτίσθη παντελᾶις εἰς ἀρετήν. Ἡ καὶ παιδείαν 
Θεοῦ λέγει τὰ; κατὰ mapayópnsw θτοῦ παιδείας 
ἔνεχεν ἐπενεχβέντας πειρασμούς, ᾽Αμϕοτέρωθεν γάρ 
µε, φησὶν, ὠφέλησας ' τοῦτο μὲν, ἀντιλαμδανόμενος, 
τοῦτο δὲ παραχωρῶν πειράζεσθᾳα:. 


Καὶ ἡ παιδεία σου αὐτή µε διδάξει. Καὶ ἔτι μὲ 
διδάξεις, xal παιδεύσεις ὡς παϊδά σου’ Ev 0A 
Υὰρ, ση", μικρᾷ ἡ παιδεία σου ἡμῖν. Εὐπραχοῦντες 


felieitales quippe negligentes sumus; sed cum C μὲν γὰρ, ἀποῤῥαθυμοῦμεν, θλίψεσι δὲ περιπίπτον- 


propter fidem in calamitates ipcidimus, tunc ex- 
citamur, erigimur, et moderatiores efficimur. 

VEns.37. Dilatasti gressus meos subtus me. Dissipa- 
tienimirum laqueis ac decipulis, per quas cum mibi 
pertranseundum esset, quasi angustiis quibusdam 
detincbar : nune 3utem fugalo omni timore se- 
curus iter facio, cum nullz omplius adversum ime 
dispositae sint insidiae. 

Et non sunt infirmata vestigia mea. Nam cum an- 
tea inimicos meos fugerem, in superficie quodam- 
modo ac leviter terram premebam : ita ut incerta 
pene ac non apparentía essent vestigia mea. Stu- 
diose autem id agebam, ne per ea indicarer iis 
qui persequebantur me, et per ea me insequerentur : 
31 nunc firmiter ac valide incedo nibil amplía 
timens, Potest. etiam sermo accipi ex persona 
Ecclesise Deo gratias agentis : quod ejus via dilate- 
tur, multis assidue per eam incedentibuse, quod- 


que vestigia, hoc est, carseteres atque impressiones evangelica conversationis, 


τες περιστάσεως, διεγειρὀµεθα, καὶ σωφρονέστεροι 
γινόµεθα. 

Ἑπαάτυνας τὰ διαδήµατά µου ὑποκάτω µου. 
Ἐπλάτυνας, περιελὼν xal παγίδας xai τὰ Ofjpa- 
τρα, ὧν iv pé£co διαδαίνων, ἐἑστενοχωρούμην' 
xa* νὺν ἑχτὸς φόδου Φαδίζων (07), μηδενὺς ἑνεδρεύον- 
τος. 


Καὶ οὐκ ἠσθένησαν τὰ ἴχνη µου. Πρότερον μὲν 
γὰρ φεύγων τοὺς ἐχθροὺς, Ἀπιπολαίως ἑπάτουν τὴν 
γῆν, ἀμυδρὰ ποιούµενος ἴχνη, διὰ τὸ σπεύδειν μὴ 
γνωρίζεσθαι ταῦτα τοῖς χαταδιώχουσι, μή τοτε τού- 
τοις ἕφωνται΄ νῦν δὲ στερεῶς βαίνω, µηδένα δεδιώς. 
Es δ' ἂν καὶ ἀπὸ τῆς Ἐκκλησίας ὁ λόγος, εὖὐχαρι- 
στούσης, ὅτι πλατύνεται ἡ ὁδὸς αὐτῆς, πολλῶν καθ’ 
ἡμέραν ὁδευόντων, καὶ οὐκ ἁμαυροῦται τὰ χαρά- 
γµατα τῆς εὐαγγελικῆς, πολιτείας, ἁλλ αὖὄξει xal 
λάμπει διὰ τῆς συνεχείας τῶν πολιτευοµένων. 
non solum non 


delentur, nec obscurioreg fiunt, sed potius assiduitate et frequentia fidelium semper augeseunt, et 


clariores redJuntur. 

Vens 38. Persequar inimicos meos et comprehen. 
dam illos. Ex prioribus admirondis Dei operilns Pro- 
pheta, certior redditus, de futuris, ait : Si rnrsum 
in me insurrexerint inimici, rursus οἱ ego eus 


*) [sa.- xxvt, 16. 


Καταδιώξω τοὺς éx0poPc µου, καὶ xaraAdn" 
ύομαι αὑτούς. "Amb τῶν προλαθόντων θαυμασίων 
πλτιροροοηθεὶς, καὶ περὶ τῶν μελλόντων φησὶν, ὡς 
El πάλιν ἐχθροί μού τινες γένωνται, καὶ τούτους 


Vario lectiones. 


(67) tc. βαδίξω. 


: 245 


COMMENT IN PSALMOS. 


- 9i6 


καταδιώξω, i3) δυναµένους ἀντιστῆναι, χαὶ οὐδὲ τὰς Α persequar. Neque eniin. mihi resistere poterunt, 


χεῖράς µου διαδράσουσι. 

Kal ovx ἁποστραφήσομα:, ἕως ἂν ἐκ.λίπωσι. 
Καταλαθὼν δὲ αὐτοὺς, οὐκ ἀναζεύξω µμεθεὶς, ὡς 
, Ἠττηθέντας ἤδη, ἀλλ᾽ ἄρδην πάντας διαφθερῶ. 


᾿ΕχθΛίψω αὐτοὺς, καὶ οὐ ui] δύνωγται στῆναι. 
Ε.πὼν ὅτι Κα ταδιώξω τοὺς ἐχθροὺς, λέγει xal τὸν 
τρόπον’ ᾿Αναγχάσω αὐτοὺς, στενοχωρῶν xal πιέζων 
πάντοθεν * καὶ οὗ μὴ δυνηθῶσι στῆναι χατὰ πρόσ- 
ωπον εἰς παράταξιν. 

Πεσοῦνται 020 τοὺς πόδας µου. Καταλαμθα- 
vóuevot δὲ, xaY ἓν ἀφύχτῳ σαγηνευόµενοι, πεσοῦν- 
ται καθιχετεύοντες. 

Καὶ περιέξζωσάς µε δύναμιν elc. πόλεμο». Πᾶ- 
)tv τὰς προχεγενηµένας εὐεργεσίας τοῦ Θεοῦ χατα- 
λέγει. 

Συγεπἰξησας πάντας τοὺς ἐπανισταμένους àx' 
ἐμὴ ὑποκάτω pov. Ἑμποδίσας κατέλαδες. 

Καὶ τοὺς ἐχθρούς µου ἔδωκάς pou κῶτον. Δη- 
λαδὴ νωτίζοντας, ὅ ἐστι φεύγοντας * ol γὰρ φεύγον- 
τες, τὰ νῶτα στρέφυντες, νῶτος λέγονται. ^H 
λείπει τὸ, γεροµένους, ἵν) fj νῶτον γενομένους, &v 
τῷ µεταστραφῆναι . 'H λείπει τὸ, elc, ἵν᾽ ᾗ, εἰς 
xaGtor * ὥστε βάλλειν ἀφυλάχτως αὑτούς. 

Kal τοὺς μισοῦὔντάς µε ἐἑξωλόθρευσας. Ἐκ 
γῆς παντελῶς ἐθέρισας. 

᾿Εχέκραξαν, xal οὐκ ᾗ η» ὁ σώζων, πρὸς Κύριον, 
xal οὗκ εἰσήκουσεν αὐτῶν.--- Εχέκραξαν εἰπὼν, 
ἐπήγαγε καὶ πρὸς τίνα * xal γὰρ διὰ τὰς ἁμαρτίας 
αυζῶν οὐχ εἰσηχούσθησαν. 

Καὶ «Ἱεπτυνῶ αὐτοὺς ὡσεὶ xrovr κατὰ πρέσ- 
«xov ἆγέμου. Αφανίσω αὐτοὺς, ὡσεὶ χνοῦν λεπτυνό- 
µενον ἐνώπιον ἀνέμου * xal γὰρ ὁ ἄνεμος Ex εὐθείας 
ἐμπίπτων, ἀποχρίνει τῆς γῆς τὸν χοῦν, ὡς λεπτώτα- 
τον xat χουφρότατον. 

Ὡς πη.ὸν zAatsiov Acaró αὐτούς.--- Λεανῶ, 
λουτέστι, χαταπατήσω * xat γὰρ ὁ àv ἀγοραῖς πηλὸς 
χατακατούµενος λεαίνεται. "Amb τοῦ ἐπομένου τοί- 
νυν ἑδήλωσε τὸ προηγούµενον. Πλατεῖα δὲ, ἡ λεω- 
Φόρος, ἐπεὶ xal ἁμαξιτός ' πλατεία δὲ, πρὸς σὐγ- 
Χρισιν τῆς ἀτραποῦ, στενοτάτης οὔσης. 


C 


aut a manibus meis effazcre. 

Et non converiar. donec defecerint. Conprehensis 
vero inimicis, non statim, inquit, discedam, negli- 
gens eos, et dimittens ut jam penitus supcratos, 
quinimo funditus omnes eos perdam. 

VgRs. $9. Converiam illos nec poterunt. stare. 
Dixit se persecuturum inimicum, nunc moduti 
etiam addit. Urgcbo enim eos, inquit, et compri- 
mam ex omni parte, ita ut in acie adversum me 
consistere non possint. 

,Cadent subtus. pedes meos. Comprehensi autem 
in loco, onde fuga eis nulla dabitur, supplicantes 
precident coram me. 

Vgns. 40. Et priccinzisti me potentia ad bellum. 
Rursum prastita sibi a Dco beneficia commemo- 
rat. 

Supplantasti omnes insurgentes in me subtus me. 
Imnpedisti enim eos et destruxisti. 

γεας. 4l. Et inimicos meos, dedisti mihi dorsum. 
Fecisti enim eos, inquit, terga mili dare : hoc est 
fugere. Nam qui fogient terga dant, et dorsum 
ostendunt, Vel dedisti. eos mihi dorsum, hoe est 
in dorsum : ut scilicet securius, et certiori iclu 
eos ferirem. 

Et odientes me exterminasti. 
nitus derasisti. 

γεις. 49. Clamaverunt et non erat qui salvos fa- 
cerei, ad Dominum et non exaudivit eos. Dixit eos 
clamasse, et addit ad quem, tametsi propler eorum 
peccata exauditi non sint. 

VrEns. 43. Et atienuabo eos ut. pulverem ante ^d 
ciem venti. Delebo eos, inquil, ut pulverem ix 
conspectu venti attenuatuim ; ventus quidem statim 
irruens pulverem à terra aufert, ut. levissimum. 
quid ac tenuissimum. 

Ut (utum. platearum. comminuam eos. Commi- 
nuam, hoc est, conculcabo. Lutuim quippe qaod in 
viis jacet, conculcatione comminuitur. Ex sequen- 
tibus enim denotavit praecedentia. Platea lata via 
cst et ampla, ac quasi regia, per quam populus in- 
cedit, Sunt et. quedam aliz viz, amaxiti ίσια, 


Hoc est e t'rra pe- 


per quas currus trauseunt. Dicitur autem plalea quasi lata, Grzeca enim dictio est plates, et Hatum 
siguilicat. Lata autem est ad comparationem vici, aut callis, qui angustiores sunt. 


'Ρύσαι µε ἐξ ἀντι.λογίας. Ανώτερόν µε ποιή- 
σεις τῆς ἀντιλογίας τοῦ ὑποτεταγμένου µοι λαοῦ, 
τρέµοντος ὡς βασιλέα, xal μὴ τολμῶντος ἀντιλέγειν 
τοῖς ἐμοῖς προστάγµασι. 

Καταστήσεις qe εἰς xegaiy ἐθνῶν. Οὐ µόνον 
πᾶσαν ἀντι)ογίαν τῶν ὑπηκόων pot περιελεῖς Ἰου- 
δαίων, ἀλλὰ καὶ ἔθνη ὑποτάξεις µοι. ᾿Αρμοδιώτερον 
δὲ αρὸς Χριστὸν ἀνάγειν τὰ ἐντεῦθέν, λέγοντα πρὸ, 
τὸν Πατέρα, χατὰ τὸ ἀνθρώπινον, ὅτι Καταστήσεις 
µε εἰς χεφαλὴν ἐθνῶν, χατὰ τό * Δώσω σοι ἔθνη 
τὴν κ.Ἰηρονομίαν σου. Too γὰρ πρὶν οἰχείου λαοῦ 
μὴ δεξαµένου αὐτὸν, ἀλλ᾽ ἀπειβοῦντος, xaX ἀντιλέ- 
Υ.ντος, xai τέλος ἀνελόντος τὸν Δεσπότην, ἐῤῥύσθη 


** Psal. i, 8. 


Vkns. A5. Eripies mede contraditione populi. Su- 
periorem me facies a contradictione populi mihi 
subjecti, ita ut me veluti regem suum vereatur, 
et mandatis meis adversari non audeat. 

Constitues me in. capul gentium. Non solum sub- 
ditorum mibi Jud2orum contradictionem suferes a 
me, sed el gentes etiam mihi subjicies. Verum hac 
€hristo magis, quàm besto David, videntur eonve- 
nire, ita ut ex illius humanitate dictum sit a4 Pa- 
trem, !u consiitues me in caput. g&utium : juxta 
ilud : Dabo tibi gentes hereditatem (πάηι 5 Nam 
cum Judzorum populus, qui antea popultis pecu- 
liaris Domini dicebatur, Christum non susceperit, 





211 


EUTHYMII ZIGABENI 


248 


quinimo cum inobediens ei etiam fuerit, et contra- Α μὲν αὐτῶν, περιτρέφας αὐτοῖς τὸν θάνατον, xal 


dixerit, ac tandem eum occiderit, liberatus ab eis 
fuisse dicitur, et ereptus ea ratione : quia a morte 
qua illis permissa fuerat, resurrexit, atque a cu- 
stodum manibus sepulcro assistentium evasit : et 
que eorum subjectionem suscepit. 

Vgns. 45. Populus quem mon «cognovi, servivit 
mihi. Popnlus nimirum ex gentibus qui mili antca 
ignotus erat : veluti qui me antea ignorabat. Co- 
gnoscere enim illos tantum dieitur Deus, qui eum 
cognoscunt. | 

In auditum. auris obedivit mihi. Hoc est in au- 
ditu auris sux meum suscepit Evangelium. 

VEns. 46. Filii alieni mentiti sunt. mihi. Hunc 
versiculum prolatum esse intelligimus ex Prophetz 
persona, carpentis Jud:xos : quod patrium genus 
mentiti sint : quippe qui inscriberent habuisse se 
parentes Abraham et David, et tamen contraria illi 
studia sint sectati. Et filios quidem eos appellat, 
cum ab ipso descenderent : alienos vero, propter 
morum ac studiorum dissimilitudinem. 

Filii alieni inveterati. sunt, εἰ claudicaverunt a 
semitis suis. Pauci ac nullius pretii astimati sunt, 
atque inutiles effecti, vasorum veterum instar. Hoc 
autem illorum scelere effectum est. Claudicaverunt 
enim, hoc est, perverse aversi sunt a via manda- 
torum Dei, qua gradiendum eis esse Dominus prz- 
ceperat. Cleudorum enim gressus obliqui sunt 
ob. eampaginum obliquitatem. 


ἀναστὰς, xai οὕτως διαδρὰς αὐτοὺς χατασφαλισαµά- 
νους τὸν τάφον * εἰς τὰ ἔθνη δὲ ἑδασίλευσε, τὴν ἔχού-. 
σ-ον ὑποταγὴν τούτων δεξάµενος. 


consequenter super gentes regnavit: voluntariam- 


Λαὸς ὃν οὐκ ἔγγων, ἑδού.ευσέ poi. Mab ὃ 
ἐξ ἐθνῶν ἁἀγνοούμενός pot πρὶν, Oz ἀγνοῶν µε" 
γινώσκει γὰρ Κύρ.ος τοὺς αὐτὸν Υινώσκοντας. 


Εἰς ἀκοὴν ὠτίου ὑπήκουσξ µου. Ἐν ἀχοῇ 
ὠτίου παρεδἐξατό µου τὸ Εὐαγγέλιον. 

Ylol ἆ 1. Ίότριοι ἐψεύσαντό poi. Τουτὶ τὸ ῥητὸν 
ἀπὸ τοῦ Προφήτου νοῄσομεν, χαθαπτοµένου τῶν 
Ἱρυδαίων τὸ γένος. Ἐπιγράφοντες yàp ἑαυτοῖς τὸν 
πατέρα xbv ᾿Αθραὰμ, χαὶ τὸν Δαθὶδ, ἑναντία τούτοις 
ἐπετήδευον. Καὶ υἱοὺς μὲν αὐτοὺς λέγει, διὰ τὸ ἐξ 
αὑτοῦ χατάγεσθαι * ἀλλοτρίους 68, διὰ τὴν τῶν τρό- 
πων ἀνομοιότητα. 


Ylol ἀ.ὶλότριοι ἑπαλαιώθησαν, καὶ ἐχώίαναν 
ἀπὸ τῶν ερίδων αὐτῶν. Ἠτιμώθησαν, ἄχρ:,στοι 
γεγόνασι, δίχην σπευῶν πεπαλαμυμένων, διὰ τὰς 
πονπρίας αὐτῶν. Ἐχώλαναν δὲ, τουτέστ.ν, τι- 
µώθησαν χαὶ παρετράπησαν àmb τῆς διὰ τῶν ἓν' 
τολῶν ὁρισθείσης αὐτοῖς ὁδοῶ. Tou χωλοῦ γὰρ fj 
πορεία, παρατετραμµένη, διὰ τὴν παρατροπὴν τῶν 
ἁρμονιῶν. 


Vans. 47. Vicit Dominus. Hxc est prophetia de 2Ζῇ Κύριος. Τοῦτο περὶ τῆς ἀναστάσεως ὁ Δα- 


resurrectione Domini, quam predixit beatus David 
ad Judzxorum iHorum instructionem, qui Christum 
mortuum adhuc esse credebant, clamans Dominum 
vivere, eo quod resurrexit. 

Et benedictus Deus. Dignus est siquidem benedici 
et laudari. : 

Et exaltetur Deus salutis mec. Oratione 4ο votis 
suis Propheta Christum ad Ascensionem accele- 
rat , ut Paracletum ad. apostolos mittat , qui in 
Evangelii predicationem ituri erant. Verum olim 
Filius, creationis Deus, nunc autem et reformatio - 
nis Deus est, id est, salutis. Apposuit etiam Pro- 
pleta pronomen mec , ut sibi communia faceret 
qua nostra sunt, Possumus et aliter ex persona 
Prophete intelligere : Vivit Dominus , hoc est, 
sempiternus est, nec principium habens, nee finem, 
sed semper exsistens. Adiniscet namque Proplieta 
saepenumero dogmata sermonibus suis ad legentium 
utilitatem. Benedictus autem. propter illa admiranda 
qui fecit. Exaltetur vero, id est magnus a nobis 
existimetur. 

VkRs. 48. Deus qui det vindictas mihi, et subjecit 
populos sub πιο. Vindictas de inimicis nimirum. 
Populos autem quos subjecit, intellige Judseos, qui 
simul cum Saule adversum ipsum pugnabant : qui 
tandem vel inviti oi succubuerunt ut regi. Quod si 


6ιδ προαναφωνεῖ τοῖς ὑπολαμθάνουσι τεθνάναι 
τὸν Χριστὸν ᾿ἸἈυδαίοις, βοῶν, ὅτι (ij: ἀνέστη 
Yáp. 


Εὑ.λογητὸςο ὁ Θεός. "Alo & εὑλογεῖσθαι καὶ 
εὐφημεῖσθαι. 

'Υψωθήτω ὁ θεὸς τῆς σωτηρίας µου. Ἐπισπεύ- 
δει αὐτὸν εἰς τὴν ἀνάληψιν, ὅπως ἀπελθὼν, πέμφῃ 
τὸν Παράκλητον τοῖς ἀποστόλοις, μέλλουσιν ὁδεύειν 
ἐπὶτὸ χήρυγµα ᾿ ἀλλὰ πάλαι μὲν fjv ὁ Υἱὸς θεὸς 
πλάσεως * νῦν δὲ, θεὸς ἀνατλάσεως, fjvot σωτηρίας. 
Τὴν δὲ μοῦ ἀντωνυμίαν προσέθηχε, χοινωνούμενος ξαν- 
τῷ τὰ ἡμέτερα. Ἔστι δὲ xal ἄλλως χατὰ «tv τοῦ Δα- 
6:5 ὑπόθεσιν εἰπεῖν, ὅτι Ζῇ Κύριος, τουτὲστιν, àt- 
διός ἐστιν, μήτε ἀρχὴν μήτε πἐρας ἔχων, à ὧν 
àcl * παραμίγνυσι γὰρ ἔστιν οὗ xaX δόγμα τοῖς λό- 
γοις ὁ Προφήτης, διὰ τὴν τῶν ἐντυγχανόντων ὠγέ- 
λειαν. Εὐλογητὸς δὲ, δι ἃ ἐποίησεν θαύμα- 
σι. Ὑψωθήτω δὲ, ἀντὶ τοῦ, µέγας λογισθήτω 
ἡμῖν. 


Ὁ θεὸς à διδους ἐκδιχήσεις ἐμοὶ, καὶ ὑποτά- 
ἔας Aacbc ὑπ ἐμά. Ἐχδικήσεις χατὰ τῶν ἐχθρῶν | 
ὑποτάξας δὲ τοὺς διὰ τὸν Σαοὺλ πολεμοῦντάς µε 
Ἰονδαίους (68), sov καὶ ἄκοντες νῦν, ὡς βασιλεῖ 
pot, ὑπέχυφαν. Ἐπὶ δὲ τοῦ Χριστοῦ νοῄσεις ἐχδι- 


Varie lectiopes 


(68) ἴσ. οἵ. 


COMMENT. IN PSALMOS. 25 


xácttc μὲν χατὰ τῶν Ἑδραίων, ἐξολοθρευθέντων À de Christo intelligas, per vindictas ca intellige, quae 


ὑπὸ Ῥωμαίων * ὑποταγὴν δὲ λαῶν, «bv τῶν ἑἐξ 


ἑθνῶν. 
*0 ῥύστης µου ἐξ ἐχθρῶν µου ὁργίάων. Εὺ- 
χαριστία ταῦτα πρὸς θεὸν πάντα, εἰς εὐθεῖαν μὲν 
µετασχηματισθέντα, χσλττιχῆς δὲ δύναμιν ἔχοντα. 
Ἐχθροὺς δὲ ὀργΏους λέγε; τοὺς ἀμφὶ τὸν Σαούλ, 
µηδέποτε τὴν ὀργὴν ἀπολελοιπότας ἕως περίησαν * 
1| τοὺς δαίμονας. 

Ἀπὸ τῶν ἑπανισταμέγων ἐπ ἐμὲ ὑγώσεις 
µε. Α προλαθὼν εἶπε, ταῦτα πάλιν φησὶ, χαίρων 
ἐπανακνχλοῦν αὐτὰ, χαρᾶς ὄντα πρόξενα. 


᾿Απὸ ἀγδρὸς ἀδίκου ῥήσαι µε. El τινες ἑπανα- 


Judois acciderunt a Romanis : et per subjectionem 
populorum, conversionem gentium ad fidem. 

Liberator meus de inimicis meis iracundis. Ὥτεο 
omnia ad Deum dicta sunt iu gratiarum actionem : 
quz licet per rectum prolata sint, vim tamen ha- 
bent vocativi. Per inimicos autein iracundos, S:u- 
lem inteMigit, qui iram nuuquam remittelat, 
donec superasset : vel ipsos dzeinones. 


Vens. 49. Et ab insurgentibus in me exaltabis we. 
Eadem repetit, quz superius dixit, gaudens ea sze- 
pius revolvere atque iugeminare, quz sibi lastitiam 
adduxeraut. 

A viro iniquo eripies me. Si aliqui in me insur- 


ατήσονταί µοι, κατὰ τοὺς θεράποντας τοῦ Σαοὺλ, p rexerint, ut olim Saulis milites ac socii fecerunt, 


ἀνώτερον 9fioet« µε αὐτῶν * καὶ εἴ τις ἔσται μοι χατὰ 
Σαοὺλ ἀδίχως ἐπιδουλεύων τῷ σώζοντι, ῥύσαι µε 
χαὶ ix τούτου. 


Διὰ τοῦτο ἑἐξομοΊογήσομαί σοι ἐν ἔθνεσι, 
Κύριε. Διότι τοιοῦτος εἶ, οἷον ἐμὸς ἐξύμνησε λόγος, 
εὐχαριστήσω σοι ἂν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, xal μέντοι 
τοῦτο πεποίηχε διὰ τῆς βίδλου τῶν οἰχείων Ῥαλμῶν, 
ἐν πᾶσι ἔθνεσιν ἀναπτυσσομένης. 

Kal τῷ ὀνόματί σου γα 1ῶ. Δηλαδὴ cot, χατὰ τό" 
Ψαλῶ σοι ἐν κιθάρα 

Μεγα.λύνων τὰς σωτηρίας τοῦ βασιάέως. 


tu superiorem me illis facies: et si quis instar 
Saulis injustus, insidias mihi tetenderit , tu. etiam 
ab hujusmodi homíne me eripies. 


Vgas. 50. Propterea confüebor tibi in nationibus, 
Domine. Quoniam tu talis es, qualem sermone nico 
laudavi , gratias agam tibi in omnibus gentibus. 
Quod sane optime perfecit, hoc psalmorum libro , 
qui in omnibus gentibus legitur. 


Et psallam nomini tuo. Hoc est tibi : juxta illud : 
Psallam tibi in cithara *'. 
εκδ. 91. Magnificans salutes regis. [Subaudien- 


dum est, o Domine : ut sit sensus : Tu, o Domine, magnas facis salutes meas. Per.regem enim — seip- 


sum intelligit. | 


'O ποιῶν ἔλεος τῷ χριστῷ αὐτοῦ. Ti χρισθένιι C. ΕΙ faciens misericordiam christo suo. Christo, hoc 


ὑπὸ σεαυτοῦ, δηλάδη προστάξει σου. 

Τῷ Δαθὶδ, xal τῷ σπέρµατι αὐτοῦ, Boc αἰῶνος. 
ΕΙπὼν βασιλέα, εἶτα χριστὸν, ἐπήγαγε τὸ ὄνομα, Τὸ 
μὲν οὖν θ:όθεν ἐλεεῖσθαι, προσαρμόσει τοῖς ἐκ γέ- 
νους τοῦ Δαθὶδ βασιλεύσασιν Ἰουδαίοις * τὸ δὲ, ἕως 
αἰάνος, ἀνοίχειόν ἔστι. Μετὰ γὰρ τὴν αἰχμαλωσίας 
ἀπάνοδον, μόνος Ζοροδάδελ ἠγεμονεύσας, οὗ xat- 
ὄλιπε κληρονόμους τῆς ἡγεμονίας. Λείπεται τοίνυν 
τὸν "Incoüv Χριστὸν σπέρµα τοῦ Δαθὶδ ἐνταῦθα 
λέγεσθαι, διὰ τὸ ἐχ Δαθὶδ χατάγεσθαι τὴν μητέρα 
αὐτοῦ, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος. Διὸ χαὶ ὁ 
εὐαγγελιστὴς εἴρηχεν BlÓJAoc γεγέσεως Ιησοῦ 
Χριστοῦ υἱοῦ Δαθίδ. Ποιῶν δὲ αὐτῷ ἔλεος ὁ 
Λόγος xal 895;, ὁ ἠνωμένος αὐτῷ κχαὶ τεθεωχκώς. 


Εἰς τὸ τό Λος a Apóc τῷ Δαδίδ. 
WAAMOZ IH. 

Elc τὸ téAoc καὶ οὗτος 6 φαλμὸς, ὅτι vupadx 
γενόμενος, τοῦτον συνέταξεν, εἰς τέλος ζωῆς Ίδη 
βλέσων * ἡ ὅτι προαναφωνεῖ πρᾶγμα εἰς τέλος ἆπο- 
6ησόµενον. Ἐπιστομίζει γὰρ τὴν µέλλουσαν ἀλεῖαν 
τῶν ληρούντων αὐτόματα γενέσθαι τὰ πάντα. 


Οἱ οὗρανοὶ διηγοῦκται δόξαν Θεοῦ. Αὐτ, 
φῃσὶν, οἱ οὐρανοὶ πάντοτε ἀναχηρύστουσι τὸ µεγα- 
λεῖον νοῦ Θεοῦ, φωνῇ χρώμµενοι τῇ ὄφει. "Ex. γὰρ 


9! Ρόι οσα, ὃς ** Matth. 1, 4. 


est uncto, a te nimirum, boc est jussu tuo. 

David , et. semini ejus usque in seculum, Cum 
Regem et Christum dixerit , postremo addit et no- 
men David. Qui igitur misericordiam se a Deo 
conseculum esse dicit , posteris beati David recto 
accomodari potest. Quod vero ait usque in sercz.lum, 
improprie dictum est, Nam post reditum e capti- 
vitate solus Zorobabel regnavit, nullis in regno 
successoribus relictis. Superest igitur ut Christum 
de semine David hoc in loco intelligamus , cujus 
mater fuit ex progenie David , et eujus regni non 
eritfinis. Hac de causa eliam evangelista dixit : 
Liber generationis Jesu Christi filii David "*. lile 
autem qui buie semini Christo misericordiam fecit 
Verbum Deus est, ipsi semini unitum ac Deum il- 
lud faeiens. 

In finem Psalmus ipsi David. 
PSALMUS XVIII. 

Hic Psalmus etiam in finem inscribitur, quia se- 
nex erat beatus David, et ad finem vita suze. aspi- 
ciebat, quando eum conscripsit. Vel, quia finem 
consecutura erant, qua in eo przdicuntur. Futu- 
ram enim quorumdam impietatem reprobat , qui 
dicturi erant , casu 46 fortuito omnia fuisse facta, 

Vas. 4. Coli enarrant gloriam Dei. Ipsi , inquit, 
coli ubique Dei magnificentiam praedicant , pro- 
prioque aspectu ad id utuntur. pro voce, À maghni- . 





25i 


EUTHYMII ZIGABENT 


252 


tudine enim 4ο pulchritudine creatarum reruw , Α μεγέθους χαὶ χαλλονῆς, φησὶ, χτισµάτων, ἀναλόγως 


quasi proportione quadam, earum artifex conside- 
ratur, Nam qui celi magnitudinem spectat, et pul- 
clivitudiuem, et formam, et situm, οἱ exetera. hu- 
jusmodi , visuque veluti doctore quodam utitur , 
h:c facillime summum Dei potentiam, et digno- 
sCet, ct credet : per ecelos vero, ipsum caelum in- 
telligii , quod est supra firmamentum, plurali nu - 
mero usus Hebreorum more, qui ut pleraque alia 
plurali numero aliquando , et aliquando singulari 
ipsim celum appellant ς quod tametsi latet, ex 
ipso tamen firmamento dignoscitur. Vel fortassis 
solum ipsum firmamentum coelos appellavit ,. cuim 


solum ipsum sit, quod videatur ; juxta quem sensum subsequens versiculus , przesentis 


pretatio, ' 


$ γενεσιουργὸς αὐτῶν θεωρεῖται. Καὶ πᾶς ὁρῶν 
οὐρανοῦ μέγεθος, xat σχΏμα, xat κάλλος, xat θέσιν, 
καὶ τὰ τοιαῦτα, μονονουχὶ διδάσκαλον ἔχων τὴν 
θέαν, πιστεύει περὶ τῆς δυνάµεως τοῦ Θεοῦ. Οὗρα- 
νοὺς δὲ λέγει τὺν ὑπὲρ τὸ στερέωμα. πληθυντιχῷ 
χαραχτΏρι χρησάµενος, ἀντὶ ἐνιχοῦ, χατὰ τν 
'E6patóa διάλεκτον, ποτὰ μὲν πληθυυτικῶς, ποτὲ δὲ 
ἐνιχῶς ὀνομάζουσα τὸν οὐρανόν. Ei γὰρ xal ἀφανῆς 
ἐστιν, ἀλλ £x τοῦ στερεώ-αατος x&xelvoy συλλογιξό- 
Ἴμεθα. Ἡ καὶ µόνον τὸ στερἐωµά φησιν, ὡς póvov 
ὀρώμενον, ὡς εἶναι τὸν δεύτερον στίχον τοῦ πρώτου 
σαφηνιστιχόν. 


erii. iuter- 


Et opera. manuum ejus. annuntiat firmamentum, B. Ποίησω δὲ χειρῶν αὑτοῦ ávayyéAlet τὸ στα- 


Si lunc versiculum prioris expositiouem esse in- 
telligas, quod illic celos dixit, hic firmamentum 
vocat :el quod illi narrant, hicaununtiat ; qnodque 
illic gloriam, hic opera mannum ; et ad snmma: 
sensus est, quo οίκου istud tantum. quod. vide- 
tur, sufficiens est atquc idoneus doctor, ad deinon- 
strandam factoris sui magnificentiam : qnam et 
gloriam Dei, et opera manuum ejus appellavit. 


Vgns. ὅ Dies diei eructat verbum. Si casu, inqnit, 
^c sponte sua mundus regeretur, dies noctesque, 
51108 certos terminos non servarent : verum tanta 
ubique patet in toto orbe ipsius Dei providentia, 
μὲ ex tam exacto ac diligenti rerum ordiue, prior 
dies videatur swbsequentem se dicm docere deter- 
minatienem illius ordinis qui οἱ obventurus est ; 
videtur enim quodammodo ipsa dies eructare, hoe 
est, significare verbum : hoc est, mandatum Dei, 
quod de hujusmodi nimirum erdine ab eo constitu- 
(uim est. 

Et noz necti annuntiat scientiam. Voc. etiam in 
noctibus, inquit, videre licet. Scientiam autem, 
hoc est dectrinam de constitutione nimirum hu- 
jusmodi erdigis, qui tanta. cum regula moderatas 
est ut uoctes ac dies muttio. non ledautur. ; quin 
imo tam recte omnia disposita sumt, ut certis vi- 
cibus mode diem nox, modo nectem dies, longi- 
"udine superet, οἱ modo Kequis etiam partibus 


-Contenta sint, el in ownibus tamen maximam D 


concinnitatem et convenientiam demonsirent, Vel, 
eructal verbum et. aunwniíal scientiam, 46 provi- 


dentia Dci. Ipse enim ordo, providentiam Dei esse " 


nos docet. Vel aliter, dics dici potest Pater, et 
dies Filius, per communcim utrique. divinitatis 
splendorem. [Eructat igitur, hoc est,] dioit Pater 
Filio verbum, justa illud « Ego a me ipso locu- 


ῥρέωμα. El τοῦ πρώτου στίχου τὸν δεύτερον λάδῃης 
ἐφερμηνευτιχὸν, ὃν ἓν ἐχείνῳ χέχληχεν οὐοσανοὺς, 
τοῦτο εἶπεν ἓν τούτῳ στερέωμα * xal ὃ διηγοῦντα’, 
τοῦτο ἀνανγέλλει * χαὶὃ δόξαν ἐχεῖνο, τοῦτο ποξησιν 
χειρῶν, fjzot ἑργασίαν. Ῥυντόμως δὲ εἰπεῖν, τοῦτό 
Φησιν, ὅτι οὐρανὸς µόνον Φφαινόµενος, αὑτάρχης 
ἑστὶ διδάσχαλος τοῦ πεποιηκότος αὐτὸν Θεοῦ τῆς 
µεγαλουργίας * ταύτην γὰρ ὠνόμασε xat δόξαν, xai 
ποίησιν χειρῶν. 

"Ημέρα τῇ ἡμέρᾳ ἑρεύγεται ῥῆμα. El αὑτόματος 
ὁ κόσμος ἐφέρετο, οὐχ ἂν ἑτήρουν τοὺς οἰχείους 
ὅρους αἱ ἡμέραι xai αἱ νύκτες. Νῦν δὲ τοσοῦτον 
προνοητῆς ἐστι τοῦ παντὸς, ὡς ὑπὸ τῆς ἄγαν εὖἎ- 
ταξζίας δοχεῖν viv πρώτην ἡμέραν ἀεὶ την ἑξῆς δι- 
δάσχειν περὶ τοῦ ὅρου τῆς ἀποχληρωθβείσης αὐταῖς 
τάξεως. Tgónov γάρ τινα ἐρεύγεται aos, νουτέστί 
μηνύει Qva ἠτοι τὸ περὶ τούτου πρόσταγμα τοῦ 
8:07. 


Καὶ γὺξ νυκτὶ ἆν αγΊε.ὶ.186ι γγῶσι». Τοῦτο δὲ xat 
ἐπὶ τῶν νυχτῶν ἔστιν ἰδεῖν γνῶσιν δὲ, foc τὴν 
διδασχαλίαν περὶ τοῦ ὅρου τῆς τάξεως, ὡς μὴ ἆλ- 
λήλαις λυµαίνεσθαι, ἀλλά xat τάξει τινὶ, τοῦτο μὲν 
τὰς ἡμέρας πλεονεχτεῖν, τοῦτο δὲ τὰς νύχτας, τοῦτο 
$' ἰσομοιρεῖν, xat διὰ πάντων εὐαρμοστεῖν. "H ἑρεύ- 
γεται ῥῆμα, xai ἀναγγέλλει γνῶσιν, ὅτι ἐστ) πρό- 
vota θεοῦ΄ τάξις γὰρ, προνοίας διδάσχαλος. "Allo" 
Ἡμέρα μὲν, ὁ Πατήρ’ ἡμέρα δὲ, xoi ὁ Yibc, διὰ 
τὴν αἴγλην τῆς θεότητος. Λέχει δὲ ὁ Πατῆρ τῷ Γἱῷ' 
xoi Ύάρ φησιν Εγὼ ἐξ ἑμαυτοῦ οὐκ ἑ.άησα , 
dAÀl d πέµψφας µε Πατὴῆρ, αὐτός uoi ἐντο-λην' 
δέδωκε εί εἴπω, καὶ tí «Ἰωάήσω. Νὺξ δὲ πάλιν ὁ 
Χριστὸς , χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα, πρὸς σύγκρισιν 
τῆς θεότητος, xal ἀναγγέλλει τῇ νυκτὶ, τουτέστι, 
τοῖς ἀνθρώποις θεογνωσἰχν. 


(us. «ΝΕ nihil, sed qui misit me Pater, ille mihi mandatum dedit, quid dicam, et quid loquar ". Et τατ- 
$08 nox Christus est, secundum humanitatem, οἱ divinitati comparetur, qux nox annuntiat nocti, 
hec est aliis bominibus, scientiam, οἱ cognitionem de Deo. 


Ven s. 4. Non sunt. loquelie neque. sermones quo- 
rum non audiuntur voces eorum ? Cum. iuterroga- 


" Joan. xi, 19. 


Οὑκ εἰσὶ Aa.Ual οὐδὲ .Ίόγοι àv οὐχὶ ἀκούοντα: 
αἱ φωναὶ αὐτῶν; Ἐρωτηματικῶς ἀναγνωστέον, 


353 


COMMENT. IN PSALMOS. 


95 


ὡσανεὶ λέγοντος τοῦ Δαθὶδ, Ap' obx. alot χαλιαὶ, οὐδὲ Α tione Ιορεηάσιη est ; quasi dicat : Numquid non 


λόγοι τῶν ἀφύχων τούτων κτισμάτων αὑτῶν, οὐδὲ 
φωναὶ ἀκούοντάι; Mi ἀκονομένης Ύὰρ τῆς αὐτῶν 
Φωνῆς, παρὰ τὸ μὴ εἶναι, δῆλον οὐδὲ λαλιὰ, οὐδὲ 
λόγος ἔσται' µέρη γὰρ ταῦτα τῆς φωνῆς. Οὕτως 
ἀπορήσας, ἐπάγει τὴ» λύσιν. 


3utem loquela.et sermo, vocis partes : eumque dubitationem moverit subjungit solutionem. 
etiam Hebraicuu idioma, antepositio illa pronowinum, quorum, eorum. Verum ordo sic fiat, 


sunt loquelz, neque sermones earum rerum quz 
anima earent, et quarum voces non audiuntur ? 
Nam cum nulla carum audiatur vox, quia scilicet 
nullam habent, credere etiam quis potuisset quod 
nec loquela nec sermo earum audiri possit. Sunt 
[ Es! 
cum 


interrogatione, ut diximus : Non sunt loquel.e neque sermones eorum, quorum non audiuntur 


voces ?] 

Elc πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆ.18εν ὁ φθύγγος αὐτῶν, 
παὶ εἰς τὰ Δέραεα ες οἰκουμένης τὰ ῥήματα 
αὐτῶν. No, φησὶ, τοσοῦτόν (69) sictv, ὅτι xal 
πᾶσα ἡ y7 πεπλήρωται τοῦ φθόγχου αὐτῶν, x30" 
ὃν εἱρήχαμεν τρόπον. Ταὐτὸ δὲ δύναται καὶ τὸ, εἰς 
τὰ πέρατα τῆς olxovpérnc τὰ ῥήματα αὐτῶν: 
ἐπαλιλλόγησε γὰρ ἐμφάσεως ἕνεχεν. Ἐμγαντιχὰ δὲ 
Εέχους καὶ πλάτους τὰ πέρατα, ὥσπερ 099 xat auk 
καὶ λόγος ταδτόὀν. Ἔθος δὲ τοῖς προφήταις xal μά- 
Χιστα τῷ Δαθὶδ τὸ αὐτὸ νόηµα BU ἄλλων xat ἄλλων 
ἐχφέρειν ὀνομάτων, "Ἔστι δὲ xal ἄλλως εἰπεῖν, ὅτι 
διδάξας 6 Προφήτης ὅτι τὰ δηλωθέντα κτίσματα 
μονονουχὶ φωνὴν ἀφιεῖσιν, ὅτι ἐστὶ πρόνοια Θεοῦ, 
διαπράττουσα τὸ πᾶν xal συνέχουσα; βούλεται προς- 
αγορεῦσοι, ὥς dpa kv παντὶ ἔθνει ἔσονταί τίνες 
συνιέντες τῆς τοιαύτης τῶν ἀφύχων φωνῆς. Ad 
φπσιν * θὐχ εἰσὶ λαλιαὶ οὐδὲ λόγοι διαλέχτου τινὸς 
ἐθνιχῆς, δι ὧν οὐχὶ ἀχούονται, τουτέστιν͵ ἐπαγγέ)- 
λονται al δηλωθεῖσαι τῶν χτισµάτων ἀλάλητοι φω- 
val. Τοῦτο δὲ τετέλεσται’ πανταχοῦ γὰρ τῆς γῆς ἐν 


ἥεας. 5$. [n omnem terram exivit sonus eorum, et 
In fines orbis terre verba ^ eorum. Profecto, inquit, 
tanti sunt, ut omnis terra illorum voce plcna sit, 
declarando ut diximus. Et idem sibi volunt verba 
qus sequuntur : Et in. fines orbis terre verba eo. 


B rm. Ad majorem enim emphasim aliis verbis re- 


plicavit, quod jam dixerat, ut spe solent Prophe- 
tz, et precipue beatus David. Vel aliter : Cum 
docuerit Propheta creaturas superius commemo- 
T3058, vocem quodammodo emittere, ac fateri 
providentiam Dei, qua universa reguntur, ac con- 
Linentur, tametsi et auia, οἱ articulata. careant 
voce; modo przdicens, quomodo iu omni genera. 
tione semper erunt. aliqui, qui hujusmodi creatu- 
rarum vocem intelligant, subdit non esse loquelas 
àut sermones alicujus idiomatis, per quos non au- 
Üüiuntur, hoc est, non annuntientur mute illz 
creaturarum voces, de quibus dictum est, Que 
prophetia Jam. impleta est, quoniam ubique Gen- 
tium sunt, qui intelligunt οἱ annuntiant providen- 


παντὶ ἕθνει οἱ συνιέντες, ἁπαγγέλλουσιν, ὅτι ἐστὶ C tiam Dej. In hac. ultiina tamen expositione ver- 


«πρόνοια too. Ἐπὶ gévto: τοῦ παρόντος νοήµατος 
τὸ, ᾿Ακούονται, ἀντὶ τοῦ, ᾿Αχουσθήσονται vofco- 
μεν, χατ᾽ ἀντιχρονίαν. "Hi xal τῷ ἑνεστῶτι ἐχρέσατο, 
διὰ τὴν προφητείαν, ὡς ἤδη γινόμενα τὰ μέλλοντα 
βλέπουσαν. | 

Ἐν τῷ Al ἔθετο τὸ σκἡνωμα αὐτοῦ. Ὁ μὲν 
νοῦς τοῦ ῥητοῦ τοιοῦτός ἐστιν ὅτι f]. ἔταξεν 6 


0:5; κατοιχίαν ἓν τῷ οὐρανῷ' φησὶ γὰρ Μωῦσῆς . 


περὶ τῶν δύο φωστήῆρων τῶν μεγάλων’ Καὶ ἔθετο 
αὐτοὺς àv τῷ στερεώμαει τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε 
σαἰγειν ἐπὶ τῆς γῆς. "Έδοξε δὲ τοῖς πολλοῖς ἁσύν- 
ταχτον * ἡμεῖς δὲ μετὰ τὸ σχήνγωμα ὑποστίξοντες, 
xai τὸ αὐτοῦ νοοῦντες μὴ ἀντωνυμικῶς, ἀλλ᾽ ἐπιῤ- 
ῥηματιχῶς, εὐχερῶς τὸ ῥητὸν συντάττοµεν ’ olov, 


bum, audiantur : accipi debet pro audientur, ut 
sit tempus pro tempore. Vel 190 fortassis przesenti 
tempore usus est, quia propheta futura veluti prze- 
sentia intuentur. 


V£ns. 6, 7. In sole posuit tabernaculum ἐς. 
Hujus versiculi sensus talis est, quod Dcus habi- 
lationem soli posuit in coelo. Ait enim Moyses de 
duobis magnis luminaribus, quod posuit ea Deus 
in firinamento coeli, ut Iucerent super terram. Ali- 
quibus ctiam visum est, versiculum hunc recte con- 
strui non posse : nos autem post dictionem laber- 
naculum, virgulam ponentes, et dictionem que 
Grzxce αὐτοῦ habetur, non pro relativo, sed pro 


ἔθετο xat ὥρισε τῷ ἡλίῳ τὸ ozfjvopga χαὶ τὴν κατοι- D adverbio loci intelligentes, commodissime ordinem 


χίαν αὐτοῦ, ὃ ἐστιν ἐχεῖ, δηλονότι àv τῷ στερεώµατι 
τοῦ οὑρανοῦ, περιττῆς χειµένης τῆς ὃν προθέσεως, 
ὡς καὶ ἄλλα πολλὰ bv. ἄλλοις ῥητοῖς παρατετηρήχα- 
μεν. Kal d ἢῆ.Ίιος τοίνυν μὴ ἀπολιμπάνων ποτὰ τὸ 
ἀφωρισμένον αὐτῷ σχῄῆνωμα τὸν οὐρανὸν, χἡρυξ 
γίνεται τῆς τοῦ θεοῦ δόξης xal προνοίας. 


reddimus. Posuit Deus ac determinavit soli habi- 
tationem iflic, id est in firmamento coeli : ita t2men 
ut superfluá sit przpositio, i», quemadmodwin 
mulis inlocis observavimus. [Nam cum Greci 
sexto casu careant, et illius loco tertio utantur, 
dictio sole, hoc pacto, soli, apud eos est, et ordo 


traditus rccte fieri potest , ut diximus.] Sol itaque qui constitutum sibi in ccelo habitaculum nunquam 
reliquit, divinzeglorie ac providentize perpetuus est. prco 


Kul αὐτὸς ὡς νυμϕίος éxxopsvóusvoc ἑκ πα- 
στοῦ αὑτοῦ. Λείπει τὸ, ἑστίν. Ὦ ραϊός ἐστι, φησὶ, 


Et ipse tanquam sponsus procedeus. de thalamo 
suo, Subintllige verbum. est, l'ulcher. est, inquit, 


Varic lectiones. 
(69) 7c. τοσοῦτοι, ut legisse videtur Latinus Interpres. 


255 


EUTHYMII ZIGABENE 


250. 


sol et decorus, radiorum fulgentium splendore, in- A τῷ κάλλει τῶν ἀστραπτουσῶν ἀκτίνων, δίχην νυµ- 


star sponsi exeuntis a thalamo. 

Exsultabit ut Gigas ad. currendam viam. Hoc in 
Ioco etiam tempus positum est pro tempore, ut fu- 
turum scilicet pro presenti. Gaudet quippe ac 
lmiatur solconstitulum sibi iter percurrens, ac 
quasi gigas propriis viribus fretus : ac si dicat, 
indefessus semper est sol, tametsi jam tot annis 
mandato Dei inserviat. 

Asummo calo egressio ejus, εἰ occursus ejus 
usque ad summum cali, Egressio seu exitus solis, 
est oriens, secundum quem matutinum atque orien- 
talem horizontem ascendit. Per occursum vero, 
oecasum ejus intelligimus, sceundum quem vesper- 
tinum horizontem subit, unico die dinidium spliserze 
percurrens: quin imo et totam spheram integro 
nimirum die ac nocte. 

Nec est qui abscondat sea. calore ejus. Non est 
homo aliquis, inquit, aut locus, ita ut per locum 
elementa, per hominem animantia omnia com- 
prelendantur. Hoc etenim maxima admiratione 
dignum est, quod tanto a nobis sol distans inter- 
vallo, illuminet οἱ calefaciat. lgnis quippe iste 
inferior, procul quidem illuminat, sed non cale- 
facit, nisi ad. illum accesseris. Solis prxterea pul- 
chritudinem, robur, cursum et utilitatem laudans 
Propheta, magnificam ac liberalem Dei poten- 
tiam omnibus manifestat. Atque hzec quidem est 
recta verborum interpretatio, Quidam vero alle- 
gorice Ίο exponentes dicunt per colos quidem 
ccclestes atque incorporeos vrdines intelligi, qui 
Deum assidue laudant, ut Isaias οἱ Ezechiel tra- 
dunt, qui audisse se illos referunt; vcl homines 
illos, qui terrena transcendentes, prophetizeque ac 
contemplationi Dei incumbentes in celum ten- 
dunt : et per firmamentum eos liomines qui circa 
mundi actiones stabiles ac constantes sunt, et ad 
omnes calamitatum impetus infracti, et per diem 
rursus, praeclaras illas ceelestes atque incorporeas 
potestates, quae secunda dicuntur lumina; quaque 
divina mandata sibi ipsis mutuo deferunt, et re- 
nuntiant : per noctem vero, hominem ipsum, ob 
carnalis nimirum crassitudinis caliginem, quz ani- 
mam circumdat, Et qux» sequuntur consequenter 
predictis exponunt. Verba autem | illa : Zn omnem 
terram. exivit sonus eorum, magnus Paulus in Epi- 
stola ad llebrzos **, congrue ad evangelistas atque 
ad apostolos transtulit, atque cis accommodavit. 
]ila vero : In sole posuit tabernaculum illic, hoc 
pacto per eosdem exponuntur, dicentes : quod 
christus in homine habitat; in eo, inquam, ho« 
mine, qui virtutum radiis coruscaverit, Ego euim, 
inquit, ei. Pater ad eum veniemus, et. mansionem 
apud eum faciemus *. Nel Christi tabernaculum, 
est assumpta humanitas : quam cum illie habita- 


* fio, Rom. x, 18. ** Joan. xiv, 30. 


φίου προθαίνοντος ἀπὸ τοῦ θαλάμου. 

᾽Αγα..λιάσεται ὡς γίγας ὁδραμεῖν ὁδόν. K&v- 
ταῦθα νενοήχαµεν ἀντιχρονίαν᾽ χαίρει γὰρ ὁραμεῖν 
τὴν ἀποχεκληρωμένην αὑτῷ πορείαν, ὡς irae τῇ 
δυνάμει τεθαῤόηχὡς, τουτέστιν, ἀχάμας ἐστὶν ἀεὶ, 
τοσούτους ἐνιαυτοὺς δομλεύων τῷ. τοῦ, Θεοῦ προσ- 
τάγµατι. 


Απ΄ ἄκρου τοῦ οὗρανοῦ ἡ ἔξοδος αὐτοῦ, καν 
τὸ κατάντηµα αὐτοῦ ἕως ἄκρου τοῦ οὐραγοῦ. 
ἝἜλξηδος μὲν, ἡ ἀνατολὴ, xa0' ἣν ὑπερδαίνει τὸν. 
ἑῷον ὁρίζοντα" χατάντηµα δὲ, ἡ δύσις, xa0' ἣν εἰς- 
τὸν ἑσπερινὸν. ὀρίζοντα χαταδύεται, καὶ διὰ μιᾶς 
ἡμέρας τὸ Ἀμιαφαίριον ὅλον διατρέχει * εἰ βούλει 
δὲ, δι᾽ ἑνὰς ἡμερονύκτου τὸν σύμπαντα χόσµον. 


Ox ἔστιν ὃς ἁποκρυθήσεται τῆς θέρµης αὖἌ- 
τοῦ. ὋὉς τόπος, ἡ ὃς ἄνθρωπυς * xal διὰ τοῦ τόπου. 
μὲν, τὰ ὄντα, διὰ τοῦ ἀνθρώπου δὲ, τὰ ζῶντα συµ- 
περιέλαθε * τοῦτο γὰρ τὰ θαυμασιώτατον, ὅτι τῷ. 
αὐτῷ ἁἀποστήματι xal φωτίξει xal θερµαίνει ’ τὸ. 

& xap ἡμῖν πῦρ φωτίζει μὲν πόῤῥωθεν , οὗ θερ-. 
μαΐνει δὲ, εἰ uh πλησιάσεις. Οὕτως ἑπαινέσας xot. 
τὸ χάλλος αὐτοῦ, xai τὴν ῥώμην, xai τὸν δρόµον. 
αὐτοῦ, xal τὴν χρείαν, δείχνυσι κἀντεῦθεν toU πε. 
ποιηχότος αὐτὸν τὴν φιλότιµον ἰσχύν. 'AXX ἡ μὲν 
εὐθὺς (70) ἐξήγησις τῶν ῥητῶν, αὕτη. Τινὲς δὲ εἰς 
ἀλληγορίαν ἐμθάλλον; ες αὐτὰ, φασὶν οὐρανοὺς μὲν 
εἶναι τὰ οὐράνια τῶν ἀσωμάτων τάγματα, διὰ παν-. 
τὸς τὸν Ocbv δοξάζοντα, ὡς Ἱεξεχι]λ xai Ἡσαῖας 
fjxoucav* f| τοὺς ὑπερχειμένους τῶν γηΐνων ἀνθρώ- 
πους, xat διὰ τῆς θεωρητιχῆς φιλοσοφίας εἰς οὖρα - 
νοὺς ἀνατεταμένους' στερέωµα δὲ, τοὺς ατερεουµέ- 
νους διά τῆς πρακτιχῆς ἄνδρας, xal ἀῤῥήχτους ταῖς. 
τῶν πειρασμῶν προσθολαϊῖς ἡμέραν 68 πάλιν, τὰς 
φωτεινὰς δυνάµεις τῶν ἀσωμάτων, φῶτα γὰρ οὗτοι 
δεύτερα λέγονται, διαπορθμευούσας ἀλλήλαις τὰ 
θεῖα προστάγµατα᾽ νύκτα δὲ, τοὺς ἀνθρώπους, διὰ 
τὺν ἐπιπροσθοῦντα «fj φυχῇ ζόφον τῆς σαρχικῆς 
παχύτητος' xal τὰ ἑξῆς ἀκολούθως. Τὸ à, Elc aa- 
σαν τὴν γῆν ἐξῆ-θεν ὁ φθόγγος αὐτῶν, ὁ μέγας 
Παῦλος àv τῇ πρὸς Ἑδραίους Ἐπιστολῇ εὐχαίρως 
ἐπὶ τοὺς εὐαγνελιατὰς xal ἀποστόλους τοῦ Χριστοῦ 


D µετήγαγε καὶ προσήρμοσε. Τὸ δὲ Ἐν τῷ ἡ 1 


ἔθετο τὸ σχήνωµμα αὐτοῦ, τοιουτοτρόπως ἀλληγο- 
ροῦσιώ, ὡς ὁ Χριστὸς iv τῷ ἀνθρώπῳ οἰκεῖ, τῷ 
λάμποντι ταῖς τῶν ἀρετῶν ἀχτῖσιν. Εγὼ yàp, 
φτοὶ, καὶ ὁ Πατὴρ ἐευσύμεθα, xal pori παρ' 
αὐτῷ ποιήσοµεν. Ἡ καὶ σχήνωµα τοῦ Χριστοῦ , f$ 
προσληφθεῖσα ἀνθρωπότη:, ἣν οἰχήσας, ἔθετο iv 
τῷ φωτὶ, πολιτευόµενος ὑπὸ τὸν ἥλιον, xat φανερὼς 
βιῶν xal αὐτὸς ὡς νυμφίορ. 'Üpatoc Υὰρ, Φηδὶ, 
xd.4lsu. παρὰ τοὺς νὶοὺς τῶν ἀνθρώπων, οἷά περ 
λελαμπρισμένος ταῖς τῶν ἀρετῶν ἀχιῖσιν, ἡ χάρι- 


Varie lectiones. 


(70) 1p. εὐθεῖα. 


* ek 


251 


'COMMENT. IN PSALMOS. 


* 


σιν. Ὃς καὶ tvaXMácato ὁραμεῖν ὑπὲρ ἡμῶν τὴν A ret, posuit in luce, degens sub sole, hoc est, in 


ἐπὶ τῷ θανάτῳ. Απ΄ ἄχρου δὲ τοῦ οὐρανοῦ χατιὼν, 
εἰς αὐτὸ πάλιν ἐπανῆλθεν. Οὖδεὶς δὲ ἀποχρυθήσεται 
τῆς θέρµης τῶν λάχων αὐτοῦ" χαὶ οἱ μὲν, χαλυφθή- 
σονται, οἱ δὲ καυθήσονται (14), ὅτι αὐτῷ Πᾶν γόνν 
κάμψει, κατὰ τὸν Απόστολον. 


aperto 206 palam vivens. Et ipse tanquam sponsus : 
Speciosus enim, inquit, forma pre fliis komi- 
mum δὲ illustratus oimirum virtutum radiis ac 
multiplicibus charismatum donis : qui etiam ex- 
sultavit ut pro nobis curreret viam ad mortem. 


atque a summo ccelo descendens in illud rursum reversus est, Przierea etiain nemo se  abscondet 
a:calere sermonum ejus, quia alij quidem vere caleflent, alii vere vel Hlud saitem addiscent, quod ei 
omne genu flectitur |celestium terrestrium et infernorum] ut dixit Apostolus 5). 


Ὁ »όμος Κυρίου ἅμωμος, ἐπιστρέφων yvxdc. 
'Apxti, φησὶν, εἰς διδασχαλίαν θεογνωσίας xal ὁ 
ἄγραφος νόµος, διὰ µεχέθους, xal χάλλους, xal εὐ- 
ταξίας τῶν κτισμάτων λαλῶν' νῦν δὲ xal Υραπτὸν 
δέδωχε, δι᾽ οὗ καταµάθοι τις τὴν αὑτοῦ xat πρὀνοιαν 
xai σοφίαν. Διαφόροις δὲ ὀνόμασι τὸν νόμον χαλεῖ" 
νόμος μὲν γὰρ, ὡς ῥυθμίζων τὴν πολιτεἰαν΄ µαρ- 
τυρία δὲ, ὡς τοὺς ἁμαρτάνοντας διαμαρτυρούμµενος 
δικαιώµατα δὲ, ὡς διδάσχων τὸ δίχαιον” ἐντολὴ δὲ, 
ὡς τὸ πρακτέον ἑντολλόμενος " φόθος δὲ, ὡς ἀδυσώ- 
πητος᾽ χρίµατα, ὡς ψήφους ἐχφέρων, ὡς προλα- 
θόντες εἰρήκαμεν πλατύτερον ἐν τῷ ιτ φαλμῷ. 


Vgns. 8. Ler Domini irreprehensibilis , convertens 
animas. Sulficeret, inquit, ad prestandam nobis 
cognitionem de Deo, ipsa lex naturse, quse magni- 
tudinem, pulchritudinem et ordinem rerum qua 
create sunt, omnes homines docuit; verum hoc 
Deo satis non fuit,sed scriptam etiam legem nobis 
tradidit, per quam de divina Providentia ac sapien- 
tia eliam doceremur. Variis autem nominibus 
legem vocat. Nam et legem appellat, veluti quse 
conversationem vitae concinnat εἰ constituit ς et 
testimonium, quia peccatores contestatur : et 
justiicationem, quia quod justum est docet : et 


s»andatum, quia qu: agenda sunt. precipua : et timorem, veluti inexorabilem : οἱ judicium, quasi 
sententiam feratet suffragium quemadmodum latius diximus in psalmo xvii. 


Ὁ νόμος Κυρίου ἅμωμος, ὑποστρέφων ψυὑχάς 
ΤΙ γὰρ ἂν ἔχοι τις αὐτοῦ µέμφασθαι; ὃς Ys 
καὶ (72) ἓπ.στροφὴν φυχῶν ἑτέθη, διὰ τῶν μικρῶν 
τὰ µείζω διδάσχκων. 

Ἡ μαρτυρία Κυρίου, πιστὴ, σοφίζουσα νήπια. 
Αξιόπιστος, ἐπεὶ xal παρὰ θεοῦ * νήπια δὲ, f) καθ) 
ἡλιχίαν, ὥσπερ τὸν Δανιηλ, xal τοὺς κατ αὑτὸν, fj 
χατὰ ἀμαθίαν ἀνθρωπίνης σοφίας, 3) χατά àxaxlav. 


Lex Domini irreprehensibilis, εί convertens ani- 
sas. Quid enim iu ea est, quod accusari possit, cum 
et ad animarum conversionem $it posita, et ex par- 
vis majora doceat. 

Testimonium Domini fidele, sapientiam  prastans 
parvulis. Fide digua sunt hec testimonia : quia 
a Domino sunt : Parvulos autem vel atate dicit, 
ijuemadmodum videmus accidisse in Daniel [cui 


puero adhuc data est sapientia], aut ob humans sapientiz ignorantiam, aut etiam ob. summam ία)” 
plicitatem. [Omnibus enim his niodis parvulus quis dici potest. 


Τὰ δικαιώµατα Κυρίου, εὐθέα, εὑφραίνογτας 


καρδίαν. Μηδὲν σχολιὸν ἔχοντα, μᾶλλον νοῦν xal 
διὰ τοῦ διδάσχειν τὰς αἰτίας εὐφραίνοντα. Ἡ εὐθέα, 
ὡς εὐθύτητος δηµιουργἀ. 


Καὶ ἐντολ] Κυρίου, tnJavyhc, φωτίζονσα 
ὀφθαλμούς. Τοὺς τῆς φυχῆς᾽ δι αὐτῶν δὲ, xat τοὺς 
«oU σώματος. ὥστε μὴ βαίένειν ὁδὺν πονηρἀν. 


Ὁ φόδος Κυρίου ἀγγός. (15) ᾽Αγνὸς μὲν, ὅτι 
μετὰ χἀθαρσιν ἐπιγίνεται' διαµένων δὲ, ὅτι ἐχεῖνος 
μὲν ἄχρι χαθάρσέως φθάνων ἐχδάλλεται διὰ τῆς 
ἀγάπης. Οὗτο; δὲ ἀ»τεισαχθεὶς, συνδιαιωνίζεε. 


Vins. 9. Justificationes Domini recte, letificantes- 
corda. Nihil tortuosum aut obliquum habent : 
quinimo summa hominem Ιω afficiunt, dum 
causas docent. Vel rectas appellat justificationes 
Doinini, quasi quz rertitudinem in omnibus ope- 
rantur. 

Praeceptum Domini lucidum, illuminans oculos. 
Anime oculos intellige per. quos corporis etiam 
oculos illuminabit : iia ut per pravas vias non 
incedant. 

γεια. 10. Timor Domini mundus, permanens in 
seculum seculi. Mundus veluti qui accusari non 
possit, aut. vituperari, llumanus enim timor accu- 
sari solet οἱ pusillaniwitas appellatur. Timorem 


autem bic eum intelligit. propheta qui perfectiorem hominem reddit, quique purus est ac mundus : 
quem quoties quis babet, a benevolentia Dei nunquam excidit. 


Διαμέγων εἰς αἰῶγα αἰῶνος. ᾽Αγνὸς ὡς καθαρὸς D 


διαδολΏς * ὁ γὰρ ἀνθρώπινος φόδος διαθέθληται, 
δειλία κἀαλούκενος. "H φόδον ἔνταῦθα τὸν τελειωτι- 
χὸν λέγει, ὃς µόνος ἐστὶ χαθαρὸς, διὰ µόνον τὸ μὴ 
ἐχπ;σεῖν τῆς τοῦ Θεοῦ οἰχειώσεω; συν,στάµενος. 


56 Psal. Σιν S..." Philipp. i1, 10. 


lniHalis autem timor mundus non est, quia 
ex propriis nascitur peccatis. Vel mundus ideo 
dicitur hic timor, quia munditiz est causa, et 
mundos bomines reddit. [Preterea alia est hujus 
timoris ad alios differentia : humanus timor, sut 


* arit lectiones. 


(11) Tc. xauq91o0vzat. - 
(12) Addendum εἰς, vel πρός. 


(15) Hzc inverso ordine legisse videtur Latinus 
Interpres. 


* 


3:9 EUTHYMILI ZIGABENI 56) 
ille quem initialem diximus, tempore sepe θχδίίη» A Ὁ Υὰρ στοιχειωτιχὸς οὐκ ἔστιν ἁγνός' συνίσταται 


guitur, nego perpetuo ΡΟΓΗΙΑΠΟΙ]: non sie ti- 
mor iste perfectior quem laudat Propheta, qui per 
tolais. vitam bominis extenditur, ut denotant illa 
vetba : In seculum saculi. Vel ideo. mundus dici- 
tur, quia post anim purgationem innascitur; et 
permanens, quia timor ille-qui ad munditiam 
pervenit, ejicitur a. dilectione, 


γὰρ διὰ τὰ οἰκεῖα πλημμελήματα, χα. τούτων fjo- 
τηται. Ἡ ἁγνὸς, ὡς ἁγνείας ποιητικός. Οὗτος «δὲ 
οὐκ ἔστι πρόσχαιρος, ὡς. ἀνθρώπινος, ἢ ὡς ὁ στοι- 
χειωτιχὸς, ἀλλ) ὅλῃ τῇ ζωῇ παρατει,όµενος' τὸ 
γὰρ διαρχὲς αὐτοῦ νῦν, οἶμαι, δηλοῖ τὸ , elc. αἰώνα 
alóvoc. 


(Dilectio enim, inqui, [όλα pellit Limorem]. Hic ααίδηι timor, 


qui munditiam subsequitur, permanet in sternum. 


4udicia. Domini vera. Ea. enim sola proprie omni 
prorsus crrore careut. Num.hunana judicia si. ad 
summam et exactam divinorum judiciorum dis« 
quisitionew .cemparentur, erronea etian esse ape 
parebunt, propter humani nimirum intellectus in^ 
firmitatem. 


D 
Justificata in idipsum. Hoc est quxe vera. pariter 


funt et jusia. Nam quod proprie verum fuerit, iilud 
etiam justum erit. 

Vgns. 11. Desiderabilia: super auram. et lapidem 
preiiosum multum. Hoc est. supra. omnia hujus 
mundi bona, quz: pretiosa. ab. hominibus reputan- 
tur; qui vero ab hujuswodi materialium rerum de- 
siderio procul fuerit, ille divina judicia, hoc est, 
lcgem Dei, quasi famelicus, semper appetet, cisque 
nunquam sauabitur. 

Ex dulciora super mel et favum. Mellitis etenim 
favis, qui et visu jucundi sunt, et. gustu suaves, 
deleiora sunt eloquia Dei. Per pretiosissimas au- 
tem: materias et per cibum suavissimum, deside- 
rium et dalcedinem divinorum judiciorum demon- 
stravit. 

Ves; 12. Etenim sereus tuus custodit ea, De seipso 
Propheta hoc dicit. Vel in universum, quod omnis 
qui servus Dei, atque. ita per- virtutem affectus, 
neeessario omnia observat quz superius dicta gunt: 
Cwstodit enim: posuit pro eo quod est, amat atque 
operatur. 

In custodiendis iliis retributío multa, Non in fu- 
tura tantur vita sed etiam iu przsenti, 


V£as. 15. Delieta quis intelliget ? Quia praedicto- 
vun observatio, e peeeatorum abstinentia proticisci- 
tur, quod difficillimum est, mcrito dubitat Propheta 
quisnam futurus sit adeo sapiens ad discernenduin 


Τὰ κρίµατα Κυρίου, ἀ.ληθινά. Ἁληθινὰ, ὣς μόνα 
χνρίως ἁπλανῆ, πρὸς ὀντίδιαστολὴν τῶν ἀνθρωτί- 
vtov χριµάτων, ἃ πεπλάνηται, ὅσον mob; τὴν áxpi- 
θειαν, διὰ τὴν τοῦ νόµου ἀσφάλειαν. 


Δεδιχαιωμένα ἐπὶ τὸ αὐτό. "Ev αὐτῷ δὲ κα. ἐ[- 
χαια’ τὸ γὰρ χυρίως ἀληθὲς xal ἅμα xoi δίχαιόν 
ἑστιν. 

Ἐπιθυμητὰ ὑπὲρ χρυσίον καὶ .1θον τίμιον 
πολύν. Ὑπὲρ τὰ. παρ) ἀνθρώποις: δοχοῦντα τίµια 
τῶν ὑλῶν. 'O γὰρ τῆς ὀρέξεως τούτων ἀποστὰς 
τῶν. τοῦ Θεοῦ κχριµάτων ἀπορέστως ἐπιθυμήσει, 
τουτέστι τοῦ θείου νόµου. 


Καὶ γάυχύτερα ὑπὲρ μό.ἒι καὶ χηρίον. Ὑπὲρ τὸ 
σίμθλον, ὅπερ ἡδύτατόν ἔστιν εἰς ὅγιν χαὶ γεῦσιν. 
Axà δὲ τῶν τιµιωτέρων ὑλῶν, xaX τοῦ ἡδυτέρον βρώ- 
μµατος, ἑνέφηνε τὴν ἐπιθυμίαν xal γλυχύτητα τῶν 


C θείων χριµάτων. 


Καὶ γὰρ: à δοῦΊός σου φυλάσσει αθτᾶ. Περὶ 
ἑαυτοῦ τοῦτο αἶπεν. "H ὅτι xà; ὃς ἔστι δουλός σου. 
χατὰ τὴν ἀπὸ τῆς ἀρετῆς διάθεσιν, ἐξ ἀνάνγχης φ.- 
λάσσει αὐτὰ, δηλαδη, τὰ προῤῥηθέντα. Φυβάσσοι 
δὲ, ἀντὶ τοῦ, φιλεῖ χαὶ ἐνεργεῖ.. 


Ἐν τῷ φυ.1ἀσσειν αὐτὰ, ἀγταπόδοσις πο.ἰή. 
02x ἐν τῇ μελλρύσῃ ζωῇ µόνον, ἀλλὰ xa ἓν τῇ παρ- 
900p. 

Παραπεώματα τίς συγήσει; "Enst f φυλαχη 
τούτων: δι) ἀποχῆς γίνεται πλημμµεληµάτων, τοῦτο 6E 
δυσκατόρδωτον, εἰχότως διαπορεῖ, Τίς οὗτος ἔσται 
συνετὸς, λέγων, εἰς διάχρισιν τῶν πλημμεληµμάτων, 


peceata, ut in. ea non íncídat, cum- aliqua peceata D ὥστε μὴ περιπίπτειν αὐτοῖς; τινὰ γὰρ αὐτῶν λε- 


.Siut maxime latentia, ea. preeipue qua in animo 
consistant. 

Ab occhltis meis munda me, Occulta appellat pec- 
cata, αυ clam commissa sunt; vel turpes cogita- 
lioues, que én animo-versanter, pro quibus arden- 
ter. supplicat, Nàm- quamto magis latent, tanto 
diflicilius expelli ac superarr possnnt: quippe cum 
sumi -secaáritate animu nostéuur inquinent. Ma- 
pilesta enim peecata. facilius superantar, uisi 
quis perditis prorsus sit moribus. Vel per occus, 
peccata ea intellige, qux per ignorantiam commit- 
luntur. 

; Et. abialienis parce servo. tuo. In alienis, inquit, 
pzc«atis parce mihi, cuin. noverim reges, poniifi- 


πτὰ xal λανθάνοντα, xal μᾶλλον τὰ κατὰ ψοχὴν συν- 
ιστάµενα. 

Ἐκ τῶν κρυφίων µου καθἀρισόν µε. Κρύψια 
λέγει, ἡ τὰ £v. χρυφῇ πραττόµενα πλημμελήματα, 3 
τοὺς χατὰ διάνοιαν συνισταµένους αἰσχροὺς λοχι- 
σμοὺς, περὶ ὧν ἐκετεύει θέρμῶς * οὗτοι γὰρ ὅσον εἰ- 
diy ἀφανεῖ;, τοσοῦτον καὶ δυσχαταγώνιστοι, κατὰ 
πᾶσαν ἅδειαν μολύνοντες. Τῶν γὰρ φανερών ἆμαρ- 
τηµάτων περιγενήσεταί τις; εἰ pi) πάντη ἔχδεδι- 
τηται. Κρυφίων νοήσεις, τῶν kv ἀγνοίᾳ ἡμαρτημέ- 
VOV. 


Καὶ ἀπὸ ádAJorplov φεῖσαι τοῦ δού.Ίου σου. 
Καὶ ἓν τοῖς ἀλλοτρίοις ἁμαριήμασι φεῖσαί µου. 


41 


COMMENT. IN PSALMOS. 


"Evé£ystac γὰρ xol βασιλεὺς ἁμαρτίαις ὑπηχόων, xat A ces, pareules, el dominos, obnexios esse subdito- 


ἀρχιερεὺς ταῖς τοῦ λαοῦ, xal πατὴρ ταῖς τῶν παί- 
δων, xal δεσπότης ταῖς τῶν δούλων, ὅταν ἐξ ἆμε- 
λείας αὐτῶν ἁμάρτωσιν οὗτοι. Ἡ καὶ ἆ,1Ίοτρίων λέ- 
γε: τῶν τυχηρῶν παραπτωµάτων, ἃ μὴ χατὰ προαί- 
βέσιν, ἀλλὰ χατὰ περίστασιν γίνονται. "Il dAAotplew 
νοῆσεις τῶν ἐχθρῶν, εἶτε ὁρατῶν, else ἀοράτων. 
ἘΕὰν }ὰρ µή µου καταχυριεύσωσι, τότε ἅμω- 
qoc ἔσομαι. ᾿Εὰν ταῦτα μὴ νιχῄήσωσι, τότε τέλειον 
ἔξω- vov γὰρ φύλαξ εἰμὶ τοῦ νόµου, ἀλλά γε ταῦτα 
πεφόθηµαι. 


Kal καθαρισθήσοµαι ἀπὸ ἁμαρτίας μεγάλης. 
Μεγάλην ἁμαρτίαν τὰ εἱρημένα χκαλεῖ, εἰ xai τισι 
δυχοῦσι εὐχαταφρόνητα!' xal ὁ χατὰ διάνοιαν γὰρ 


rum, plebium, filiorum, et servorum peccatis : 
quando. nimirum ob illurum negligenuam deliquc- 
rint. Vel ab alienis, lioc esf, a peccatis quee fer- 
uito ae casu conimisea sunt el non electione ; vel, 
ab alienis, hoc est, ab inumicis, tam visibilibus 
quam invisibilibus, 

Vgns, 14. Si mei dominati non fuerint lunc. irre- 
prehensibilis ero. Si hzc, inquit, peceata me non 
viceriut, tunc perfectionem assequar. in praesentia 
enim tametsi legem observo, timeo tamen a pec- 
catis. 

Et emundabor a delicto magno. Per magnum pec- 
catum, ea. iatelligit quae superius dicia sant, licet 
fortassis quibusdam contemptibilia videantur. Hen- 


λογισμὸ; διώχει τὴν χάριν τοῦ πνεύματος. Τὸ xap- B tis etenim inquinatio spiritum fugat, οἱ neglectio 


ορᾷν τοὺς ὑπὸ χεῖρα πλημμελεῖν, τῆς ἴσης ἑστὶ 
καταδίχης, xai μείζονος ἄξιον. 


Καὶ ἔσονται εἰς εὐδοχίαν τὰ .Ίόγια τοῦ στόµα- 
τός µου. Τότε, φῃσὶν, ἕἔσονταί σοι xal οἱ λό- 
Υοι τῆς προσενχῆ; µου εἰς εὐαρέστησιν, ἅτε xai ἀπὸ 
τῶν εἰρημένων χαθαρισθῶ. 

Καὶ ἡ usAérn τῆς χαρδίας µου ἐνώπιάν σου διὰ. 
παντός. --Ἔσται, δλλονότι ' εἰ γὰρ μὴ ἁπομάθῃ 
μελετᾷν αὔση τὰ αἱσχρὰ, οὐκ ἂν τὰ GÀ μελετήσει, 
καὶ οἷς χαἰροις (74) αὑτός. 

Κύριε, βοηθέ µου, καὶ ἄντρωτά µου. Zo γάρ pot 
xai βοηθήσεις λυτρωθήῆναι, xal λυτρώσεις τῶν εἰρπ- 
Ηένων. "H, Κύρ.ς ὁ βοηθῶν pot, ἐν οἷς χατορθῶ, καὶ 


Ἀυτρούμενας ἓν of; περιπίπτω. Th μέντοι, "Ex τῶν C 


πρυφίων µου καθάρισόν µε, καὶ τὰ Ege ἅπαντα, 
ἁρμόσουσι πᾶσι πιστοῖς λέγεσθαι. 


Elc εὁ téloc YXuApn'c τῷ AatCl0. 
TAAMOSX 168, 

Elc τὸ τέλος καὶ οὗτος ὡς προαγορεύων τὰ μὲλ- 
Άοντα τέλος λαθεῖν ἐπὶ Ἐξεχίου βασιλέως. Τοῦ γὰρ 
Ασσνρίου Σεναχηρεὶμ διὰ "Padáxou τὰ βλάσρημα 
ἐχεῖνα μηνύσαντος, περιαλγήσας Ἐκεχίας, ἕδραμεν 

ἐς τὸν θεῖον vaby, à; ἡ τῶν Βασιλειῶν βίθλος ἱστο- 
ρεῖ, xa ἀνήγγειλε πάντα τῷ θεῷ, πρὸς ἄμυναν 
ἐχχαλούμενος” ol δὲ περὶ αὐτὸν πάντες, lv ol; xaY 
Ἡσαῖας ὁ προφῄτης, ἰδόντες τὴν συντριδὴν τῆς Φυ- 
χΏς αὐτοῦ, μονονουχὶ τῶν παρόντων ῥητῶν τὴν δύ- 
ναμιν αὑτῷ ἐπερώνγσα», εὐχόμενοι δεχθΏναι τὴν 
ἱχετχρίαν τοῦ βασιλέως” ὅρα δὲ πῶς ἡ θεία γάρις 
ἐπέδειςς τῷ Δαθὶδ οὗ τὰ πράγματα µόνον, τὰ πο)- 
Aoi; ἔτεσιν ὕστερον (75), ἁλ)ὰ καὶ ἃ εἰχὸς ἦν εἰπεῖν 
τότε -οὓς περὶ τὸν βασιλέα. 


υ 


corum delictorem qua 2 subditis committuntur, 
eamdem condemnationem, vel majorem etiam, me- 
reiur. 

Vgns. 15. Et erunt ut placeant eloquia oris mei, 
Tuuc, inqui, preces nme;e erunt tibi yratge, atque 
608 suscipies : quando scilicet a prredietis ouibus. 
mundatus fuero. 

E: cogitatio coraja. mei in «ΟΚΕΡΕΕΙΝ (uo semper. 
Subintellize verbum, er. Nisi euim dediscat cor 
meum turpia cogitare, tua certe, et ea quibas tu 
delcetaris, nunquam considerabit. 

Domipe adjutor meus et redemptor meus. Tu enim 
mihi adjutor eris vt redimar, et reJiwmes me a 
prauictis pecealis. Vel, ti o Domine, adjuvas me, 
in iis omnibus quie per virtuieu age, οἱ liberas 
we de oinpibus.perieulis, in.quab incido. lllud etiam 
advertendum est, qnod xerba illa : Ab occultis meis 
munda me, θἱ qwe sequuntur, omnibus possunt β- 
delibus accommodari, 


In. finem Psalmus ipsi David. 
PSALMUS XIX. 


In finem ctiam hic. psalnua inscribitur, quia (ν- 
lura przdicit, ei quz fineu habitura erant tempore 
Ezechiz regis. Nam cum Seunacherib. | Assyriorum 
rex per lapsaeem blaspliema illa verlia pepulo 
aununtiari jussissei, dolens atque id agre ferens 
Ezechias, cucurrit ad. templum. Dei, ut in Hiris- 
Regu legijjnus: et omnia Deo asnumdaus qua 
acta erant, advocavit. eun. in auxilium. Omnes 
autem regis familiares, inter. quos eras euam Isaias. 
propheta, anima illius coutritionew. videntes, 
quidaui) ad eum tunc. verba.in sententiam àe .te- 
porem presentis psalmi locuti sunt, orasates sup- 
plieationem regis exaudiri. lllud autem considera; 
quomodo divina-.gratia, Prophe:z-noetro nom tan, 


£um ea reselaverit qu:e futuris fieri debebant temporibus, sed ipsa etiam verba qwm verisimile erat, 


illius regis deinesticos dicturos csse. 


'Ezxaxoíca: σου Κύριος ἐν ἡμέρᾳ θ4ΐψεώς σου. 


Καὶ γὰρ ὅτε ἀπέστειλεν Ἑζεχίας xal οἱ μετ αὖὐ- 


YgBs. 2. Exaudiat te Dominus in die tribulationis. : 
Nam cum Ezechias 1isissel nuntios ad Isaiam, lioc; 


Vari» lectiones. 


(74) fc. χαίρεις. 


(75) Agde, vel subaudi yevroópeva. E 





263 


EUTHYMII ZIGABENI 


204 


pacto ei locuti sunt, dicentes : Dies. tribulationis A τοῦ πρὸς Ἡσαϊῖαν, οὕτως εἰρήχαδιν' Ἡμέρα 0Al- 


atque improperii ὃν. 

Protegat te nomen Dei Jacob. Quod negl ctum 
modo est, et blasphematum ab Assyriis. Meminit 
autein patriarche Jacob, quia et illein magnis ca- 
lamitatibus versatus est et periculis, et ab omni- 
bus tandem Dei auxilio liberatus. 

Ὑκλο. 59. Emiltet tibi aexilium de sancto. San- 
ctum, templum appellabant antiqui, quod adventare 
illuc Deum credebant. 

Et de Sion tueatur te. Mons Sion dedicatus erat 
Domino. Et sensus est : Deus qui habitat in Sion, 
illinc veniet in auxilium tuum. 

γε». 4. Memor sit omnis sacrificii tui. Quodcun- 


Ψεως xal ὀνειδισμοῦ. ] 
Ὑκπερασπίσαι ὅου τὸ ὄνομα toU δεοῦ Ἱακώδ. 

Τὸ ἐξουδενωθὲν xal ὑθρισθὰν ὑπὸ τῶν ᾿Ασσνρίων * 

τοῦ ἹἸαχώό δὲ ἐμνημόνευσενι ὦ; xàxelvoo πειρασμοϊς 


᾽ὁμιλήσαντος µεγάλοις xal φόθοις, xai ῥυσθέντος 


πάντων διὰ θεοῦ. 
᾿Εξαποοτείᾶαι σοι βοήθειαν ἐξ ἁγίου. "Αγιον ὁ 
ναὺς ὠνομάζετο, kv ip φοιτᾷν ἐπίστευον τὸν θεόν. 


Καὶ éx Σιὼν ἁἀντιλάδοιτό σου. Ἡ Σιὼν γὰρ τῷ 
Θεῷ ἀνέχειτο' ὁ θεὸς, ὁ ἐν τῇ Σιὼν iv, ἐξ αὐτῆς 
χινούμενος, βοηθήσαι σοι 

Μνγησθείη πάσης “θυσίας σου. "Hv ἐν τῷ xat£o 


que scilicet in pacis tempore ut pius ac religiosus B τῆς εἰρήνης προσῆχες, θεοσεθέστατος (v. 


ei obtulisti. E 

Et holocaustum (uum. pingue. fiat, Per holocau- 
stum victimam | intelligit, quam totam atque iffíte- 
gram erat oblaturus. llc, inquit, victima pingue- 
&Cat. Fiet autem pinguis, si libera ei pascua dimit- 
tantur, quod erit, dissoluta obsidione. Per victime 
itaque pinguedinem, obsidionis etiam  dissolutio- 
nem fieri optat. Vel, pinguefiat, hoc est, pingue 
reputetur οἱ acceptum. BHolocaustum Greca dictio 
est, ex nominis etymologia sic dictum, quod to- 
tum comburatur. Sacrificiorum enim alia totaliter, 
alia autem in parte comburebantur : veluti omen- 
tum, renes, et adeps, et. alia hujusmodi, ut habe- 
tur in Levitico. 

VeBs. b. Tribua! tibi Dominus secundum cor tuum. 
Ut cortuum optat. Cor autem Propheta sape po- 
Bit pro anima, eo quod prz czteris aliis. membris 
cor ab anima inspiretur. Sic etiam alibl accipitur: 
Cor meum el caro mea exsuliaverunt. in. Deum vie 
tentem. 

Et omne consilium tuum — impleat. Quodcunque 
scilicet rectum ac justum fuerit. 

V£as. 6. Letabimur in salutari two. Speramus, 
inquit, quod Deus suam ob clementiam, δἱ οὗ tuam 
probitatem, przstiturus tibi sit salutem, teque in- 
stiperabilem redditurus, quo beneficio et nos tecum 
pariter fruemur. 

Et in. nomine. Dei nostri. magnificabimur. Nam 


Καὶ τὸ ὁ.λοκαύτωμά cov giardro. Ὁ µέλλεις 
προσενεγχεῖν εἷς ὁλοχάρπωσιν θῦμα, πιανθείη’ 
πιανύῆσεται δὲ, νομῆς ἐλευθέρας ἁπολαῦον. Ἔσται 
δὲ τοῦτο, λυθείσης ποτὲ τῆς πολιορχίας * ὥστε διὰ 
τῆς πιότητος τοῦ θύματος, τὴν λύσιν τῆς πολιορχίας 
ἡ εὐχῆ βούλεται, Ἡ Πιαγάεω, ἀντὶ τοῦι Πιον "iym 
σάἀσθω, καὶ εὐαπόδεχτον. Ολοκαύτωμα δὲ ἐχαλεῖτο, 
διότι ὅλον kxalsto * xal γὰρ τῶν θυμάτων τὰ μὲν 
ὡλοχαυτοῦντο τῶν δὲ µόρ:ά τινα xavexaleco, ἐπί» 
πλους, xal νεφροὶ, xal στἑαρ, καὶ ἄλλα τοιαῦται χα» 
θὼς τὸ Λευιτιχὸν ἑἐδίδαξε. 


C Δώη σοι Κύριος κατὰ τὴν καρδίαν σου. Ὡς t 


xapbia σου βούλεται. Καρδίαν δὲ τὴν φυχᾶν 5ολ- 
λάκις ὁ Προφήτης λέγει, διὰ τὸ ἐξῆφθαι ταύτην τς 
ψυχῆς, µάλιστα τῶν ἄλλων μελῶν, ὡς τό Ἡ χαρ- 
δία µου xal dj σἀρξ µου Ἠγαλλιάσαντο ἐπὶ θεὸν 
ζῶντα. 

Καὶ πᾶσαν τὴν βου.1ήν σου π.1ηρώσαι. Ἄγα» 
θὴν xat δικαίαν υὗσαν. 

᾽ΑγαΛιασόμεθα ἑπὶ τῷ σωτηρίῳ σου. Πεποίθα» 
psv ὅτι διὰ τὴν αὐτοῦ χρηστότητα, xal τὴν oj» xa- 
λοκαρδίαν, ὃ 8:0; τὴν σωτηρίαν ποιῄσει, zal ἀχαῖ- 
αγώνισῖτον θήσει δε, ἧς καὶ ἡμεῖς ἁπολαύσομεν. 


Ἐν τῷ ὀνόματι Κυρίου Θεοῦ ἡμῶν pgequlvr^ 


οἱ inimicos Deus conterit, formidabilis etiam erit p θησόµεθα. El Υὰρ αυντρίδει τοὺς ἐχθροὺς, φοδερὸς 


gentibus, hoc solo nomine Deus Israel invocatus : 
per quod nomen et nos magnifücabimur, veluti 
exaudita invoeatione nostra. 

Vas. 7. Impleat Dominus omues petitiones tuas. 
Orationi insistunt et precibus, ob diuturnam ac 
x e contritionem atque humilitatem rc- 

Φ. 

Nunc cognovi qnoniam salvum fecit Dominus Chri- 
si